SETYEMBRE-OKTUBRE 2019

MAPAGPALAYANG KAISIPAN SA MALAYANG PAHAYAGAN Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

HANDS-OFF: Progressive organizations decry political vilification \\ Jovelyn Cullado and Ria Javate

rogressive organizations denounce the ‘Sulat Kamay’ campaign of the Police Regional Office-Cordillera P (PRO-COR) endorsed in a memorandum released by Commission on Higher Education-Cordillera Administrative Region (CHED-CAR), October 18.

PRO-COR said in a letter that Sulat Kamay aims to conduct an information education campaign to universities and colleges regarding the recruitment schemes of the Communist Party of the Philippines-New People’s Army (CPPNPA) among the youths and to show to the public that universities in the region are safe.

This is in relation to the arising issue of youths being recruited by different legal front organizations allegedly linked with the CPP-NPA. However, according to the National Union of Students of the Philippines Cordillera (NUSP Cordillera), the campaign is an extension of the counterinsurgency program of the Philippine National Police (PNP) to universities which promotes political vilification inside the campuses.

“PNP’s counter-insurgency campaign extending into schools is alarming enough as it is. CHED… should be the vanguard of schools as peace zones and should not be allowing police entry and its counter-insurgency campaign inside our universities and colleges,” NUSP Cordillera added in a statement.

CHED-CAR will conduct an

“Information Drive and Security Awareness Program” across universities in the region in collaboration with PROCOR as part of the campaign starting November 11.

RED-TAGGING IN THE CORDILLERA During a Drug and Crime Prevention discussion for National Service Training Program students of Saint Louis University (SLU), PO2 Jafemar C. Burgos from PRO-COR and the PNP Special Counter-Insurgency Operations Unit Training (Scout) tagged legal progressive organizations as recruiters of CPP-NPA. Among the red-tagged legitimate youth organizations and partylists are Anakbayan, League of Filipino Students, NUSP, and MAKABAYAN bloc (Kabataan Partylist, Gabriela Women’s Party, Bayan Muna Partylist, ACT Teachers Partylist), some of which are existing organizations in SLU. Kabataan Partylist Cordillera (KPL Cordillera) condemned these desperate

\\ BALITA UP to face P1.6-B budget cut \\ KULTURA RACHEL MARIANO: Paglaya sa Tanikala \\ LATHALAIN A Sequel of Savagery page 9

Dibuho ni Joshua Gallardo

page 7

page 3

acts of state forces manifested in political vilification within universities.

“As community for learning, no academic institution shall let any action that hampers the development, critical thinking and association of the students to continue - much more, if these acts put the safety and security of its students at risk,” KPL Cordillera insisted.

Armed Forces of the Philippines’s Red October Plot on 2018 branded some universities in the country including University of the Philippines as recruitment grounds of CPP-NPA and involved to the alleged ouster plot of progressive organizations against Duterte.

Meanwhile, Baguio City Police Office politically vilified youth leaders of KPL Cordilllera, Cordilleran Youth Center (CYC) and Youth Act Now Against Tyranny Baguio-Benguet (YANAT-BB) in a malicious Facebook post on November 2018.

PROGRESSIVE ORGANIZATIONS ON POLITICAL VILIFICATION According to UP Student Regent John Isaac Punzalan, red-tagging is life threatening because it essentially labels one as a terrorist the same way CPPNPA was falsely accused as terrorists.

“Marami tayong cases ng mga estudyante o student leaders na nireredtag, so anong nagiging effect nito?

Intimidation, fear, paranoia, [and] nagcecreate siya ng mass hysteria sa ating mga organizations,” Punzalan stated. continue to page 4

2 EDITORYAL

UP Baguio Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

BLOODSTAINED HANDS The justification of tradition cannot override the fact that violence within brotherhoods and institutions has caused both mental and physical torture and worst, even death. It is a long history of condemnation yet the roots of machofeudal culture is still pinned down in the smallest units of society. Violence within organizations is more than just paddles, punch, or kick – it is the ideology it instills.

The recent exposé on the hazing acts by University of the Philippines (UP) Sigma Rho Fraternity, a fraternity inside UP Diliman, has put fraternities, sororities and confraternities under fire. This has brought light to the suggestion that fraternities and sororities must be abolished completely in order to finally put an end to the cases of hazing in the country.

Looking back, fraternities, sororities, and confraternities became part of the movement that fought against the repressive and outright tyrannical rule of the Marcos administration during the First Quarter Storm. In order to ensure the loyalty of their neophytes, their initiation rites more often than not came with humiliation, abuse, and harassment and to which we now call hazing.

Decades have passed since the dark era of the Philippines and the need for violent rites should have become obsolete by now.

However, the macho-feudal system of our

society allows the continuous instigation of violence to prove one’s allegiance, loyalty or even strength. Organizations such as these are continually corrupting their roots by justifying violence and outright torture under the guise of tradition and strengthening bonds.

With the amendment of the AntiHazing Act of 1995, penalties against the perpetrators of hazing were strengthened, with penalties ranging from lifetime imprisonment to a hefty fine of 2 million pesos. Hazing was also defined beyond its limited scope of physical abuse and maltreatment, any form of mental and emotional abuse will now be considered as hazing.

Despite having the law implemented however, cases of hazing acts continue to surface, including one inside institutions like the Philippine Military Academy with the recent death of 4th Class Cadet Darwin Dormitorio.

People still join fraternities and sororities in pursuit of the deemed benefits beyond the hits from paddles. In the government and business, brotherhoods depend on each other to secure positions and maintain power. Enduring the pain of endless hits means more than friendship but a nepotistic system within institutions.

Furthermore, the impunity within institutions assures that the public clamor

“

It is a long history of condemnation yet the roots of machofeudal culture is still pinned down in the smallest units of society.

Violence within organizations is more than just paddles, punch, or kick – it is the ideology it instills.

Opisyal na Pahayagan ng mga Mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas Baguio MAPAGPALAYANG KAISIPAN SA MALAYANG PAHAYAGAN

Patnugutan Punong Patnugot Adrianne Paul Aniban Kawaksing Patnugot Joemariequeen Del Rosario, Christel Janela Baptista Patnugot sa Kultura Reginald Patrick Flores Patnugot sa Balita Mecy Siteg, Kate Paulyne Tayco Patnugot sa Lathalain Kricel Marianne Grace Garcillan Patnugot sa Disenyo Isagani Caspe Patnugot sa Dibuho Joshua Gallardo

UPB_Outcrop

over cases of hazing deaths such as Darwin Dormitorio will eventually die down and be forgotten. Once the public’s attention on the case has passed, these institutions shall continue performing these acts as if the hazing deaths had not happened.

While we do recognize the contribution of fraternities and sororities during the First Quarter Storm, the propagation of violence and impunity through brutal acts of hazing as a rite of passage, justified by its origins as a tradition, must cease.

Hazing has claimed the lives of over thirty-seven Filipinos in the past 65 years and have long and far crossed the line.

These acts have caused nothing but pain and death which only justify why such tradition should be pulled out.

However, calling to abolish institutions and brotherhoods completely is not the way to fix the system. We believe that fraternities and sororities may exist without its paddles. Once they recognize the rotten system killing them from the inside, then such organizations, like hands stained with blood may be cleansed and be redirected from its backward culture of violence and impunity.

Miyembro ng College Editors Guild of the Philippines (CEGP) at Solidaridad, Alyansa ng mga Pahayagang Pangkampus sa UP Email: upboutcrop@gmail.com Facebook page: UP Baguio Outcrop Twitter account: UPB_Outcrop Unang Palapag ng Alumni Center Building, UP Baguio, Gov. Pack Road, Baguio City

UP Baguio Outcrop

BALITA 3

UPB_Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

BATTLE OF PRIORITIES: UP to face P1.6-B budget cut \\ Edward Thomas Vicente and Pearl Julia Sibug

T

o fund the administration’s infrastructure programs, the University of the Philippines (UP) is set to face a P1.6 billion budget cut from its 2020 budget as proposed by the Department of Budget and Management (DBM).

BUDGET CUTS ON EDUCATION DBM proposed a total of P4.1 trillion for the 2020 National Expenditure Program (NEP) which is 8.37% higher than the P3.757 trillion national budget proposed last 2019. The proposed budget includes all of the demanded budget by all government offices that will be used for the fiscal year 2020.

However, despite the increase in the 2020 proposed national budget, some agencies are still expected to suffer from budget cuts.

UP requested a total of P47.17 billion for the sustainment of their services and projects but DBM only approved P15.4 billion for 2020 which is lower than the P17 billion budget allocation for this year.

DBM also cut the funds for the Commission on Higher Education (CHED) which implements the Universal Access to Quality Tertiary

Education Program which was constituted in 2017 to provide free tuition and exemption to other school fees in SUCs including UP. CHED will get a total of P40.78 billion for 2020 which is 22.22% lower than its current allocated budget of P52.43 billion. This will greatly affect the Universal Access Program who will suffer the biggest deduction from P42.49 billion to P35.36 billion.

EDUCATION UNDER THREAT The said budget cuts will paralyze some of UP’s programs and projects like building new classrooms and providing better services which will have a great effect in accommodating students in the next academic year.

UP Student Regent Isaac Punzalan stated that the proposed budget cuts will most likely require UP in continuing the generation of added income from alumni fund raisers

and business sponsorships, investments, and contracts to address the insufficiency of funds.

“This impending deficit only shows that DBM does not [ensure] enough budget is given to UP [and] that we still lack enough support and attention from the state,” said Punzalan.

He added that the proposed budget cut may affect the services and maintenance of facilities of the university Moreover, the University of the Philippines Baguio University Student Council (UPB USC) said in a statement that the threat on budget cut for UP will limit its resources and might incapacitate the system and its students.

“Threats on budget cut will likely result in schools resorting to income generating projects to suffice the lack of resources and sustain its maintenance, making SUCs even less accessible to students,” said the UPB USC.

Senator Joel Villanueva warned that the budget cuts will severely affect more than 600,000 students enrolled in educational institutions Likewise, Senator Ralph Recto also said that the budget cut especially on CHED and its Universal Access Program might ruin the continuous flow of the department’s free education and scholarship programs for SUCs. “Instead of diplomas, the government will be handing out dismissal slips. The budget cut for tertiary education is a ticket to a forced vacation for many public and private college students,” Recto added.

INFRASTRUCTURE FIRST DBM Secretary Wendel Avisado stated that the proposed 2020 national budget will be beneficial to certain programs of the administration.

“This aims to renew our push for real change by

sustaining our investments in public infrastructure and human capital development, namely health care, education, and poverty alleviation,” Avisado said.

Infrastructure programs were given the most priority in the proposed national budget with Build, Build, Build program having a total of P972.5 billion proposed budget which will be divided into the departments that take charge of the program like the Department of Transportation which is expected to get P62.7 billion which is more than double than what was allotted in 2019.

In addition, the Office of the President (OP) and the Department of National Defense (DND) will also benefit the most in the proposed national budget with a proposed budget of P8.2 billion for OP and P258 billion for DND.

Cadets, officers face raps over PMA hazing death \\ Dianni Adrei Estrada

M

ultiple criminal charges were filed against seven upper-class cadets, two tactical officers and three doctors from the Philippine Military Academy (PMA) upon the death of Cadet 4th Class Darwin Dormitorio on September 2019.

Cdt. 1st Class Axl Rey Sanopao, Cdt. 2nd Class Christian Zacarias, Cdts. 3rd Class Shalimar Imperial, Felix Lumbag, Jr., Julius Carlo Tadena, Rey David John Volante, and John Vincent Manalo including tactical officers Maj. Rex Bolo and Capt. Jeffrey Batistiana were charged with murder, violation of the anti-hazing law and antitorture laws.

Baguio City Police Director Col. Allen Rae Co confirmed that Dormitorio was punished after losing the combat boots of Sanopao that he was required to clean and for spending half of their P4,000 monthly allowance.

Succeeding reports show that Dormitorio experienced maltreatment including physical assaults and

electrocution of his genitals using a Taser flashlight causing the swelling of multiple organs that lead to his death.

Lt. Col. Cesar Almar Candelaria, commanding officer of the PMA station hospital and physicians Cap. Florence Apple Apostol and Maj. Maria Ofelia Beloy will also be facing charges of criminal negligence for not attending to his medical needs properly on September 17, the day before he died.

Dexter Dormitorio, brother of Darwin, lead the filing of the criminal charges at the Baguio Prosecutor’s Office with the assistance of the Baguio City Police Office.

“My brother was ready for the challenges inside the academy. What he was not prepared for is ‘yung daily

abuse na nakuha niya,” Dexter said on a CNN interview.

PMA spokesperson, Maj. Reynan Afan said that the hazing death of Dormitorio was an isolated case and should never happen again.

“This is not the rule. This is an isolated case, and it should never happen again in the academy,” Afan said in a press conference.

The recent death of Dormitorio lead to the resignation of former superintendent Lt. Gen. Ronnie Evangelista and Brig. Gen. Bartolome Bacarro, former commandant of cadets.

Dormitorio is the first victim who died of hazing after President Duterte signed the Anti-Hazing Act of 2018 last year and is the first case in the PMA in the past 18 years.

END IMPUNITY. Forty days after the death of PMA cadet Darwin Dormitorio, individuals along with progressive organizations held a candle lighting protest to call for justice for Dormitorio and all victims of hazing at Malcolm Square, October 28. \\ Mga kuha ni Joseph Alcones

4 BALITA

UP Baguio Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

UPB_Outcrop

Student leaders craft youth legislative agenda \\ Hannah Andrea Valiente

B

aguio student leaders crafted the Youth and Students Legislative Agenda during the Baguio Students Day at the 1st Baguio Youth Parliament at CAP Building, September 28.

With the theme “Empowering the Youth for Leadership and Participatory Governance,” the event served as a platform for students to raise their concerns with their respective schools and the issues within the city.

Delegates raised issues on political vilification, improvement of barangay facilities, limited number of jeepney trips to various barangays, safe spaces for women and members of the LGBT community, and protection of ancestral land and culture.

Aia Tagle, a student from University of the Philippines

Progressive organizations decry political vilification continued from page 1

Anakbayan Metro Baguio Secretary-General Mikhaila Sarita also emphasized the effect of red-tagging in their organizational dynamics.

“Mahirap mag-recruit although progressive naman yung community ng UP Baguio. Maraming natatakot na sumali ng Anakbayan or sumali ng kahit anong activities ng Anakbayan sa takot na ma-redtag nga sila or baka pauwiin sila ng mga magulang nila kasi ‘di ba nga, sinasabi nila ang Anakbayan recruiter ng NPA, recruiter ng CPP,” Sarita said.

Baguio (UPB) proposed to increase lamp posts in dimlylit areas to avoid criminal activities. Xyle Magdamit from UPB cited his own experience regarding robbery in Salud Mitra to supplement the motion.

“Nagpunta kami sa police station sa BDO Session para magreport. Sinabihan kami na pumunta sa ibang police station dahil di daw nila sakop yung lugar. Medyo frustrating siya... Kung hindi man nila kayang magpatrol sa area, tumawag man lang sana sila sa station para tumulong,” Magdamit said.

This, among other inclusions like access to free

research databases, proper dissemination of information, and stricter implementation of environmental related policies, was one of the amendments on the agenda.

The crafted legislative agenda will be presented on a round table discussion with city officials on October 2019.

Kabataan Partylist (KPL) Representative Sarah Elago gave insights on the current national situation and highlighted the youth’s role as catalysts of genuine change.

“Ang pagbabago na nais niyong makamit dito sa Baguio City ay kayo

ang nakakaalam.

Kaya hinahamon namin kayong mga kabataan na makiisa sa paggawa ng mga batas dito sa Baguio,” she said.

Hon. Levy Orcales encouraged the youth to act and emphasized the need to engage in activities concerning the welfare of the city.

“Mayroon tayong inaasahang greater participation ng youth... Not only in our respective universities and academe. You move out.

We should not maintain and contain ourselves within the bounds of our schools,” he said.

Students and organizations

from University of the Philippines Baguio and Saint Louis University as well Saint Louis School Center and other schools and universities participated in the Baguio Youth Parliament.

The Youth Parliament was spearheaded by the National Union of Students of the Philippines, Kabataan Partylist, and Cordilleran Youth Center in partnership with College Editors Guild of the Philippines Cordillera, League of Filipino Students, UP Baguio University Student Council, Sangguniang Kabataan Federation of Baguio, and the city government.

Katutubong wika tatanggalin bilang wikang panturo

\\ Leo Fordan

I

nilabas ng Department of Education ang DepEd Order 21 s. 2019 (DO 21) noong Agosto 22 na nagaatas na maaari nang tanggalin ang unang wika (L1) bilang wikang panturo o language of instruction (LOI) pagkatapos ng grade three.

Kaugnay nito, magiging Filipino at English na ang LOI simula grade four nang walang anumang programa para sa transisyon.

Ngunit ayon sa UP Department of Linguistics, “Naglalaman ang naturang DepEd Order ng mga probisyong tahasang lumalabag sa Republic Act No. 10533 o Enhanced Basic Education Act of 2013 na malinaw at walangalinlangang nagsasaad na, sa batayang edukasyon, ang paggamit ng wikang dinaiintindihan ng mga magaaral ay ipinagbabawal.”

Nakasaad din sa nasabing batas na nagtakda sa Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) na ang L1 ang tanging gagamiting LOI mula kindergarten hanggang grades three at pagdating ng grades 4-6 ay mananatiling pangunahing LOI ang L1 ngunit gradwal na ipapakilala ang Filipino at English bílang mga sekundaryang LOI. Dagdag pa rito, hindi tuluyang tatanggalin ang paggamit ng L1 sa ilalim ng batayang edukasyon at magiging pantulong (auxiliary) na LOI pa rin

ito sa hay-iskul kasabay ng pagiging mga pangunahing LOI ng Filipino at English.

Ayon din sa nasabing batas, dapat magsagawa ang DepEd ng mother language transition program mula grades 4-6 para dahandahang ipakilala bílang mga LOI ang Filipino at English sa sekundaryang antas.

“Ang layunin ng RA 10533 ay maitayo ang additive na edukasyong L1+L2, hindi lang tulay mula L1 patúngong L2,” pahayag ng Stop Killing Our Indigenous Languages Association (SKOILA).

Bukod dito, nilimitahan

2020 P4.1 trillion national budget

ng kautusan sa 19 piling wika ng Filipinas ang gagamiting LOI, liban kung may maipapakitang pruweba ng pagkakaroon ng mga materyales sa pagtuturo para sa mga wikang hindi napabilang.

Ipinahayag ng DepEd na ikokonsidera ang mga panawagan ng mga organisasyon na ipawalangbisa ang mga probisyon ng DO 21 bunga ng naganap na demostrasyon bílang pagtutol sa kautusan.

Kumpara sa P3.662 Trillion budget ng 2019, mas mataas ng 11.8% ang panukalang pambansang budget para sa 2020 sa ilalim ng National Expenditure Program ng Department of Budget and Management.

Sino’ng mas angat?

Sino’ng binarat?

DEPED DPWH DILG DSWD DND DOH DOTR DA JUDICIARY DENR

P534.3 B

P673 B

P238 B P195 B P189 B P166.5 B P147 B TOP 1O DEPARTMENTS WITH P56.8 B P38.7 B HIGHEST BUDGET ALLOCATION P26.4 B FOR 2020

SOURCE: Department of Budget and Management

budget dimen

UP Baguio Outcrop

BALITA 5

UPB_Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

UPB students raise issues in Student Summit 2019 \\ Justine Rhys Martirez and Myra Kriselle Garing

S

tudents raised concerns and issues in University of the Philippines Baguio (UPB) to UP Student Regent Isaac Punzalan during the Student Summit held at Sarmiento Hall, October 17.

Issues on democratic spaces, understand na ang mga problema budget cut on UP, and others na ito ay may kaakibat na faced by UPB students were aksyon, o anumang dapat tugon forwarded to Punzalan to hear ng sangka-estudyantehan,” he about the updates and resolutions stated. taken by the Board of Regents During the open forum, (BOR).

Adrianne Paul Aniban, editorIn his discussion, Punzalan in-chief of UP Baguio Outcrop, mentioned the contradiction raised the issue on the defunding between K-12 graduates of student institutions since RA being ‘job ready’ and banning 10931 or Universal Access to freshmen students from joining Quality Tertiary Education Act organizations. was enacted.

“Ang laki ng contradiction na Punzalan responded that job-ready kuno pero you are not the implementing rules and org-ready, so talagang makikita regulations of the law are nating pinagkakakitaan lang fluctuating and under these, kayo,” he stated. the student fees are branded as Furthermore, Kalipunan developing fees resulting to lack ng mga Sangguniang Mag- of funds. aaral sa UP (KASAMA sa UP) “Under the UP charter, Executive Vice Chairperson kailangan ng publications na Gabriel Siscar presented the UP well-funded per campus. Ang Baguio situation, where he stated sina-suggest namin as plan ay that the campus lacks facilities pwede silang mag-collect sa for different organizations mga students ng donations. In and venues for programs and the long term plan, ine-explore activities. namin kung paano ma-amend “Bilang estudyante ay yung implementing rules and panawagan talaga natin ang mga regulations,” Punzalan said. lehitimo nating mga karapatan— Regarding the mental health of karapatan natin sa mga espasyo, the students, Punzalan stated that karapatan natin na magpahayag,” there are ongoing preparations for Siscar said. mental health programs such as University Student Council basic training for the faculty and (UPB-USC) Chairperson Nico personnel and placing permanent Ponce urged the students to join psychiatrists in every campus. in the actions proposed by UPBPunzalan ended the summit USC to solve the issues inside with a call to action on being the campus. makabayan, siyentipiko, and “Hindi na lang tayo pwedeng maka-masa: leaving the words, react lang ng react, reklamo nang “Serve the University! Serve the reklamo; bagkus, we need to

nsions by sectors

SURFACE BALAO. UP Baguio students and colleagues of James Balao, former Outcrop editor-in-chief, conducted a candle-lighting ceremony for his 11th year of disappearance and to call for justice for the victims of enforced disappearances at the IB Lobby, September 17. \\ Photos by Joseph Alcones

NEWS BRIEF UPB, progressive orgs commemorate ML \\ Ria Javate and Jovelyn Cullado

I

n commemoration of Martial Law declared 47 years ago, students of the University of the Philippines Baguio, along with progressive groups in Benguet protest on September 20 as they marched from UP Baguio to Igorot Park.

UP Rises Against Tyranny and Dictatorship - UP Baguio (UP RISE -UP Baguio) and its member organizations along with Tongtongan Ti UmiliCordillera Peoples Alliance, and Cordillera Human Rights Alliance led the March for Justice and Democracy with the theme: “Laban Kabataan, Laban Amianan.”

Mikhaila Sarita, Anakbayan Metro Baguio Secretary-General, condemned the injustices happening in the current administration.

“Sa paggunita natin sa pagpataw ni Marcos ng Martial Law sa Pilipinas, ang panawagan natin ay hindi na never again. Dahil nandito na ang martial law, kitang kita natin dahil sa dami ng mga pinatay at kinulong dahil lamang sila ay lumalaban,” she stated.

Meanwhile, Gabriel Siscar of UP RISE encouraged everyone, especially the youth, to be critical citizens and

continue to battle against the evident injustices by the current administration.

Nico Ponce, Chairperson of UP Baguio University Student Council, also raised the significance of the youth’s collective actions in condemning the de facto martial law.

“Walang mali sa ginagawa ng mga iskolar ng bayan. Makatwiran ang maghimagsik, makatwiran ang paglaban, ang estado ang dahilan kung bakit kami naririto ngayon,” Ponce stated.

On the other hand, Julius Baquiran, Chairperson of Anakbayan Metro Baguio, highlighted the need to fight for absolute democracy.

“Hangga’t may patayan, hangga’t may tiraniya, hangga’t may pasismo, tuloy tuloy tayong maghihimagsik.

Tuloy tuloy tayong lalaban at makikibaka,” he said.

Tumaas man sa kabuuan ang pambansang budget para sa susunod na taon, hindi pa rin nakaiwas ang ilang ahensiya ng gobyerno sa budget cut.

>⃝● budget cut

CHED

IN THE KNOW

health

DOH

Department of Health

▼ 9.3 B

Commission on Higher Education

CHED StuFAPs

Student Financial Assistance Programs

P169.45 B

11% DEFENSE

▼ 11.65 B P40.78 B

UATQE

Universal Access to Tertiary Quality Education

P160.15 B

4.8%

education

2019 2020

P4.172 B P516.9 M

2019

PGH

2020

P35.36 B

P42.49 B

HRHDP

Philippine General Hospital Human Resource for Human Deployment Program

▼ P465 M

Infographics ni Xyle Gabriel Magdamit

▼ P6.05 M

P52.43 B

6 BALITA

UP Baguio Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

UPB_Outcrop

Consol Night 2019 inspires UPB freshies \\ Gwen Marie De Leon and Mary Catherine Espejo

ith the theme “Panahon ng Pagpanig, W Panahon ng Pagkilos,” University of the Philippines Baguio’s Freshmen Consolidation

Night 2019 encouraged freshmen students to be aware and involve themselves in socio-political issues, October 11.

UP Baguio University Student Council (UPB USC) explained that the activity urges the students to take a stand and act, now that they are aware of the problems in the society.

“In the most urgent time, we need the realms of our Iskolars ng Bayan to organize, mobilize, and act upon what’s happening in our society,” UPB USC Chairperson Nico Ponce stated.

Tanghalang Bayan ng Kabataan sa Baguio (TABAK-Baguio) showcased the adventures of an Iska and emphasized the struggles of a critical youth who continues to fight and resist oppression amidst different forms of threats.

During the performance of their yells, freshmen incorporated the current social issues such as redtagging of students, campus militarization, and the prevailing corruption in the government.

Math Uno, the winner for the batch song competition performed their a capella piece that portrayed the life of an Iskolar ng Bayan thriving to survive and serve the nation in return.

USC Environmental Desk Councilor Rufino Gatab led

the annual drinking of Tapey, a traditional Cordilleran rice wine, that symbolizes the acceptance of the Benguet community to the new batch of UP Baguio students.

Gatab also reminded them of the rights of the oppressed and marginalized Filipinos and stressed the need to forward the commitment to serve the people and manifest it in progressive actions.

“Ang ating laban at panawagang ito ay hindi matutupad kung tayo ay magkakaroon lamang ng panig. Dapat tayo ay magkaroon din ng paninindigan,” BA Communication freshie Kendree Almero said.

Craig Juliene Navalta of BS Math Uno also shared that the Consol night enlightened him of how important that the students, particularly in UP, are united and mass-oriented.

The event, headed by USC, was approved to be held at the newly opened Himnasyo Amianan which was one of their struggles during the preparation because of the unestablished guidelines in using the said venue and the lack of space in school for conducting big events such as Consol Night.

LABAN AMIANAN. Baguio students along with progressive organizations from Cordillera march from UP Baguio to Igorot Park to commemorate the horrors of 1972 Martial Law and to condemn the injustices under the Duterte administration, September 20. \\ Photos by Joseph Alcones and Gwen Marie De Leon

NEWS BRIEF Drivers, operators hold strike against jeepney phase-out \\ Hannah Andrea Valiente

A

bout 400 jeepney drivers and operators all over Benguet participated in the nationwide transportation strike against Memorandum Circular 2019-013, which aims to phase-out old jeepney models by PUV modernization, September 30.

The protest, led by Josefino Bautista, Treasurer karapatan na magtrabaho dito Pinagkaisang Samahan ng of BIPSIHODA, said that sa sariling bayan na magbigay mga Tsuper at Operators PUV Modernization is anti- ng karangyaan at mababang Nationwide (PISTON), poor. Should the phase out be pasahe sa mga mahihirap na began with a march from executed, it would affect not ating kababayan,” Bautista Sunshine Park to Igorot only the jeepney drivers and stated.

Park, where different operators but also citizens The program ended with a jeepney driver associations who commute daily as the community dance as a call to voiced out their concerns modernization would entail a stop the phase-out and PUV regarding the impending fare hike. modernization. modernization and phase-out “Kaya ako tumututol sa to be implemented after nine sinasabi nila dahil tayo, bawat months. isang operator ay aalisan ng

KALIWANG SULOK / LABAN KABATAAN \\ Kuha ni Gwen Marie De Leon

NUMERO

krisis sa bigas

Sa kabila ng hangaring pababain ang presyo ng bigas sa mga pamilihan, pitong buwan matapos maisabatas ang R.A. 11203 o ang Rice Tarrification Law, labis ang hirap na dinaraing ng mga lokal na magsasaka dahil sa epektong hatid nito sa kanilang kabuhayan.

▼ 20.9%

P17.62

Sa huling tala nitong Agosto, ito ang average farmgate price ng palay kada kilo sa buong bansa na mas mababa sa P22.28/kg noong parehas na panahon ng nakaraang taon.

▼ 4.59%

8.3 M MT*

*metric tons Kumpara noong Enero-Hulyo ng nakaraang taon, bumaba ang produksiyon ng palay mula 8.7 M metric tons.

Kabuuang kitang nawala sa industriya ng pagsasaka dahil sa pagdami ng murang bigas sa merkado dala ng iba’t ibang importers.

DATOS: Philippine Statistics Authority, Ibon Foundation

P19 B Infographics ni Xyle Gabriel Magdamit

UP Baguio Outcrop

KULTURA 7

UPB_Outcrop

\\ Jomar Derije and Maria Funa-ay Claver

I

bang klaseng ngiti ang ibinungad sa amin ni Rachel Mariano, ngiting nagpapatunay sa tagumpay na kaniyang naabot matapos makamit ang kalayaan mula sa tatlong daan at pitumpu’t siyam na araw na sa kaniya ay ipinagkait.

Habang nasa byahe patungo sa dinaluhan naming Press Conference kung saan si Manang Rachel ay nagbahagi rin ng kaniyang sintemyento, pangamba at kaba lamang ang tanging namayani sa aming diwa ngunit ang lahat ng iyon ay naglaho na nang nagsimula na ang diskusyon. Mabilis na napalitan ng kaligayahan ang aming puso sapagkat ang bawat salitang lumalabas sa kaniyang bibig ay nakapagdudulot ng pag-asa sa amin, tila hindi nagpapakita ng kaniyang mapait na karanasan bilang bilanggong politikal.

Isa lamang si Manang Rachel sa humigit kumulang limang daang mga aktibistang biktima ng mga gawagawang kaso. Gawa-gawang kasong nagsisilbing bala ng administrasyon laban sa mga aktibista na hangad lamang ang ipagtanggol ang karapatang pantao at maglantad ng kahibangan ng pamahalaan.

Buhay Tagalingkod: Isa Para Sa Lahat Si Manang Rachel ay kasapi ng Community Health Education, Services and Training in the Cordillera Region (CHESTCORE), na naglalayong magtaguyod ng tamang pamamaraan ng pangangalaga sa kalusugan ng mamamayang Pilipino. Daan din ito upang siya ay makapagbigay boses sa mga katutubong nakikibaka para sa pagkilala ng kanilang kalayaan, pagsasarili at karapatan sa kanilang mga ancestral land.

Kailanman hindi nagsilbing hadlang kay Manang Rachel ang mga responsibilidad sa buhay upang maghatid ng serbisyong publiko. Mula sa pagiging ina sa kaniyang tatlong anak at paglilingkod bilang isang community health worker, nakakamanghang isipin na mahusay rin na nagagampanan ni Rachel ang pagiging tagapagtanggol ng karapatang pantao.

Paglalahad niya, obligasyon niya lamang bilang community health worker ang mulatin ang mga mamamayan patungkol sa kasalukuyang kalagayan ng ating estado sa aspektong panglipunan, pampulitikal at pang-ekonomikal.

Naniniwala siya niya na ang patuloy na

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

pang-aabuso sa karapatang pantao na ginagawa ng Armed Forces of the Philippines (AFP) at Philippine National Police (PNP) ay may negatibong epekto sa kalusugan ng mga tao.

Sa kabila ng makabuluhan at makataong pagkilos ni Manang Rachel, terorista ang naging tingin ng militar at pamahalaan sa kaniya. Dito na nga siya binigyan ng pamahalaan ng mga gawa-gawang kaso kung saan inakusahan pa siyang kahanay ng mga New People’s Army (NPA). Pinaratangan siyang nanguna sa mga pagsalakay laban sa mga militar tulad ng mga engkwentrong naganap noong ika-4 ng Agosto, 2017 at ika-15 ng Oktubre, 2017 sa Ilocos Sur Buhay Bilanggo: Pagbangon Mula sa Pagdapa Labing isang buwan at dalawang linggo ng pagkalito, pagtatanong sa sarili, at pamamayani ng lungkot at takot ang itinagal ng pagsupil sa kalayaan ni Manang Rachel.

Naging mabigat na hamon sa kanya ang simpleng paggising sa umaga at ang bawat kilos ay tila may nakakabit na kadenang bumabalik sa pagkabigo.

“In the first three months ko doon, siyempre [namayani] yung pangungulila ko sa pamilya, kung bakit ba ako kinulong. Kwestiyonin mo na lahat, kung bakit ba ako andito. Doon ko na feel yung situational depression, yung gusto mo nang mamatay kasi parang [hindi mo na alam] ano ba itong nangyayari.”

Mahirap paniwalaan ngunit buong tapang at lakas na pinilit ni Rachel Mariano na hanapin ang pag-asa sa bawat butas ng tanikalang mahigpit na pumulupot sa kaniyang kalayaan. Sa tulong na rin ng suporta galing sa kaniyang pamilya, mga Non-Government Organizations (NGOs) at church-based organizations sa Cordillera, unti-unti siyang nakabangon.

Hindi niya nakita bilang isang balakid ang kaniyang nakayayamot na kalagayan bilang bilanggong politikal. Wala rin siyang sinayang na

oras at pagkakataon sa loob ng kulungan at ipinagpatuloy niya nga ang kaniyang bokasyon bilang community health worker.

Buhay Pakikibaka: Ang Paglaya sa Tanikala Sa pagsapit ng ikatatlong daan at pitumpu’t siyam na pagsikat ng araw, ibang antas ng kasiyahan ang sumalubong kay Rachel Mariano. Sa wakas, lumitaw na rin ang katotohanan at tuluyan na niyang nakamit ang inaasam na hustisya na naging mailap sa matagal na panahon.

Gamit ang apidabit na nagpahiwatig na inosente si Rachel, pumanig si Hon. Anacleto Bañez sa pahayag ni Rachel Mariano at dito lumitaw na puno ng pagsalungat ang mga alegasyon ng AFP laban kay Rachel. Sa puntong ito naibunyag sa atin ang karahasan at kasamaan ng mga alagad ng pamahalaan.

Sa ngayon, ipinagpapatuloy ni Rachel Mariano ang kaniyang mga panawagan tungo sa pagkamit ng hustiya sa mga inapi at hinubaran ng karapatan dito sa bansang bilanggo ang kalayaan. Ito nga ang isa sa mga naiwang mabigat na pahayag ni Manang Rachel sa dinaluhan naming Press Conference na talaga namang bumuhay sa diwa ng aming pagkilos at pakikibaka.

“Activism should never be equated to terrorism.

We are citizens of this country and we belong to a legitimate civil society organization working to uplift the condition of our people living in the margins. Stop the filing of trumped-up charges, immediately and unconditionally release all political prisoners, resume peace talks.”

Tagumpay! Tagumpay muli ang masang nakikibaka para sa kaayusan ng estado. Nakalaya na si Rachel matapos ang hindi makatarungang pagkabilanggo sa kaniya ngunit hindi pa dito natatapos ang ating laban.

Hamon sa atin ito upang ipagpatuloy ang pagiging kritikal at mulat sa kalagayan ng ating bansa.

RACHEL MARIANO: Paglaya sa Tanikala

Dibuho ni Jethro Bryan Andrada Disenyo ng Pahina ni Xyle Gabriel Magdamit

8 KULTURA

UP Baguio Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

“

Nang nakita ko ang tunay nitong adhika, nakita ko ang tunay na dahilan ng kilo-kilometrong pagmartsa at walang humpay na pagsigaw sa lansangan. Hindi lamang galit ang pinagmumulan ng sigaw ng mga progresibong kabataang nagsusulong ng pagbabago – mula ito sa pakikiisa at paglubog sa masa.

L iyab ng

Malayang

A

\\ Imari Jazmine Tamayo and Sheri Malicdem poy kung ituring ang mga kabataang nagsusulong ng kamalayan sa mga isyung panlipunan.

Ang kamulatang ito ang nagbibigay liyab at nagsisilbing kanlungan sa isipang malaya at mapagpalaya.

Bilang isang bagong salta sa Unibersidad ng Pilipinas, nakatatak sa aking isipan na ang aktibismo ay puro rally at gulo. Nagsimula itong mabago dahil sa ningas ng pagtataka. Nang nakita ko ang tunay nitong adhika, nakita ko ang tunay na dahilan ng kilo-kilometrong pagmartsa at walang humpay na pagsigaw sa lansangan. Hindi lamang galit ang pinagmumulan ng sigaw ng mga progresibong kabataang nagsusulong ng pagbabago – mula ito sa pakikiisa at paglubog sa masa.

HANGING PUMIPIGIL Sa bawat karatula na kanilang hawak, nakita ko ang sentro ng kanilang adhika at pagkilos – ang interes ng bayan at bawat mamamayan. Hindi sariling interes ang kaakibat ng bawat hiyaw at pagkalampag, mula ito sa hinaing at pangangailangan ng mga tao.

Mabuti man ang kanilang hangarin, kitang-kita ko pa rin ang kaliwa’t kanang pag-aakusa at paninira sa mga progresibong indibidwal at mga organisasyon. Laging ibinabato ang mga walang basehang akusasyon na sila’y komunista at rebelde. Dala nito ang takot na kaakibat ng bawat bintang ay rason para makulong, madahas, o di kaya ay patayin. Ang masaklap, mismong gobyerno ang nagpapasimula nito – sila na dapat nangunguna sa pagprotekta sa karapatan ng mamamayan.

Sa kabila ng mga pang-aakusa at banta, patuloy pa rin ang paglaban ng mga aktibista kung kaya’t mas tumatag ang aking paniniwala na higit sa pansariling kapakanan ang kanilang hangarin kung hindi ang pagkamulat sa problemang kinakaharap ng karamihan tungo sa pagbabago.

Dibuho ni Llana Isabel Sadie Disenyo ng Pahina ni Xyle Gabriel Magdamit

UPB_Outcrop

APOY NA HINDI NATITINAG

Hindi na bago sa akin ang mga katagang “rally kayo nang rally” at “sayang lang ang buwis na ibinabayad para sa pag-aaral ninyo.” Batuhin man ng samo’t saring kritisismo, matibay ang paniniwala kong

L ipunan

may patutunguhan ang bawat sigaw nila sapagkat rally rin ang nagpatagumpay sa mga panawagan at patuloy na nagbibigay boses sa mga minorya.

Kabilang na rito ang libreng edukasyon o Free Tertiary Tuition Law na naipatupad lamang noong 2017. Matagal nang ipinapaglaban ng mga progresibong estudyante at organisasyon ang mithiing ito. Gayunpaman, patuloy pa rin ang paglaban nila tungo sa isang libreng edukasyong para sa lahat, walang panggigipit, budget cut, at mga kabataang hindi pa rin makapag-aral.

Nakita ko rin kung paano nila ipinaglalaban ang karapatan sa malayang pananalita at pag-oorganisa. Nito lamang sa Baguio, sa tulong ng kanilang progesibong pagkilos, nililitis na ang Anti-Political Vilification Ordinance. Isang mungkahi na naglalayong bigyang seguridad ang mga aktibista, pigilan ang pang-aatake, at panre-red tag.

Sa pagsusulong ng mga karapatang pantao, marami nang napagtagumpayan ang mga kabataan. Ngunit hindi rito nagtatapos ang laban, kaakibat ng kanilang pagiging mulat dapat ay patuloy pa rin ang ating paglaban sa tiraniya.

Patuloy dapat tayong magmulat at lumaban dahil ang mga ito ay magsisilbing apoy upang mapakilos ang mga opisyal na kampanteng nakaupo sa kanilang mga posisyon – ito ang natutunan at nasaksihan ko sa patuloy na paglaban ng mga kabataan.

ILAW NA DULOT Tayong mga kabataan ang mitsa, ang pagkilos ang ating liyab at ang imulat at pakilusin ang mamamayan ang ating adhika. Tumutupok lamang ang ating pagkilos kung walang kongkretong layunin; ngunit kung ito ay may tunguhin na nais ipabatid, magsisindi ito ng kamalayan sa mga hindi pa naaabot ng liwanag.

Sa bawat hakbang na ginagawa ko upang paglingkuran ang bayan mas nagiging kongkreto ang aking paniniwala na kailanman, hindi naging kasalanan ang pagiging mulat dahil ito ang ugat ng pagkilos at pagbabago. Napagtanto ko na hindi sapat na dahilan ang aking pagkabata upang balewalain ang tungkulin ko sa aking bayan. Parang kandila na nagbibigay ng liwanag sa dilim, ang apoy ng nasiyonalismo at pagkilos sa aking puso’t isipan ang magsisilbing pag-asa ng bayan para sa isang kinabukasang walang inaapi, ginugutom, sinasaktan, at inaabuso.

Sa aking pagkamulat sa tunay na kalagayan ng ating lipunan, mas naintindihan ko kung bakit may mga taong pinipiling lumaban at patuloy na lumalaban. Ang mga progresibong kabataan na nagsisilbing mitsa ng bayan tungo sa liwanag ng pagbabago ang boses ng mga mamamayang pinagkaitan ng karapatan.

UP Baguio Outcrop

LATHALAIN 9

UPB_Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

A SEQUEL OF

SAVAGERY T Part two of the Philippines’ worst nightmare \\ Jethro Bryan Andrada

rumping his opponents in the 2016 elections, it seemed clear that Filipinos wanted Duterte up on that presidential seat. His brave promises and macho guise represented a fresh start, and that was something we craved.

But today, with the critics of this administration being silenced and progressive groups being redtagged or murdered in cold blood, it is clear that this “fresh start” Duterte promised is not a new beginning at all, but a sickening throwback episode bearing resemblance to one of the country’s darkest eras — martial law under the Marcos dictatorship.

A ONE-MAN SHOW Marcos ruled the Philippines with an iron fist.

Through Presidential Proclamation no. 1081, he enacted martial law, saying lawless violence was threatening the country and strengthening this argument by citing the assassination attempt on then-Justice Secretary Juan Ponce Enrile, which Enrile later admitted was staged.

Marcos’s allies and family were then appointed to public posts, with Imelda Marcos herself sitting as Metro Manila governor. Critics such as Jose Diokno, and Sergio Osmeña were apprehended in a nationwide wave of arrests. When the dust had cleared, Ferdinand Marcos had the country in his pocket.

At present, Duterte seems to be following right in Marcos’s footsteps when it comes to abusing his power. This problematic use of authority is manifested in policies like Command Memorandum Circular no. 16, which allows for the conduct of Oplan Tokhang. But even without the existence of this memorandum, Duterte has been blatant in giving power to cops and soldiers, saying they can shoot drug addicts on the spot or even rape women.

In Congress, Duterte-allied governors are working to amend the Human Security Act of 2007 by changing the definition of what a terrorist is. If approved, this will merit the branding of countless progressive individuals as terrorists and enemies of the state.

With all branches of government peppered with Duterte loyalists, and the blind obedience of the police and the military in carrying out whatever the president says, we cannot deny that we are again in an era where one man is the be-all, end-all of political power.

THE MASSES ON MUTE Knowing an informed public would never tolerate tyranny, Marcos put the media in chains through Letter of Instruction No. 1, where he ordered the “takeover and control” of media outlets.

REWIND 19:72

According to the Martial Law Museum, some of the only media companies allowed to spread information were the Sunday Express and the Kanlaon Broadcasting System, which belonged to Roberto Benedicto, Marcos’s former classmate and fraternity brother. With a crony calling the shots, Marcos could warp the news any way he wanted.

Today, Duterte tries to subdue the news and those who spread it as well, as seen in the 128 recorded attacks on the media since 2016, according to the Freedom for Media, Freedom for All Alliance. Known for their mass-oriented writing, the Altermidya network is currently under attack as the administration tries to shut down their websites. Progressive groups like the College Editors Guild of the Philippines (CEGP) which speak against the wrongdoings of the government are also at the forefront of red-tagging. The message is clear as day: you either keep your mouth shut, or the administration will silence you permanently.

Even the youth are not safe from the administration’s attempt to muffle the voices of reason. One of Duterte’ top dogs, Senator Ronald ‘Bato’ Dela Rosa has been insistent on police presence inside campuses, because schools are allegedly brimming with communists; but all this proposal will do is repress academic freedom and endanger the rights and lives of students.

Freedom of expression in the country today is so problematic that the

National Union of Journalists of the Philippines (NUJP) states that the situation has not been this bad since the martial law era, promptly making Duterte second to Marcos when it comes to attacks on the press.

OPPRESSION ON REPLAY The benchmark of any strongman rule is human rights violations; and regardless of how these violations are carried out, bodies are bound to pile up whenever a ruthless leader is given power.

Amnesty International reports that roughly 70,000 were unlawfully arrested, 35,000 tortured, and 3,257 killed during martial law. Those who dared to stand up to Marcos were forcibly disappeared, tortured by the state, or killed on the spot.

At present, the Philippine Drug Enforcement Agency (PDEA) reports that Duterte’s War-on-drugs has taken the lives of more or less 5,500 Filipinos. This is in stark contrast to data provided by various human rights groups which place the body count at around 12,000.

But Oplan Tokhang is just the tip of the iceberg.

Karapatan, a human rights organization, says that 134 human rights defenders have also been killed under the administration.

Ours is a time where the government is not afraid to bare its fangs at anything that stands in its way, due process be damned — which is unnervingly similar to what happened 47 years ago.

Instead of moving forward, we seem to be rewinding back to the martial law era. But while many have grown ignorant, there are those of us who are still fighting the age-old fight against tyranny.

In this age of authoritarian rule, the need to resist is greater than ever.

And should the time come when we finally unseat the oppressors in our government, the responsibility will fall on us, the survivors, to never forget the past so it does not happen in the future.

We are witnesses to history repeating itself today, and we should not just watch as Duterte revives our country’s worst years right before our eyes. Our duty is to fight and make sure the president— or anyone else who sits in our government— never hits play on the sickening throwback episode of martial law ever again.

SKIP 20:19 Dibuho ni Armel Jake Flores Disenyo ng Pahina ni Xyle Gabriel Magdamit Graphics by Dianni Adrei Estrada Layout by Isagani Caspe

10

KULTURA

UP Baguio Outcrop

Tomo Tomo 46 46 Isyu Isyu 2 2 Setyembre-Oktubre Setyembre-Oktubre 2019 2019

Sa pagdurugo ng kalangitan

Rosaryo ng huwad na saklolo nag-aawitan ang mga kaluluwa sinasamba pawang saklolo at awa umiiyak mga ulilang pamilya kanilang sigaw ay tunay na hustisya

ang pagmamahalan ay ipinaglalaban kasabay sa paglaya ng bayan ang pagmamahalan ay paninindigan habang nagdurugo ang kalangitan

sa hukay ng bungo’t kalansing ng pala kalakip ng mga nanlaban na diwa sampung dasal: Aba Ginoong Maria alay sa pinaslang na mga biktima

dahil ang talim ng pagmamahalan ay ‘di nasusukat sa haba ng buhok sa damit na suot-suot at sa nasa pagitan ng mga hita

ang pagmamahalan ay hindi umiikot sa dikta ng lipunan sa nais ng karamihan sa bawal o sa puwede sa tama o sa mali

- emman

ito ay simbolo ng pagpapalaya sa idinidikta ng patriarkal na lipunan sa sistemang malakolonyal at malapyudal at sa bayang atrasado ang pagtanaw

Magising na

Walang panginoon ang lupa walang panginoon ang lupang tigang sa mga butil ng bala sa irigasyon ng dugong dumanak sa ani ng pananamantala

walang panginoon ang may lupa ‘pagkat inangkin na nila ang tanging bumubuhay sa mga aba malawak na taniman, minanang yaman walang panginoon sa lupa sa lupaing laganap ang pagpatay sa mga nakayukong magsasaka sa nag-aangat sa mga panginoon kung umasta

walang panginoon ang dapat umangkin sa lupa ng mga ninuno at magsasaka ‘pagkat sila ay dakila–dumadalangin sa himala magkaibang panginoon isa sa langit, isa sa lupa malawak na hanay ng magsasaka ang patron ay ang pakikibaka

sapagkat walang panginoon ang lupa - emman

anong dahilan pa ang naiwan na hayaan ang sarili na magbulag-bulagan, takpan ang mata, matulog sa balita piliin kung sinong may karapatan sa hustisyang para sa lahat? ngunit saan nagpunta? saan ang pangakong walang mapanghusga? pinalitan ng patayan, mura, kriminal na pulis, kanang kamao, isang aso, pabagsakin sa huli. magising na, walang dapat kapalit pagnais na magsalita, magpayo ng saglit hindi ginagawang bayad ang buhay at pangarap upang mapahayag ang baho ng gobyernong laganap. laganap sa bangkay, away, at pagsunod patay; sana’y siya na lang, ‘di ba? hindi pa para sa atin, kanilang kilos at salita kundi sa pera’t kapangyarihang itinakda sa bulsa.

- emman

walang sikreto o plot twist ang mahihintay pa na ibunyag ng ating kasalukuyang pamamahala, ubos na ang panahon upang ipakita na sila’y para sa bayan—gobyernong dakila!

Ikot-ikot lang Nagsimula lahat sa isang pasista, Binilanggo at tinahimik ang bayang malaya, Ngunit nang ito ay natalo at napatalsik, Ito’y nagbagong anyo at muling bumalik,

ubos na ang panahon na tayo’y mamimili kung saan tatagpo, saan mawiwili magising na, huwag magpaniwalang ating bansa’y nasa tamang tagpuan tignan ang paligid, makinig sa sigaw sandata’y pagsulat mabilis lumitaw. magising na, walang dahilan pa na piliin ang mali at magpabaya sa tama magising na, ‘pagkat wala nang iba ang tutulong sa sitwasyon ng ating bansa.

Bayang nangako na hindi na mauulit Ang mga panahong kalayaan ay ginipit, Sa sumpa ng bagong diktador muling nabulag, Paikot-ikot lang, habang buhay na bihag - jazmin

- maria

Hindi pasismo Salakay roon, dakipan at patayan dito Bulag na lang ang di makaaninag nito Mga kritikal at progresibo’y pinapaslang Na umiibig sa bayan ay siyang laban lamang

Bakit kami ang inaapi’t nilulupig Tunay na laya lang naman ang aming ibig Hindi kami bobo, gusto namin ay pagbabago Hindi pasismo, kundi bumaba kayo sa puwesto Disenyo ng pahina ni Joemariequeen Del Rosario

UPB_Outcrop

- kawu

UP Baguio Outcrop

OPINYON

UPB_Outcrop

11

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 2019

Pudpod na ang Tisa \\ Joshua Buyogan

“Mag-aral ka nang mabuti ha, dahil ‘yan lamang ang kayamanang maipapamana namin sa ‘yo.”

Isang linyang madalas kong marinig mula saking mga magulang at sinisikap kong tuparin.

Bagama’t nabigyan ng pagkakataon na magaral, paano ako matututo ng husto kung sira ang bangko, punit ang mga libro at si titser ay hirap nang magpatuloy sa pagtuturo?

Napakaraming pagsubok ang dinadanas ng mga guro sa araw-araw nilang pagtapak sa paaralan. Isa riyan ang pambabastos sa kanila ng mga abusadong mag-aaral na madalas ay pinapayuhang ipagkibit-balikat na lamang.

Kadalasang ipinagbabawal maging ang simpleng pagdidisiplina dahil uri na raw ito ng pamamahiya sa bata. Sa ganitong pagkakataon, walang batas ang may kakayahang magtanggol sa kanila. Ang ganitong pagpapabaya ay hindi lamang mapanganib sa mental health ng guro ngunit maging sa karakter ng estudyante.

Bukod pa rito, mahigpit na ipinagbabawal ng gobyerno ang pambabagsak ng mag-aaral.

Kung mambabagsak ang isang guro, larawan raw ito ng kanyang pagkukulang at kabiguan sa pagtuturo. Ngunit hindi maikakaila na may mga estudyanteng madalas hindi pumapasok at halos laging bagsak sa pagsusulit. Sa ganitong pagkakataon, napipilitan silang magbigay ng grado mula sa espesyal na proyekto para lamang mailipat ang bata sa susunod na antas.

Panggigipit ito sa mga guro na nais gawin nang tama ang kanilang trabaho ngunit napipilitan magbulag-bulagan kahit hindi lubusang naipamalas ng bata ang competencies at skills sa naturang asignatura. Patunay dito ang

“

Hindi na kailangan pang dumating ang araw na wala nang mga gurong handang magturo dahil hindi naisulong ang kanilang batayang karapatan.

nakababahala ngunit totoong kaso ng mga magaaral sa sekondarya na hindi marunong magbasa.

Higit pa rito, ang kakarampot nilang sweldo ay hindi agad napupunta sa kanilang mga bulsa.

Dahil sa no-collection policy na mahigpit na nagbabawal sa kanilang mangolekta ng pera upang maging pondo ng klase, ang ibang bahagdan ng kanilang kinikita ay para sa pagpapaganda ng silid-aralan, pagbili ng mga kagamitan tulad ng floor wax at walis, photocopy ng mga handouts at learning material. Minsan ay ginagamit din ito upang matulungan ang mga estudyanteng hikahos sa mga bayarin sa paaralan.

Idagdag rin ang kanilang mga workloads na hindi makatao. May mga gurong napipilitan magturo ng 7 oras sa isang araw o higit pa dahil nga sa kakulangan ng faculty. Kadalasan ay napapabayaan na ang kanilang kalusugan dahil nalilimutan na nilang kumain ng tanghalian o magpahinga.

Nariyan din ang sangkatutak na administratibong trabaho tulad ng paperworks na dumadagdag pa sa kailangang nilang gawin. Wala silang magawa kundi mag-iwan ng seatwork nang sa gayo’y maging abala rin ang mga bata habang sila ay may tinatapos na papeles. Ang oras na sana ay ginugugol sa mabisang instruksyon na mas makabubuti sa pagkatuto ng bata ay naipapaling sa pagtapos sa mga dokumentong ito. Madalas ay inuuwi rin nila sa kani-kanilang tahanan ang ‘di pa tapos na gawain at nasasakripisyo ang oras na sana’y iginugugol kasama ang pamilya.

Sa mga nabanggit na paghihirap na kailangang tiisin ng sinumang ninanais na

makapasok sa propesyong ito, hindi natin masisisi ang mga nangingibang-bansa upang humanap ng trabahong mas makapagbibigay ng sahod na kayang bumuhay sa pamilyang sa kanila’y umaasa. Minsan ay napipilitan silang ibaba ang libro at tisa upang pulutin ang walis at magkuskos ng inidoro- ito’y mapait ngunit tunay.

Hindi na kailangan pang dumating ang araw na wala nang mga gurong handang magturo dahil hindi naisulong ang kanilang batayang karapatan. Pagtaas ng sahod, paglikha ng mga batas upang sila’y maproteksyonan at makataong pagbabahagi ng workloads – napakasimple ng kanilang panawagan ngunit hanggang ngayon ay hindi matugunan. Taon-taong pinagdiriwang ang World Teachers’ Day na naglalayong parangalan ang mga taong nasa larangan ng pagtuturo ngunit tila ba ito’y palabas lamang.

Ang mga makukulay na lobo, mahalimuyak na bulaklak at magagarbong programa ay tila mga pampalubag loob at panakip butas na naglilihis sa tunay na suliraning araw-araw na kinakaharap ng sangkaguruan.

Bagamat binansagang pinakamarangal na trabaho, patuloy na isinasantabi ng gobyerno ang hinaing ng mga guro na ayusin ang sistemang nagpapahirap at humahadlang sa pagpapabuti ng kanilang kalagayan at pagkatuto ng mga bata.

Kung tunay ngang kabataan ang pag-asa ng bayan, mga guro naman ang naatasan upang sila ay ihanda sa kinabukasang iyon. Kaya kung nais nating magkaroon ng matatalino at mararangal na mga lider-estudyante, ating bigyang pansin yaong nasa loob ng silid-aralan at nagtuturo sa kanila.

Dahas ang sagot \\ Emmanuel Ganancias Hinding-hindi magtatagumpay ang polisiyang Executive Order no. 70 (EO 70) ng pamahalaan sapagkat hindi nito direktang tinutugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan sa kanayunan man o sa kalunsuran.

Pangunahing layunin ng polisiyang ito na wakasan ang deka-dekadang insureksiyon sa kanayunan sa pangunguna ng grupong Communist Party of the Philippines-New People’s Army (CPPNPA) sa pamamagitan ng pagbuo ng National Peace Framework o NPF. Sa ilalim ng NPF ay ang pagtatatag ng mga task force na binubuo ng mga armadong sibilyan, lokal na yunit ng pamahalaan, at mga ahensiya ng gobyerno upang paigtingin ang pagbabantay at pag-oorganisa ng mga pagpupulong at summit sa mga lugar na bulnerable at apektado ng insureksiyon.

Masidhi ang pagnanais ng administrasyong Duterte na patahimikin ang mga kritiko at mamamayang lumalaban kontra sa mga antimamamayang polisiya nito. Imbis na magpokus sa pagtugon sa mga panawagan ng mga Pilipino, binibigyang-hustisya ng pamahalaan ang sistematikong paggamit ng dahas at pananakot ng Armed Forces of the Philippines (AFP) at Philippine National Police (PNP) sa mga itinuturing na kaaway ng estado kabilang ang mga rebelde, progresibong grupo, at maging ordinaryong Pilipino na iniuugnay sa komunistang grupo.

Pinatutunayan ito ng pagsusumikap ng gobyerno sa pagsasagawa ng mga hakbangin upang mapagtagumpayan ang pagsupil sa insureksiyon sa iba’t ibang lokalidad sa bansa sa pamamagitan ng EO 70.

Sa matagal na panahon, sariling lupang sakahan mula sa mga haciendero at proteksyon ng lupang

“

ninuno laban sa mga malalaking korporasyon ang nais ng ating mga magsasaka at katutubo.

Ngunit tila baldado ang pamahalaan sa pagtugon dito sapagkat kasabwat pa ito ng mga haciendero upang mag-implementa ng huwad na programang pang-agraryo at ng malalaking korporasyon upang magtayo ng mga impraistruktura at negosyo na nagbubunsod sa pagsapi ng mga ordinaryong Pilipino sa makakaliwang grupo. Dahil dito, nais ng pamahalaang gawing instrumento ang EO 70 na nagdudulot ng takot at pangamba para sa kabuhayan at kaligtasan ng mga mamamayan upang mapaliit o hindi kaya’y malusaw ang bilang ng rebeldeng grupo.

Malinaw na nagpapalaganap ito ng kultura ng pagpatay at pananakot dahil sa militarisasyong ginagamit ng gobyerno sa pag-iimplementa nito, pagsasampa ng kaso sa mga pinaghihinalaang kasapi ng komunistang grupo, at maging pagkitil ng mga buhay nang hindi man lang dumadaan sa demokratikong proseso. Sa katunayan, umakyat na sa 266 na indibidwal ang naitala ng Karapatan na mga biktima ng extrajudicial killings na may kinalaman sa usaping pulitika bunga ng mga kontra-insureksiyong programa ng administrasyon.

Subalit aminado ang gobyerno na hindi sapat ang militarisasyon sa pagsugpo ng insureksiyon sa bansa kung kaya’t ibinalangkas nito ang EO 70 sa porma ng whole-of-nation approach.

Nangangahulugan ito sa pakikipagtulungan ng AFP at PNP sa iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan at local government units (LGUs) bilang instrumento ng estado sa pagsasagawa ng mga programang pangkapayapaan. Mababakas na tila iniidolo nito ang estilo ng Estados Unidos sa pagbalangkas ng kautusan na kahalintulad sa whole-of-government at whole-of-society approach ng kontra-

Ipinakikita lamang ng kautusang ito na dahas ang sagot ng gobyerno sa kaginhawaang nais ng sambayanang Pilipino at dugo ang ibinibigay nito sa batayang serbisyong ipinagkakait sa publiko.

insureksiyong manwal ng imperyalistang US. Bilang estudyante, nakatatakot isiping kasabay ng Oplan Kapayapaan at Oplan Kapanatagan, inilalagay ng EO 70 ang bansa sa ilalim ng de facto martial law o ang hindi tuwirang deklarasyon ng batas-militar sapagkat ang mga manipestasyon nito ay unti-unting nararanasan ng mga mamamayan. Kabilang dito ang paggamit sa mga armadong sibilyan at LGUs katuwang ng gobyerno upang puwersahang pasukuin at puksain ang mga pinaghihinalaang rebelde kasabay ng implementasyon ng iba’t ibang anti-mamamayang polisiya. Isa ring manipestasyon nito ay ang patuloy na pananakot at pagbabanta para sa kaligtasan ng mga progresibong indibidwal at grupo mula sa iba’t ibang pamantasan na patuloy na nire-redtag bilang miyembro ng NPA. Ang implementasyon ng ganitong polisiya ay hindi tumutungo sa layunin nitong wakasan ang rebolusyunaryong pakikibaka sa kanayunan bagkus ay mas nagpapaigting pa sa pagnanais ng sambayanan na tumaliwas at patuloy na lumaban sa mga polisiyang mas nagdudulot ng pangamba sa kanila at nagpapalaganap ng kultura ng karahasan.

Ipinakikita lamang ng kautusang ito na dahas ang sagot ng gobyerno sa kaginhawaang nais ng sambayanang Pilipino at dugo ang ibinibigay nito sa batayang serbisyong ipinagkakait sa publiko.

Hindi tumutugon ang polisiyang ito sa pinaka-ugat na suliranin ng bansa kundi mas nagpapatunay sa pagiging pabaya ng pamahalaan sa pagtugon sa mga panawagan ng mga mamamayang lumalaban.

Hangga’t patuloy na lumalaban ang sambayanan, hinding-hindi magtatagumpay ang estado sa antimamamayang polisiyang ito.

12 1212 KULTURA KULTURA

A N Y A T PA

O S L PU

UP Baguio Outcrop UPB_Outcrop UPB_Outcrop UP Baguio Outcrop

Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre Tomo 46 Isyu 2 Setyembre-Oktubre 20192019

\\ Kesshamminne Krimzei Carreon

S

a isang agrikultural na bansa tulad ng Pilipinas, magsasaka ang nagsisilbi nitong puso. Sila ang patuloy na nagpapadaloy ng dugo na bumubuhay sa mamamayan nito. Ngunit sa pagpasa ng Rice Tarrification Law (RTL) ay unti-unti nang tumitigil ang pulso na bumubuhay sa mamamayan dahil sa malaking dagok na dala ng batas sa bawat magsasakang Pilipino.

Patunay ang walang usad na estado sa agrikultura at mababang kita ng mga magsasaka sa negatibong epekto ng batas. Tila isang malaking ironiya na kung sino pa ang siyang nagpapakahirap na magpalago ng palay ay sila pa ang walang maihaing kanin sa hapag.

AM[b]AG ng RTL Isinabatas ang RTL nitong Pebrero 2019 dahil nais ng administrasyong Duterte na hindi na maulit pa ang krisis sa kakulangan ng suplay ng bigas sa bansa.

Bilang tugon ay ibinasura nito ang Quantitative Import Restriction na naglilimita sa dami ng naangkat na produkto na pumapasok sa Pilipinas.

Sa ngayon, ang importasyon ng bigas sa bansa ay ‘unlimited’ na kung kaya’t karamihan sa mga bigas na nailalako sa merkado ay kadalasang galing sa iba’t ibang panig ng mundo. Maswerte ang mga bansang ito sapagkat pasulong ang estado ng kanilang agrikultura kung kaya’t ang paglilinang nito ay mas mura ngunit ang walang limit na pagpasok ng bigas ay takda na magkakaroon ng mahigpit na kakumpintensya ang lokal na bigas na tunay na nakababahala.

Ang mga naangakat na bigas ay lalapatan ng taripa: 35% na taripa ang inilalapat sa mga bigas na mula sa ASEAN countries habang 40% naman sa mga bansang hindi kabilang dito. Kung sa pag-aakala natin ay sapat na ang 35-40 porsiyentong taripa ay kakarampot lamang ito kumpara sa mga karatig nating bansa tulad ng Japan na walong daang porsiyentong (800%) taripa ang ipinapatong sa mga naaangkat na bigas.

Dibuho ni Llana Isabel Sadie Disenyo ng Pahina ni Xyle Gabriel Magdamit

Ito ay sa paniniwala nilang mas mainam na bigyang pansin, pondohan at solusyonan ang estado ng lokal na agrikultura ng sariling bansa kaysa umasa sa angkat na bigas na siya sanang tinutularan ng Pilipinas.

Depensa ni Emmanuel Piñol, kalihim ng Kagawaran ng Agrikultura, ang malilikom na salapi mula sa taripa ay mapupunta sa Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF) ng bansa na siyang mas magpapalago pa lalo sa sektor ng agrikultura sa pamamagitan ng pagbibigay ng subsidiya sa mga magsasaka.

Nangako ang pamahalaan na maglalaan sila ng hindi bababa sa 10 bilyong piso na tulong sa lahat ng mga magsasaka kada taon sa pamamagitan ng pagpapautang ng kapital, pagbibigay ng mga libreng mga binhi, abono, pestisidyo, paggamit sa mga makinaryang pang-ani, o hindi naman kaya’y pagsasagawa ng mga seminars.

Subalit, malaki man sa tingin natin ang 10 bilyong piso ay kakarampot lamang ito at hindi permanenteng solusyon upang maibsan ang problema sa estado ng agrikultura.

Ayon kay Bantay Bigas spokesperson, Cathy Estavillo, kung hahatiin ang 10 bilyon sa 2.4 milyong magsasaka sa Pilipinas, mas mababa pa sa 500 piso ang makukuha ng bawat isang magsasaka, hiwalay pa rito ang napakaraming aspeto na hindi nasasaklaw ng taripa tulad ng pagkakaroon ng mababang gastos sa produksyon ng palay.

LANTAD NA PESTE Batay sa sarbey ng Philippine Statistics Authority, ang produksyon ng isang kilong bigas sa Pilipinas ay mas mahal ng 4-6 piso kumpara sa Thailand at Vietnam. Kung mas mababa ang perang hinuhugot ng mga magsasaka sa pagtatanim ng palay ay napakainam sana dahil ang malaking kita mula sa kanilang mga naani ay malaking tulong upang mapa-unlad ang kanilang pamumuhay.

Sa katunayan, bago pa man nilagdaan ang Rice Tarrification Law ay lubhang kakaunti na rin talaga ang abot na tulong ng pamahalaan sa ating mga magsasaka.

Humigit kumulang 0.8% na lokal na bigas lamang ang binibili ng National Food Authority at ito ay sa napakamura pang halaga na 17 pesos kada kilo ng tuyong palay.

Ayon sa Kilusang Magsasaka ng Pilipinas (KMP), ang mapait na sitwasyong ito ay patuloy na lalala kung hindi lilimitahan ang sunod-sunod na pagdagsa ng mga angkat na bigas sa bansa. Dagdag pa nila, hindi makamasa at panandaliang solusyon lamang ang RTL sapagkat hindi nito magagarantiya na mananatiling mababa ang presyo ng bigas.

Dito nagkakaroon ng mas malinaw na larawan sapagkat hindi lingid sa ating kaalaman na sa murang presyo ay nabibili ng mga rice millers at traders ang mga palay saka pinapatungan ng malaking halaga kung kaya’t mahal na ito pagdating sa merkado.

AGRI’ng SOLUSYON Kung ang tunay na layunin ng gobyerno ay paunlarin ang agrikultural na sektor nito, isa sa mga pinakamabisang paraan ay lumikha ng repormang pang-agraryo na may layong pagtuunan ng pansin at paigtingin ang proseso ng produksyon ng lokal na bigas sa bansa. Sa pamamagitan nito ay makakamit natin ang adelentado at mas makabagong paraan ng pagsasaka na may sapat na subsidiya, suporta at edukasyon para sa lahat ng magsasakang Pilipino.

Ang hakbang na ito ay siguradong magbubunga ng mas mataas na bilang at kalidad na ani, tulay upang mabansagan ang Pilipinas bilang rice self-sufficient country o bansang may kakayahang tustusan ang pangangailangan ng buong sambayanan sa bigas at kayang mapanatili ang seguridad ng bilang nito sa panahon ng pangangailangan.

Nakakayamot isipin na kung sino pa ang bumubuhay sa atin ay siya ring inilalagay natin sa peligro. Ang mga pangyayaring nararanasan ng mga magasasakang Pilipino na dulot ng RTL ay maihahalintulad sa isang patalim na lumalaslas sa kamay ng mga magsasaka dahilan upang ito ay mamatay.

Hindi sagot ang Rice Tariffication Law upang mawakasan ang problema ng bansa sa bigas, bagkus ang pagkakaroon ng isang matibay, matatag, at makamasang reporma na tunay na makapag-aangat sa estado ng agrikultura ng Pilipinas ang daan upang mapanatiling masigla ang pulsong tataguyod sa bansa.

“

Tila isang malaking ironiya na kung sino pa ang siyang nagpapakahirap na magpalago ng palay ay sila pa ang walang maihaing kanin sa hapag.

Graphics by Adrianne Paul Aniban Layout by Isagani Caspe