Magazine affr nl

AFFR ∕ 2013

magazine 7e editie

architectuur filmfestival rotterdam

VERSIE nl

TIME MACHINE 10.10.2013 - 13.10.2013

Volledig programma Films, recensies, premières en speciale programma’s.

LantarenVenster

P. 1 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 1

16-09-13 21:10

INHOUD/COLOFON INLEIDING: P.4 - P.5 REVIEWS: P.8 - P.21 PROGRAMMA: P.22 - P.35 GRONINGEN/HEERLEN: P.36 - P.37 FILMLOCATIES: P.38 PRAKTISCH INFORMATIE: P.39 BLOKKENSCHEMA: P.40 - P41

* * * * *

DOCUMENTAIRE SPEELFILM SPECIAAL PROGRAMMA SHORTSPROGRAMMA FOYER / BUITENPROGRAMMA

1 EERSTE VERTONING 2 TWEEDE VERTONING G H

FILM DRAAIT IN GRONINGEN FILM DRAAIT IN HEERLEN

AFFR ∕ 2013 ORGANISATIE Directie Wies Sanders Programmeurs Jord den Hollander, Wies Sanders, Peter Taylor, Thijs Barendse Printresearch Renate Bergsma Productie Jeanine Roelse, Edgar Kapp Locatie LantarenVenster Techniek LantarenVenster, Smile, Frank Koppelmans, Martin Putto, Hans de Ruiter Communicatie Xandra Nibbeling Pers Elsbeth Grievink Concept & design campagne Studio Beige Fotografie Frank Hanswijk, Boudewijn van den Breemer Campagnebeelden 2013 Casper Rila, 500Watt Leader AFFR Harold Houdijk, Asteroids Website Brenno Visser Database Cristina Ampatzidou Redactie website en magazine Marina van den Bergen, Wies Sanders Vertalingen Perfect Words Sarah-Jane Jaeggi, Billy Nolan Drukker uitnodiging en magazine Veenman+, Rotterdam Koffie en Kantoor De Zwarte Hond Werk alle vrijwilligers HET AFFR WORDT FINANCIEEL MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR Het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie Nederlands Film Fonds SNS Reaalfonds Prins Bernhard Cultuurfonds Rotterdam Festivals Stichting Bevordering van Volkskracht Gemeente Rotterdam, dienst Kunst en Cultuur Stichting Hoogbouw Vereniging Deltametropool Economic Development Board Rotterdam Institute for Housing and Urban Development Studies Platform31 Vrienden, sponsoren en bezoekers

ONZE PARTNERS VOOR DEZE EDITIE ZIJN Academie van Bouwkunst Rotterdam Africa in the Picture African Architecture Matters AIR [Architectuurcentrum Rotterdam] ArchiGuides Rotterdam ArchiNed Economic Development Board Rotterdam Goethe-Institut Institute for Housing and Urban Development Studies LantarenVenster Nederlands Fotomuseum Platform31 Rotterdam.Info Stichting Hoogbouw Tsjechisch Centrum Universiteit van Amsterdam Vereniging Deltametropool Alle filmmakers, producenten en distributeurs PARTNERS AFFR IN HEERLEN EN GRONINGEN ForumImages Barbara van Velsen Platform Gras Eva Magnuskova, Leonie Wendker SCHUNCK* Hein Smedts BESTUUR AFFR Voorzitter Jord den Hollander Bestuurslid Jeroen Laven Bestuurslid Joep Mol Bestuurslid Ellen Schindler Bestuurslid Petra Rutten Penningmeester Theo Hauben CONTACT Website www.affr.nl Twitter www.twitter.com/affr Facebook www.facebook.com/affr. rotterdam LinkedIn linkd.in/affrgroup Email info@affr.nl Postadres Architectuur Filmfestival Rotterdam Postbus 26286 3002 EG Rotterdam Bezoekadres kantoor Aert van Nesstraat 45 Rotterdam

P. 2 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 2

17-09-13 10:16

VOORWOORD

AFFR ∕ 2013

Welkom op de 7e editie van het Architectuur FilmFestival Rotterdam. door Jord den Hollander en Wies Sanders Voorzitter en directeur van het AFFR

Ook de internationale samenwerking met filmmakers, producenten, festivals en universiteiten breidt zich steeds verder uit. Het AFFR stond de afgelopen twee jaar met advies en programmering aan de wieg van de festivals in Aviles (Spanje), Santiago (Chili) en Lissabon (Portugal). We voelen ons gevleid dat onze activiteiten over heel de wereld worden herkend en voelen ons gesterkt door zoveel enthousiaste en talentvolle collega’s.

De afgelopen jaren hebben een dramatische invloed gehad op de bouw: projecten werden geannuleerd, in de koelkast gezet of halverwege het bouwen stopgezet.

Het lijkt filmmakers alleen nog maar meer te hebben aangespoord tot inspirerende verhalen over de gebouwde omgeving. Met het thema van deze editie ‘Time Machine’ stellen we ons de vraag: Hoe kunnen de sporen van tijd ons helpen in het nadenken over de toekomst?

De openingslocatie van het festival, de imposante Fenixloods 1 op het Rotterdamse Katendrecht, kan dan ook beschouwd worden als een grote tijdmachine.

Het AFFR wordt mogelijk gemaakt door veel fondsen, de gemeente Rotterdam en bedrijven die ons financieel en moreel ondersteunen. Zonder hun vertrouwen en ondersteuning is het festival echt niet mogelijk. Het festival, de rooftopscreenings, de partnerprogramma’s, de database en de website zouden echter nooit mogelijk zijn zonder de enorme inzet en het grenzeloze enthousiasme van onze armada aan zelfstandig ondernemers en vrijwilligers! Onmetelijke dank aan hen.

Het grote aantal premières en bijzondere programma’s maakt het AFFR een belangrijk internationale ijkpunt en tegelijkertijd ook het meest toegankelijke festival als het gaat over films over stad en architectuur.

Wederom bieden we een programma aan met historisch perspectief, nieuwe technieken, opvallende initiatieven van over de hele wereld, en persoonlijke verhalen waaruit de verbondenheid met de stad en de architectuur blijkt.

Naast de filmvertoningen organiseert het AFFR deze editie samen met verschillende partners boeiende programma’s die ieder een specifiek thema uitlichten.

En op 26 en 27 oktober, twee weken na het Rotterdamse festival, vinden in Groningen en Heerlen compacte festivaledities plaats waar een tiental films worden vertoond. Er zijn dus echt geen smoezen meer om films te missen!

Naast het organiseren van het tweejaarlijks festival slaat het AFFR ook de vleugels uit in tijd en ruimte.

Doorlopend breiden we onze online filmdatabase uit en wordt op de AFFR-website over leuke films en de jongste ontwikkelingen gepubliceerd, ook als er geen festival is! Daarnaast organiseren we de veelbezochte rooftopscreenings op de daken van bijzondere gebouwen.

P. 3 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 3

16-09-13 21:10

INLEIDING

AFFR ∕ 2013

De stad als tijdmachine, een onuitputtelijke bron voor filmers Jord den Hollander

“..while I walked through this patchwork of streets and buildings from different ages I realised the city was another big Time Machine ..”

H. G. Wells, science fiction schrijver traagheid zou wel eens een verworvenheid kunnen worden. We leven in een zeldzame periode waarin we tijd of het tijdsgewricht heel bewust meemaken.

Het thema van het AFFR 2013, Time Machine, markeert een actuele tendens in de stedenbouw en architectuur. Door de economische crisis is de omloopsnelheid van de bestaande bouwvoorraad minder geworden; de beslissing om gebouwen die niet meer renderen af te breken en te vervangen door nieuwbouw wordt minder snel genomen. Een van de gevolgen hiervan is dat gebouwen die hun functie hebben verloren leeg staan in plaats van dat de sloophamer zijn werk doet. Dit dwingt ons om na te denken over nieuwe gebruiksmogelijkheden.

Het stadsbeeld verandert minder snel en die nieuwe

Nieuwe coalities, buiten het traditionele netwerk van ontwikkelaars en bouwers, zien mogelijkheden om met kleinschalige interventies de leegstaande gebouwen weer nieuw leven in te blazen of braakliggende grond een (tijdelijke) bestemming te geven. Hun vaak onorthodoxe aanpak werkt uitnodigend om weer eens met andere ogen naar dat ‘patchwork’ van de stad te kijken. Hoe kunnen we ons laten inspireren door die

P. 4 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 4

16-09-13 21:10

INLEIDING

AFFR ∕ 2013

woontorens die zo goed als leeg staan, wachtend op het moment dat ze met winst verkocht kunnen worden.

Een verbijsterende proces dat de bestaande bevolking uit hun vertrouwde buurten jaagt met geen andere reden dan winstbejag. Terwijl op de voorgrond een visser zijn houtvuurtje stookt om zijn vangst te bakken, leidt in een toren op 250 meter hoogte achter hem een makelaar zijn klanten in een modelwoning rond. De enige woning in de 1100 appartementen tellende toren die is ingericht. De rest staat leeg, wachtend om ooit, als de prijzen stijgen, verkocht te worden.

gebouwde Time Machine, door dat steeds wisselende beeld van onvolmaaktheid, onafheid, maar vooral van betekenisvolle afwachting?

Deze Time Machine blijkt ook een onuitputtelijke bron voor filmmakers te zijn gezien het grote aanbod van films over het onaffe, de stagnatie en de twijfels over de toekomst. Het is, zoals steeds, het drama van het menselijk tekort dat de filmers aanspreekt.

Door het tonen van de menselijke veerkracht en improvisatievermogen om altijd op zoek te gaan naar een paradijs, zijn deze films noodzakelijke kost voor architecten en stedenbouwers. Én voor mensen die zich willen laten voeden door de vrolijke worsteling van anderen. Een kleine greep uit het rijke programma:

The man who prints houses Wat is het antwoord op de nieuwe tijd? Enrico Dini denkt het met de nieuwe 3D printer te hebben gevonden. Hij ziet mogelijkheden om huizen en misschien wel hele steden hiermee te kunnen realiseren. Niet iedereen gelooft in zijn dromen.

Zijn privéleven wordt een puinhoop, maanstof blijkt onbetaalbaar, en dan zijn dit nog slechts enkele van de tegenslagen die Dini treffen. In deze hilarische film wordt een man geportretteerd waar je wel van moet gaan houden vanwege zijn doorzettingsvermogen en optimisme. Is 3D printen de nieuwe heilige graal van het bouwen of staat het straks in de kast naast andere tijdmachines?

Kleiburg, de laatste Bijlmerflat Kleiburg is het fascinerende relaas van regisseur Jeroen Visser over de ooit bejubelde, maar snel verguisde Bijlmermeer in Amsterdam. Bij de oplevering aan het eind van de zestiger jaren werd de wijk de apotheose genoemd van de Nederlandse volkshuisvesting.

Een wijk die het geluk voor tienduizenden, slecht gehuisveste, Amsterdammers zou vervolmaken. Maar al snel kwam de wijk onder vuur te liggen vanwege zijn grootschaligheid, onherbergzaamheid en onveiligheid.

Pars pro toto is de flat Kleiburg waar glorie, neergang en voorzichtige wederopstanding zichtbaar wordt.

Het is op vele fronten onzeker wat de toekomst gaat brengen, maar een ding maken deze films duidelijk: we leven nu in een ongekende tijd die meer dan ooit ruimte biedt voor experimenten en nieuwe wegen.

Unfinished Italy Waarom worden er in Italië zoveel bouwwerken niet afgemaakt vraagt filmmaker Benoit Felici zich in deze roadmovie. Op zijn reis treft hij de meest krankzinnige ruïnes van gebouwen aan waar men ooit hoopvol was begonnen, maar die nooit werden afgebouwd. Sommige zijn inmiddels toch in gebruik genomen, andere zijn overwoekerd met onkruid. Een prachtig gefilmde reis vol humor langs de tijdmachines van Italië die al op vele festivals in de prijzen viel.

Kleiburg, de laatste Bijlmerflat Jeroen Visser 1 ZATERDAG 12 OKT. 15.30 UUR 2 zondag 13 OKT. 22.00 UUR G ZATERDAG 26 OKT. 14.00 UUR H ZATERDAG 26 OKT. 18.30 UUR Unfinished Italy Benoit Felici 1 vrijDAG 11 OKT. 17.45 UUR 2 zondag 13 OKT. 19.30 UUR G ZATERDAG 26 OKT. 15.15 UUR H zondag 27 OKT. 18.50 UUR

Haus Tugendhat Hoe ga je om met in onbruik geraakte meesterwerken?

Laat je bij renovatie de sporen van de tijd zichtbaar, of probeer je alles terug te brengen naar hoe het ooit bedoeld was? De film vertelt het verhaal van de moeizame worsteling in de 21e eeuw van de erven Tugendhat om dit cadavre exquis weer nieuw leven in te blazen. Het resulteert in het gebouw zoals Mies het ooit bedoeld had, maar is iedereen daar wel zo blij mee?

Haus Tugendhat Dieter Reifarth 1 vrijDAG 11 OKT. 17.30 UUR h ZATERDAG 26 OKT. 19.50 UUR g zondag 27 OKT. 16.30 UUR Caos en la Ciudad Enrique Pérez 1 ZATERDAG 12 OKT. 21.15 UUR

Caos en la Ciudad Om speculatieve redenen die niemand kan doorgronden verandert Panama-Stad in een krankzinnige ghosttown vol honderden meters hoge

The man who prints houses Mark Webb & Jack Wake-Walker 1 vrijDAG 11 OKT. 22.00 UUR

P. 5 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 5

16-09-13 21:10

THEMA

AFFR ∕ 2013

heen en weer springen in de tijd door Peter Bosma Film is in de diepste essentie van zijn bestaan een ongrijpbaar product. Lange tijd was film alleen beschikbaar als projectie van een snel vervluchtigende lichtstraal op een groot doek, vergezeld van gesmoorde geluiden uit de luidsprekers achter het doek. Sinds de komst van de videorecorder zijn we echter gewend geraakt aan het eigenmachtig kijken naar films: het is mogelijk het filmbeeld stil te zetten, vooruit te spoelen, of terug te spoelen, op de snelheid die we wensen. Toch kun je nooit een film in handen hebben, het blijft een ongrijpbaar object. Je kan je als filmtoeschouwer alleen maar overgeven aan de bewegingsillusie van de beelden en de suggesties van de geluidsband.

P. 6 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 6

16-09-13 21:10

THEMA

AFFR ∕ 2013

Film bestaat dus uit beelden en geluiden die uitsluitend kunnen ontstaan in een ononderbroken tijdsverloop.

Dit lineaire tijdsverloop staat vast, maar binnen deze kaders kunnen filmmakers naar vrije wil heen en weer springen in de tijd en naar eigen goeddunken de tijd kneden; ze kunnen een moment eindeloos uitrekken of een handeling juist indikken door het te fragmenteren.

Film is dus in alle opzichten een weergaloze tijdmachine.

omgeving, denk aan de hilarische scène waarin hij een zeepkistkarretje verandert in een skateboard. Ook zijn anachronistische, uitzinnige gitaarsolo op het schoolfeest is een prachtige terzijde.

In Back to the future, part II (1989) reizen de personages vervolgens naar de toekomst (gesitueerd in 2015), waarin allerhande onheil dreigt dat maar ternauwernood af te wenden is. De toon blijft echter luchtig, want het is tenslotte een komedie.

Verleden, toekomst, en het terugkerende heden Een machine om mee in de tijd te kunnen reizen is een geliefd en veelgebruikt thema in filmscripts.

Het mogelijke bestaan van een dergelijke machine prikkelt de fantasie. Stel je voor dat je zo maar terug zou kunnen gaan naar het verleden, of juist vooruit zou kunnen suizen naar de toekomst. Echter, als de tijdreiziger niet oppast kan het tijdsverloop ook tot stilstand komen, of in een herhalingscyclus raken.

De ultieme tijdsreis De ultieme film met een tijdmachine als centraal thema is wat mij betreft La Jetée (Chris Marker, 1962). Het is een wonderlijke poëtische mijmering, die verbeeld wordt in stilstaande zwart/wit filmbeelden (het is een fotofilm), begeleid door een hallucinante geluidsband. De Derde Wereldoorlog is uitgebroken en de overlevenden zijn gedwongen ondergronds te leven. Uit lijfsbehoud willen ze gaan reizen in de tijd.

De geleerden experimenteren met mensen die een sterke herinnering aan het verleden hebben. Ze kiezen een man die in zijn dromen geobsedeerd wordt door een indrukwekkend beeld uit zijn kindertijd. Hij was op de wandelpier van een groot vliegveld, een vrouw keek hem aan en hij zag een man rennen die werd doodgeschoten. Dit krachtige droombeeld brengt hem in een tijdgolf. Het experiment slaagt, hij komt in contact met mensen uit andere tijden, ook uit de toekomst. Hij kiest er echter voor terug te keren naar dat ene moment uit zijn verleden, op zoek naar de mysterieuze vrouw. Plotseling begrijpt hij het: de man die wordt neergeschoten is hijzelf.

Dit is geen plot spoiler, want het verhaal is slechts een kapstokje voor een veelgelaagde verwondering.

La Jetée kun je keer op keer opnieuw bekijken en beluisteren, en steeds weer nieuwe dingen zien in de 26 minuten die de film duurt. Bijvoorbeeld de strakke modernistische architectuur van het vliegveld Orly in de jaren zestig, en het nog steeds beklemmend ontwerp van een ondergrondse apocalyptische wereld.

Het gegeven van een repeterende tijdsverloop dient als basis van de zeer geslaagde thriller Source code (Duncan Jones, 2011), waarin een man in een rijdende trein binnen enkele minuten een bom moet vinden en onschadelijk maken. Het mislukt keer op keer, maar gelukkig kan hij het steeds opnieuw blijven proberen en zo komt hij geleidelijk dichterbij de oplossing. Uiteraard is er sprake van een happy end, maar dat gebeurt echt pas op het alleruiterste nippertje.

De meest bekende film met een klok die herhaaldelijk teruggezet wordt is de komedie Groundhog day (Harold Ramis, 1993), waarin een chagrijnige en arrogante weerman zich dankzij de time loop weet om te vormen tot een hulpvaardig en charmant persoon, waardoor hij zelf ook gelukkiger wordt. Dit is inderdaad een behoorlijk moralistisch happy end, maar Bill Murray weet alle bedenkingen op dit vlak charmant weg te spelen.

Een reis naar het verleden kan ook een prachtig middel zijn om milde moralistische kritiek op de eigen tijd te geven. Het eerste deel van Back to the future (Robert Zemeckis, 1985) is een heerlijke komedie met een licht filosofisch randje, maar vooral met volop plezier in het geven van terloopse knipogen naar de toeschouwer en het vrolijk oppoetsen van clichés. De hippe tiener uit de jaren tachtig merkt bijvoorbeeld al gauw dat een bodywarmer in de jaren vijftig een onbekend kledingstuk is, iedereen ziet het aan voor een reddingzwemvest. Zijn tijdsreis verandert hem van coole gast tot dorpsgek, maar hij heeft ook vaardigheden die goed van pas komen in zijn nieuwe

Tijdens het AFFR kunt u deze editie vele tijdreizen maken, naar het verleden en naar de toekomst. Let goed op wat er gebeurt, want tijdreizen is niet zonder risico!

Gerelateerde films: The time machine in alphabetic order

P. 7 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 7

16-09-13 21:10

REVIEW 1 donderDAG 10 OKT. 20.30 UUR 2 zondag 13 OKT. 13.00 UUR

film: THE COMPETITION

AFFR ∕ 2013

vanity fair

MARINA VAN DEN BERGEN

Angel Borrego Cubero Gerelateerde films: 16 Acres Reaching for the sky

P. 8 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 8

16-09-13 21:10

REVIEW

AFFR ∕ 2013

verneemt hij dat Foster een week na bekendmaking van de deelnemers aan de tweede ronde alsnog bedankt voor de opdracht.

Competitiefilms zijn een populair subgenre binnen de architectuurfilm. De formule is ijzersterk. De filmmaker volgt een of meerdere ontwerpers tijdens hun deelname aan een ontwerpprijsvraag. Je ziet ze schetsen, maquettes maken, je bent aanwezig bij ontwerpbesprekingen. Het ontwerpproces wordt niet nauwgezet gedocumenteerd, bij competitiefilms gaat het vooral om de oplopende spanningen naarmate de deadline in zicht komt, wanneer de uitslag bekend wordt gemaakt en de stress om het winnend ontwerp te realiseren. Dit laatste was duidelijk invoelbaar in de documentaire Lost Town (Jörg Adolph, 2009), in 2011 vertoond bij het AFFR. Daarin zijn de pogingen te zien van twee sympathieke jonge Duitse architecten die hun winnend ontwerp voor een landmark in het Engelse Walton gerealiseerd willen krijgen. Desillusies en spanningen stapelen zich op naarmate de tijd verstrijkt.

Meedoen aan een ‘vage’ prijsvraag is een ding, maar waarom zou een sterarchitect toestemming geven om het ontwerpproces te laten registeren? In het geval van The Competition lijkt er maar een antwoord mogelijk: ijdelheid. Hoe extremer hoe meer media-aandacht moet Nouvel hebben gedacht. En het werkt. Het wel en wee op dit bureau wordt uitgebreid getoond.

Nouvel gromt en blaft. De dynamiek van het proces wordt verbeeld door de handheld camera. Soms leidt dit bij de kijker tot een lichte vorm van zeeziekte vooral als Gaston, de projectmanager van Nouvel, met de cameraman in zijn spoor, weer eens een sprintje moet trekken om op tijd te zijn voor een auditie bij baas.

Hadid en Gehry zetten de deur slechts op een kiertje en voeren op deze manier regie over de wijze waarop zij zich als architect willen representeren. Ook dit is een kunst, een die Perrault, zo blijkt vlak voor de presentatie van zijn ontwerp, nog niet helemaal onder de knie heeft.

Competitiefilms zijn feesten van herkenning met soms een snufje leedvermaak. En dan is er natuurlijk de bevrediging van ongegeneerd voyeurisme wanneer een competitiefilm een kijkje in de keuken van sterarchitecten biedt. En dat laatste biedt The Competition (Angel Borrego Cubero, 2013). Architect Borrego Cubero volgde eind 2007 gedurende vier maanden de architecten die deelnamen aan de tweede ronde van de prijsvraag voor een nationaal museum in Andorra la Vella, de hoofdstad van het dwergstaatje Andorra gelegen in het midden van de Pyreneeën.

Het zijn niet de minsten die door de regering worden uitgenodigd. Dominique Perrault en vier Pritzker Prize winnaars ( Zaha Hadid, Frank Gehry, Norman Foster en Jean Nouvel) krijgen het verzoek een ontwerpconcept te maken voor een museum dat midden in de historische binnenstad van het 25.000 inwoners tellend stadje moet komen te staan.

Anders dan men misschien zou vermoeden gaat The Competition niet zozeer over de prijsvraag in Andorra maar vooral over de competitie tussen de verschillende bureaus en lijkt Borrego Cubero architecten als beroepsgroep een flinke spiegel voor te willen houden.

The Competition is niet spannend. Geen van de deelnemers kan sympathie opwekken, de voorstellen zijn aanstellerige iconische objecten; er is geen favoriet.

Zoals popmuzikanten gedoemd zijn tot een leven vol sex, drugs en rock ’n roll, zijn de architecten in The Competition veroordeeld tot een verblijf in een zwart, wit, grijze wereld waarin ze 24/7 foammodellen produceren. Deze representatie en invulling van het vak zou menig ontwerper tot nadenken moeten stemmen.

In de eerste vijf minuten doet Norman Foster een uitspraak waardoor de kijker weet, dit gaat niet goed aflopen. Hadid, Gehry, Nouvel en Perrault weten dan natuurlijk nog van niets. Of toch wel? Waarom doen deze sterarchitecten mee aan een vaag geformuleerde ontwerpwedstrijd waarvan het programma in de loop van het proces ook nog wordt gewijzigd? Voor het geld, de deelnemende bureaus krijgen ieder €40.000,-?

De mogelijkheid om concepten uit te testen? De hoop dat het museum heel misschien toch gerealiseerd gaat worden? De kijker komt het helaas niet te weten. Wel

P. 9 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 9

16-09-13 21:10

REVIEW 1 ZATERDAG 12 OKT. 17.30 UUR g ZATERdag 26 OKT. 19.30 UUR

film: Conversations in Milton Keynes

AFFR ∕ 2013

New town Milton Keynes

Ivan Nio

Ingo Baltes

Gerelateerde films: Kleiburg, de laatste Bijlmerflat the gruen effect The Pedway, elevating London Tlatelolco

P. 10 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 10

16-09-13 21:10

REVIEW

AFFR ∕ 2013

Milton Keynes lijkt voor hem en zijn vrienden gemaakt te zijn. Of neem de gemoedelijke alcoholist Ronald die iedere dag in het centrum bij de supermarkt bier haalt en dat buiten op een bankje opdrinkt terwijl bekenden hem groeten. Het lijkt op een publiek moment.

New Town Milton Keynes, 80 kilometer ten noordwesten van Londen, lijkt in ruimtelijke opzet en idee van suburbane stedelijkheid meer op Los Angeles dan op een stad als Bristol. Vanwege de extreem suburbane opzet in lage dichtheid en de gerichtheid op de auto, en aangelegd met een rasterpatroon van hoofdwegen, een uitgebreid netwerk van fiets- en wandelpaden en een parksysteem, heeft Milton Keynes zelfs een zekere cultstatus gekregen. Het ontwerp voor de nieuwe stad voor 250.000 inwoners werd begin jaren zeventig uitgewerkt door een team van jonge architecten onder leiding van Derek Walker.

De ontwerpers geloofden in een nieuwe samenleving waarin mobiliteit, keuzevrijheid voor bewoners en het toegenomen consumentisme centraal stond.

Inspiratie putten zij uit de vooruitstrevende ideeën van de Amerikaanse planoloog Melvin Webber over een ‘non-place urban realm’ en ‘communities without propinquity’.

De film onderzoekt een aantal plekken, vooral het stadscentrum. Dat bestaat uit een enorme shopping mall. Uit de gesprekken vernemen we dat de publieke ruimte is geprivatiseerd en dat demonstraties verboden zijn. ’s Avonds gaat het centrum op slot. Toch laat de film ook zien dat er altijd wel iets te doen is, zoals een dansant voor senioren. Jongeren spreken met elkaar af in de mall. Is Victor Gruens visioen van een democratisch winkelcentrum hier soms gerealiseerd?

Een mopperende Derek Walker wijst er op dat het openbare karakter van het gebouw is aangetast.

Intussen zien we dat bezoekers er verblijven en flaneren en blijven we achter met de vraag in hoeverre de doorsnee bewoner zich iets aantrekt van het gebrek aan echte openbaarheid.

Hoe voorkom je voor de hand liggende kritiek op Milton Keynes als die stad niet overeenkomt met het huidige ideaal van een compacte en levendige stad?

Het valt niet mee om niet al bij voorbaat een negatief oordeel te vellen. Zeker niet als je ‘s avonds door een buschauffeur aan de rand van Milton Keynes wordt gedropt, zoals regisseur Ingo Baltes van Conversations in Milton Keynes overkwam, en dan lopend op zoek moet gaan naar het centrum, de weg aftastend door een mensverlaten labyrint van slecht verlichte fietspaden en viaducten, en verdwaalt.

De aantrekkingskracht van Milton Keynes ligt niet in het publieke domein, laat dat duidelijk zijn. Maar het leven in de nieuwe stad omvat meer en is gelaagder dan buitenstaanders vermoeden. Bewoners maken deel uit van allerlei sociale netwerken, er zijn ook buiten het stadscentrum betekenisvolle plekken die druk bezocht worden en er is betrekkelijk veel werkgelegenheid in Milton Keynes. Dat krijgen we in deze film allemaal niet te zien, maar wel iets anders essentieels. In een van de scenes verandert het perspectief van de kijker namelijk radicaal als de filmmaker binnen dringt in een modelwoning waar toekomstige bewoners zich buigen over de keuze van het tapijt. Ze zijn verrukt over de omvang van de master bedroom en uit het raam zien ze in de verte het centrum van Milton Keynes liggen.

De belofte van een comfortabel privédomein, dat is de bestaansreden van deze stad.

Maar Baltes schort zijn eindoordeel op. Hij contrasteert in zijn documentaire beelden van plekken en gebouwen met de verhalen van bewoners en professionals. Elf mensen komen aan het woord, van de 82-jarige Derek Walker die zijn ontwerp opnieuw uitlegt, tot een ‘trolleyologist’ die alle verdwaalde winkelwagentjes in de woonwijken ophaalt. De beelden stemmen vooral treurig. Desolate plekken, dreigende wolkenluchten en het onheilspellende geluid op de achtergrond - van blaffende honden tot het constante geraas van auto’s dragen allemaal bij aan het deprimerende gevoel dat in deze stad de belofte van vooruitgang nooit zal worden ingelost.

Toch blijkt de stad leefbaar, in velerlei opzichten.

Ideaal is de nieuwe stad zeker voor Robbie die met zijn customized Ford XR3i over het raster van wegen dendert en met zijn geluidsinstallatie ’s avonds de blits maakt op parkeerterreinen. ‘I love speed’ bekent hij en

P. 11 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 11

16-09-13 21:10

REVIEW 1 vrijDAG 11 OKT. 19.45 UUR

film: Reconversão

Thom Andersen

AFFR ∕ 2013

Terugvormen Souto de Moura

Aldo Trim

Gerelateerde films: Shortsprogramma: The beauty of decay Margaret Staal-Kropholler Eames, the architect and the painter.

P. 12 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 12

16-09-13 21:10

REVIEW

AFFR ∕ 2013

tot woning, maar de architect zag in de restanten de potentie om de plek meer betekenis te geven. Het weekendhuis verrees uiteindelijk op de heuvel ernaast.

Portugal in de jaren tachtig van de 20ste eeuw, een moderne architectuurbeweging ontwikkelt zich.

Alvaro Siza is één van de drijvende krachten en in zijn voetsporen volgt Eduardo Souto de Moura (1952), die later in 2011 de Pritzker Architecture Prize zal winnen.

Reconversão is een reisverslag langs 17 projecten van Souto de Moura.

De voor Reconversão gebruikte filmtechniek van Peter Bo Rappmund is vergelijkbaar met de eerste bewegingsstudies van Eduard Muybridge, zoals die van het rennende paard. Door een opeenvolging van foto’s wordt het beeld scherper en bewegingen duidelijker waarneembaar. Een bewegend blad aan een boom wordt een feest. Even zo goed maakt het de stilte, het tijdloze van Souto de Moura’s architectuur intenser en gaan details in het ontwerp en toegepaste materialen meer spreken. Het maakt Reconversão tot een interessante architectuurstudie, maar het roept ook de vraag op of de betekenis van de architectuur er werkelijk toe doet. De cinematografie is dusdanig esthetisch dat het goed mogelijk is dat de architectuur puur is ingezet als middel om mooie beelden te maken.

Toen Eduardo Souto de Moura in 1980 zijn eigen bureau begon, constateerde hij dat het toenmalige Portugal vanuit een traditionele architectuurcultuur direct was overgegaan in het postmodernisme, zonder ooit echt een moderne beweging te hebben doorleefd.

Als een reactie hierop wilde de architect een brug slaan tussen het traditionele en dit postmoderne; hij zag het als zijn taak te zoeken naar een meer geëigende moderne Portugese stijl. De afgelopen dertig jaar heeft Souto de Moura een bijzonder portfolio opgebouwd dat wordt gekenmerkt door het bouwen van een continuüm in tijd, een versmelting van het traditionele met het hedendaagse.

Omdat de film niet probeert te interpreteren en Souto de Moura niet constant aan het woord is over zijn eigen werk, wordt de kijker vrijgelaten om eigen gedachten te ontwikkelen of ongedwongen te genieten van de beelden. Informatie komt in de vorm van een voiceover van Encke King en is vrij monotoon. Er worden teksten van Souto de Moura geciteerd om de projecten uit te leggen, waardoor de architect indirect dus wel degelijk aan het woord is. Aan het slot van Reconversão krijgt de kijker dan eindelijk Souto de Moura zelf te zien tijdens een kort interview; de architect leidt de film uit met een verhaal over zijn motivaties.

Beeld, vertelling en architectuur leiden tot een goed uitgebalanceerde documentaire die verre van een standaard architectuurmonografie is.

Reconversão (Thom Andersen, 2012) betekent vrij vertaald ‘terugvormen’. Dit terugvormen doet Souto de Moura door te zoeken naar de essentie van een locatie en deze via architectuur te vervolmaken.

Bestaande karakteristieken in de omgeving worden als leidraad voor een ontwerp gebruikt. Daar waar geen bruikbare karakteristieken aanwezig zijn, creëert hij zelf een pre-existentie om het ontwerp aan te relateren. De voorbereiding hiervan wordt vaak ook het ontwerpconcept. Soms gaat in die voorbereiding of enscenering van de omgeving meer tijd zitten dan in het eigenlijke ontwerp zoals getoond wordt in beelden van de woning bij Moledo do Minho. De landschappelijke setting wordt voor deze woning grondig bewerkt. Het betreft hier nog een relatief kleine ingreep. Wat te denken van het voetbalstadion in Braga waarvoor een berg deels opgeblazen werd om het stadion, net als een Romeins amfitheater, in de helling te kunnen inbedden?

Terugkerend thema in de documentaire is de fascinatie van de architect voor ruïnes. Een fascinatie die niet wordt ingegeven door nostalgische romantiek, maar vanwege Souto de Moura’s interesse in de sfeer van onzekerheid en incompleetheid die een ruïne voor hem representeert. De ruïne is niet sec een historisch object, maar een aanleiding om zijn architectuur in de tijd te positioneren. Hiermee wordt de ruïne een wegbereider voor het hedendaagse. In Baiao ontwierp hij een weekendhuis naast een bestaande ruïne. De opdrachtgever wilde eigenlijk de ruïne verbouwen

P. 13 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 13

16-09-13 21:10

REVIEW 1 ZATERDAG 12 OKT. 21.15 UUR G ZATERDAG 26 OKT. 21.00 UUR

film: Drop City

AFFR ∕ 2013

DROP CITY, EEN TIJDMACHINE

JORD DEN HOLLANDER

Joan Grossman

Gerelateerde films: Special: Informele steden If you built it Special: Urban transformations in Africa Fallen City

P. 14 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 14

16-09-13 21:10

REVIEW

AFFR ∕ 2013

voorzien. Autokerkhoven rond de steden dienden als belangrijkste materialenbron. Met bijlen en zagen werden de daken van de auto’s gesloopt om ze toe te passen als bedekking voor de koepels. Op een indringende manier maakt deze film een ding duidelijk: alles wat nu over duurzaamheid en hergebruik wordt 'uitgevonden' werd bijna 50 jaar geleden al beproefd in Drop City.

Buckminster Fuller was zo onder de indruk van hun werk dat hij in 1966 de makers van Drop City zijn Dymaxion Award toekende. Niet alleen uit waardering voor de innovatieve architectuur van domes waarin voor die tijd ongekend vooruitstrevende en originele technieken waren toegepast, maar vooral vanwege de poëtische kracht die er van de bouwwerken uitging.

Dat laatste was precies wat een groep jonge kunstenaars in 1965 voor ogen stond, bouwen aan een nieuwe woongemeenschap die gestoeld was op verwondering en los stond van alle clichés van The American Dream.

Drop City zou het ideale love en peace centrum zijn en al spoedig werkte het als een magneet op uitgefreakte hippies, Indiase goeroes en sjamanen op zoek naar vrije sex. En toen op een dag arriveerde er iemand met een mobiele LSD fabriek . “Iedereen was ineens aan de acid, behalve ik” herinnert een bewoner zich, “misschien was ik daarom toen wel depressief”.

Drop City groeide uit tot een event dat niet alleen vage en vooral stoned figuren aantrok maar ook allerlei tuig, kladlopers en andere schimmige types. Terwijl overal in de wereld communes ontstonden met de wonderlijkste bouwwerken naar hun grote voorbeeld in Colorado, vertrokken de oorspronkelijke bewoners uit Drop City om uiteindelijk min of meer eerbare burgers te worden.

Ver weg van de bewoonde wereld in de schitterende uitgestrektheid van Colorado bij het dorpje Trinidad vonden ze een stukje land en begonnen te bouwen aan hun ideaalstad. Het groeide in een paar jaar uit tot een verzameling kleurrijke, geodetische koepels opgebouwd uit regelmatige drie en vijfhoekige vormen en gemaakt uit (hergebruikte) materialen die overal in de omgeving gevonden werden. De kleinere koepels waren om in te wonen, verschillende koepels dienden als werkplaats en als feestruimte en een heel bijzondere dubbele koepel was ingericht als theater: Drop City.

Het zinderde nog een tijdje na in Colorado, maar uiteindelijk werd Drop City een ghost town. En wie er nu naar toe rijdt door het nog steeds adembenemende landschap aan de voet van de Rocky Mountains ziet de resten van de overgebleven koepels als een bewijs van een verloren utopia. De film Drop City (Joan Grossman, 2012) is een fantastisch verslag van de eeuwig durende zoektocht naar de ideale samenleving.

“It’s a time machine” zegt Gene Bernofsky als hij naar de restanten van zijn droomstad kijkt, “een goed idee dat niet kon blijven bestaan”.

De naam Drop City kwam voort uit de experimentele kunst die de kunstenaars eerder hadden gemaakt en die ze, bij wijze van happening, uit de ramen van hun studio’s op de stoep hadden laten vallen om de kunst echt toegankelijk te maken voor iedereen: Drop Art. “We were making something out of nothing and doing it together”, zegt pionier van het eerste uur, de nu 72 jarige Gene Bernofsky in de film. Nog steeds klinkt uit de interviews in deze fascinerende documentaire de verwondering door van de betrokkenen over welke vlucht hun eerste onschuldige experimenten nam.

Zonder erop aan te hebben gestuurd groeide Drop City uit tot het iconische voorbeeld voor alle hippie communes erna. Zo moest je het aan pakken als je de boze buitenwereld de rug wilde toekeren. Dit was vrijheid weet je wel.

Ondertussen leefden de bewoners van Drop City van een absoluut minimum en moesten ze zien rond te komen van de vrijwillige bijdragen die ze kregen voor de rondleidingen over het terrein en de kunstperformances. Met het vele filmarchiefmateriaal op 8 mm dat de bewoners zelf schoten, geeft de documentaire een schitterend beeld van de tegencultuur uit die tijd. Genoodzaakt door hun beperkte budgetten zochten de Droppers, zoals ze zichzelf noemden naar nieuwe middelen om hun bouwwerken tot stand te brengen en van energie te

P. 15 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 15

16-09-13 21:10

REVIEW 1 ZATERDAG 12 OKT. 19.30 UUR 2 zondag 13 OKT. 17.00 UUR G zondag 27 OKT. 19.30 UUR

film: 16 Acres

AFFR ∕ 2013

De architect als pantoffelheld

Arthur Wortmann

Richard Hankin

Gerelateerde films: City:Hall Le Paysage interieur Harpa The chronicles of the last temple

P. 16 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 16

16-09-13 21:10

REVIEW

AFFR ∕ 2013

Belle – geen enkel enthousiasme bij het publiek kunnen losmaken en het proces volledig is vastgelopen moet een list worden bedacht. In de woorden van Nobel: ‘Seek out the visionairies!’ Er wordt een internationale prijsvraag onder architecten uitgeschreven die uiteindelijk gewonnen wordt door Daniel Libeskind. Zijn ideeën voor de zogenaamde ‘Freedom Tower’ (een naam die inmiddels is ingewisseld voor ‘One World Trade Center’) moeten het proces weer vlot trekken. Wat niet betekent dat iemand van de direct betrokkenen hem serieus neemt. Hij wordt onmiddellijk geroutineerd aan de kant geschoven.

Bij de presentatie van de projecten had Libeskind het best verkoopbare verhaal verteld, over zijn aankomst in New York als tiener op een boot met andere immigranten en over de onuitwisbare indruk die de New Yorkse skyline had gemaakt. En zijn metaforen hadden een gevoelige snaar geraakt bij het grote publiek. Maar zijn plan werd niet breed gedragen: de Lower Manhattan Development Company, die over de prijsvraag ging, had eigenlijk het plan van Rafael Viñoly als winnaar gekozen, waarna gouverneur George Pataki persoonlijk ingreep en doordrukte dat Libeskind alsnog met de eer ging strijken.

En leaseholder Silverstein wilde alleen met zijn vriendjes van SOM werken en had geen enkele boodschap aan een architect die nog nooit een wolkenkrabber had gebouwd. Dus Libeskind werd in het openbaar als ‘masterplanner’ gevierd, terwijl SOM intussen een heel nieuw plan maakte. Eerst leek het nog een heel klein beetje op de prijswinnende toren, maar bij een volgende ontwerpronde, na alweer een impasse in het proces, bleef er welgeteld nog één aspect van Libeskinds ontwerp over: de symbolische hoogte van 1776 voet (verwijzend naar het jaar waarin de VS zijn onafhankelijkheid uitriep).

Intussen zien we Libeskind wel braaf opdraven bij elk fotomoment – altijd even schaapachtig lachend – als er weer een politicus aandacht nodig heeft.

Twaalf jaar na de aanslag op de torens van het World Trade Center in New York zijn de Amerikanen erin geslaagd onbesliste oorlogen in Afghanistan en Irak uit te vechten (kosten ruim 2 triljoen dollar, rente op schulden niet meegerekend), maar met het opruimen van de troep op Ground Zero wil het nog niet zo vlotten. Richard Hankin maakte de documentaire 16 Acres over de plannenmakerij voor het rampgebied.

Waar de besluitvorming voor de verwoestende en zinloze oorlogen soepeltjes verliep dankzij die typisch Amerikaanse vervlechting van politiek en militair leiderschap en de wapenindustrie, was op Ground Zero ‘democracy at work’. En dat betekende een onontwarbare knoop van tegenstrijdige belangen.

Architectuurcriticus Philip Nobel zegt het aan het begin van de film zo: ‘The site was being asked to do the impossible. No commercial office building that I know of in the history of offices and commerce has ever been asked to also be a symbol of defiant renewal, vengeance, or healing. It’s just not what skyscrapers do.’

Regisseur Hankin combineert archiefbeelden uit allerlei nieuwsbronnen met interviews met talloze betrokkenen.

We zien hoe de republikeinse politici die in New York aan de macht zijn eerst een organisatie op poten zetten die als voornaamste doel heeft de besluitvorming binnen de eigen partij te houden; vervolgens zijn ze alleen nog maar geïnteresseerd in photo opportunities op politiek handige momenten, met een hele reeks van lachwekkende ‘groundbreaking ceremonies’ als resultaat. We zien hoe 25 verschillende overheidsinstanties betrokken zijn in de planvorming, hetgeen het nemen van beslissingen onmogelijk maakt. We zien hoe nabestaanden vanwege hun emoties denken een moreel recht te hebben op meer invloed dan anderen.

En we zien Larry Silverstein. Als onmiddellijk na de aanslagen het idee wordt geopperd om Ground Zero leeg te laten en er een herdenkingspark van te maken, wordt vergeten dat er ook een commercieel belang speelt.

De duurste grond van Manhattan kan niet onbebouwd blijven. Vastgoedmagnaat Silverstein had de torens van het WTC zes weken voorafgaand aan 9/11 voor een periode van 99 jaar geleased. Uiteraard was hij verzekerd, maar ging het op 9/11 nu om één terroristische aanval, of om twee? Dat verschil zou voor de verzekeraars miljarden dollars uitmaken en werd dus onderwerp van een jarenlange juridische strijd. Intussen moet Silverstein maandelijks 10 miljoen dollar huur voor de niet meer bestaande torens betalen.

Zo laat 16 Acres Ground Zero niet zien als symbool van vernieuwing, wraak, saamhorigheid of herstel, maar als symbool van troosteloze onmacht. Mohamed Atta zal liggen te schateren in zijn graf.

Als in 2002 de eerste plannen voor herbouw van het gebied – gemaakt door architectenbureau Beyer Blinder

P. 17 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 17

16-09-13 21:10

review

AFFR AFFR/∕ 2013

Parels in het landschap

1 ZonDAG 13 OKT. 13.00 UUR

film: in context

jasper huizinga en lotte veltman

Theo Hauben 1 vrijDAG 11 OKT. 19.45 UUR

film: Sizígia

luis urbano

1 ZonDAG 13 OKT. 21.15 UUR

film: don giovanni

Joseph Losey

Gerelateerde films:

Shortsprogramma: Movements Lost Rivers Harpa

Architecten hebben een problematische relatie met het landschap. In stedelijk gebied verantwoorden architecten een gebouw met het benodigde programma en relateren zij een gebouw aan gebouwde context. Bouwen in het landschap roept vaak de vraag op waarom er überhaupt programma moet worden toegevoegd; de competitie met een weids of robuusts landschap wordt meestal bij voorbaat al door het gebouw verloren. Drie films laten zien waar het wel om gaat: romantiek.

De architecten Gunnar Daan en Cor Kalfsbeek hebben een prominente bijdrage geleverd aan de architectuur in het lege landschap van Noord Nederland. In de documentaire In Context (Jasper Huizinga en Lotte Veltman, 2012) becommentariëren zij elkaars werk. De projecten die langs komen zijn zorgvuldig in het landschap ingebed. Daan legt echter helder uit wat de verhoudingen zijn: “als een nieuw huis de uitstraling heeft dat het geniet van het landschap, dan geniet het landschap ook van het huis”.

In de korte film Sizígia (Luis Urbano, 2012) komt architect Álvaro Siza zelf niet aan het woord.

Dit is geen gemis, het door hem ontworpen zwembad Leça da Palmeira aan de Portugese kunst behoeft eigenlijk geen uitleg. Siza temde het zeewater tot een rustig uitnodigend water-

P. 18 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 18

oppervlakte in een onweerstaanbare combinatie van een artificiële betonconstructie en een kapitaal landschap. In afwachting van zwemmers en waarschijnlijk enkele architectuurtoeristen volgen wij de weinig spraakzame beheerder van het zwembad bij zijn voorbereidingen voor het nieuwe seizoen.

Andrea Palladio (1508-1580) is waarschijnlijk de eerste architect die zijn villa’s bewust in het landschap positioneerde. In de verfilming van Mozarts Don Giovanni (Joseph Losey, 1979) kunnen wij drie uur genieten van Palladio’s werk.

Villa Rotonda in Vicenza vormt één van decors in deze prachtige productie van Joseph Losey uit 1979. De problematisch verhouding tussen de architect en het landschap begint gek genoeg ook bij Palladio. Zijn vier boeken over architectuur gaan voornamelijk over verhoudingen en structuur van een gebouw, aan de positionering van het gebouw in landschap weinig aandacht besteed, terwijl uit studies blijkt dat hij hier zeer nauwkeurig in was. Zijn voorkeurspositie voor een gebouw was de top van een heuvel of een plek langs de rivier.

Zonder programma of stedelijke context staan architectuur uitsluitend in verhouding tot het landschap. Erover horen praten is wat ongemakkelijk, maar het kijken ernaar is zeer rustgevend.

P. 18 16-09-13 21:10

review

AFFR AFFR/∕ 2013

PARELS IN DE STAD

1 ZonDAG 13 OKT. 21.45 UUR

film: SKYHOUSE

Jonathan Robinson

Cristina Ampatzidou

1 ZonDAG 13 OKT. 21.45 UUR

film: Intercalary Spaces

Damien Faure

Beide woningen bevinden zich in het hart van een metropool; bij Intercalary Spaces (Damien Faure, 2012) is dat Tokio en bij Skyhouse (Jonathan Robinson, 2013) is dat New York.

Maar er zijn enorme verschillen tussen het bewonen van een super gaaf Manhattan appartement of een Tokio pet house.

Het Skyhouse, ontworpen door architect David Hotson, is een luxueus penthouse bovenop een opmerkelijke wolkenkrabber in Manhattan. De hectiek van het straatgewoel heeft geen enkele invloed op het verbouwde appartement. Deze beslaat drie majestueuze verdiepingen die visueel en ruimtelijk verbonden zijn met een roestvrijstalen spiralende glijbaan. De architect legde de originele staalconstructie bloot en creëerde zo interessante hoeken en doorzichten. De cinematografie heeft de sfeer van een glossy architectuurtijdschrift, er is geen enkel teken van leven, alles is schoon en tot in het detail gestyleerd, alsof niemand het huis werkelijk bewoont. De enige menselijke aanwezigheid in deze witte doos is een fotomodel die ons met elegante, zorgvuldig gechoreografeerde bewegingen leidt langs de speelse vrijheden van de architect.

Intercalary Spaces begint met een ornitholoog die uitlegt dat kraaien, afhankelijk van hun persoonlijke voorkeur hun nest bouwen met natuurlijke materialen, of met materialen die door mensen

P. 19 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 19

zijn vervaardigd. Daarin lijken mensen en kraaien dus niet veel van elkaar te verschillen. Beide geven ook nog eens de voorkeur voor een leven in de stad. Het is deze vergelijking tussen mensen en kraaien die de rode draad vormt van het verhaal. Met de stedelijke ontwikkeling van Tokio zijn nieuwe straten dwars door oude buurten getrokken. Hierdoor ontstonden ‘reststukjes’, stukje kavel zo klein dat je er niets mee leek te kunnen doen. Maar niets was minder waar, de eigenaren van de reststukjes bouwden er de meest inventieve woningen op.

Omdat de woning op de reststukjes zo klein is, verplaatst het huiselijke leven zich al snel naar buiten, wat bevorderlijk is voor de sociale interactie tussen buren. De architecten die de huizen ontwierpen vertellen over de kunst van het maken van hoogt efficiënte en architectonisch bijzondere ontwerpen op zeer bescheiden kavels.

Terwijl Skyhouse een film is die de visie toont van een architect die een geheel privaat besloten universum creëert, laat Intercalary Spaces zien dat, hoe dicht en klein dan ook, iedere ruimte bij kan dragen aan het stedelijk collectief.

P. 19 16-09-13 21:10

review

AFFR AFFR/∕ 2013

De waarde van visuele kwaliteit

1 vrijDAG 11 OKT. 13.30 UUR

film: The City Dark

Ian Cheney

Luc de Vries

1 ZATERDAG 12 OKT. 13.30 UUR H ZonDAG 27 OKT. 16.00 UUR

film: This Space Available

Marc and Gwenaelle Gobé

Visuele vervuiling is bij uitstek een stedelijk fenomeen waar het grootste deel van de wereldbevolking dagelijks mee geconfronteerd wordt.

De vermeende negatieve gevolgen van deze vorm van vervuiling zijn moeilijk wetenschappelijk te onderbouwen en de waarde van The City Dark (Ian Cheney, 2012) en This Space Available (Marc and Gwenaelle Gobé , 2012) is dan ook vooral dat ze het belang van visuele kwaliteit aantonen. Beide films beginnen in New York om van daaruit de vraagstukken lichtvervuiling respectievelijk billboard-vervuiling aan de orde te stellen, niet alleen in de Verenigde Staten maar ook in andere grote steden in de wereld.

The City Dark (Ian Cheney, 2012) start vanuit de verwondering van filmmaker Ian Cheney over de onzichtbaarheid van de sterrenhemel in nachtelijk New York. De documentaire is een zoektocht naar de effecten van lichtvervuiling op het welzijn van mens en dier afgewisseld met prachtige opnamen van de sterrenhemel. De film is mild van toon en wordt even spannend wanneer het onderzoek naar de relatie tussen nachtverlichting en borstkanker wordt ontrafeld, tot blijkt dat je dit met goede gordijnen op kunt lossen. Cheney benoemt de problemen maar relativeert ook. Het meeste indruk maken de opnamen van een nachthemel met miljoenen zichtbare sterren. Dat is wat je als stadsbewoner iedere nacht moet missen. En hoe-

P. 20 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 20

wel slimme lichtontwerpen de verstrooiing van het voor de veiligheid van de stedeling noodzakelijke licht wat kunnen tegengaan, lijkt een terugkeer naar een inktzwarte nacht met een zichtbare Melkweg voor het merendeel van de wereldbevolking niet weggelegd. Wat wel mogelijk is, is het bestrijden van de visuele vervuiling door buitenreclames. Dat is de activistische toon van This Space Available (Marc and Gwenaelle Gobé , 2012). De film doet verslag van de oprukkende billboards die door commerciële motieven ingegeven steeds brutaler de openbare ruimte in beslag nemen en de strijd van een klein groepje activisten die proberen de machtige reclamebedrijven te stoppen door middel van ludieke acties. De overheid heeft de strijd naar het schijnt al lang opgegeven en zelfs de ‘Highway Beautification Act’ van president Johnson heeft nauwelijks effect gehad. Ook in opkomende economieën zoals India en China neemt het aantal billboards exponentieel toe. De strijd voor een waardevrije openbare ruimte lijkt hopeloos, maar in São Paulo is het toch gelukt en blijken achter de gesloopte billboards mooie gebouwen te staan. Ook in Houston is het besef doorgedrongen dat het bannen van buitenreclame een visueel aantrekkelijker stad oplevert en daarmee een beter vestigingsklimaat voor bedrijven.

Vanuit onverwachte hoek is een doorslaggevend economisch argument gevonden tegen opdringerige buitenreclame en voor visuele kwaliteit.

P. 20 16-09-13 21:10

review

AFFR AFFR/∕ 2013

HOOG IN DE WOLKEN

1 ZonDAG 13 OKT. 21.30 UUR

film: Skyscraper souls

edgar selwyn

Redactie

1 vrijdAG 11 OKT. 20.15 UUR

film: MEN AT LUNCH

Seán O Cualáin 1

ZATERDAG 12 OKT. 15.30 UUR

special: celluloid skyline

by James Sanders Gerelateerde films: reaching

for the sky

Wolkenkrabbers zijn iets anders dan hoogbouw.

Ze worden niet zozeer verklaard uit economisch rationele motieven, zoals hoge grondprijzen en bevolkingsdichtheden, wolkenkrabbers gaan vooral over de emotie van het zien en het zien worden.

Dat wolkenkrabbers vooral te maken hebben met symboliek hebben ze in de filmwereld uitstekend begrepen. Zowel de film als de wolkenkrabber zijn ongeveer tegelijkertijd ontstaan en hebben als geen ander de ontwikkeling verbeeld van de Verenigde Staten in de 20e eeuw. Soms als decor en een enkele keer als hoofdrolspeler symboliseert de wolkenkrabber op het witte doek alle emotionele aspecten ervan: hoop, strijd, trots, moed, toekomst, durf, macht en optimisme.

In Skyscraper Souls (Edgar Selwyn, 1932) draait alles om David Dwight (Warren William), een man die alleen maar geïnteresseerd is in twee dingen: zijn 100 verdiepingen hoge wolkenkrabber en vrouwen. Het fictieve Seacoast Building bouwde hij, net als vele andere wolkenkrabbers in New York in die tijd, om speculatieve redenen. In de film zien we Dwight in de weer om alle vrouwen in zijn leven gelukkig te houden, en gelijkertijd strijden om zijn zaak en zijn wolkenkrabber te behouden.

Ook de bouw van wolkenkrabber dwingt bewondering af. De beroemde zwart-witfoto 'Lunch atop a Skyscraper', is een van de meest bekende ver-

P. 21 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 21

beeldingen van een periode waar de onbegrensde mogelijkheden van Amerika werden belichaamd door de nieuwe wolkenkrabbers; elf lunchende bouwvakkers zittend op een stalen balk hoog in de lucht, hun voeten bungelend boven New York.

Men at Lunch (Seán O Cualáin, 2012) doet een poging hen te identificeren, maar laat door middel van historisch beeldmateriaal ook zien wat de context is waarin de foto is genomen, en waarvan ze het symbool is geworden.

Reaching for the Sky (Bert Oosterveld en Peter Frankenest, 2013) is een verslag over de persoonlijke en professionele dilemma's van Mark Hemel en Barbara Kuit. Tijdens de realisatie van hun eerste grote opdracht, de TV-toren in Guangzhou (de hoogste van China) worden ze afwisselend pijnlijk geconfronteerd en aangenaam gecharmeerd door de Chinese wijze van architectuur bedrijven en projecten uitvoeren.

Als auteur van 'Celluloid Skyline, New York and the Movies' weet architect en filmmaker James Sanders als geen ander de betovering die van wolkenkrabbers uitgaat te verwoorden. Wat maakt wolkenkrabbers zo aantrekkelijk? Tijdens het AFFR zal Sanders op zaterdag om 15.30 uur een openbaar hoorcollege geven.

P. 21 16-09-13 21:10

ProGramma

aFFr ∕ 2013

PRogRamma dondeRdag 10 oKt VRiJdag 11 oKt zateRdag 12 oKt zondag 13 oKt

16 acres

Richard Hankin, USA 2012, 95 min.

Taal: Engels Schrijnende documentaire over de beladen bouwput van de WTCtorens in New York. De wederopbouw van Ground Zero is het meest complexe vernieuwingsproject in de geschiedenis van Amerika: architecturaal, politiek èn emotioneel. Vanaf het begin was het project beladen met controverses, vertragingen en politiek gekonkel.

De strijd duurde meer dan tien jaar, met negentien betrokken overheidsinstellingen, een stuk of tien projecten en meer dan 20 miljard dollar kosten. Het leuke is: dit hele proces is gefilmd. 16 Acres is het verhaal van de beladen bouwput, verteld door de belangrijkste spelers in dit drama. Een must-see voor iedere planner.

Zat 19.30 uur / Zon 17.00 uur G Zon 27.10 om 19.30 uur caos en la ciudad

Enrique Pérez, Panama 2012, 52 min.

Taal: Spaans, Engels ondertiteld Om speculatieve redenen die niemand kan doorgronden verandert Panama-Stad in een krankzinnige spookstad vol honderden meters hoge woontorens die zo goed als leeg staan, wachtend op het moment dat ze met winst verkocht kunnen worden. Terwijl op de voorgrond een visser zijn houtvuurtje stookt om zijn vangst te bakken,

* * * * *

documentaire sPeelFilm sPeciaal ProGramma shortsProGramma Foyer / buitenProGramma

1 eerste vertoninG 2 tWeede vertoninG G Film draait in GroninGen H Film draait in heerlen

in de ZaLen: Kijk voor eventuele programmawijzigingen en nadere informatie over programmaonderdelen op www.affr.nl De films zijn over het algemeen nieT Nederlands ondertiteld. Bij veel films is de filmmaker aanwezig voor questions & answers (q&A) na afloop van de film.

leidt in een toren op 250 meter hoogte achter hem een makelaar zijn klanten in een modelwoning rond. De enige woning in de 1100 appartementen tellende toren die is ingericht. De rest staat leeg, wachtend om ooit, als de prijzen stijgen, verkocht te worden.

Voorfilm: meGalomania Jonathan Gales van Factory Fifteen, UK 2013, 5 min.

Taal: n.v.t.

Een geanimeerde stad in permanente opbouw en sloop, de architectuur is kapot of vies en voor eeuwig in ontwikkeling. Kortom: prachtig! Zat 21.15 uur city:hall

Jeong Jae-eun, Zuid-Korea 2012, 105 min.

Taal: Koreaans, Engels ondertiteld Seoul heeft talloze vernietigingen en wederopbouwen meegemaakt als gevolg van bezettingen en oorlogen, maar de bouw van het nieuwe stadhuis is ongetwijfeld het meest controversiële project van de stad. De film is 105 minuten puur leedvermaak en toont het vierjarig proces van het stadhuis waarvoor architect Yoo Kerl - onthoud die naam - een futuristisch ontwerp maakt. Vervolgens belandt de man in een rollercoaster van afwijzing en aanpassing door bestuur, commissies, uitvoerders en burgers. Het lijkt Nederland wel! vrij 20.00 uur

conversations in milton keynes

Ingo Baltes, België 2011, 72 min.

Taal: Engels De filmmaker verdwaalt in Engeland en komt onverwacht terecht in de new town Milton Keynes waarvan hij het bestaan niet eens vermoedde. Het beantwoordt totaal niet aan zijn oriëntatiegevoel. Op zoek naar het stadscentrum, ontmoet hij een bierdrinker, een gezin dat een modelwoning bezoekt, een jonge autofreak, een wijkmanager, een verantwoordelijke voor winkelwagentjes en enkele officiële vertegenwoordigers. Een openhartige film over het werkelijke leven in een groeikern.

Voorfilm: neWton Garth Peter Spence, UK, 2013, 5 min.

Taal: Engels New town Garth werd gebouwd door Derek Walker, de planner van Milton Keynes. De film is een liefdevol verslag van hoe de huidige bewoners, 50 jaar na oplevering, de wijk ervaren. Zat 17.30 uur G Zat 26.10 om 19.30 uur de school als stad

Moniek van de Vall, Nederland 2012, 50 min.

Taal: Nederlands De documentaire volgt Herman Hertzberger tijdens het ontwerpen bouwproces van een aantal brede scholen. Hertzberger kan met recht de vader van open en uitdagende scholen worden genoemd.

P. 22 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 22

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

Wat is er veranderd in de opvatting over school en kind gedurende zijn carrière? Een mooi tijdsbeeld van kind en meester in de ruimte.

Voorfilm: Panca Populare Werther Germondari, IT, 2008, 10 min.

Taal: n.v.t.

Stop motion film gemaakt gedurende zes (!) jaar van één zitbankje op het Piazza della Finanze in Rome.

Vrij 20.00 uur Diller Scofidio & Renfro: Reimagining Lincoln Center and the High Line

Muffie Dunn & Tom Piper, USA 2012, 54 min.

Taal: Engels Laat je niet afleiden door de verschrikkelijke titel, dit is een prachtige film over het even indrukwekkende werk van Diller Scofidio + Renfro en hoe het zich ontwikkelde van kunst naar architectuur. Uiteraard met veel aandacht voor hun bekende projecten de New York High Line en de publieke ruimte van Lincoln Center.

Voorfilms: Herzog & de Meuron’s Park Avenue Armory

Jonathan Clabburn & Tapio Snellman USA 2013, 5 min.

Taal: n.v.t.

Een meditatieve splitscreen filmscape door het interieur dat Herzog & de Meuron hebben verbouwd in het gebouw Park Avenue dat nu gebruikt wordt als cultureel centrum. en: Rem, de trailer Tomas Koolhaas, USA, in productie, clip 10min.

Taal: Engels Koolhaas, gefilmd door zijn zoon, is een architectuurfilm-traditie waar Thomas gehoor aan geeft. Pas gereed in 2014, maar de trailer is al wel te zien. Vrij 22.15 uur Diller Scofidio & Renfro: Reimagining Lincoln Center and the High Line

Muffie Dunn & Tom Piper, USA

AFFR ∕ 2013

2012, 54 min.

Taal: Engels Laat je niet afleiden door de verschrikkelijke titel, dit is een prachtige film over het even indrukwekkende werk van Diller Scofidio + Renfro en hoe het zich ontwikkelde van kunst naar architectuur. Uiteraard met veel aandacht voor hun bekende projecten de New York High Line en de publieke ruimte van Lincoln Center.

Voorfilms: Unfinished Italy Benoit Felici, Italië 2011, 32 min.

Italië is het walhalla van ruïnes, historische en moderne. ‘Het onvoltooide’ is volgens de filmmaker de meest prominente architectonische stijl van Italië sinds de Tweede Wereldoorlog. Een theater zonder ooit publiek te hebben gehad, een stadion zonder dat er ooit een wedstrijd is gespeeld, het staat er allemaal onaf te wezen. Een verslag van een fascinatie en tevens zoektocht naar een gebruik voor deze ‘UFO’s in het landschap’.

Herzog & de Meuron’s Park Avenue Armory

Jonathan Clabburn & Tapio Snellman USA 2013, 5 min.

Taal: n.v.t.

Een meditatieve splitscreen filmscape door het interieur dat Herzog & de Meuron hebben verbouwd in het gebouw Park Avenue dat nu gebruikt wordt als cultureel centrum.

G Zat 26.10 om 15.15 uur Don Giovanni

Joseph Losey, Frankrijk/Italië, 1979, 185 min.

Taal: Italiaans, Engels ondertiteld De beroemde opera Don Giovanni werd in 1979 verfilmd door Joseph Losey (The Servant, The Gobetween) met Villa Rotonda van Palladio als belangrijkste decor.

Een huzarenstuk om sterren Kiri Te Kanawa als Donna Elvira en Ruggero Raimondi als Don Giovanni te regisseren in zowel

muziek als film. Gebruikmakend van de symmetrie van het gebouw en de ligging in het open landschap krijgt de opera een extra ruimtelijke dimensie die op toneel nooit te zien is. Door remastering van beeld en geluid is er nu eindelijk een optimale beleving op het grote doek mogelijk. Zon 21.15 uur Drop City

Joan Grossman, USA 2012, 82 min.

Taal: Engels Buckminster Fuller was zo onder de indruk van hun werk dat hij in 1966 de makers van Drop City zijn Dymaxion Award toekende. Hij vond het innovatieve architectuur die ook poëtisch was. Dat laatste was precies wat de groep jonge kunstenaars voor ogen stond. Een nieuwe woongemeenschap die gestoeld was op verwondering en los stond van alle clichés van The American Dream. Ver weg van de bewoonde wereld in de schitterende uitgestrektheid van Colorado bij het dorpje Trinidad vonden ze een stukje land en begonnen te bouwen aan hun ideaalstad. Veel daarvan werd gelukkig vastgelegd op 8mm filmpjes, want van Drop City is nu niets meer over.

Voorfilm: Prora Stéphane Riethauser, Zwitserland, 2012, 23 min.

Taal: Duits en Frans, Engels ondertiteld Veelbekroonde coming of age film die zich afspeelt in het uitgestrekte nazi badhotel Prora op Rügen.

Zat 21.15 uur G Zat 26.10 om 21.00 uur Eames, the Architect and the Painter

Jason Cohn & Bill Jersey, USA 2011, 83 min.

Taal: Engels Charles en Ray Eames worden gerekend tot de belangrijkste ontwerpers van Amerika. Misschien zijn ze het meest bekend van de

P. 23 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 23

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

multiplex en glasvezel meubelen, maar de Eames creëerden ook een idiote variëteit aan producten: van spalken voor gewonde militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog tot interieurs, multimedia tentoonstellingen, spelletjes, films en speelgoed. Van hun persoonlijke leven is minder bekend en ook hun invloed op het computertijdperk is onderbelicht. Een zeer aan te bevelen documentaire over deze inspirerende genieën.

Zon 17.00 uur Fallen City

Zhao Qi, China 2012, 90 min.

Taal: Chinees, Engels ondertiteld De aardbeving in het Chinese Beichuan in 2008 verwoestte levens en gebouwen. Het verhaal van drie overlevenden wordt verteld met als rode draad de worsteling om tussen de ruïnes een nieuw leven op te bouwen. De regering besloot een geheel nieuwe stad te bouwen waar de overlevenden opnieuw kunnen beginnen. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet. In China zijn familiebanden en toewijding sterker dan rationele overwegingen.

De film is een veelbekroond en intiem portret van de menselijke volhardendheid en de wil tot herdenken. Zat 15.15 uur Harpa

Hrafnhildur Gunnarsdóttir, IJsland 2012, 52 min.

Taal: IJslands, Engels ondertiteld In Nederland hebben we het gênante proces van Het Nieuwe Rijksmuseum gehad, IJsland heeft Harpa, het nieuwe concertgebouw.

En net zoals in Nederland is het ontwikkelproces uitgebreid gefilmd. De film heeft de prijsvraag gefilmd en de bouw, die door de crisis danig wordt verstoord. Het bijzondere ontwerp van de glasgevel is van kunstenaar Olafur Eliasson die samen met architect Henning Larsen een parel in de haven van

AFFR ∕ 2013

Reykjavik bouwde. Beide delen van de documentaire - het drama van het proces en de schoonheid van kunst - zijn mooi in evenwicht.

Zat 19.15 uur Haus Tugendhat

Dieter Reifarth, Duitsland 2013, 116 min.

Taal: Tsjechisch, Engels ondertiteld Hoe ga je om met in onbruik geraakte meesterwerken? Laat je bij renovatie de sporen van de tijd zichtbaar of probeer je alles terug te brengen naar hoe het ooit bedoeld was? De film vertelt het verhaal van de moeizame worsteling in de 21e eeuw van de erven Tugendhat om dit cadavre exquis, ontworpen door Mies van der Rohe weer nieuw leven in te blazen. Het resulteert in het gebouw zoals Mies het ooit bedoeld had, maar is iedereen daar wel zo blij mee? Vrij 17.30 uur H Zat 26.10 om 19.50 uur G Zon 27.10 om 16.30 uur If you build it

Patrick Creadon, USA 2013, 85 min.

Taal: Engels Ontwerpen back to basics. Studio H wordt geleid door ontwerper Emily Pilloton en architect Matt Miller, de klassieke idealisten die een uitzichtloze gemeenschap met werkeloosheid en armoede via ontwerpen proberen te verbeteren.

De film laat het uiterst moeizame proces zien van het motiveren van high-school studenten en het schipperen met te weinig geld op het platteland in North Carolina.

Maar uiteindelijk leidt het ontwerpproces in de context van crisis en uitzichtloosheid tot een geweldig resultaat. Vrij 17.30 uur In Context

Jasper Huizinga en Lotte Veltman, Nederland 2012, 50 min.

Taal: Nederlands Noord Nederland, en dat zullen we weten. Jeeps, schipperstruien, hout en boerderijen, en twee éminence

grise die hun sporen hebben verdiend in het ontwerpen binnen dat landschap: Gunnar Daan en Cor Kalfsbeek. Zij ontmoeten elkaar in de film voor het eerst, terwijl ze elkaars werk en de omgeving becommentariëren. Kritisch regionalisme op zijn best.

Voorfilm: Uitzicht voor de geest Annelies Uittenbogaard, Nederland 2012, 25 min.

Taal: Nederlands Het woonhuis van architect Jan de Jong in Schaijk is een zuiver voorbeeld van Bossche School architectuur. De film is een portret van zijn weduwe die al 50 jaar in het huis woont. En dat vraagt feitelijk een grote toewijding aan die architectuur. Mevrouw de Jong doet dit met alle plezier en zelfs haar kleding is geheel in stijl; ‘ik heb het hem gegund’. Vrij 13.00 uur Intercalary Space

Damien Faure, Frankrijk 2012, 50 min.

Taal: Japans, Engels ondertiteld Het wonen in Tokio is bekend van de kleine footprint. In deze documentaire wordt met Atelier Bow-Wow gefilmd in verschillende woningen en wordt gekeken naar de relatie van de woning met de omgeving. Juist omdat de binnenruimte zo klein is, reikt het wonen uit naar buiten, en vormt het een logisch onderdeel van het hele stedelijk systeem.

Voorfilm: Skyhouse Jonathan Robinson, USA 2013, 11 min.

Taal: n.v.t.

Vier verdiepingen hoog penthouse met glijbaan in lower Manhattan, New York. Om te kijken, niet te koop. Zon 21.45 uur J.L. Sert, a nomadic dream

Pablo Bujosa Rodríguez, Spanje 2013, 72 min.

Taal: Spaans en Engels, Engels ondertiteld J.L. Sert is niet echt een bekende naam, maar dat is onterecht. Hij

P. 24 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 24

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

was een getalenteerde architect die hoog in CIAM-kringen verkeerde maar naar Amerika vluchtte na het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog. Sert probeerde het CIAM gedachtengoed te vertalen naar de Amerikaanse context en legde de nadruk op stedenbouw en ontwerponderwijs. Een prachtige documentaire die recht doet aan Sert als persoon, zijn werk en de rol die hij had in een bijzonder tijdsgewricht.

Vrij 15.45 uur G Zon 27.10 om 12.00 uur

AFFR ∕ 2013

zijn grootschaligheid, onherbergzaamheid en onveiligheid. Pars pro toto is de flat Kleiburg waar glorie, neergang en voorzichtige wederopstanding zichtbaar wordt.

Voorfilm: Home Thomas Gleeson, Nieuw Zeeland 2012, 11 min.

Taal: n.v.t.

Veelbekroonde korte film die het essentiële verschil laat zien tussen een huis en een thuis.

Zat 15.30 uur / Zon 22.00 uur g Zat 26.10 om 14.00 uur h Zat 26.10 om 18.30 uur

plannen voor de rivieren.

Voorfilm in Groningen:

Le Paysage Interieur

Gerrit Messiaen, België 2012, 55 min.

Taal: Frans, Engels ondertiteld Wat Julius Shulman was voor de West Coast modernisten in Amerika, was Lucien Hervé voor Le Corbusier. “Je hebt de ziel van een architect” zei Le Corbusier, toen hij de 650 foto’s zag die Lucien Hervé op één dag had gemaakt van zijn Cité Radieuse in Marseille. Hervé wordt vervolgens de vaste fotograaf van Le Corbusier en na diens dood ook voor andere wereldberoemde architecten. De film is een mooi portret van de fotograaf, van Parijs en de tijdgeest, geschetst aan de hand van oud beeldmateriaal en verteld door zijn weduwe.

Zon 12.00 uur

Kleiburg, de laatste Bijlmerflat

Jeroen Visser, Nederland 2013, 51 min.

Taal: Nederlands Het fascinerende relaas van filmmaker Jeroen Visser over de ooit bejubelde, maar snel verguisde Bijlmermeer in Amsterdam. Bij de oplevering aan het eind van de zestiger jaren werd de wijk de apotheose genoemd van de Nederlandse volkshuisvesting. Een wijk die het geluk voor tienduizenden, slecht gehuisveste, Amsterdammers zou vervolmaken. Maar al snel kwam de wijk onder vuur te liggen vanwege

Lucien Hervé, photograph malgré lui

Jerusalema

Ralph Ziman Zuid-Afrika 2008, 120 min.

Taal: Engels Een heftig realistische speelfilm over Johannesburg. Het is gebaseerd op het werkelijke levensverhaal van Lucky Kunene die in de jaren negentig alle vastgoed in Hillbrow Johannesburg overnam.

De filmmaker zocht uit hoe dat in zijn werk ging en ontblootte een wijd verbreid afpersingssysteem in de vastgoedwereld. De film lijkt in meerdere opzichten op de Zuid-Afrikaanse versie van de TV-serie The Wire. Het biedt een ontluisterend kijkje achter de schermen van deze ogenschijnlijk nette wijk met netwerken die door het imperium van Kunene zijn opgebouwd. Zon 17.00 uur

Paperwork

Sasha Pirker, Oostenrijk 2012, 15 min.

Taal: n.v.t.

Productie van papier in een prachtige fabriek van Oscar Niemeyer.

De film toont in beeld en geluid de scheiding tussen de activiteiten op kantoor en in de fabriek.

Vrij 15.30 uur G Zat 26.10 om 17.00 uur

Pierre Maillard, Zwitserland 2010, 82 min.

Taal: Frans, Engels ondertiteld Het Rolex Learning Center van SANAA is een state of the art bibliotheek en van een opwindende architectuur. De film laat echter zien dat de realisatie van dit gebouw een dubbeltje op zijn kant is geweest. Er is drie jaar gefilmd waarbij het verhaal van dit architectonisch avontuur wordt verteld door een jonge Japanse architect die ons gaandeweg onthult wie de grote spelers zijn in het proces.

Zat 21.45 uur h Zat 26.10 om 14.00 uur Lost Rivers

Caroline Bâcle, Canada 2012, 72 min.

Taal: diverse, Engels ondertiteld Ooit ontstonden steden aan rivieren, maar tegenwoordig wordt diezelfde rivier danig miskend. Hij wordt onder de grond gestopt of benut als afvoerpijp van alle mogelijke rotzooi van de stad. Stank voor dank, letterlijk. Deze documentaire geeft een caleidoscopisch beeld van ondergrondse rivieren over de hele wereld van Seoul via Brescia naar Toronto. Er wordt niet gepleit voor één standaard ingreep, zoals het weer blootleggen van rivierbeddingen, maar toont dat lokale omstandigheden leiden tot heel eigen

Man Made Place

Yu-Shen Su, Taiwan 2013, 52 min.

Taal: Chinees, Engels ondertiteld Een stad zonder mensen is een stad zonder ziel. Deze hypnotiserende documentaire bevat zulke mooie beelden van twee verlaten steden dat je gaat twijfelen aan die uitspraak. De eerste stad is Kangbashi, het nieuwe administratieve centrum in Mongolië dat de eer heeft om de grootste ghost-nieuwbouwstad ter wereld te zijn. Van de 300.000 mensen die het kan huisvesten, wonen er slechts 30.000. De tweede stad is Yumen, een voormalige basis voor mijnbouw en olieproductie.

P. 25 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 25

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

Het is nu verlaten door alle werknemers, slechts twee jochies en een paar schapen lopen er rond.

Zon 13.30 uur

AFFR ∕ 2013

serie foto's over de bouwers van De Rotterdam, ontworpen door OMA. Vrij 20.15 uur Mendelsohn's Incessant

Margaret Staal-Kropholler

Magda Augusteijn & Prosper de Roos, Nederland 2013, 50 min.

Taal: Nederlands Margaret Staal-Kropholler was de eerste vrouwelijke architect in Nederland. Haar villa’s in Bergen en het atelier van Richard Roland Holst in Zundert zijn van een uitzonderlijke schoonheid. De filmmakers bezoeken de gebouwen en met haar dochter en kleindochters bespreken ze aan de hand van oude tekeningen en filmmateriaal de ontwikkeling van haar werk. Het biedt een kijk op het persoonlijke verhaal achter de architectuur en op de maatschappelijke positie van de vrouw in die tijd.

Zon 15.00 uur Men at Lunch

Seán O Cualáin, Ierland 2012, 80 min.

Taal: Engels New York, 1932. Het land is in de greep van de Grote Depressie, het heeft het decennium daarvoor een instroom gekend van Italiaanse, Ierse en Joodse immigranten die leidde tot een ongekende stadsuitbreiding. En halverwege een ongebruikelijk warme herfst zitten staalarbeiders hoog boven de straten van Manhattan hun lijf en leden te riskeren voor het bouwen van wolkenkrabbers. In Men at Lunch, vertelt regisseur Seán Ó Cualáin het verhaal van ‘Lunch atop a skyscraper’, de iconische foto genomen tijdens de bouw van het Rockefeller Center. Maar wie zijn deze mannen eigenlijk? En waar kwamen ze vandaan?

Vooraf: Fotoprojectie Building the Rotterdam

Ruud Sies, Nederland 2013 Bouwen anno 2013 is nog steeds het werk van mensenhanden. Een

Visions

Duki Dror, USA 2011, 70 min.

Taal: Engels Erich Mendelsohn is een raadselachtig en tragisch figuur in de architectuurgeschiedenis. In de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog schetste hij op papiertjes de meest fantasierijke gebouwen. Hij bouwde een huis voor zijn geliefde, die ervandoor ging met een communistische dichter, en toen de nazi’s aan de macht kwamen moest hij huis en haard verlaten. De gebouwen die hij over de hele wereld neerzette hebben echter hun sporen in de architectuurgeschiedenis nagelaten.

Zat 17.15 uur Modern Tide

Jake Gorst, USA 2012, 82 min.

Taal: Engels Long Island spreekt tot de verbeelding: van The Great Gatsby tot de suburban pop-punk, eenieder komt er aan zijn trekken, ook de architecten. East End Long Island was lange tijd een proeftuin van moderne architectuur. In deze film worden de onbekende meesterwerken in die context gezet en toegelicht door kenners en betrokkenen.

Zat 13.15 uur Neighbouring Sounds

Kleber Mendonça Filho, BR, 2012, 131 min.

Taal: Portugees, Engels ondertiteld Bijzondere speelfilm over angst en controle in een wijk in het Braziliaanse Recife. Buurtbewoners reageren op de komst van privébeveiligers in hun wijk, waardoor paranoia, wraak en angsten naar boven komen. Het IFFR noemt de film ‘een röntgenfoto van een middenklassewijk in Recife’. De wijze waarom de omgeving een hoofdrol

speelt is bijzonder. Zon 19.15 uur Nina

Elisa Fuksas, Italië 2012, 80 min Taal: Italiaans, Engels ondertiteld De moderne architectuur van de EUR-wijk in Rome is vaker het decor geweest van Italiaanse prachtfilms. Nina, gespeeld door Diane Fleri (I am Love), heeft gemengde gevoelens en angsten, die worden weerspiegeld door de verlaten omgeving en surreële beelden. De filmmaakster Elisa Fuksas (dochter van Massimiliano) maakt prachtig gebruik van haar architectonische kennis in deze stijlvolle film. Zon 15.00 uur Reaching for the sky

Bert Oosterveld & Peter Frankenest, Nederland 2013, 59 min.

Taal: Nederlands, Engels ondertiteld Openhartig verslag over de persoonlijke en professionele dilemma’s van Mark Hemel en Barbara Kuit, architecten van de TV-toren in Guangzhou. Met hun eerste grote opdracht worden ze afwisselend pijnlijk geconfronteerd en aangenaam gecharmeerd door de Chinese wijze van architectuur bedrijven en projecten uitvoeren.

Vrij 17.30 uur Reconversão

Thom Andersen, Portugal 2012, 67 min.

Taal: Portugees en Engels, Engels ondertiteld In deze film zoekt Thom Andersen (van Los Angeles Plays itself) naar de essentie van de architectuur van Souto de Moura, Pritzker prijswinnaar en ontwerper van onder meer het voetbalstadion van Braga.

Nauwelijks een talking head te zien in deze film, wel veel adembenemende beelden van 17 gebouwde en onvoltooide projecten van deze indrukwekkende architect.

Voorfilm: Sizígia Luis Urbano, Portugal 2012, 18 min.

Taal: n.v.t.

P. 26 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 26

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

Een ijverige beheerder in het getijdenzwembad in Leça, ontworpen door Álvaro Siza, wacht op de badgasten. Vrij 19.45 uur Rotterdam 2040

Gyz la Rivière, Rotterdam 2013, 95 min.

Taal: Nederlands, Engels ondertiteld Kunstenaar Gyz La Rivière stort in een 95 minuten durende woorden-en muziekvloed zijn milde en minder milde observaties over de stad Rotterdam uit. In deze persoonlijke en associatieve documentaire droomt hij zijn ideale Rotterdam, 100 jaar na het bombardement. De film is een patchwork van archiefbeelden en nieuwe beeldfragmenten, Rotterdamse muziek en anekdotes. In zijn ideaal herbouwen we in Rotterdam een serie ooit gesloopte monumenten.

Is het nostalgie, is het gekkigheid?

Nee, het is Gyz la Rivière!

Vrij 22.00 uur Skyscraper Souls

Edgar Selwyn, USA 1932, 99 min.

Taal: Engels Heerlijk romantisch zwart-wit drama dat weer verrassend actueel is. David Dwight (gespeeld door Warren William) houdt van zijn maîtresses en zijn wolkenkrabber de Seacoast National Bank Building.

Gebouwd uit puur speculatieve overwegingen midden in de crisistijd.

Voorfilm: Liberty Leo McCarey, USA 1929, 20 min.

Taal: n.v.t.

Stan en Laurel hebben per ongeluk elkaars broek aangetrokken en wisselen die om op een bouwplaats. Na het zien van de film weet je waarom je dat niet moet doen.

Zon 21.30 uur The Chronicles of the Last Temple

Dāvis Sīmanis, Letland 2012, 58 min.

Taal: Engels, Russisch en Lets, En-

AFFR ∕ 2013

gels ondertiteld n.v.t.

Zowel een documentaire als een poëtisch-mythisch verslag van het bouwproces van een nieuwe bibliotheek in Riga. Het gebouw is ontworpen door remigrant Gunārs Birkerts, die er zijn levenswerk vervult. Het complexe bouwproces wordt vergeleken met het bouwen van een tempel, waarin eveneens rituelen aan de orde zijn in de voorbereiding, dialogen en ceremonies.

De bijzondere combinatie van filmstijlen levert een prachtige film op over een verder relatief onbekend gebouw.

Voorfilm: The Absent Column Nathan Eddy, USA 2012, 8 min.

Taal: Engels Het prachtige brutalistische Prentice Women’s Hospital in Chicago wordt met sloop bedreigd.

Zon 17.15 uur The City Dark

Ian Cheney, USA 2011, 83 min.

Taal: Engels Een documentaire over lichtvervuiling en het verdwijnen van de donkere hemel. Nadat de filmmaker Ian Cheney verhuisde van het landelijke Maine naar het lichtovergoten New York, vroeg hij zich af: “Hebben we donkerte nodig?” Cheney ontrafelt de ontelbare gevolgen van onze lichtsteden: van de dreiging van killer-asteroïden in Hawaï tot de verhoogde kans op borstkanker door blootstelling aan nachtlicht.

Het is echter geen klaagfilm: het belicht de donkere hemel vanuit alle invalshoeken, met een prachtige astrofotografie en interviews met eclectische wetenschappers, filosofen, historici en lichtontwerpers. Vrij 13.30 uur The Competition

Angel Borrego Cubero, Spanje 2013, ca 85 min.

Taal: Frans en Engels, Engels ondertiteld Ontluisterend achter de schermen

verslag van een competitie tussen sterarchitecten. Jean Nouvel, Frank Gehry, Dominique Perrault, Zaha Hadid en Norman Foster zijn uitgenodigd voor een ontwerpwedstrijd voor een museum in Andorra. De film is bijzonder omdat de filmmaker (zelf ook architect) niet de spanning van de competitie zelf laat zien, maar de ijdelheid van opdrachtgevers en architecten ontbloot. Daardoor is de film misschien wat confronterend voor architecten om te zien, maar dat moet dan maar.

Don 20.30 uur / Zon 13.00 uur The Gruen Effect

Anette Baldauf, Katharina Weingartner, Oostenrijk 2010, 50 min.

Taal: Duits, Engels, Engels ondertiteld In de documentaire wordt het leven en werk van de architect Victor Gruen met humor besproken. Deze Weense architect wordt beschouwd als de vader van de shopping mall.

Zijn ideeën over stedenbouw zijn invloedrijk geweest, maar ook misbruikt en resulteerden niet zelden tot binnensteden die de nieuwe ‘goden van consumptie’ dienen. De documentaire volgt het pad van Gruen van het vooroorlogse Wenen naar het Amerika in de jaren 50 en weer terug naar Europa in 1968.

Een verkenning van de thema’s en misinterpretaties van zijn werk die inmiddels het dagelijkse stedelijk leven hebben bepaald.

Voorfilm: Promotiefilm Hoog Catharijne

Het Utrechts Archief, 1970, 12 min.

Taal: Nederlands De geschiedenis herhaalt zich: ronkende beelden over een nieuw winkelcentrum Hoog Catharijne. en: Utopia 3, the world’s largest shopping mall

Sam Green & Carrie Lozano, USA 2009, 12 min.

De grootste shoppingmall ter wereld en al sinds 2005 grotendeels leeg. Een onderhoudende kijk op

P. 27 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 27

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

hoe een ontwikkelaarsdroom verschrikkelijk fout liep op het platteland van Dongguan.

Zat 19.45 uur G Zon 27.10 om 15.00 uur The Human Scale

Andreas M. Dalsgaard, Denemarken 2012, 77 min.

Taal: Engels In 1971 schreef Jan Gehl zijn bijbel Leven tussen huizen en 40 jaar later is er nu de film. De documentaire laat zien dat zijn bureau over de hele wereld mensen adviseert om steden en openbare ruimte leefbaar te maken. Zijn betoog slaat aan bij politici en bewoners die een humane benadering van de straat bij andere ontwerpers missen. Aan bod komen zijn projecten in Melbourne, Dhaka, New York, Chongqing and Christchurch. Een onderhoudende film over deze knuffelstedenbouw.

Vrij 20.00 uur / Zon 19.30 uur g Zon 27.10 om 15.15 uur h Zon 27.10 om 19.50 uur The Man who Prints Houses

Mark Webb & Jack Wake-Walker, UK 2012, 60 min.

Taal: Italiaans, Engels, Engels ondertiteld Enrico Dini is de tragische held in deze documentaire. Hij verkondigt vol overgave zijn ideeën over 3D geprinte huizen en zelfs hele geprinte steden. Met doorzettingsvermogen en charme verovert hij de harten van de kijker, maar tot zijn grote verdriet reageert zijn minnares minder enthousiast. En de 3D-printer worstelt trouwens ook nog wat met de productspecificaties. Een must see voor iedere believer en scepticus van 3D-printen.

Voorfilm: Structures of Air Diane Davis-Sikora, USA 2012, 12 min.

Taal: Engels Informatieve film over de state of the art van opblaasbare gebouwen met high performance textiel.

Vrij 22.00 uur

AFFR ∕ 2013 The Pedway, elevating London

Chris Bevan Lee, UK, 2013, 50 min.

Taal: Engels Verhoogde voetpaden, al dan niet overdekt, waren in modernistische plannen eerder regel dan uitzondering, maar omwille van kosten en beheersing werden ze als eerste wegbezuinigd. Deze documentaire biedt een verrassend positieve visie op de Londense Pedway (pedestrian way) die maar gedeeltelijk is gerealiseerd. Het had een letterlijk ‘verheven’ nieuwe blik op de stad moeten werpen en een plek moeten zijn waar je graag zou willen verblijven. De realiteit van vandaag de dag is anders.

Voorfilm: Estate, the trailer Andrea Luka Zimmerman, UK 2014, 15 min.

Taal: Engels De film is helaas nog niet gereed voor het festival, maar in ieder geval prijkt de betoverende foto op de festivalposter. De filmmaker woont al jaren met plezier in het Noord-Londonse Haggerston Estate, een herstructureringsgebied dat jaren geleden in sociaal-economisch verval raakte. De film betrekt bewoners bij het onderzoek dat vooral gaat over de herinneringen en de gemeenschapsvorming in de buurt. Met workshops, gesprekken en theaterstukken roept ze vervlogen tijden op. Een document voor later, want de wijk wordt - as we speak - gesloopt. Zat 19.30 uur The Pruitt-Igoe Myth

Chad Freidrichs, USA 2011, 83 min.

Taal: Engels Pruitt Igoe is beroemd door de filmbeelden van de flats die werden opgeblazen. De beelden gingen de hele wereld over en werden gebruikt om het failliet van het modernisme te bewijzen. Deze documentaire wil de mythe van die beelden ontzenuwen. Het verhaalt dat niet zozeer de flats zelf debet waren aan het debacle, maar de

hopeloze financiële en bestuurlijke omstandigheden in St.Louis. Met beelden van Pruitt Igoe toen mensen er nog gelukkig woonden en van de opmerkelijke situatie van hoe de locatie er nu uitziet.

Zon 19.15 uur The Time Machine in alphabetic order

Jon Thomson & Alison Craighead, UK 2013, 103 min.

Taal: Engels De film uit 1960 gaat over de bouw van een tijdmachine waarmee de hoofdrolspeler naar de nabije en zeer verre toekomst reist. De toekomst voorspelt niet veel goeds, met onleefbare metropolissen, oorlogen en extreme uitbuiting van mensen. Thomson en Craighead hebben de dialogen in de film helemaal ontleed en gerangschikt op alfabetische volgorde. Zo bekeken is het een tijdreis binnen de tijdmachine. Vrij en Zat gratis inloop Zaal 1 na de laatste voorstelling This Space Available

Gwenaelle Gobé, USA 2011, 86 min.

Taal: Engels Billboards en commerciële boodschappen domineren de openbare ruimte als nooit tevoren. Renovatieprojecten zijn zelden meer zonder megagrote reclames en leegstaande etalages worden succesvol verhuurd als shopvertising.

Visuele vervuiling is het, maar is dat nog terug te draaien? Deze documentaire kijkt naar diverse activisten uit de wereld van reclame, streetart en politiek. Het zet de al gespannen relatie op scherp tussen de letterlijk platte visuele aandacht, de stedelijke economie en sociale samenhangen in de stad.

Zat 13.30 uur h Zon 27.10 om 16.00 uur Tlatelolco

Lotte Schreiber, Oostenrijk/Mexico

P. 28 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 28

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

2011, 75 min.

Taal: Spaans, Engels ondertiteld Als een touringcar vol toeristen langs het Plaza de las tres Culturas in Mexico City rijdt, kan de gids kiezen uit een keur van verhalen.

Vertelt hij over de Azteken die bij de ruïne zich overgaven aan de Spanjaarden, over de gewelddadig neergeslagen opstand van studenten in 1968, of over de desastreuze aardbeving? In de modernistische wijk wordt er gewoon geleefd en gewerkt, al is het niet meer zo comfortabel als ooit tevoren. De film toont de schoonheid van het alledaagse, terwijl gelijktijdig verteld wordt over de dramatische wendingen. Een prachtig staaltje van geschiedschrijving van een modernistische woonwijk.

Zat 13.30 uur Town M

Igor Morosov, Rusland 2012, 45 min.

Taal: Russisch, Engels ondertiteld Magnitogorsk werd gebouwd in 1929 en was feitelijk de industriële machine voor de vijfjarenplannen van de Sovjet Unie. Joris Ivens maakte er al in 1933 een propagandafilm over. In de documentaire Town M wordt met veel historisch filmmateriaal de Russische politieke geschiedenis verteld aan de hand van de bouwstijlen en woningtypen in Magnitogorsk.

Voorfilm: Dom Novogo Byta Lorenzo Tripodi & Conti Manuela, Duitsland 2013, 46 min.

Taal: Russisch, Engels ondertiteld Een dagboek over een reis naar Moskou langs de restanten van de avant-garde constructivisten. Met veel historische beelden en ook fragmenten uit de AFFR favoriet Cheryomuski ontbreken niet.

Zat 17.30 uur Unfinished Italy

Benoit Felici, Italië 2011, 32 min.

Italië is het walhalla van ruïnes, historische en moderne. ‘Het onvol-

AFFR ∕ 2013

tooide’ is volgens de filmmaker de meest prominente architectonische stijl van Italië sinds de Tweede Wereldoorlog. Een theater zonder ooit publiek te hebben gehad, een stadion zonder dat er ooit een wedstrijd is gespeeld, het staat er allemaal onaf te wezen. Een verslag van een fascinatie en tevens zoektocht naar een gebruik voor deze ‘UFO’s in het landschap’.

Voorfilm: We still remember Mariano Rentería Garnica, Mexico 2012, 19 min.

Een film over Mexicaanse bioscopen die lange tijd het straatbeeld domineerden. Ouderen vertellen over hun herinneringen van destijds terwijl de film diezelfde bioscopen in de huidige tijd laat zien.

Voorfilm: What remains Annja Krautgasser, Oostenrijk 2013, 16 min.

De kantoren van de belangrijkste Nederlandse kranten rond de Amsterdamse Wibautstraat zijn verlaten voor nieuwbouw aan de rand van de stad. In een voice-over vertelt een redacteur hoe dit zo is gekomen, de beelden spreken voor zich. Vrij 17.45 uur / Zon 19.30 uur g Zat 26.10 om 15.15 uur (zie programma Diller Scofidio + Refro) h Zon 27.10 om 18.50 uur zonder Voorfilms.

Unfinished Spaces

Alysa Nahmias & Ben Murray, USA 2011, 86 min.

Taal: Spaans, Engels ondertiteld Unfinished Spaces is het onwaarschijnlijke verhaal van de bouw van wat een van de mooiste kunstopleidingen ter wereld had moeten worden. Toen Fidel Castro in 1959 de macht overnam werd al snel besloten dat in Havana een nationale kunstopleiding moest komen waarmee Cuba zijn vooruitstrevende houding aan de wereld kon tonen.

Drie visionaire Italiaanse architecten werd gevraagd met een plan te komen. Het spectaculaire ontwerp

werd maar gedeeltelijk uitgevoerd omdat de aanvankelijke euforie erover langzaam wegkwijnde. De film laat de architecten van destijds aan het woord en vertelt met bijzondere historische beelden het verhaal van het optimisme in Cuba tijdens de eerste revolutionaire jaren. Een hartverscheurende film over de wens om met architectuur een nieuwe wereld te maken.

Vrij 22.15 uur h Zat 26.10 om 15.30 uur Vorratskammer

Myvillages.org & Martin Konig, Duitsland 2012, 44 min.

Taal: Duits, Engels ondertiteld De film toont hoe kunstenaarsinitiatief Myvillages.org en Martin Konig een project opzetten waarin een jaar lang voedsel wordt verzameld, gevangen, gekweekt en bewerkt om 5.000 mensen voor vier dagen van eten en drinken te kunnen voorzien.

Een fascinerend verslag dat niet alleen gaat over de waarde van lokaal voedsel, maar ook over schaarste, logistiek en vernieuwingen. >> Vooraf aan de filmvertoning kan je een ontbijt/brunch nuttigen gemaakt van Rotterdamse origine.

Zon 13.15 uur Work Hard, Play Hard

Carmen Losmann, Duitsland 2011, 52 min.

Taal: Duits, Engels ondertiteld In de netwerksamenleving is de locatie van de werkplek aan het verschuiven van kantoor en fabriek naar auto, flexplek, clouds en thuiswerken. Deze documentaire doet niet onder voor een moderne versie van Fritz Langs Metropolis.

Werknemers zijn gereduceerd tot een workforce met kwaliteiten en ambities die zo efficiënt mogelijk moeten worden ingezet. Dit vereist een bepaald type werkomgeving die zo wordt ontworpen dat het hele leven van werk en plezier ten goede komt aan een optimale kennispro-

P. 29 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 29

16-09-13 21:10

ProGramma

ductie. Het gebouw van unilever in de Hamburgse HavenCity staat in de film centraal. Gebouw en organisatie zullen bij de kijker simultaan een gevoel van gruwel en bewondering oproepen.

aFFr ∕ 2013

Voorfilm: three Walls Taal: Engels Zaheed Mawani, USA 2011, 26 min.

De cubicle is een veelvoorkomende kantoorvorm in Amerika. Deze film toont op hilarische wijze de absur-

uit handen te nemen dat mensen niet meer willen doen. Wanneer de robots onderdrukt worden, loopt de boel uit de hand. Eerste animatie van dit bijzonder Londens collectief.

ShoRtS PRogRamma donderdaG 10 okt vrijdaG 11 okt ZaterdaG 12 okt ZondaG 13 okt

» sPa

shorts ProGramma: architecture For dummies 83 min. vrijdaG om 15.30 uur

een huis en een thuis.

» another day oF

» jonah

dePression in koWloon

Yuk-Yiu Ip, HongKong 2012, 15 min.

Taal: n.v.t. uitsluitend met beelden van de videogame Call of Duty: Black Ops, maar dan nu helemaal zonder schutters. Op die manier ontstaat een geheimzinnige sfeer van de stad Hong Kong waar het opvallend vaak regent. » bless you

Philip Watts, Australië 2012, 2 min.

Taal: n.v.t.

Een architect als God en een geanimeerde Godzilla die de stad omver schopt, dat verdient het grote doek. » First stone aGe city

BBC Horrible Histories, UK 2012, 2 min.

Taal: Engels En zo ontstond een stad. » home

Thomas Gleeson, Nieuw-Zeeland 2012, 11 min.

Taal: n.v.t.

Veelbekroonde korte film die het essentiële verschil laat zien tussen

diteit van de werkcel, hoe erin te overleven en en passant leer je ook over het ontstaan en de ontwikkeling ervan. Zat 17.45 uur

» hotel room

Berndt Oppl, Oostenrijk 2011, 6 min.

Taal: n.v.t.

Dat krijg je ervan als je de airco aan laat staat in je hotelkamer.

Kibwe Tavares van Factory Fifteen, London 2013, 18 min.

Taal: Engels Prachtig gemaakte animatiefilm van het Londense collectief Factory Fifteen, waarin Mbwana op bijzondere wijze de stad Zanzibar in de vaart der volkeren opstuwt. » nude descendinG a buildinG

Hans Wessels & Amber Heij, Nederland 2013, 1 min.

Taal: n.v.t.

Een mooie naakte vrouw in de eveneens mooi verbouwde Delfshavense Fabriek, voor de liefhebber. » rear WindoW timelaPse

Jeff Desom, Luxemburg, 2012, 3 min.

Taal: n.v.t.

Zonder enige twijfel de best mogelijke remix van de Hitchcock-klassieker Rear Window. Terecht veel bekroond. » robots oF brixton

Kibwe Tavares van Factory Fifteen, London 2011, 6 min.

Taal: Engels Robots zijn gemaakt om het werk

Vojtěch Žák, Tsjechië, 2012, 4 min.

Taal: n.v.t.

Verlaten badencomplex in Pilsen wordt ‘gereanimeerd’. » the astronaut’s ark

IJ. Biermann, Fiene Scharp, Kai Miedendorp, Duitsland 2013, 5 min.

Taal: n.v.t.

Een astronaut wordt wakker in architectuur die hem doet denken aan vervlogen tijden. shorts ProGramma: Workers leavinG the Factory 86 min.

ZaterdaG om 13.15 uur » leaves Fall in all seasons

Ahmed Mater, Saoedi-Arabië 2013, 20 min.

Taal: divers, Engels ondertiteld. immigrantenwerkers die aan de hoogste toren Al Shamia in Mekka werken sturen telefoonfilmpjes naar hun familie thuis. Een bijzondere combinatie van intimiteit op een beladen en spirituele locatie. » modern times

Cyril Schäublin, Zwitserland 2013, 7 min.

Taal: Duits en Chinees, Engels ondertiteld.

Verwijzend naar de Chaplin-film is Modern Times een prachtig document van hoe mensen de stilgelegde

P. 30 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 30

16-09-13 21:10

programma

industrie in het Ruhrgebied ervaren. » Workers leaving the factory

Harun Farocki, Duitsland 1995, 36 min.

Taal: Engels De geschiedenis van het verlaten van de werkplek, aan de hand van 12 filmfragmenten, variërend van de originele Lumièrefilm, die meer op een boerderij dan op een fabriek lijkt, tot Marilyn Monroe, die weer meer op een prinses lijkt dan op een fabrieksmeisje. » Workers leaving the factory (again)

Katharina Gruzei, Oostenrijk 2012, 11 min.

Taal: n.v.t.

Een dansfilm die op passende wijze het einde van het industriële tijdperk aankondigt. De dansers bewegen in stijl naar de uitgang van de fabriek. » Workers leaving the factory in Dubai

Ben Russell, USA 2008, 8 min.

Taal: n.v.t.

De fabriek van Lumière uit 1895 in Dubai werd in 2008 vervangen door een bouwplaats. Maar verder lijkt er niet veel veranderd. shorts programma: Beauty of Decay 82 min. zaterdag om 15.15 uur » A brief history of collapses

Mariam Ghani, USA 2012, 22 min.

Taal: n.v.t.

Betoverende splitscreen vertoning van het nieuwe museum Fridericianum in Kassel en het totaal vernietigde Dar ul-Aman paleis in Kabul.

De een was voorheen een ruïne, thans herbouwd, de ander was vroeger onderdeel van een ambitieuze nieuwe stad, en nu in puin. » Baumeister

Claudia Larcher, Oostenrijk 2012, 10 min.

Taal: n.v.t.

De ORF studio in Dornbirn is een

AFFR ∕ 2013

tv-stad ontworpen door architect Gustav Peichl tussen 1969 en 1972.

Een uiterst atmosferische film, zowel in beeld als geluid.

de A2. Een leven van lawaai en vrijheid, van fijnstof en schoonheid, van leed en geluk. » Crossing points

» Hotel Room

Berndt Oppl, Oostenrijk 2011, 6 min.

Taal: n.v.t.

Dat krijg je ervan als je de airco aan laat staat in je hotelkamer.

Lucy Harris, USA 2012, 14 min.

Taal: n.v.t.

Stijlvolle choreografie van twee schermers in het lege Olympische stadion van Berlijn 1936.

» Iceland Objects

» Home

» Marquise

» Kreis WR Neustadt A to A

» Paperwork

» Reconnaissance

Rudolfas Levulis & Paulius Mazuras, Litouwen 2013, 8 min.

Een videoschilderij waarin het IJslandse landschap decor is voor willekeurige objecten die verlaten zijn door hun eigenaren.

Andreu Meixide, Spanje 2012, 13 min.

Taal: Spaans, Engelse ondertiteling De markiezin woont in het laatste stadspaleis in Barcelona dat nog als woning wordt gebruikt. Een bevroren tijdsbeeld.

Sasha Pirker, Oostenrijk 2012, 15 min.

Taal: n.v.t.

Productie van papier in een prachtige fabriek van Oscar Niemeyer.

De film toont in beeld en geluid de scheiding tussen de activiteiten op kantoor en in de fabriek. » Sick Building

Berndt Oppl, Oostenrijk 2012, 7 min.

Taal: n.v.t.

Een wel erg letterlijke versie van het Sick Building syndroom. shorts programma: movements 79 min.

Zondag om 15.00 uur

Thomas Gleeson, Nieuw-Zeeland 2012, 11 min.

Taal: n.v.t.

Veelbekroonde korte film die het essentiële verschil laat zien tussen een huis en een thuis.

Johann Lurf, Oostenrijk, 2011, 5 min.

Taal: n.v.t.

Vanaf zijn Vespa heeft de filmmaker honderd rotondes gefilmd en daarmee een mooie catalogus van lokale misbaksels.

Johann Lurf, Oostenrijk, 2012, 5 min.

Taal: n.v.t.

Stille observatie van monumentale betonstructuren rond een verlaten stuwmeer. » Unsupported Transit

Zachary Formwalt, Nederland 2011, 15 min.

Taal: n.v.t Betoverende timelapse opnames van de bouw van de nieuwe beurs in Shenzhen, een ontwerp van Rem Koolhaas.

» A2-life along the highway

Han Savelkoel, Nederland 2012, 24 min.

Taal: Nederlands Tegen de achtergrond van het voortdurend veranderende snelweglandschap van de A2 wordt aan de hand van portretjes van bewoners, recreanten en professionals een beeld geschetst van het leven langs

P. 31 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 31

16-09-13 21:10

ProGramma

aFFr ∕ 2013

SPeciale PRogRamma'S @ lantaRenVenSteR donderdaG 10 okt vrijdaG 11 okt ZaterdaG 12 okt ZondaG 13 okt

kaarTen Voor € 9 onLine en biJ de kaSSa Van LanTarenVenSTer VerkriJgbaar

sPecial: inFormele steden Het AFFR stelde in samenwerking met het iHS (institute for Housing and urban Development Studies) een programma met korte films samen die alle gaan over de laatste ontwikkelingen op het gebied van informele steden. Het idee dat sloppenwijken en informele nederzettingen het afvalputje zijn van steden, waar geweld tiert en uitzichtloosheid heerst, wordt niet ondersteund door feiten. informele steden, waar de basis van iedere ontwikkeling wordt gevormd door creativiteit, efficiency en zelfredzaamheid, hebben een logica waar veel stedenbouwkundigen nog te weinig kennis van hebben. Het filmprogramma toont voorbeelden uit steden over de hele wereld, van de economie in sloppenwijken in Mumbai tot het in bezit nemen van braakliggend land en lege garages in Brussel. ism iHS (institute for Housing and urban Development Studies) Voertaal: Engels Vertoonde films: » a city Within a city

Cyclixe, Duitsland 2012, 18 min.

Taal: Spaans, Engels ondertiteld Toen twintig jaar geleden de bouw van een wolkenkrabber in Caracas werd stilgelegd, kon niemand bevroeden dat dit het hoogste kraakpand ter wereld zou worden.

Een film over het fascinerende dagelijkse leven in hoogbouw zonder water of liften. » mumbai

Markus Kneer, USA 2013, 18 min.

Taal: Engels De sloppenwijken van Mumbai zijn van zichzelf erg efficiënt georganiseerd en zijn een belangrijke economische factor voor de miljoenenstad. Welke voor rol kan een architect hier spelen? » Wastelanders

Jeanne van Heeswijk & Marcel van der Meijs, Nederland 2013, 15 min.

Taal: Nederlands en Frans, Engels ondertiteld Anderlecht ondergaat een snelle transformatie; afval en lege plekken domineren het stedelijk gebied. De bewoners veroveren de ongebruikte gebieden op eigen wijze. Wastelanders is een verzameling van 11 interviews met bewoners waarvan er enkele worden vertoond. vrij om 13.30 uur sPecial: kultur = kaPital De Wilhelminapier is het nieuwste cultuurcluster van Rotterdam waar dankzij actief ruimtelijk beleid van de gemeente Rotterdam vijf culturele instellingen zijn gevestigd. Aan hen de schone taak om de pier cultureel te programmeren. Nog niet zo lang

geleden was de Wilhelminapier een spannende culturele broedplaats met hippe pop-up restaurants en legendarische party’s. Een enorme transitie vindt plaats van een informele naar een formele plek, van ongepland naar gepland, van ongeorganiseerd naar georganiseerd. Reden voor het AFFR om de verschillende ontwikkelingsstadia van cultuurruimten in filmfragmenten en gesprekken naast elkaar te zetten door twee cultuursteden met elkaar te vergelijken: Berlijn en Rotterdam. Berlijn, bekend om de club scene, het gebrek aan sluitingstijden en de vele vrijplaatsen voor cultuur.

Rotterdam, waar opeens van alles gebeurt op de duurste kantoorlocaties van de stad: BAR, Perron en Biergarten.

Aan de hand van filmfragmenten wordt de relatie tussen stadsontwikkeling, zelforganisatie en culturele ruimte uit de doeken gedaan. ism Vereniging Deltametropool en Nederlands Fotomuseum.

Voertaal: Engels vrij om 13.45 uur sPecial: het rotterdams dna Nu de crisis aanhoudt kijken overheden, inclusief de gemeente Rotterdam, indringend naar bewoners en bedrijven om een handje te helpen bij de ontwikkeling van de stad.

Terugkijkend naar de langere geschiedenis van Rotterdam is dit eerder regel dan uitzondering. De prominente rol van ondernemende havenbaronnen en initiatiefrijke burgers is tot op de dag van vandaag goed terug te zien in de stad. Pas sinds de jaren zeventig trokken gemeente en staat het initiatief voor stadsontwikkeling sterk naar zich toe. Hoe staan we er anno 2013 voor met het loslaten van de overheidsteugels

P. 32 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 32

16-09-13 21:10

PROGRAMMA

AFFR ∕ 2013

en het voorzichtig weer oppakken van privaat initiatief? Na afloop van de film volgt een gesprek met drie direct betrokkenen over het nieuwe ontwikkelen van de stad.

Het gesprek wordt gemodereerd door Leendert Bikker, voorzitter EDBR (Economic Development Board Rotterdam).ism EDBR Voertaal: Nederlands Vrij om 16.00 uur

rooftops, gluren bij de buren en achtervolgingen in subways, zit je in de film of is het echt? De Engelstalige lezing wordt rijkelijk geïllustreerd met filmfragmenten. ism stichting Hoogbouw Voertaal: Engels Gerelateerde films: 16 Acres, Men at Lunch, Skyscraper Souls, Late Night Talkshow Zat om 15.30 uur

special: Late Night Talkshow AFFR: De stad in film Waarom worden steden filmsteden? Op welke wijze wordt de architectuur of het stedelijk landschap cinematografisch ingezet? En hoe verhoudt de verbeelde stad zich tot de echte stad en haar sociale en materiële ontwikkeling? In de AFFR Late Night op zaterdag 12 oktober gaan we aan de hand van fragmenten, interviews, gesprekken en een minicollege, in op de stad als decor en personage; over de kenmerken van de ideale filmstad en de historische invloed van film op het grootstedelijke beeld van Rotterdam. Host van de avond is schrijver Ernest van der Kwast.

Voertaal: Nederlands en Engels Vrij om 16.00 uur

special: Urban Transformations in Africa Voor de tweede keer programmeert het AFFR samen met het Amsterdamse filmfestival Africa in the Picture en African Architecture Matters een reeks films over actuele ontwikkelingen in Afrikaanse steden. Filmmakers en deskundigen gaan in discussie over de gevolgen van migratie, informele economie en zelfregulering voor de Afrikaanse stad en de manier waarop film deze thema’s belicht.

Aansluitend wordt de film Jerusalema vertoond. ism Africa in the Picture en African Architecture Matters. voertaal: Engels vertoonde films: » Jonah Kibwe Tavares van Factory Fifteen, London 2013, 18 min.

Taal: Engels Prachtig gemaakte animatiefilm van het Londense collectief Factory Fifteen, waarin Mbwana op bijzondere wijze de stad Zanzibar in de vaart der volkeren opstuwt.

special: Celluloid Skyline Lezing James Sanders We zijn trots om James Sanders te verwelkomen, auteur van het boek Celluloid Skyline, een mustread over New York in films. In Celluloid Skyline schrijft Sanders over de wisselwerking tussen stad en film, hoe zij elkaar een spiegel voorhouden, elkaar beïnvloeden en van elkaar leren. Met voorbeelden van Taxi Driver, Rear Window, Dead End en Skyscraper Souls zijn door de jaren heen droomstad en werkelijke stad in elkaar over aan het gaan: cocktailparty’s op

» Africa Shafted

Ingrid Martens, België 2011, 55 min.

Taal: Engels Een onthullend portret van de bewoners van Ponte Tower, het hoogste gebouw in de beruchte wijk Hillbrow in Johannesburg. In de lift vertellen zij hoe zij als Afrikaanse migranten in Zuid Afrika wonen en werken. Over hoop, dromen en de harde werkelijkheid

van armoede en discriminatie.

Zon om 15.00 uur special: skyscraper cinema programma In samenwerking met de Stichting Hoogbouw is dit jaar een speciaal hoogbouwprogramma samengesteld. In vijf films en een lezing door James Sanders wordt de geschiedenis van hoogbouw verteld, de ambities, de tradities en de mislukkingen en transformaties. ism Stichting Hoogbouw Gerelateerde films: The Pruitt Igoe Myth, Kleiburg, de laatste Bijlmerflat, 16 Acres, Men at Lunch, special: celluloid skyline lezing James Sanders, Skyscraper Souls. special: Studentenprogramma In samenwerking met de Academie van Bouwkunst Rotterdam (programma Streetwise) en de Universiteit van Amsterdam (programma Moderner dan modern) zijn er enkele films geselecteerd die een must zijn voor iedere student architectuur(geschiedenis) en stedenbouw. De films bieden een internationale en historische context aan het vakgebied. Wat is het verschil tussen Westerse en niet-Westerse stedenbouw, hoe worden bottom-up initiatieven door ontwerpers begeleid en hoe om te gaan met hergebruik en restauratie van gebouwen? ism Academie van Bouwkunst Rotterdam, Universiteit van Amsterdam Gerelateerde films: City:Hall, The Human Scale, If you built it, Haus Tugendhat, The Competition

P. 33 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 33

16-09-13 21:10

aFFr ∕ 2013

sPecial: Foyer talkshoW iedere avond praat Jord den Hollander met filmmakers en ontwerpers over de films die tijdens het AFFR getoond worden. toegang: gratis voertaal: Engels vrij 21.30 uur / Zat 18.30 uur Zon 20.30 uur

PRogRamma Buiten lantaRenVenSteR

sPecial: Foyer exPositie in de foyer is doorlopend een voorstelling van trailers en andere korte films en een tentoonstelling van werk van fotografen. Bijzonder is de installatie en film A book of Architecture and other Music (over het pop-up boek dat kunstenares Ellen Vomberg maakte voor de film Prospero’s books van Peter Greenaway. Dit boek wordt ook tentoongesteld. toegang: gratis

oPeninG aFFr in Fenixloods 1 Om Time Machine, het thema van deze editie, te vieren openen we op een locatie tussen vroeger en straks: Fenixloods 1 op het Rotterdamse Katendrecht. De locatie is rauw en onontgonnen, vergelijkbaar met de situatie van de Wilhelminapier 20 jaar geleden, waar het AFFR dit jaar wederom plaats vindt. De openingsfilm is The Competition, een film over een ontwerpprijsvraag tussen sterarchitecten die worstelen met een vreemde opgave, maar vooral met ijdele opdrachtgevers vol verwachtingen. Een feest van herkenning, een pijnlijke spiegel op het vak architectuur.

Voorafgaand aan de opening is er de relatiedag van Platform31. ism Platform31 en ProperStok.

donderdaG 10 okt vrijdaG 11 okt ZaterdaG 12 okt ZondaG 13 okt

waar: Fenixloods 1, Veerlaan 9-13, Rotterdam Losse kaarten voor publiek zijn € 9 en te reserveren op de site van AFFR. Betalen bij de entree van de loods, zowel pinnen als contante betaling. Gratis entree voor genodigden.

Voertaal: Engels Vertoonde film: The competition donderdag om 20.30 uur stijlkijken met aFFr en Gluren bij de buren Een spannend boek dat je onder het dekbed leest met de zaklantaarn wordt nog

spannender en hetzelfde geldt voor de film. Hoe en waar je deze kijkt is van grote invloed op de belevingswaarde van de film. in het kader van Gluren bij de Buren heeft het AFFR daarom in enkele te koop staande brave Rotterdamse huizen en appartementen stijlkamers ingericht. in de stijlkamers zijn een aantal seizoenen van een TV-serie te zien , series waarin de meest extreme kanten van de stad en het stedelijk samenleven te zien zijn.

De series die vertoond worden zijn: Batman, Dexter, Mad Men, The Love Boat en Breaking Bad. ism Archiguides, Rotterdam.info waar: vertrekken van Rotterdam. info Coolsingel 195197 (ingang Binnenwegplein) Toegang: gratis aanmelden op de website: www.rotterdam-archiguides.nl Voertaal: Nederlands Zaterdag om 13:00 uur met diverse vertrektijden daarna time machine bustour rotterdam Speciaal voor het AFFR programmeert AiR, het architectuurcentrum van Rotterdam, een tijdreis door 50 jaar Rotterdam. Tijdens deze busexcursie worden filmbeelden uit promotiefilms, documentaires, drama en reportages afgewisseld met de werkelijkheid. Rotterdam, een stad die filmmakers heeft

P. 34 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 34

16-09-13 21:10

AFFR ∕ 2013

geïnspireerd, wordt in tijdsbeelden getoond en vergeleken met de hedendaagse stad. ‘Overbekende’ locaties komen in een ander daglicht te staan. In persoonlijke beschouwingen, fictie en interviews komt een gevarieerd beeld van Rotterdam naar voren.

Het naoorlogse optimisme, maar ook het verval van de stad en de hernieuwde aandacht voor een ‘ideale’ samenleving krijgen in de filmbeelden over Rotterdam een plek. Door gelijktijdig de blik op het heden te richten, is te zien hoe Rotterdam continu veranderd. ism AIR architectuurcentrum Rotterdam Waar: vertrekken foyer LantarenVenster Kaarten reserveren via: AFFR.NL Betalen bij: AFFR informatiebalie foyer € 9 Voertaal: Nederlands Dagelijks om 14.30 uur Time Machine fietstour Na-oorlogse bioscopen met een andere functie.

De Rotterdamse Archiguides nemen je mee op een tijdreis naar locaties waar nog niet zo heel lang geleden films werden vertoond.

De na-oorlogse bioscopen blonken uit in niche-voorstellingen van westerns, homo-erotische films, nieuwsbioscoop tot Imax. In de jaren tachtig zorgde de schaalvergroting met megaplexen ervoor dat de kleine zalen sloten. Nu zitten er een kledingzaak in, een casino of een boekhandel. Maar zoals dat gaat met tijdmachines, de tijd herhaalt zich, maar dan anders.

Anno 2013 ontstaan overal in de stadswijken weer kleinschalige filminitiatieven als tegenhanger van de grote bioscoop. De fietstocht start bij de Gouvernestraat – het oude Lantaren/Venster,

en eindigt uiteraard bij het nieuwe LantarenVenster op de Wilhelminapier. ism Archiguides.

Start: Gouvernestraat 133, Rotterdam, einde LantarenVenster Kaarten reserveren via: AFFR.NL Betalen bij: AFFR informatiebalie foyer of op de startlocatie € 9 Voertaal: Nederlands Dagelijks om 13.00 uur Tentoonstelling en lezing Villa Tugendhat Het Tsjechisch Centrum organiseert een vol programma rondom het door Ludwig Mies van der Rohe ontworpen Villa Tugendhat (Brno, 1930). Tomáš Rusín en Ivan Wahla van het Tsjechische architectenbureau RAW, die betrokken waren bij de restauratie van Villa Tugendhat, leiden u rond door een uitgebreide tentoonstelling over de geschiedenis van deze beroemde woning, die als één van de hoogtepunten van de modernistische architectuur geldt.

Aansluitend op de rondleiding volgt een lezing van Paul Meurs, professor restauratie TU Delft, en de Tsjechische documentaire Villa Tugendhat – Hart van onyx (R. O. Kallus, 2012). ism Tsjechisch Centrum Waar: Tsjechisch Centrum, Westersingel 9, Rotterdam Toegang: gratis Voertaal: Engels Zondag om 14:00 uur

P. 35 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 35

16-09-13 21:10

AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 36

12.30

13.00

13.30

Zaal/cinema

12.00

13.00

13.30

14.00

14.00

14.30

kleiburg, de laatste bijlmerflat

14.30

nude descending he human a building scale j.l.sert

12.30

zondag 13.10.2013

Zaal/cinema

12.00

zaterdag 12.10.2013

In een kleine week (do 24 t/m woe 30 oktober) komen talloze kenners in Groningen langs om hun unieke verhaal over de stad en het landschap te delen. Het festivalweekend stoppen we vol met prachtige AFFRfilms en documentaires over architectuur, stedenbouw en de stad.

Wat doe je in crisistijd? Nieuwe wegen verkennen en verder kijken dan je neus lang is. Dat is precies het idee achter de GRAS Kennisboo(s)t: een grondige bijspijkercursus voor stadsliefhebbers, vol lezingen en colleges op het vlak van architectuur, planologie, sociologie, stad en landschap.

AFFR i.s.m. Platform GRAS en Groninger Forum 26 en 27 oktober 2013

Grootonderhoud voor stadsliefhebbers - AFFR Groningen

15.00

15.00

16.00

16.00 promo hoog catherijne The gruen effect

15.30

unfinished italy herzog & de meuron diller scofidio

15.30

16.30

16.30

18.00

17.30

18.00

paperwork lost rivers

17.30

marquise haus tugendhat

17.00

17.00

18.30

18.30

De hoogtepunten: Kleiburg, over de strijd om de laatste Bijlmerflat; Conversations in Milton Keynes, over de bekendste new town van Engeland; 16 Acres: een schrijnende documentaire over de beladen bouwput van de WTC-torens in NY, Haus Tugendhat - over Mies van der Rohe’s mooiste villa in Brno, en The Human Scale over het leven in een megastad.

Alle hoofdfilms worden voorafgegaan door prachtige voorfilmpjes.

Kom langs, haak aan en raak zomaar weer up-todate!

In de filmzalen van ForumImages kom je meer te weten over de verborgen wortels van de stad, nieuwe mogelijkheden voor wijkvernieuwing en hergebruik van leegstaande panden, experimentele en duurzame woongemeenschappen en moeizame worstelingen met grote projecten - ook voor Groningen heel actuele onderwerpen.

19.00

19.00

19.30

19.30

20.30

20.30 first stone age city 16 acres

20.00

newton Garth conversations in milton keynes

20.00

21.00

21.00

21.30

22.00

22.00

prora drop city

21.30

De films zijn NIET Nederlands ondertiteld, de voertaal van het filmfestival is Engels.

Kijk voor het volledige filmprogramma op: www.forumimages.nl

22.30

22.30

Entree: dagkaart: € 20 Weekendkaart: € 30 Losse filmkaarten: € 5,50 Bestel met je dag- of weekendkaart wel eerst een filmkaartje aan de kassa voor elke voorstelling die je wilt bezoeken.

Locatie AFFR Groningen: ForumImages, Hereplein 73, 9711 GD, Groningen T: 050-3120433 (kassa/reserveren) Locatie GRAS Kennisboo(s)t: Bloemsingel 1001, 9714 AX, Groningen

PROGRAMMA/GRONINGEN AFFR ∕ 2013

P. 36

16-09-13 21:10

AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 37

12.30

13.00

13.30

Zaal/cinema

12.00

12.30

13.00

13.30

zondag 13.10.2013

Zaal/cinema

12.00

14.00

14.00

zaterdag 12.10.2013 15.00

15.00

one man village

14.30

15.30

15.30

16.30

16.00

17.00

17.00

the space available

16.30

unfinished spaces

16.00

18.00

17.30

18.30

19.00

19.30

19.30 unfinished italy

19.00

21.00

20.30

21.00

haus tugendhat

20.30

the human scale

20.00

20.00

21.30

21.30

22.00

22.00

De films zijn NIET Nederlands ondertiteld, de voertaal van het filmfestival is Engels.

Voor het festival verkoopt SCHUNCK* meerdere kaarten (dag- en weekend arrangementen) incl. eten.

Kijk voor informatie en reserveringen op: www.schunck.nl

Locatie: SCHUNCK*: Glaspaleis, Bongerd 18, 6411 JM Heerlen

enkele voorbeelden die voorbij komen. Naast het programma in de filmzaal zullen in de hal van SCHUNCK* shorts worden vertoond, korte films over uiteenlopende onderwerpen.

kleiburg, de laatste bijlmerflat

18.30

dinner event

18.00

dinner event

17.30

SCHUNCK* vertoont films en documentaires die verwantschap vertonen met de context waar Heerlen zich in bevindt. De binnen- en buitenlandse films behandelen actuele thema’s binnen de architectuur en stedenbouw; omgang met leegstand, ontwikkeling van mega-projecten, en de toenemende uitingen van reclame in het openbare gebied zijn

komt door het indrukwekkend landschap dat hen omringd. De ligging en de ambitie van de steden zorgen voor veel dynamiek. De regio is constant in transitie en dus verandert ook het landschap mee.

Met initiatieven als IBA2020 wordt gewerkt aan de identiteit van deze regio; landschap en bebouwing worden samen ontwikkeld.

le paysage interieur

14.30

Het AFFR satelliet-festival in Heerlen beleeft dit jaar zijn première. In SCHUNCK* zullen een weekend lang films vertoond worden rond het thema ‘het landschap als tijdmachine’, een knipoog naar het AFFR thema dat de stad benoemd als tijdmachine.

Heerlen is gelegen in de Euregio Maas-Rijn, een dichtbevolkt landschappelijk gebied dat delen van Nederland, Duitsland en België omvat. Veel steden liggen dicht bij elkaar, dat dit zelden zo ervaren wordt

AFFR i.s.m. SCHUNCK* 26/27 oktober 2013

Tijdmachine: landschap en identiteit AFFR in Heerlen

PROGRAMMA/HEERLEN AFFR ∕ 2013

P. 37

16-09-13 21:10

FILM LOCATIES

AFFR ∕ 2013

HARPA@REYKJAVIK TOWN M @ MAGNITOGORSK LOST RIVERS @ TORONTO DROP CITY THE PRUITT IGOE MYTH@ST.LOUIS IF YOU BUILT IT@NORTH CAROLINA

TLATELOLOCA@MEXICO CITY

MAN MADE PLACE @ KANGBASHI FALLEN CITY @ BEICHUAN

UNFINISHED SPACES@HAVANA

CAOS EN LA CIUDAD @ PANAMA

CITY:HALL @ SEOUL INTERCALARY SPACE @ TOKYO REACHING FOR THE SKY@GUANGZHOU

SPECIAL: INFORMAL CITIES@MUMBAI

SPECIAL: INFORMAL CITIES@CARACAS

NEIGHBOURING SOUNDS @ RECIFE

DE WERELD

JERUSALEMA, GANGSTER’S PARADISE @ JOHANNESBURG SPECIAL: URBAN TRANSFORMATIONS IN AFRICA

NEW YORK

THE HUMAN SCALE @ CHRISTCHURCH

KLEIBURG, DE LAATSTE BIJLMERFLAT @ AMSTERDAM SPECIAL: CELLULOID SKYLINE BY JAMES SANDERS THIS SPACE AVAILABLE SKYSCRAPER SOULS THE CITY DARK

CONVERSATIONS IN MILTON KEYNES THE PEDWAY@LONDON ROTTERDAM 2040 SPECIAL: LATE NIGHT TALKSHOW CITIES IN FILM SPECIAL: HET ROTTERDAMS DNA THE COMPETITION@ANDORRA RECONVERSÃO @ BRAGA

THE CHRONICLES OF THE LAST TEMPLE@RIGA WORK HARD, PLAY HARD@HAMBURG VORRATSKAMMER@BERLIN SPECIAL: KULTUR=KAPITAL@BERLIN HAUS TUGENDHAT@BRNO LE PAYSAGE INTERIEUR @ LAUSANNE DON GIOVANNI @ VICENZA NINA@ROME UNFINISHED ITALY

DILLER SCOFIDIO MEN AT LUNCH

EUROPA

16 ACRES MODERN TIDE @ LONG ISLAND

GRONINGEN 26 EN 27 OKTOBER 2013

G ROTTERDAM CENTRAL STATION METRO, TRAM, BUS

ARCHITECTEN DE SCHOOL ALS STAD: HERMAN HERTZBERGER

TENTOONSTELLING/LEZING VILLA TUGENDHAT TSJECHISCH CENTRUM WESTERSINGEL 9 STIJLKIJKEN MET GLUREN BIJ DE BUREN COOLSINGEL 195-197

EAMES, THE ARCHITECT AND THE PAINTER: CHARLES & RAY EAMES IN CONTEXT: GUNNAR DAAN & COR KALFSBEEK

J.L.SERT, A NOMADIC LIFE

LUCIEN HERVÉ MARGARET STAAL-KROPHOLLER

VERTREKPUNT FIETSTOUR TIME MACHINE GOUVERNESTRAAT 133

WATERTAXI LEUVENHAVEN

ROTTERDAM

MENDELSOHN’S INCESSANT VISIONS: ERICH MENDELSOHN WATERTAXI VEERHAVEN

THE GRUEN EFFECT: VICTOR GRUEN

THE HUMAN SCALE: JAN GEHL

WILHELMINAPLEIN METRO, TRAM, BUS

FESTIVAL@LANTARENVENSTER OTTO REUCHLINWEG 996 WATERTAXI HOTEL NEW YORK

VERTREKPUNT BUSTOUR TIME MACHINE ROTTERDAM

THE MAN WHO PRINTS HOUSES: ENRICO DINI

OPENING AFFR2013 FENIXLOODS 1 VEERLAAN 9-13

TIME The Time Machine in alphabetic order

H HEERLEN

26 EN 27 OKTOBER 2013

P. 38 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 38

16-09-13 21:10

praktische informatie Locatie AFFR festival

LantarenVenster Otto Reuchlinweg 996 (Wilhelminapier) 3072 MD Rotterdam

Locatie AFFR openingsfilm

Fenixloods 1 Veerlaan 9-13, 3016 CJ Rotterdam Kaartverkoop

De kaartverkoop start op maandag 30 september.

Prijzen

Entree per film of speciaal programma: € 9 / € 7,50 (korting) Dagkaart € 25 Korting uitsluitend met studenten OV-chipkaart, CJP of 65+pashouders.

Filmkaarten online kopen

Kaarten voor films kunnen per film online gekocht worden bij LantarenVenster, online reserveren is niet mogelijk. Je kunt online kaarten kopen tot één uur voor de voorstelling. Bij ieder filmprogramma op de site van zowel AFFR.nl als LantarenVenster.nl staat een directe link naar de online kaartverkoop.

Je krijgt na aankoop een e-ticket met barcode per e-mail. Print dit ticket uit, het wordt gescand aan de zaal. Wanneer je kaarten koopt met LV-pas korting, wordt de code op de pas gescand. Zorg dus dat je deze kunt laten zien aan de zaal.

Je kunt online zowel met iDeal als creditcard betalen. Per bestelling kunnen maximaal acht kaarten gekocht worden.

Filmkaarten reserveren

Telefonisch reserveren kan dagelijks van 14:00 tot 18:00 op 010 - 277 22 77.

Reserveringen kosten 50 cent per reservering (dus niet per kaartje).

Gereserveerde kaarten dienen ui-

AFFR ∕ 2013

terlijk een half uur voor aanvang van de voorstelling afgehaald te worden.

Niet afgehaalde kaarten worden doorverkocht.

Filmkaarten kopen aan de kassa

De kassa van LantarenVenster is dagelijks open, vanaf een half uur voor aanvang van de eerste film. De kassa sluit een kwartier na aanvang van de laatste film. Zowel pinnen als contante betaling is mogelijk.

Speciale programma's buiten LantarenVenster reserveren

Speciale programma's buiten de filmzalen zijn te reserveren op de site van AFFR.nl. De kaarten zijn gedurende de festivaldagen te koop bij de informatiebalie van AFFR in de foyer. Niet afgehaalde reserveringen worden 15 minuten voor aanvang van het programma doorverkocht.

Dagkaarten en kaarten voor speciale programma's kopen

Gedurende de festivaldagen zijn er bij de informatiebalie van AFFR in de foyer van LantarenVenster dagkaarten en kaarten voor de speciale programma's buiten LantarenVenster te koop. Bij de dagkaart kies je meteen alle films voor die dag.

Zowel pinnen als contante betaling is mogelijk.

Bereikbaarheid lantarenvenster

Openbaar vervoer Metro met lijn D (de Calandlijn) naar metrostation Wilhelminaplein.

Tram: de lijnen 20, 23 en 25, halte Wilhelminaplein.

Vanaf het Wilhelminaplein is het 5 minuten lopen naar LantarenVenster Veerdienst vanaf de Leuvenhaven (€3,60 pp) en vanaf de Veerhaven (€2,90 pp) vertrekt dagelijks regelmatig de veerdienst naar

Hotel New York, Wilhelminapier.

Wachttijd maximaal 15 minuten.

Afvaarten donderdag en zondag tot 24.00 uur, vrijdag en zaterdag tot 01.00 uur Watertaxi haltes Hotel New York en Luxor (vooraf bestellen) Parkeerterreinen

Rondom LantarenVenster zijn diverse parkeerterreinen te vinden.

Op straat geldt betaald parkeren van maandag tot en met zaterdag van 9:00 tot 23:00 en op zondag van 12:00 tot 23:00. De kosten zijn € 0,50 per 10 minuten. De betaalautomaten accepteren chipknip, creditcard of 06-parkeren.

De dichtstbijzijnde chip-oplader bevindt zich naast het Nieuwe Luxor.

Parkeergarage World Port Center (P3)

Aan de kassa van LantarenVenster zijn uitrijkaarten verkrijgbaar voor de parkeergarage van het World Port Center (P3). De parkeergarage is geopend van 6:30 tot 23:30 om in te rijden. Het is mogelijk 24 uur per dag uit te rijden.

Parkeergarage Maastoren (Wilhelminakade 101)

De parkeergarage Maastoren is 24 uur per dag open. Aan de kassa van LantarenVenster zijn uitrijkaarten te koop (à € 8,50). Neem bij binnenkomst een parkeerkaart en maak géén gebruik van de creditcardmogelijkheden. Bij vertrek kun je met de inrijkaart de deur openen van de voetgangersingang van de garage aan de Wilhelminakade (NB: andere uitgang dan inrit auto).

WIFI

LantarenVenster heeft een gratis WiFi netwerk.

P. 39 AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 39

16-09-13 21:10

BLOKKENSCHEMA

doNDERDAG/ thuRSDAY 10.10.2013 vrijdag/ friday 11.10.2013

AFFR ∕ 2013

11.30 fenixloods

12.00

12.30

13.00

13.30

14.00

14.30

15.00

15.30

16.00

16.30

17.00

12.00

12.30

13.00

13.30

14.00

14.30

15.00

15.30

16.00

16.30

17.00

1

11.30 Zaal/cinema

1

Zaal/cinema

3

Zaal/cinema

4

Zaal/cinema

6

the dark city

lost rivers

special: informal cities

j.l.sert shorts programme: architecture for dummies

panca populare de school als stad

time machine bus tour

foyer gouvernestraat

zaterdag/ saturday 12.10.2013

time machine BIKE tour

11.30 Zaal/cinema

1

Zaal/cinema

3

Zaal/cinema

4

Zaal/cinema

6

12.00

12.30

13.00

13.30

14.00

14.30

15.30

16.00

17.00

special: celluloid skyline by james sanders

tlatelolco

fallen city

shorts programme: workers leaving the factory

shorts programme: the beauty of decay time machine bus tour

time machine BIKE tour stijlkijken met Gluren bij de buren Style TV rooms @ Peeping at the Neighbours

rotterdam.info

11.30

12.00

12.30

13.00

13.30

14.00

14.30

15.00

15.30

16.00

Zaal/cinema

1

the competition

nina

Zaal/cinema

3

vorratskammer

urban transformations in africa

Zaal/cinema

4

Zaal/cinema

6

lucien hervÉ

gouvernestraat

16.30

17.00

special:

man made place uitzicht voor de geest in context

margaret staal- kropholler shorts programme: movements time machine bus tour

foyer

tsjechisch centrum

16.30

kleiburg, de laatste bijlmerflat

modern tide

gouvernestraat

AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 40

15.00

this space available

foyer

zondag/ sunday 13.10.2013

special: het rotterdams dna

special: kultur = KAPITAL

time machine BIKE tour lezing / LECTURE / EXPO haus tugendhat

16-09-13 21:10

eam a

TIMETABLE

17.00

17.30

18.00

18.30

19.00

19.30

20.00

20.30

21.00

21.30

22.00

22.30

23.00

the competition

17.00

17.30

18.00

rs

18.30

19.00

19.30

20.00

20.30

21.00

21.30

three walls work hard, play hard

sert

22.00

gramme: ure for mies

22.30

00.00

00.30

01.00

23.30

00.00

00.30

01.00

the time machine in alphabetic order

unfinished spaces

sizigia reconversÃo

we still remember what remains unfinished italy

23.00

structures of air the man who prints houses

building rotterdam men at lunch

if you built it

23.30

openingsfeest

haus tugendhathe human scale

special: t rotterdams dna

rotterdam 2040 herzog & de meuron diller scofidio

city: hall foyer talkshow

16.30

17.00

17.30

18.00

18.30

19.00

19.30

20.00

reaching for the sky

aatste at

21.00

21.30

22.30

23.00

23.30

00.00

00.30

01.00

the time machine in alphabetic order

special: late night talkshow le paysage interieur

16 acres estate the pedway, elevating london

newton Garth conversations in milton keynes

22.00

prora drop city

promo hoog catherijne utopia 3 the gruen effect

mendelsohn’s incessant visions

ramme: f decay

20.30

harpa

dom novoga byta town m

yline ders

Megalomania caos en la ciudad

foyer talkshow

16.30

17.00

17.30

18.00

18.30

16 acres

19.00

19.30

20.00

20.30

21.00

21.30

the pruitt igoe myth

jerusalema the absent column the chronicles of the last temple

eames, the architect and the painter

22.00

22.30

23.00

23.30

00.00

00.30

l

h enjoy a e f estiv

t

:

AFFR ∕ 2013

01.00

don giovanni skyhouse intercalary space

the human scale

neighbouring sounds we still remember what remains unfinished italy

home kleiburg, de laatste bijlmerflat

liberty skyscraper souls foyer talkshow

* documentaire | documentary * speelfilm | film * speciaal programma | special programme * shortsprogramma | shorts programme * foyer / buitenprogramma | lobby / outdoor programme

AFFR_MAG_ONTWERP_DEF2_16sep.indd 41

16-09-13 21:10