Түс жорудың төл кітабы

ТҮС ЖОРУДЫҢ ТӨЛ КІТАБЫ. «Алтын алқа» баспасы. Шымкент шəһары, 2007 жыл, 160 бет.

«Жақсы түс көру – Алла Тағаладан. Сендерден біреу жақсы түс көрсе, оны тек жақсы көрген адамына айтсын. Жаман түс көрсе – сол иық тарапына үш рет түкіріп, Алла Тағаладан шайтанның жамандығынан жəне түстің зиянынан пана тілесін. Əрі жаман түс көргенін ешкімге айтпасын. Сонда түсінде көргеннің зияны болмайды». Хадисті Əбу Қатадан (р.л.г.) Имам Мүсілім риуаят етті.

«Ақырзаман жақындағанда мұсылманның түсі шындыққа айналатын болады (яғни түсінде көргенін өңінде көретін болады). Əрі, сөзінде жалғандық болмағандардың түсінде көргені өңге айналады. Мұсылманның өңінде болатынды түсінде көруі – Пайғамбарларға тəн болған қырық бес қасиеттің бірі. Түс үш түрлі болады. Ол: Алла Тағаладан болған жақсы түс, мазаны кетіретін шайттаннан болған түс жəне адамның күні-бойы істегені түсіне кіруі. Сендерден біреу жаман түс көретін болса, тұрып намаз оқысын жəне оны адамдарға айтпасын». Хадисті Əбу Һурайрадан (р.л.г.) Имам Мүсілім риуаят етті.

© «Алтын алқа» баспасы 2

ТҮС ТУРАЛЫ ТІЛ ҚАТСАҚ... Ұйқы – Алла Тағаланың өз пенделеріне нəсіп еткен үлкен несібесі. Бұл себепті жуынып не дəрет алып, таза киініп, хош иіс су себініп, «Фатиха», «Ықылас», «Фалақ», «Нас» сүрелерімен қатар «Аятул Курсийді» оқып, содан соң 33-рет «Субхан-аллаһ», 33-рет «Əл-хамдулиллаһ», 33-рет «Аллаһу Əкбар» деп тəсбі тартып бата жасап, оң жақпен ұйқыға жату сүннет. Ұйқыға батқан адамның түс көретіні бəрімізге аян, ал түстің абзалы мен «дажжалы» болатыны ешкімге де жасырын емес. Түсті сенімді, жанашыр, иманды адамға жорытқан жақсы, өйткені дұрыс жорылған түс шындыққа ұласады. Жақсы-жаман түске қайыр-садақа берілу тиіс. Немесе түс көрген адамның өзі Құран оқып, Алла Тағаладан жақсылық тілесе – нұр үстіне нұр. Хадистерде келтірілген үш түрлі түс туралы Ислам ғұламалары төмендегі мəліметтерді паш етеді: Рахмани түстер – Алла Тағала тарапынан періштелер арқылы ұйықтап жатқан адамның рухына илхам (білдіру) етілетін түстер. Бұл түстердің хақ екендігіне сенген абзал. Түс туралы Құранда «Əл-Фатх», «Саффат» сүрелерінде айтылады. Шайтани түстер – адам түсінде биік жерден құлауы, итке талануы, жан рахаттанып қым-қуырт түсініксіз нəрселерді көруі, құбыжықпен арпалысып, шошып оянуы сияқты шайтанның əсерімен болатын зиянды түстер. Осы тектес түстерді көрген адам «Ағузу биллаһи минаш шайтонир ражимды» үш рет оқып, басқа жағына аунап жату керек. Қияли түстер – адам күні бойы бір нəрсені көп ойлану немесе қиялға берілу нəтижесінде күнделікті оқиғалардан немесе қиыншылық пен аурудың əсерінен көрінетін түстер. Бұл іспеттес түстер тəн мен мидың саулығына байланысты.

3

Абақты – абыржу, шаршап-шалдығу, қарыздану, қайғы-мұң. Автомобиль – жұмыссыз адам бір жерге орналасу. Автопарк – жақын туысы жəрдемімен жағдайы жақсару. Аға – өз-өзіне көп сенім арту. Ағаш – жанжал. Ағаш бұтағын сындыру – атақты кісінің баласын жазалау. Ағаш бұтау – пайдасы жоқ істі тастап, бақытты ғұмыр кешу. Ағаш гүлі – жақсылық жəне қалаған нəрселері орындалу. Ағаш егу – үйлену. Ағаш жапырағы – сүйінші. Ағаш кесу – қолынан қайырлы іс келетін адам. Ағаш көлеңкесінде халықпен бірге отыру – Құран жəне сүннетке ұйығаны үшін Алланың разылығын алу. Ағаш қабығы – қолдағы мал-мүлікке ешкім қол сұқпау жəне жора-жолдастары арасында сыйлы болу. Ағаш қазықты ағашқа қағу – нəресте. Ағаш құрты – қастық, келіспеушілік немесе өсек-аяң. Ағаш қырқу – жоғалу. Ағаш мұнараға шығып азан айту – жақсылық. Ағаш отырғызу – көп перзентті болу жəне олардың өмірі сол ағаштардың ұзынды-қысқалығындай болу. Ағаш өлшеу – кей адамның жағдайын сұрастыру. Ағаш ұстасы – қызметі өсу, саудасы жүру немесе айлығы көбею, қарызынан құтылу. Ағаш үй – түсінігі мол абзал жанмен бақытты жанұя құру. Ағаш үстінде жату – бала-шағасы көп болу. Ағаш үстінде тұру – қорқынышынан құтылу. Ағашы көп, көгалды, сулы өзенге түсу – нығметке бөлену. Ағза – байлық.

4

Ағын су – өмір, шағымдану. Ағын суда шомылу – қиялдап жүрген нəрселер орындалмау. Адам ата (ғ.с.) – құрмет-мəртебе, күнə істеу, ұрпақ көбею. Адам атамен (ғ.с.) сөйлесу – білім. Адам өлтіру – қанша жылдан бері жоғалды деген адамнан хабар алу, үлкен бəлеге душар болу немесе қызбен жігіт танысу. Адам өлтіруші – жақсылық. Адам: екі адам – қорқыныштан құлан тазару, үш адам – күнəдан сақтану. Адамға ақша беру – өсек-аяңға душар болу. Адамға жəрдем беру – бос нəрсемен айналысу. Адамға нан беру – науқастану. Адамдар жіптерден ұстап тұру – Ислам дініне берілу. Адамдарға құрбандық етін тарату – қайғы-мұң кету, абырой-атағы өсу. Адамдарға, кедей-кепшіктерге нан тарату – қалаған іліміне жету. Адамды байлау – көре алмайтын адамдар көбею, олар жамандық істей алмау. Адамды жаралау – жоғалған заты табылу. Адамды немесе жануарды байлау – оларды қорғау. Адамды ренжіту – күмəнді болудан құтылу. Адамды таспен ұру – жолы болмау. Адамды таяқпен ұру – жаман сөз айту. Адамды ұрып-соғу – үйде келеңсіз жағдай орын алу. Адамның аяғы – малына кесір тию, бəлекет келу. Адамның бауырын жеу – байлық. Адамның денесі: дененің тазалығы мен қуаттылығы – дінге берік болу, дене балшыққа немесе темірге айналу – өлу. Дененің 5

семіздігі мен үлкендігі – мал-мүлкі, беделі арту, əлсіздігі мен кішілігі – білімі мен мал-мүлкі аз болу. Адамның етін жеу – ғайбаттау. Адамның киіміне сіңбіру – жақсы қарым-қатынас жасау. Адыраспан түтету – аурудан айығу. Ажарлы адам – қуану, сүйкімділік. Ажырасу – байлық, жұмыстан шығу, сауда-саттықты тоқтату, малынан айырылу, қаламаған нəрсеге кезігу, ортақтасып бөлісетін дүниеден айырылу, ерлі-зайыптылар арасындағы байланыс одан сайын күшейе түсу, қиыншылық. Ажырық – бақыт. Ажырық пен көгал – Ислам негіздері. Азан айту – беделді адаммен бірге болу, қажылыққа бару. Азан айтып, қамат келтіру – ақкөңіл адам болу. Азаншы – жақсылыққа шақыратын кісі. Азап – жаны жай табу. Азаптану – жұмысы ретсізденіп, кейіннен қайта дұрысталу. Азат ету – құрбандық. Азғындық – дін тұрғысынан бүлік шығару жəне əділет пен ақиқатты айтудан бас тарту. Азығы азаю немесе таусылу – қызметі нашарлау. Азық – қызмет. Азық-түлік – молшылық. Ай – бақ-дəулет, мұрат, қуаныш, достық, əділетті бастық, атақты ғалым, сұлу əйел, өтірікші адам. Ай жарық кезде жүру – мейірім-шапағат. Ай мен күн – ата-ана. Ай сəулесі – табыс. Айғайлап күлу – жылау, қайғысы күшті болу.

6

Айғыр – бақуат адам. Айғыр байталмен ойнап жүру – өмірде үлкен өзгеріс болу жəне бай адаммен бірге жұмыс істеу. Айғыр кісінеу – ауа-райы бұзылу. Айғырға мініп жүру – дұшпанынан сақтану. Айғыры болу – бақуат адаммен дос болып, жəрдемі тию. Айдаһар – жақсылық емес (өйткені, айдаһар жер бауырлап жүреді), күтпеген оқиға. Айдаһар болу – ұзақ өмір сүру. Айдаһар етін жеу – малға ие болу. Айдаһар көп басты болу – əрбір басы бəлекет. Айдаһар от шашу – жұқпалы аурудан сақ болу. Айдаһар ұйықтап жату – патша жақсы болу. Айдын көл – мол олжа. Айқайлап сөйлеген адам түсініксіз əрі қорқынышты сөздер айту – біреудің алдауына ұшырап, зиян көру. Айқайлау – тыныш өмір мен рахаттану. Айлакер – дүниелік істермен көп айналысу, арам жолмен келген табыс, мал-мүлік үшін ар-намысты ұмыту. Айлы кеш – махабат басталу. Айлы түнде қыдыру – алып қашу. Айлық – ақшасы екі есе көбею, қарызы бар болу жəне сол қарыздан құтыла алмай жүру. Айна – қиял мен тəкəппарлық, қайғы-мұң, өмірдегі өзгеріс. Айна сату – жұмысы кері кету. Айна сатып алу – тұзаққа түсу. Айна сыну – отбасындағы жайсыздық. Айнаға қарау – ұзақ өмір. Айнадағы əйел жыныс мүшесі – қиыншылықтан құтылу.

7

Айран – қайыр. Айран төгіліп қалу – дертті болу. Айран ішу – көңілі көтерілу, жолға шығу. Айт намазын оқу – қиыншылықтан құтылу, қарызды өтеу. Айша анамыз (р.а.) – жақсылық пен берекет. Айыптау – шайтани істерді істеу жəне сөзінде тұрмау. Акробат – жұмысы сəтті аяқталу. Ақ аю – табысты іс. Ақ аяқ киім кию – тұрмысқа шығу. Ақ басу – əйелі жүкті болса, ұл баласы болу. Ақ бұлттар көшу – жолға шығу. Ақ жалау – достық пен қарым-қатынас. Ақ жарық – зейінділік. Ақ жəне қара тышқандар – түн мен күн. Ақ жүзім – қайыр мен шипа. Ақ жылан – əлсіз дұшпан. Ақ киім – қуаныш. Ақ көйлек кию – көңілі ағару, тұрмысқа шығу. Ақ қағаз – уəде. Ақ қалқан – тақуа кісі. Ақ қардың үстінде жүру – жаман жағдайлардан құтылу. Ақ қой – сенімді дос. Ақ май – табысты іс. Ақ мата көп алу – шығындану. Ақ матаны жазып ұстау – ұзаққа жол жүру. Ақ мəшинеге міну – үлкен мəртебе, алып қашу. Ақ нан – молшылық, оңай іс. Ақ немесе қара қой – жақсылық. Ақ орамал – ғашықтық.

8

Ақ өгіз – қайыр. Ақ сақал жəне мұрт – мұратқа жету. Ақ сақалды қария – күтпеген олжа немесе тосын оқиға. Ақ тері – махаббат пен сүйіспеншілік. Ақ том кітап – некелесу. Ақ төсек – үйлену. Ақ түс – бақытты болу, жақсылық. Ақ түсті кездеме – қуаныш, сүйіспеншілік. Ақ түсті қашырмен қыбла жаққа беттеу – қажыға бару. Ақ үйрек алу – көп мал келу. Ақ шалбар – бақытты күндерді бастан өткізу. Ақ шаш – мəртебесі арту. Ақ шұлық кию – сұлу қызға үйлену. Ақбөкен жайылып жүру – алыстан хабар келу. Аққу-қаз – жаңа таныстық, қуаныш, біреуге ғашық болу. Ақса мешіті (Иерусалим қаласындағы) – біреуге мирасқор болу, қажылық ету, мол табысқа кенелу. Ақсаңдау – жолаушы болу, ісі оңға баспай, кері кету. Ақша – əңгіме-сөз, қиыншылық, қайғылануға алып баратын сөз, риялықты білдіретін сөз. Ақыл-есінен айырылу – пара алу. Ақымақ адаммен кездесу – жұмысы ретсіз жүріп, қиыншылыққа душар болу. Ақымақ адаммен сөйлесу – ризық. Ақын – зина істеу, ішімдік ішу, қарыздар болу. Ақыр – айналаға уақытша атағы шығып, сыйға ие болу. Ақырдан жұмыртқа тауып алу – барша жұрттың ыстық ықыласына бөлену. Ақырет – арман мен мақсаттың жартысына қол жеткізу.

9

Ақырет болу – жанұясында тату-тəтті ғұмыр кешу. Ақыреттен қуылу – малы жоғалу. Ала кесіртке – кедейлік, мұң-қайғы. Ала киім – егінші, молшылық жыл. Ала қарға – тəкаппарлық, сараңдық, ұзақ ғұмыр, бақыт жəне баянды өмір, суайт, сөзінде тұрмайтын, менмен əрі өтірікші кісі. Ала тері – тəкаппарлық. Алақан – арамнан ұзақ болу, қаһармандық, басқарушы, балашаға, мал-мүлік, лəззат пен ішімдік, күш-қуат, дүние-мүлік пен жұмыстан бас тарту. Алақаны ашық болу – кең пейілділік. Алақаны таза болу – жақсылық. Алаң – көпшілік адам. Алау – келеңсіз жағдайлары жақсылықпен біту. Алауды жұту – қиыншылық. Алаудың ішінде жану – əрекеттің барлығы бос əуре болу. Алған шардың желін шығарып аспанға ұшыру – құрбылары арасында беделі арту. Алдану – үлкен кісілердің қамқорына кіру. Алдымен тəтті, кейіннен ащы болу – жақсылық емес. Алдына топырақ жиылу – өмірі ұзақ болу. Алдында қой жүру – құда түсу, бірақ мұратына жете алмау. Алдыңғы тістері үлкейіп, əдемі болып ағарып тұру – əкесі мен көкесі мал-мүлік жағынан күшею. Алқа – қыз бала, мал-мүлік, бала-шаға, əдемі əйелге үйлену. Алқа алтыннан болу – мұратына жету. Алқа əлсіз болу – əдепсіз болу. Алқа бекем күмістен болу – күйеуі мəрт, кішіпейіл, байбақуат болу.

10

Алқа тағу – сараңдық. Алқа темірден болу – күйеуінің мықтылығы. Алқызыл гүлдер – қуаныш, көңілді кештер. Алла есімі жазылған ақша – Құран Кəрімге жақын адам. Аллаға серік қосқан кісі мұсылман болып, қыблаға қарап намаз оқу – тура жолды табу. Алладан кешірім сұрау – Алла күнəларын кешіру, ол адамға бала беру, жұмақты нəсіп ету. Алладан теріс қылығы үшін кешірім сұрау – сыйлы болу. Аллаһу Акбар – дұшпанды жеңу, қуаныш пен көңілділік. Алма – бала-шаға жəне əдемі бет-əлпет, қуану, олжа. Алма ағашы – қуанышты жайт. Алма ағашын егу – бір жетімді тəрбиелеу. Алма жеу – қол астындағы мал-мүлік. Алма теріп жүру – беделді, сыйлы адамнан мал-мүлік алу. Алманы тістеу – жақсылыққа, табысқа кенелу. Алмас – байлықтың соңына түсу, бірақ, мақсатына ұласа алмау, мəдениет пен ғашықтық. Алмас жеу – қыруар пайда, бақыт. Алмас жинап жүру – малын жоғалту. Алмас сату – қайғысынан құтылу. Алмұрт – мал-мүлік. Алмұрт жеу – дəулет пен табысқа жету, рахат табу, қуану. Алтын – амандық пен үміт, қуаныш, ризық, игі іс, қайғыдан арылу, бала-шаға, білім, тура жол, реніш, қайғылы хабар. Алтын білезік – мирас келу, сый-құрметі арту. Алтын білезік кең болу – басынан қиыншылық өту. Алтын жүзік – достарынан келетін жамандық. Алтын киім – дұшпанын жеңу.

11

Алтын мен күміс сынығы – пайдалы білім, шыншыл дос пен өзіне тең əйел, қайырлы перзент. Алтын немесе күмістен жасалған шеге қағу – бай болу, сауда-саттықта жолы болу. Алтын санау – уақытша ауру. Алтын тəж кию – мəртебесі өсу. Алтын шынжыр – өте маңызды құпия болу. Алтын-күміс сияқты бағалы заттар құнсыз заттармен бірге тұру – күмəнді жүру. Алтын-күміс, бағалы нəрсе табу – дүние-мүлікке ие болу. Алтыннан жасалған бұйымдар – ықылас, пəк ниет, келісім мен тура сөз. Алфавит – үлкен адам сияқты əрекет жасау жəне бала сияқты одан бас тарту. Алхоры – таңырқау. Амал дəптерін оқу – мол табысқа жету. Аманат – адам сырын біреуге айту. Аманат сақтай алмайтын адамға беру – сыры ашылу. Амандасу – пайда, табыс жəне ақиқатты ұстану. Ана – науқасынан айығу, кең пейілділік, қиыншылық көру, бай болу. Ана құрсағы – елге қайту, дүние салу, түрмеге түсу. Анар – дүние-мүлік, əйел, бала-шаға, тілек орындалу. Анасы жылап жүру – үлкен қайғы. Анасы өлу – дүниелік істері зиянға ұшырап, бұзылу. Анасымен бір жерге бару немесе бірге отыру – бақыт пен қуаныш. Анасымен сөйлесу – қуанышты хабар алу. Анасын ұру – ауру.

12

Анасының қарнына қайта кіру – сүйгенімен қауышу. Ант ішу – бір залым ренжіту жəне қиыншылық. Антенна – ұзақтан хабар, жек көретін адаммен кездесу. Аң аулау – дəулетті болу. Аң қуалап, одан қашып-құтылу – дұшпанының жаман ниетінен құтылу. Аңға талану – мал-мүлік пен ақша жоғалту. Аңды жарақаттау – табыс пен атақ. Аңды өлтіру – ақша түсу. Аңның баласы – бақытсыз тұрмыс. Аңшы – көңілі əйелдерге жақын жəне айламен қақпанына түсіретін адам. Аңшы тау басында – жүрген жүрісі бұрыс болу. Аңшының иттері аңнан қайту – жұмыссыздық. Апиын – жамандық, үлкен қаражат, мол ақша. Аппендицит – ойлағаннан да жақсы тұрмыс құру. Аппендицит болу – қыз немесе ұл жақсы серік тауып, үйленуге келісім беру жəне осы хабарды өздері айтып қуанту. Ара – көп еңбек ету жəне ол еңбек табысты, берекетті болу. Ара ұясы – үй мен бала-шаға. Ара ұясынан бір нəрсе алу – отбасы мен таныстарына зұлымдық көрсету, жанұяда қатыгез болу, қорыққанынан сыйлау. Ара шағып алу – қиыншылықпен мал табу. Арақ-шарап – ауру, кесел. Арал – күтпеген сапар. Араластыру – күмəнді-күдікті істер. Араны қуып жүру – жақсы адамға үйлену. Араны өлтіру – күтпеген жерден хабар алу. Арап – қиын істер жеңілдеу.

13

Арапа күн – жоғалған адаммен қауышу, араздасқан туғантуыстармен татуласу, қажыға бару жəне жолы болу. Арашы – қару қолдану. Арзаншылық – істеген істері дұрыс болмау жəне оған өкіну. Арқа – жəрдемші күтіп жүрген адам, кəрілік. Арқан – қиыншылықтан құтылу. Арқанмен байлану – жұмысы алға басу. Арқар (тау ешкі) – құрметті қонақ күту. Арқасы ауырып бүгілу – кедейлікке душар болу. Арқасына шеге қағылу – əдепті ұлы болу. Армандау – досы мен сүйгеніне кездесу. Арпа – байлық, қазына, қиналмай адал табысқа қол жеткізу. Арпа егу – істеген саудадан мал-мүлік көбею, денсаулық жақсы болып, адамдар арасында мəртебелі болу. Арпаның дəнін жеу – достармен араздасып қалу. Ару қыз – беделі артып, адамдар көмегі тию. Арық – қорқыныш, ренжу. Арық əйел – жоқшылық. Арық ешкі – тарығу, ауру. Арық немесе канал қазу – халыққа қызмет ету немесе үлкен қызметке көтерілу. Арық: суы таза əрі мөлдір болса – жақсылық, суы лай болса – өкінішті хал əрі күш-қуат. Арыққа түсу – қауіп-қатерге түсу. Арыққа түсіп шыға алмау – басына түскен іске сабыр ете алмау. Арыққа шомылу – беделді адамдармен бірге бас қосу. Арықтан əрең шығу – қауіптен құтылу. Арықтан өту немесе аттау – қиыншылықтардан құтылу.

14

Арықтан секіріп өту – жаладан құлан-таза құтылу. Арыстан – зұлым, менменшілдік, үлкендер арасында болу. Арыстан ақыру – жаңа заң шығу. Арыстан қуалап жүру – үкіметтен қорқу. Арыстан мен жыртқыш аңдарды аулау – айлакерлік. Арыстан үйде жүру – жақсылық, салтанатты ұзақ өмір сүру. Арыстан, қабылан сияқты аңдарды аулау – дұшпандарды жеңу, ісі оңға басу. Арыстанға мініп жүру – күшті, қуатты адамды жеңу. Арыстанмен күресу – ауруға шалдығу. Арыстаннан қорқып жүру – дұшпанынан құтылу. Ас – таршылықтан құтылу. Аса таяқ – жақсылық. Аса таяқ сыну – қызметінен босау, саудасы кері кету. Асау ат – есуас адам. Асқабақ – ақыл-есі көп болу, ауруына шипа табу. Асқабақ жеу – іші ашу, діні қуатты, жанұясы берік болу. Асқабақ теріп жүру – қаншалықты жесе, сонша білім алу жəне жұмысы алға басу. Асқазан – ұзақ өмір мен мол ризық. Асқазан бос, аш болу – қуаныш, ауруға шипа табу. Асқазан кеңейіп, үлкею – ризығы арту. Аспаз – жақсылық, мол табыс, бақыт, үйленетін жігіт үшін жақсылық, науқас адам үшін ауруы күшею. Аспазшы үйде жүру – тұрған үйден басқа əсем үйге көшу. Аспазшымен ұрысу – досы мен көршілерге жаман атану, олар зиянын тигізу. Аспан – игі іс істеп, құлшылық қылушы адам Алла Тағалаға жақындап, мұрат-мақсатына жету.

15

Аспан ақ түсте – береке мен нығмет. Аспан жарылып, ол жерден қария адам шығу – бірлік, ынтымақ орнап, арзаншылық пен молшылық болу. Аспан жасыл түсте – өнім мол болу. Аспан қара түсте – жұт. Аспанға көтерілу – төменге түсу. Аспанға көтеріліп, сол жерге кіру – Алланың жəрдемі мен беделі артып, мəртебесі көтерілу. Аспанға қарау – ел басқарушы адамның біреуіне қарау. Аспанға шығу – кедергіге ұшырау. Аспанға шығып қайта түспеу – өлімі жақындау. Аспанға шығып, сол жерді айналып жүру – астрономиялық білімді үйреніп, халыққа кең тарату. Аспанда тұманмен жазылған жазу – ойлаған нəрсе орындалмау. Аспандағы екі күн – көршілерімен тату тұру. Аспандағы жұлдыздар бір-бірімен араласып, орындарын ауыстыру – ұлттар арасында қақтығыстар шығу. Аспанды тісімен ұстап тұру – бəлекет келу. Аспаннан бидай, ұн жауу – береке мен молшылық. Аспаннан жерге қарай салбырап тұрған жіп, шынжыр сияқты нəрселер – қыл көпірден оңай өту. Аспаннан салбырап тұрған жіп – Құран. Астыңғы тістер – шеше жағындағы туыстар. Асхана – халықтың ақша алатын жері. Асханаға кіріп, тамақ жемей шығу – жоқшылық. Асханада тамақ жеу – туған-туыстармен араздасу. Асығу – жай қимылдайтын адам, өкінішке душар болу. Асық ойнау – перзент сүю.

16

Асықты жілік, қазы-қарта – құрметті қонақты күту. Асыл зат алу – олжа. Асыл зат беру – шығындану. Асылған жіп үзілу – қиыншылыққа кез болу. Ат – адам тілегі, ризық-несібе арту жəне дұшпанын жеңу, бақ-дəулет, даңқ. Ат кісінеу – жақсылық. Ат немесе есек сатып алу жəне ақшасын санап, қолында айналдырып тұру – айтқан сөздері ұғымды, қайырлы болу. Ат өлу – адам өлімі. Ат терісі – байлық. Ат терісін сыпырып жүру – құрметті адамның жəрдемі. Ат ұзақта жүру – сүйінші мен қайырлы іс. Ат үстінде найзамен халыққа серму – тілемші болу. Ат үстінде намаз оқу – қиыншылыққа тап болу. Ата – үлкеннің насихатын тыңдамағаны үшін оның реніші. Атақты адам – мол табыс. Атақты адамның алдында ойнау – келеке-мазақ қылу. Атқа мінген адамның əйелі жүкті болу – əйелі ұл табу. Атқа міне алмайтын адам атқа міну – құрметке бөлену. Атқа мініп төбеге шығу – үлкен мəртебе. Атқан оқ нысанаға тимеу – тілі шаяндай болу жəне халықтың ар-намысына тиетін сөздер айту. Атқан оқ нысанаға тию – мақсатына жету. Атпен темір жолдан өту – бақуат болу. Ату – ар-намысты қорғау үшін сөз сөйлеу, елші мен уəкілдерден жəрдем алу. Атын есту – қуантатын тамаша хабар алу. Атын тағалау – жолаушылық.

17

Атын тойға мініп жүру – адамның сүйкімді перзенті болу. Ау – ақша мен молшылық, жұмыс ойдағыдай жүрмеу. Аузына тамақ толтыру – жұмыс ретсіздігі. Аузына інжу салу – дініне берік байлану. Аула – жақсылық. Ауру – істеген күнəға өкіну. Ауру адам үйінде үнсіз отыру – о дүниеге аттану. Аурухана – ауру, қауіп-қатер. Ауруханаға кіру – бей-берекетсіздік, туралықтан айырылу. Ауруханадан шығу – жұмыстары реттелу. Аурухананы аралап шығу – адамдарға мейірімділік көрсету. Ауруына байланысты дəрі ішу – діндегі ықылас. Ауыл – зұлымдық, бұзғыншылық. Ауылдың тұрғындарымен сөйлесіп тұру – кем-кетіктерге жəрдем беру. Ауылдың ішінен өтіп, жолын ары қарай жалғастыру – жақсылық. Ауыр жүк – күнəлі іс, жүктілік пен жаман күйеу. Аш адамды дастарханына шақырып, онымен бірге тамақ жеу – ұзақ жерден қуанышты хабар алу. Аш адамды тойдыру – молшылыққа бөлену. Аш болу – ризық-несібесі арту. Ашкөздік – табысына қанағат етпей, ақша табу жолында əртүрлі істерге айлакерлікпен бас ұрғаны үшін келеңсіз оқиғаларға душар болу. Аштық – қорқынышты нəрседен сезіктену, тұрмыста болатын қиыншылық, жақсылық, ашкөздік, күнə жəне қомағайлық. Ашулану – кедейлік пен мал-мүлікті керексіз шашу, күшқуат пен абырой-атақ, масқара бір іс істеу жəне науқастық.

18

Ашу-ыза – түрмеге түсу. Ашығып, артынан тойып тамақ жеу – аурудан айығу жəне молшылық. Ашық аспан – көңілі көтерілу, біреу мақтау. Ашық қабір ішінде кебін кию – кем-кетіктерге, əлсіздерге жəрдем ету. Ашылған гүл – уақытша қуаныш. Ашылу салтанаты – еңбегі табысты болу. Ащы алма – арам ризық. Ащы нəрсе – жылы сөз. Ащы нəрсені біреуге беру – ащыны бергеннің пайдасы. Ащы шие – харам мал. Ащы, келімдəрісі бар тамақ – қайғы-мұң. Аю – бəлекет пен жаман адам, тұтқын мен түрме, жолаушылыққа шығу, сапары оң болу, сенімді дос. Аю еті мен терісі – дұшпанның малы. Аю сүті – қорқыныш пен абыржу. Аюб Пайғамбар (ғ.с.) – алғашында дұшпанынан жеңілу, соңында дұшпанына үстем болу. Аюға мініп жүру – мемлекет тарапынан пайда. Аяғы артық болу – күнкөрісі қиындау. Аяғы сыну немесе кесілу – қолындағы бұйымынан не болмаса жақынынан айырылу. Аяғымен тебу – айтқан сөзді жоққа шығаратын адам. Аяғының əдемілігі – діні мен өмірі ойдағыдай болу. Аяғының екеуі де сыну немесе кесілу – үлкен нəрсе жоғалу. Аяқ – мал-мүлік пен қазына таусылмау жəне игі іс істеу. Аяқ асты езілген көктем гүлдері – ісі ойдағыдай жүрмеу. Аяқ ауру – қиналып тапқан табыс.

19

Аяқ кесу – өмір жасы ұзақ болу. Аяқ киім – ақша, табыс, жеңіс, лəззат, əйел мен қызметші, бос нəрселердің соңына түсіп, зиянға ұшырау, сауда-саттық жасау үшін сапарға шығу. Аяқ киім кию – жақсылық. Аяқ киім тар келу – қыздан жігіт кіші болу немесе перзент. Аяқ-киім тіктіру – қайғы-мұң. Аяқ-киімі құдыққа түсіп кету – күйеуінен айырылу. Аяқ-киімі ұрлану – бəлекет. Аяқтағы жүндер – қарызы көбею. Аяқтар – адамның көлігі мен малы. Аяқтары темір немесе басқа нəрседен жасалу – ұзақ өмір сүру, дəулетті, қуатты болу. Аяқтары шыныдан жасалу – əлсіз болу, тек қана жаяу жүруге тырысып, жұмыста табысты болу. Əбес болмайтындай дəрежеде шашын қысқарту – қайғымұңнан арылу. Əбу Жəһил – қайғы-мұң. Əдебиет – сақтық. Əдебиетшілермен дос болып, əдебиетпен шұғылдану – сезімтал қасиеттер даму. Əдемі əйел – бақытқа жету, уақытша мал. Əдемі гүл – мəртебелі адаммен танысу. Əдемі көздер – көңілді, жақсы достар жиналу. Əдемі үй – махаббат, қуаныш, киім мен бойжеткен қыздар. Əділ – қиыншылық қуанышқа жалғасу, перзенттері көп болып, қажыға бару. Əділдік жасау – əртүрлі жағдайда жəрдем етіп, қызмет көрсететіндер көбею. Қарызы болса, досының жəрдемімен өтеу.

20

Əже-ата – əңгіме, сөз, жақсылық, қуаныш, бақыт. Əжетхана – қиналып жүру жəне еңбек етіп қайраттану, көңілі көтеріңкі болу, тазалық пен жалғыздық. Əжетханада тоқтамай дəрет сындыру – мол табысқа кенеліп, ешқандай таршылық көрмеу. Əзілге көңілі толмау – кейбір істерге байланысты кешірім сұрауға мəжбүр болу. Əзілдесу – поштадан жақсы хабар алу. Əзілқой адам – адамдар оған алдану жəне айла-тəсіл. Əзірейіл (ғ. с.) күресіп жату – ауруынан құтылу. Əзірет Əбу Бəкір (р.а.) – беделі арту. Əзірет Əли – дұшпандарын жеңу, білімі артып, құлшылықтың сырларына қанығу, бала-шаға, немере, қайырлы ұрпақ, жақсы хабар мен білімділік. Əзірет Əли қолдары бояу болу – баласы өзіне жəрдем беру. Əзірет Əли қылышын қынынан шығару – баласы жұмысқа кіру. Əзірет Əли соғысып жүру – баласына жəрдем беру. Əзірет Əли үйінде болу жəне ел оған сəжде ету – қоғамның маңызды мəселесін шешу үшін жиналу. Əзірет Ибраһим шақыру – дəрежесі жоғарылау. Əзірет Ибраһимнің бір жерінен ұстау – ауруына Алла Тағала шипа беру. Əзірет Омар – өмірі ұзақ болу, қайырлы жұмыс, ақиқатты сөйлеу, өмірінде игі істерге кезігу. Əзірет Омар жұт жайлаған аймақта – жаңбыр, береке. Əзірет Омар Пайғамбарымызбен бірге – үлкен қайыр. Əзірет Омардың ашулы түрі – Алланың разылығын іздеу, жақсылыққа шақыру, жамандықтан тию.

21

Əзірет Омардың қуанышты жүзі – сүннетті орындап жүру. Əзірет Омармен құшақтасу – түсінігі мол, тақуа болу, малмүлкі жеткілікті болу. Əйгілі адам – жанұядағы тату-тəтті өмір жəне жұбайымен арадағы сүйіспеншілік. Əйел – жақсылық, тыныштық. Əйел еркекке ұқсау – жағдай жақсару, күйеу ризалығын алу. Əйелдер ұзақтап бара жату – қиыншылық, жоқшылық. Əйелдердің арасына барып отыру – жалқаулық. Əйелдің жыныстық мүшесі – қиыншылықтан құтылу, үйлену, жолға шығу, жақсылыққа жету, құпия, жасырын істер. Əйелдің қолындағы кілт – ол əйел біреумен неке қию. Əйелдің мəмесін ему – жақсы емес. Əйелдің тентектігі – арзаншылық пен молшылық. Əйелдің үстіне сіңбіру – сол əйелден баласы болу. Əйелмен жыныстық қатынас жасау – жақсылық. Əйелмен қыдырып, музыка тыңдап жүру – сүйінші хабар есту немесе балалы болу, бойдақ болса – үйлену. Əйелі басқа еркекпен кету – əйелі əдепті болып, қолындағы дүние-мүлік арту. Əйелі сатылу – бақ-дəулеттен, биліктен айырылу. Əйелін арқалап жүру – байлыққа ие болу. Əйнек – өткінші қиыншылық, нұрлы өмір. Əйнек жоқ болу – сотта күнəлі болу. Əйнек салу – негізсіз хабар есту. Əйнек сыну – жағымсыз оқиғалардан құтылу. Əйнектен істелген зат – жақсы жұмыс. Əйнекті жарқыратып сүрту – қос ғашықтың бір-біріне сүйіспеншілігі, жұмыста жоғарылау, саудада табысты болу.

22

Əйнектің сынықтарын жинау – халыққа пайдасы тию. Əк – молшылық пен табыс. Əк жеу – қиыншылық пен мұң-қайғы. Əк толы бір жерге түсіп кету – қиыншылық. Əк толы жерден шығу – жақсылық. Əке – мұратына жету, мал-дүние келу, жомарттық жасайтын адам табылу, ойлап жүру. Əкенің ашулы сөйлесі – мейірім-шапағат. Əкенің көңілсіз əрі мұңды жүзі – өкпелеп жүру. Əктеу – шипа табу, қызметі өсу, көңілі ағару, қуаныш. Əкім – қызметі жоғарылау, мол табыс келу. Əкім шақыру – жұмысқа кіру. Əлжуаз əйел – қайғылану, жоқшылыққа тап болу. Əлсіздік – күш-қуат. Əмір беру – қайыр мен табыс. Əмірші – бойдақ адам үйлену жəне үйінде əмірші болу. Əн айту – ғалым, əкім, шешен, махаббат. Əнші – қуаныш. Əпке – қамқоршы табу жəне өмірі ұзақ болу, күтпеген жерден қолына ақша түсу, мейірім-шапағат. Əпкесінің бетінен сүю – жанұясына жақын бауырмал болу. Əсел – тəтті өмір. Əсем жиһаз – байлық, олжа. Əсемдену – үйге қонақ келу немесе жаңа зат алу. Əскер – мүміндер үшін жəрдем. Əскер келу – жаңбыр жауу. Əскерден қашу – үстіндік. Əтеш – қонақ келу. Əтір сатып алу – көңілі көтерілу.

23

Əтір, иіс су – махаббат. Əулие – діндегі күш-қуат, істегі қайыр-берекет, иманы арту. Əулие-əнбиелер – жақсылық, жолы болу. Əулиелер күлімсіреп жүру – істері жақсылықпен біту. Əулиелі кісі – алдағы уақыттағы қуаныш пен бақыт. Əурет – ауруынан айығу, қиыншылықтан құтылу. Бағалы киім – қайыр. Бажа – жанұяда жанжал шығу немесе пайдасы тиіп жүрген адаммен арасы суу. Базар – мешіт, дүние-мүлік. Базарға барып бос қайту – үміт еткен нəрсесі орындалмау. Базарда адам көп болу – жақсылық. Базарда əн айту – бəлекет, ақыл-есінен айырылу. Базарда барлық нəрсе болып, толып тұру – сенімнің күштілігі, əрбір істі Исламның шарттарына лайық шешу. Базарда ештеңе сатылмай бос тұру – құлшылығындағы кемшілік, діни əмірлерді орындамай жүру. Базарда жүру – тарығу. Базарда кедей адамды қасына шақырып, оған қажетті затын сатып алып сыйға тарту – жаны жұмақта болу. Базарда немесе бір топ адамның ішінде жалаңаш жүру жəне адамдар қарап қалу – сақтап жүрген құпиясы жария болу. Базарда сатып жүру – олжа, табыс келу. Базардан атқа мініп өту – мұратына жету. Базардың ортасында намаз оқу – перзенті болу, үйлену. Бай адам бала болу – жақсылық емес. Бай атану – келешегі мол табысты адам болу. Бай қызға үйлену – бай адамдармен танысу, олардың пайдасы тию.

24

Байқұс – қайырсыз, сатқын адам. Байқұс бақыру – қиыншылық пен өлім. Байқұс үйде болу – сол үйден біреу ауыр науқастану. Байқұсты өлтіру – дұшпанын жеңу. Байқұсты торға қамау – қауіп. Байлану – əлсіздік, өздігінен жұмысты тастау немесе өз еркімен еркіндігін шектеу. Байлық – қуану, ризыққа бөлену, молшылық. Байтал ат – салиқалы əйел. Байталға жайдақ міну – əдепсіз əйелге үйлену немесе пайдасыз істі жауапкершілікке алу. Байталға мініп жүру – салиқалы, бай, текті əйелге үйлену. Бақта жүргенде жыртқыш аң торынан шығып шабуыл жасау – дұшпандар қастандық жасау. Бақша – ұзақ өмір. Бақша дуалы – істеген ісі орынды, еңбегі ретті болу. Бақшаға ағаш отырғызу – бақытты өмір сүру. Бақшада жер аудару – істеген күнəсі үшін тұтқындалу. Бақшада намаз оқу – тəубе ету. Бақшада, егіндікте немесе фабрика мен қонақжайда жұмыс істеу – деннің саулығы, байлық пен молшылық. Бақшадан ақ гүл жинау – Алладан қорқатын əйелді ұнатып қалу. Бақшадан гүл жинау – істеп жүрген іске жəрдем берілмеу. Бақшадан жасыл бұршақ жинау – мүмкіндік туындау. Бақшаны суғару – қиыншылықтан құтылу. Бақшаның барлық жағына көк шөп пен гүл егу – үйді түрлі жиһаздармен толтыру, балаларға жақсы тəлім-тəрбие беру. Бал – жақсылық.

25

Бал арасы – ғылыммен айналысып жүрген адам, жұмыс ойдағыдай болмау, сараң достың жаман ниеті, табыс пен берекет. Бал арасын өлтіру – малына зиян тию. Бал жалау – үйлену. Бал жинау – жаңа табыс. Бал сату – қайғылы хабар. Бал сатып алу – жақсы ниеттің сауабын алу. Бала аяқ-киімі – жұмыста болатын қиыншылық. Бала басы қазандай дəу болу – ит тию, көз тию, дұшпан көзі. Бала бауыздау – бала ер жету. Бала болу – ұзақ өмір сүру. Бала жүру – жалқау екендігі. Бала күнделік əкеліп беру – қиыншылықтардан құтылып, береке-бақытқа жету. Бала тентек болу – əкесінің байлығы. Балағат есту – қиыншылық. Балағаттау – құрмет. Баламен ойнау – жақсы хабар есту. Баланы əскерге шақыру – олардың рахатын көрмеу. Баланы көтеріп жүру – қуаныш. Баланы сүю – достық қарым-қатынас жақсару. Баланы түсіру – мұрат-мақсатына жету, қиыншылықтан құтылу. Баланың жөргегін ашып, қолы мен аяғын сыртқа шығару – жақсылық. Баланың жылаған ащы дауысы – өкініш. Баланың мəшинесі – сапарға шығу. Балапан – əңгіме есту. Балапанды ұя – үлкен олжа.

26

Баласын жоғалтқан əйел – көтеріңкі көңіл-күй. Баласын өлтіру – халал табыс. Балға – берекет. Балға сату – бір заты жоғалу. Балға сатып алу – бақытты болу. Балғамен бір адамды ұру – мəртебелі адамның көмегі тию. Балғамен нəрсе сындыру – ойын-сауық, көтеріңкі көңіл-күй. Балғамен шеге қағу – қуанышты хабар есту. Балғаның басы шығып кету – жұмысынан шығу, шығынға бату, ажырасу. Балғаның даусын есту – шақырылу. Балды біреуге беру – немқұрайлы қарамайтын зиянды іс. Балдыз – жақын жүрген адамға жəрдем бере алмау немесе отбасындағы түсініспеушілік. Балдырған күлу – қуаныш. Балиғат жасына толған бала – сый-құрмет. Балмұздақ – жұмысы тоқтау. Балмұздақ жеу – біреуге ренжу. Балмұздақ істеу – бірге жұмыс істейтін жора-жолдастармен ымыраға келу керектігін ойлап жүру. Балта – ғашықтық тұзағына түсу жəне істеген қателігі үшін кешірім сұрау, жұмыстан шығу. Балтамен өлтіру – жүкті болу, табыс пен жетістікке жету. Балтамен немесе шабатын құралдармен отын шабу, тақтайды жону – бақытты болу, үйлену. Балтаны қайрау – түсінігі нашар адамдармен əзілдесу, ұрыс-керіс болу. Балуан – күш-қуаты арту. Балшық илеу – ұрыс-керіс жəне дұшпандық.

27

Балшық істеп, одан кірпіш илеу – жақсылық емес. Балшық: ақ жəне жасыл балшық – адал ризық, сары балшық – науқастану, қызыл балшық – ойын, қара балшық – қайғы-мұң. Балшыққа көміліп, бірақ тұншықпау – басына келген бəлекеттен құтыла алмау. Балшықпен үйін сылау – қиыншылық. Балшықтан шығу – бəледен оңай құтылу. Балшықтың ішінде жүру – науқасы ұзаққа созылу, қайғы мен қасірет. Балығы бар көл – жайсыз хабар. Балық – ауыртпалық, пайда мен жақсылық, көп табыс, қазына мен байлық. Балық аспаннан жерге түсу – уақыты қуанышты өту. Балық аулау – қиналу. Балық еті – оңай жолмен табылған ризық, теңізден алған пайда. Балық жеу – ауру, ауыртпалық. Балық қуыру – қайғы. Балық тəтті судан теңізге жəне теңізден тəтті суға өту – халық пен үкімет арасындағы келіспеушілік. Балық тұздау – жүрек ауру. Балық ұстау үшін теңізге ау тастау – тұрмыс-тіршілікте молшылық пен берекет болу. Балықтың қылшығын теру – кейбір адамдар алдамақшы болу, бірақ соны жүзеге асыра алмау. Балықшы – үлкен табыс. Балықшы айғайлау – үміт еткен нəрселер орындалмау. Балықшы суға тұншығу – жақын арада қауіп болу. Балықшы теңізде жүру – жанұядағы қиыншылық.

28

Балықшылар қайығы – көп ризық пен пайда. Банан – есепсіз ақша, ана ішіндегі бала, түрмеде жатқан кісі. Банк – жақсылық пен берекет, ойлаған жоспар іске асу, табысты болу. Банкир – ақшасы көп адаммен танысу, мақсатқа жету. Банкткен ақша алу – ақша қаржылау. Барабан – қайғы-мұң. Барабан ұру – атағы шыққан жаман əйелге үйлену. Барқыт – жұмсақтық, жақсы бір жұмысқа тұру. Барқыт киім киіп жүру – қызметі жоғарылау. Барқыттан тігілген көйлек əйеліне беру – жанұядағы бақ. Барлық адамдар ұйықтап жату – бастарына бəлекет келу. Барлық жерге жаңбыр жауу – үмітін үзген нəрсеге қолы жету. Барлық жерін жүн басу – байлық. Барлық жерінен жүн түсіп қалу – байлықтан айырылу. Бас – мал-мүлік, қазына, ұзақ өмір, жұмысы жеңілдеу, жақсы нəтиже, бір кəсіпорынға мүше болу, үлкендерге жақын болу. Бас киім – басшылық, үйлену, жолаушылық пен ұзақ сапар. Бас киім кию – абыройы өсу. Бас киімін аяғына, аяқ киімін басына кию – бəлекет келу. Бас үлкен болса – беделі арту, кішкентай болса – кемшілік. Баскетбол – жақсы көретін адамдардан сыйлық немесе ұнайтын зат алу, оң нəтиже. Басқа біреу медаль алу – қуанышты хабар. Баспа редакторымен кездесу – рухани жан-дүние дами түсу. Баспалдақ – сапардағы қиыншылық. Баспалдақ кірпіштен өрілу – жақсылық. Баспалдақ санау – өмір-жасы ұзақ болу.

29

Баспалдақ сыну – ауруға душар болу. Баспалдақпен көтерілу – мəртебесі өсу. Баспалдақпен шығу – атақ-абырой. Баспалдақтан құлау – дұшпанынан жеңілу. Баспалдақтан түсу – жолаушылық сапардан қайту, қызметінен босау, ауруынан жазылу. Бастаңғыда жүру – қуану. Басы арыстанның басына айналу – мал-мүлікке ие болу. Басы жара болу – ауру. Басы ит, есек, ат басына айналу – қиыншылық. Басы иіліп тұру – істеген ісіне өкіну. Басы көлеңкеде немесе айнада болу – мал-мүлік пен дəулет. Басы қанау – ауыртпалық. Басы қатты ісу – абыройы өсу, дүние-мүлік. Басы мойнынан үзілу – бай болу, айлығы мен табысы көбею, қарыздарынан құтылу, қуану. Басы шабылу жəне қайтып орнына қойылу – өмірдегі күресте жеңіске жету. Басын жуу – зорлық істеген адамдардан құтылу. Басына құс қону – бағы жану. Басынан от шығу – қауіпті ауру. Батқан кеме – құтылу. Батпақ – қиыншылық пен кедергі. Батпаққа бату – еңбегі зая кету. Батпақтан шығу – істің сəттілігі. Батпақтан шығып, үсті-басын тазалау – күнəдан тазару, қиыншылықтан құтылу. Батылдық (күштілік) – бір нəрсені қатты қалау, дұшпанына қарсы бас көтеру арқылы Аллаға жақындау.

30

Бау – еңбек рахатын көру, көңілі көтерілу. Бау-бақша суғару – жұбайымен жыныстық қатынас жасау. Бау-бақшаның ішінде намаз оқу – Алла Тағалаға тəубе ету. Бауға жүзімнің көшетін отырғызу – ойлап жүрген ісі жүзеге асу. Бауды өлшеу – бір əйелдің ізіне түсу. Бауыздау – ата-анасына қарсы келу. Бауыр – ерлік пен батылдық. Бауыр еті – дайын мал-мүлік. Бауыр кішірею – қуаныш азаю. Бауыр майлы болу – əйел жағынан келетін дүние. Бауыр үлкею – қуаныш пен шаттық. Бауырда жара болу – екіжүзділік. Бауырды біреуге беру – жəрдем беру. Бауырлар – сенімділік, жəрдем алу мен күш-қуат. Бауырсақ шашылу – той. Баю – кедейлік. Баяу ескен жел – шипа, қуанышты хабар. Баяу шыққан дауыс – қорқыныш. Бəкімен бір нəрсе ою – өсек естіп, көңілі бұзылу. Бəкімен кесу – ойламаған істердің əсерінен көңілсіздену. Бəлекет – жұмысы оңға басып, қуанышқа кенелу. Беделді адам – дұшпандарын жеңу, ісі оңға басу. Беделді адамнан жіп алу – араздасу. Беделді адамнан көйлек алу – орнына тағайындалу. Бейтаныс үйден шығарға есік таппау – о дүниелік болу. Бейуақыт намаз оқу – иманын жаңалау. Бел ауру – кəрілік пен əлсіздік. Белгісіз бір үйде өліктер жату – ақыреттегі үй.

31

Белден екіге бөлініп, бір жерге асылып тұру – атағы шығу. Белден екіге бөлініп, суда жүзіп жүру – бір ісі орындалу. Белдігі күмістен болу – атақ-абыройы өсу. Белдік – байлық, дүние-мүлік, балалы əйел, əке жəне бауыр. Белдік тағу – өмір жасы ұзақ болу. Белдікті бос тарту – əйелі немесе бала-шағасы көп болу. Бензин – жақын-туыстар тартысып қалу. Бензин алу – мал-мүлкін жоғалту. Бензинмен киім тазалау – көп кешікпей көп пайдасы тиетін адаммен танысу. Берілген жазуды немесе хатты оқу – егер оқуға ыңғайлы болса, жақсылық; оқылмайтын болса, жамандық. Берілген нығметті жұртқа хабарлау – Алла Тағалаға шүкір ету. Бес, алты – дін тұрғысына деген күмəн. Бесатар – реніш, күтпеген нəрсе. Бесбармақ жеу – қонаққа бару. Бесік – перзент сүю, үйлену, ұрпақ. Бесік жасау немесе алу – үйлену, балалы болу. Бесік өздігінен сыну – баласы үшін мұңаю. Бесік сату, сындыру немесе біреуге беру – отбасындағы жанжал, ажырасу. Бесіктен баланы шешіп алу – жанұяға немққұрайлы қарау. Бет қараю – өтірікші болу əрі дінінен бет бұру. Бет орамал – жора-жолдастар мен əйелі. Бет орамал əдемі əрі қымбат болу – көп табыс, жақсылық. Беташар – тойға бару немесе қуанышты хабар. Бет-əлпет – қуаныш. Беті қара түсте – күнəһар адам болу, қорқыныш.

32

Беті сап-сары түсте – қызғаншақтық. Бетін ақ сүлгімен сүрту – ойлаған ісі қайырлы болу. Би – жақсылық емес. Бидай – жақсылық, қуаныш. Бидай егу – молшылық. Бидай қоймасынан бидай асып-тасу – ризық пен берекет. Бидай орып жүру – молшылық. Бидай сат деген əмір алу – адал ризық алу. Бидай ұнтақтайтын диірмен – ақиқат жеңу. Бидай ұны – қол жеткізген қыруар мал-мүлік. Бидайдың ортасында жату – баю. Бие – жақсы əйел. Бие өлу жəне ұрлану – қиыншылық. Бие туу – жақсылық, байлық. Биеге міну немесе сатып алу – əдепті, жақсы мінезді əйелге үйлену. Биеден түсу – өлу немесе ажырасу. Биенің түсі қара болу – абыройлы жəне бай əйел. Биенің түсі сары болу – əйел ауруға шалдығу. Биенің түсі сұрғылт болу – атақ. Билеп жүріп, айналасында жанұя мүшелерінен басқа ешкім болмау – барлығы үшін қайырлы. Билет – үміт, мемлекет тарапынан хабар күтіп жүру. Билет тауып алу – өзіне мирас қалу. Билетті кеме, пойыз немесе ұшаққа кассадан алу – ауруға шалдығу, бірақ, көп кешікпей жазылу. Билетті кино немесе театрға алу – жұбайымен арасы жақсару. Бильярд – көңіл-күй.

33

Бильярд ойынында жеңу – махаббатта жолы болу. Бисмилла – ризық-несібе, білім мен өнер, табыс пен береке. Бисмилланы жырту – сөзінде тұрмау, Ислам дінінен бет бұру, сараңдық. Бисмилланы оқу – Алла Тағала мал-мүлікке берекет беру. Бит – мал мен пайдалы іс. Бит адам үстіне шашылу – мал-мүліктен өзгелер де пайдалану. Бит өлтіру – досын ренжіту. Бит шабуылына тап болу – дүние мен табыс күн өткен сайын арту. Биттеп кету – бай болу жəне жаңа достар табу. Биттерді сілкілеу – кедейлік. Биік жер – мəртебе арту, саудада жолы болу. Биіктен төменге түсу – қолындағы мал-мүлкінен айырылу. Биялай тігу – үйге бір адам қосылу. Бой өлшеген адамнан бойы ұзын болу – сынақтан жеңу. Бой өлшеу – сынға түсу. Бойдақ – үйлену. Бойдақ жігіт əйелімен ажырасу – ғашық болу. Бойжеткен қызы бар үйге ұры кіру – құда түсіп келу. Бойы қысқару – қиыншылық пен қорқыныш, үйін, малын немесе бір затын сату. Бойы ұзару – өмірі ұзақ болу, мал-мүлікке ие болу. Бойы шеттен тыс ұзару – өмірі ұзақ болу. Бокс – ойдағы іс ешқандай кедергісіз орындалу. Боксқа түсу – қауіптен аулақ болу жəне приципінен қол үзбеу. Бомба – құпия істер жария болу.

34

Бомба жарылу жəне айналаға зардабы – өкімет тарапынан қыспаққа алыну немесе жаман хабар есту. Бос кеме – саудадағы табыс пен пайда. Бос қасық – шүкіршілік пен жəрдем. Бос құты – жоқшылық пен қиыншылық. Бос пəтер – реніш. Босанған əйел – ауыртпалық. Бота – əдепті, ақылды бала, перзент, қуаныш. Бота немесе жануар баласына қол тигізу – қайғы-қасірет. Ботаның қасында жүру – ұлды болу. Ботқа жеу – тоқшылық. Боянған қыз – алдану. Бояу – қолдан кеткен байлық. Бояуды төгіп алу – сенімсіз адамдармен бірге болу. Бояудың түстері: Қара – мұң. Сары – бақыт. Қызыл – қалау. Ақ – ғашық болу. Жасыл – махаббат. Бояушы – айлаға жолығу, жалаға ұшырап қиыншылыққа кездесу, адамдар жəрдемі арқылы ісі қайта ретке келу. Бөгде адам ұшақты жүргізу – зейінді адам. Бөгде адамның көзін жеу – мал-мүлкіне қол сұғу. Бөгде жерде төселген кілем үстінен өту – шет елге бару. Бөгет – ақша жинау, күтпеген жерден шығынға ұшырау. Бөлме – əйел. Бөлме қараңғы түнекке айналу – пайдасыз сапарға шығу. Бөлме тарылу – кедей болу. Бөлмені бояп, сəндеу – үйдегі ұрыс-керіс. Бөлтірік – перзент сүю. Бура етінің піскенін жеу – бір адамның малын жеп ауырып, кейіннен құтылып кету.

35

Бура түйе аяғын шайнау – іс пен қорқыныш басына келу. Бура түйе зиянын тигізу – дұшпанынан опық жеу. Бураны бауыздап, құрбан шалу – дұшпанын жеңіп, көңілі жай табу. Бұғаз – жарқын, жайдарлы болу. Бұзау – мейірімділікті, жақсылықты аңсайтын адамдар немесе сапарға шығу. Бұзау ауырып қалу – əлсіз адамға қиянат жасалу. Бұзау етін жеу – бір жерден хабар алу. Бұзау етін пісіру – мол табыс табу. Бұзау өлу – бір кесір тию. Бұзау үйде болу – үйге ұры түсу. Бұзауға жем беру – байлық. Бұзауды ұстау – қуаныш. Бұзаудың үйірі – қиыншылық көбею. Бұзу – жамандық. Бұзылған кеме – қайғы-мұң. Бұзылған сағат – жұмыстың ретсіздігі. Бұйра шаш – Пайғамбар (с.а.у.) сүннетімен құлшылық ету. Бұқа қуалау – денсаулықты күту. Бұлақ – үлкен жаңалық, қуану. Бұлақтан дəрет алу – қайыр. Бұлақтан су ішу – молшылық, табыс, мұрат-мақсатқа жету. Бұлақты ашу – үлкен жаңалық ашу. Бұлбұл – қуаныш, малы көп, бақуат ер кісі немесе əйел. Бұлбұл торда отыру – отбасындағы ұрыс. Бұлбұлдың даусын есту – көтеріңкі көңіл жəне ғашық болу. Бұлт – сыр, басқару ісі, мемлекеттің дамуы, мейірім, намыс, азап, жоқшылық, бəлекет жəне бүлік, Алла Тағаланың мейірімі.

36

Бұлт аспанда қаптап, жаңбырдың орнына қар жауу – бəлекет болу. Бұлт қара болу – қуаныш пен бақыт, қайғы-мұң. Бұлт қызыл болу – бүлік, ауру, жұмыссыздық. Бұлтқа мініп, үстінде жүру – жақсылықты, сырды сезу. Бұлттан жаңбырдың орнына бал жауу – бақытты өмір. Бұлттан жаңбырдың орнына сүт жауу – берекет, молшылық жыл болу. Бұлттардың арасына кіріп, ол жерден ештеңе алмау – ғалымдармен бірге отырып сұхбаттасу, бірақ олардың ғылымынан ештеңе алмау. Бұлттардың үстімен жүру – салиқалы (жан дүниесі таза) қызға үйлену. Бұлтты көргенде жүрегіне қорқыныш ұялау – қуатты адам тарапынан қорқыныш келу. Бұлтты мезгілінде көру – нығмет пен берекет, мал-мүлікке ие болу. Бұрғы – қу, қатыгез адам, өмір жəне философия тұрғысындағы көзқарас тереңдеу. Бұрғымен бір жерді тесу – мүмкіндікті дұрыс пайдалану. Бұрғыны сату – білімінен өзгелер де пайдалану. Бұршақ жауу – келін түсіру. Бұрыш – қайғы-мұң жəне сақтық. Бұрыш беру – дерттен құтылу. Бұрыш сатып алу – қиыншылық. Бұрыш сұрап алу – жұмыстағы келеңсіз жағдайлар. Бұтақ – үміт еткен нəрселер бірте-бірте орындалу. Бүйрек – өсек, адамдарды шағыстыру. Бүйрек қуырып жеу – күткен жерден ақша алу.

37

Бүйректен тас шығу – бітіре алмай жүрген жұмыстарды достары арқылы шешу. Бүкір – байлыққа, мол табысқа кенелу, ұзақ өмір сүру, көп балалы болу. Бүкір кісімен танысу немесе сөйлесу – қиыншылыққа тап болу. Бүлдік ит – адал дос. Бүлдік тістеп алу – дұшпандардың кесірі тию. Бүлдікті таспен немесе ағашпен қуу – дұшпандарынан қорықпау. Бүлікші – көңілсіздік, достарымен араздасу. Бүркіт – абыройы, атақ-даңқы, беделі өсу, қадірлі болу. Бүркіт етін жеу – ұзақ молшылық. Бүркітке мініп ұшу – ұзақ сапарға шығу. Бүркіттің балапаны шоқу – ауру асқындап ұзау. Бүркіттің балапанын алу – балалы болу. Бүршік атқан тал – келіншек түсу мүмкіндігі. Быламық жеу – ұшыну. Білезік – жақсылық. Білезік əйелдің қолында – қуанышты хабар. Білезік беделді адамның қолында – балалы болу. Білезік жоғалтып алу – ешқашан орындалмайтын іс үшін көңілсіздену. Білезік өз қолында – қайғы-мұң. Білезік өлген адамның қолында – адамның разылығы. Білезік сыйлау – дос болғысы келген адамнан теріс жауап. Білезікті иесіне қайтару – басына қуанышты оқиға келу. Білек – сенімділікпен жұртқа танымал болып, оларға пайда тию.

38

Білімдар адам – қуаныш, биіктен көріну. Бір адамды сүйіп, бір төсекте жату – мақсатына жету. Бір адамнан ащы тамақ алу – сөз есту. Бір аяғына шұлық киіп жүру – ниеттенген сапарға шыға алмау. Бір дүкеннен шарап сатып алу – ауруға шалдығып, кейіннен жазылу. Бір жерге жиналу – үйлену. Бір жерде əн айту – құрбы-құрдастармен араздасу. Бір жерден екінші жерге ұшу – құрметке бөлену. Бір көзді болу – малының жартысынан айырылу, күнəға бату. Бір көшеге немесе базарға кіру – ризық үшін еңбек ету. Бір қаладан, ауылдан қаздардың даусын есту – өлім хабар. Бір саны – Алла Тағаланың белгісі. Бір тақтайға немесе бір үстінге шеге қағу – өтірікші адамнан шыншыл болуын талап ету. Бір тас түбін қазу – жаман адаммен бірігіп жұмыс істеу. Бір топ адам өлтіру – қызметі бен абыройы өсу. Бір топ кекілік төбеге қону – қызметі өсу, көп ақша табу. Біреу соқыр болу – мол табыс. Біреу тірідей көміліп жату – ұзақ өмір сүру. Біреуге күйеу бала болу – жұмысы табысты болу. Біреуден бəкі алу – жаман сөз есту. Біреуден қашып бір бөлмеге кіріп құтылу – қиыншылықтан құтылу, ауруынан жазылу. Біреуден қылыш алу – əйел. Біреуден пышақ алу – дос болу немесе жəрдем алу. Біреуді орға түсіру үшін қазған шұңқыр өру – өзіне зиян. Біреуді сүю – алдану, ренжу.

39

Біреуді ұрып-соғып, балағаттау – оны өлтіру. Біреудің басын жару – ренжу, шашын алу – табысты іс. Біреудің қабірін ашу – жақсылық. Біреудің қабірін қазу – жақсы адам болу. Біреудің мұртынан ұстап тарту – сол адамға кесірі тию. Біреулер білезік тағу – қиын жағдайда көмек сұрау. Біреумен ұрысып жүру – достықта болу. Бірнеше атты иеленіп, оларды жайып жүру – жолдастары арасында беделі арту. Бірнеше кебін жинау – абыройы өсу. Бірнеше түйе сатып алу – айтқанын тыңдату үшін дұшпандарымен бірге жақсы қарым-қатынас жасау. Бірнеше тіл білу – жақсылық. Вагон – бақыт. Велосипед – қабылдаған шешімі қате, зиянға ұшырау. Велосипед өз алдына кетіп бара жату – өтірікші адамдармен бірге жұмыс істеу. Велосипед сатып алу – іс соңы зиянмен біту. Велосипедпен бір жерге бару – істеген ісінде ешқандай қайыр болмау. Велосипедпен шыңырау биікке көтерілу – үйдегі жəне жұмыстағы қиыншылықтарды жеңу. Волейбол – қуаныш, бақыт, қызықты күндер өткізу. Газет оқу – өсек, əңгіме. Галстук – құрметті қонақ. Гангрена – жақын бір досынан немесе туысынан айырылу. Гангрена болған жерді кесу – жамандық кетіп, жақсылық келу. Гауһар тас – зат жоғалту, қалаған байлығына жете алмау.

40

Гауһар тас, жүзік – перзент сүю, қыз бала. Гитара – үйдегі кикілжің. Гитара тарту – ісі алға басу. Гитараның даусы – қуанышты хабар есту. Гүл – қуаныш пен бақыт, əдемілік, қайғысынан құтылу, салиқалы əйел, жоғалған нəрсесі табылу. Гүл жинау, теріп жүру – қуаныш, байлық пен молшылық. Гүлді жұлып алу – үйлену немесе ғашықтықтан лəззат алу. Гүлмен көмкерілген бақша – арманы орындалып, болашағы нұрлы болу. Ғайбаттау – жақсылығы күлге ұшу. Ғалым – дүние мен ақыретке көңіл аудару. Ғалым адам өзіне үгіт-насихат айтып жату – күмəнді нəрселерден айығу. Ғалымдардың арасында уағыз айту немесе тыңдау – қайыр мен табыс. Ғарыш – болмашы нəрселермен бас аурту. Ғашық болу – бəлекет, қайғы-мұң мен қасірет. Ғұсыл алған соң жаңа киім кимеу – бастан бəлекеті арылу. Ғұсыл алу – күнəларына тəубе ету, ата-анасы мен туғантуыстарына жəрдем беру, ұрланған нəрсені тауып алу. Ғұсылды толық алу – жұмысын толық бітіру. Дажжал – дұшпанның шабуылы жəне жер бетінде қан төгілу, бүлік шығу, сиқыр мен жалғандық. Дақ – мұң-қайғы, сырттан өсектеу. Дақ болған төсек – қорқыныш, алдану. Дала гүлдену – қуаныш. Даңғыл – материалдық жəне рухани қиыншылықтардан өту жəне өмір жолында сенімділікпен жүру.

41

Даңғылда емін-еркін жүру – ешқандай қиындық болмау. Даңғылдан шығу – қиыншылықтан құтылу, тірлігі алға басу. Даңғылдың бойына ағаш отырғызу – адамдарға жəрдемін тигізетін перзенті болу. Дар ағашы – өз-өзіне көз салып жүру. Дардағы жіпті мойнына салу – мол табыс. Дастархан – молшылық, қуаныш, дұшпанын жеңу, жақсылық жасаушы жомарт адам. Дастарханда дəмді тағамдар толу – достары көп болу. Дастарханнан көп нəрсе жеу – өмірі ұзақ болу. Дастарханы төселмеген, үстіне ешнəрсе қойылмаған үстел – өткінші бір қиыншылық. Дауыл – жайсыздық, күтпеген оқиға, жұмысында яки үйінде келіспеушілік туындау. Дауыл үстіне түкіру – мал-мүлкін Алла жолына қаржылау. Дауылдан зиян шегу – айтыс-тартыстың нəтижесі жамандықпен біту. Дауылдан үй шатыры ұшу – жанұя мүшелерінің бірі о дүниелік болу. Дауыс – халық арасында мəртебесі жерге орналасу. Дəліз – үлкен істер жəне адал нəрселер. Дəліз жарық əрі əсем болу – жақсылық. Дəмді тағамнан айыз тию – қуаныш. Дəмді тамақ пісіру – молшылыққа кенелу. Дəмі, исі жаман анар – əдепсіз əйел. Дəн – дала, ұрпақ. Дəптер – жұмысқа орналасу, табыс пен ризық, кейде қиыншылық, ризық үшін жолға шығу. Дəптер алу – қуаныш.

42

Дəрет алу – жаны жай тауып, рахаттану, құрметті, сыйлы адамдардың жанында жүріп, қажетті заттарына қол жеткізу. Дəрет алып, сол судан ішу – жақсылық пен берекет, шипа табу, қорқыныштан құтылу. Дəретсіз намаз оқу – ауру, дерт, қайғылы іс. Дəретті бұзатын нəрсе – малының бəрін қаржылау. Дəретті толық алу – жоспарлаған нəрселерді толық атқару. Дəретхана – мал-мүлік, қазына. Дəретхана суы асып-тасып жату, ондағы заттар судың əсерінен қирау – көңілсіздік пен қиыншылық. Дəретхана сыпырып жүру – кедей болу. Дəретханаға су төгіп, тастарын жуу, ауырып жүру – ауруынан айығу. Дəрі сатушы жоқ болу – ауру үдейе түсу. Дəрі ішу – білім үйрену, жайсыздық. Дəрі ішіп жазылу – жалаға ұшырап ұсталу. Дəрігер – ғалым адам. Дəрігер болу – үлкен орынға орналасу. Дəрігер бір адамды тірілту – шеберлігі халыққа жайылу. Дəрігер дəрі беру – ауруынан айығу. Дəрігер, тəуіп – ауыртпалық. Дəрі-дəрмек – діндегі беріктік. Дəрісхана – екі дүниеде де бақытты болу. Дəрісханада сабаққа дайындалу – қуанышқа кенелу, қиыншылықтан құтылу. Дəріхана – денсаулық, жақсылық. Дəріхана жабық тұру – науқас адам өлу. Дəріханаға кіріп дəрі алу – күнə тағылып қамауға алыну. Дəріханадан іздеген дəріні таба алмау – ауру жалғасу.

43

Дəу адам – дұшпан. Дəуді ұрып өлтіру – қарсыластар қабақ шытып жүру. Дəуіт Пайғамбар (ғ.с.) – салтанат пен күшке ие болу, қате іске басын ұрып, өкінгеннен кейін тақуалыққа жету. Дем салу – ауруынан жазылу, қайғысы мен мұңы кету. Дем салушы – денсаулық жақсы болу. Дем салынған суды ішу немесе біреуге ішкізу – ішкен адамның өмірі ұзақ болу. Дене жануар денесіне айналу – əлсіз адамға күш көрсету. Дене жүні ағару – бай кедей болу, кедей қарызға бату. Дене жүні өрілетін дəрежеде болу – табысты болу. Дене мүшелері сөйлеу – туыстары насихат айту. Денеде ісік пайда болу – құдірет-күш. Денені көз басу – діндар жəне салих адам болу. Денесі жаралану – қазынасы арту. Денесін қасу – жанұясы мен бауырларының ісіне араласып, басы бəлеге душар болу. Денесінен құрт шығу – қиыншылық жəне қайғы кету. Дені сау түйенің терісі сыпырылып түсу – жұмысынан шығарылу, мал-мүлкінен айырылу. Диірмен – ақша табу үшін бір жерге кіру, қиыншылық пен таршылықтан құтылу, өсек сөз жəне қуаныш, ризық пен табыс. Диірмен айналып жату – диірмендегі ұнның мөлшеріндей мал-мүлік қолына түсу. Диірмен əрең айналып жату – қымбатшылық. Диірмен бидайдың орнына адамды үгіту – бүлік пен ұрыскеріс, біраз адамның өлімі. Диірмен бидайдың орнына желінбейтін нəрсені үгіту – ризықтың молдығы, арзаншылық, науқастың шипасын табу.

44

Диірмен су немесе жануар, яки басқа бір нəрсенің күшімен айналу – қайыр мен берекет келу, ризықтың молшылығы, оңайшылық. Диірмен тасы бидайсыз бос айналу – жолаушы болу. Диірменде арпа немесе бидай сияқты пайдалы нəрсе үйілу – іс оңайлану, ризық молдығы жəне шипа табу. Диірменде жемейтін зат үгітілу – қымбатшылық пен жұт. Диірменде нан, ет жəне бал үйілу – жанұя мүшелерінің қуанышы. Диірменде тас немесе басқа өнімдер үгітілу – дүниелік өмір əйтеуір өтіп жату. Диірменде ұн мол болып, қамбаның барлығы тола болу – арзаншылық пен молшылық. Диірменнің тасы – бала-шаға, ерлі-зайыптылар, мал-мүлік. Диірменші – дүниелік істерден тазаруды қалайтын адам, қайғы мен дұшпандық, бір нəрсені басқа нəрсеге айналдыру. Диірмені жоқ үйдегі диірмен – ауыртпалық. Дию – мол байлық. Дойбы – орнын ауыстыру. Дойбы ойнау – бос нəрселермен айналысу, қиялдау. Дойбы, шахмат ойнау – жұмысы ретке келу. Дойбыдан ұтылу – табыс азаю. Домбыра тарту – біреумен сырласу. Доңыз еті – арам мал. Доп – дұшпандық, əзіл-оспақ, дүние-мүлік. Доппен ойнап жатып добын жоғалту – ұзақ сапарға шығу. Дорба – ашығу. Дос – ойлап жүру. Достық – сый-құрмет.

45

Досын құтқару – күтпеген оқиға. Досының жаназасында жүру – қандай да бір келеңсіз жағдай тудырмау үшін мұқият болу. Досының тойында жүру – сүйгеніне үйлену. Дөңгелек – жұмысы орынды жүру. Дуал əлсіз болу – халі нашар болу. Дуалау – наданның кесірі жəне екіжүзді адам. Дуалға жабысып тұру – беделінен айырылу. Дуалға немесе тақтайдың бетіне жазылған жазуды оқу – бір істі істегенде өзіне сенімділік таныту. Дуалдан өзінің түрін көру – өліп, есімі қабір басына жазылу. Дуалдың айналасындағы əшекейлер – ұрпақ. Дуалдың түбін қазу – мал-мүлікке ие болу. Дулыға – дұшпанынан үстем келу. Душқа түсіп, үсті-басы су болу – табыс табу. Дұға – ояу кездегі құлшылық немесе намаз. Дұға қылу – тура жолға түсіп, ризыққа кенелу. Дұға қылудан тартыну – үмітсіздікке түсу. Дұшпанды байлау – арам жолмен көп ақша табу. Дұшпандық – дос болу, құпия сырларды жария ету, татулық. Дұшпанын жеңу – адал ризық. Дұшпанынан қашу – қауіпсіздік, əдептіліктен айырылу. Дүкен – əйел, бала-шаға, мал-мүлік, сыр, пайдалы іс, мол табыс, ризық, əдепсіз, ақшасы бар кісі, үлкен сыйлық. Дүкен жабық болу – ризық тұрғысынан таршылық көру. Дүкен құлау – əйелімен ажырасу, баласынан айырылу немесе мал-мүлкін жоғалту. Дүкенге кіру – үйіне жаңа зат алу. Дүкеннен кепкен бұршақ сатып алу – құрбы қызғану.

46

Дүкеннен хош иіс шығып тұру – салиқалы адамға үйлену немесе ұлды болу. Дүкеннен шай сатып алу – ұзақтағы туысынан бағалы затты сый ретінде алу немесе беделді адамның пайдасы тию. Дүкеннен шекер немесе оған ұқсас тəтті нəрсе алу – күтпеген қонағын қарсы алу. Дүниеден өткен кісі су беру – жамандықтан ұзақ болу. Дүние-мүлікті қалап, інжу алу үшін суға түсу – алып шыққан інжуі мөлшерінде мал-мүлікке ие болу. Дүниесі бар пəтер – алдағы қуаныш. Дүрбі – жаңадан кірісетін жұмыс жайында ойланып-толғану. Дін адамдары Алла Тағалаға жалбарыну – адамдарды жақсылыққа шақырып, жамандықтан тию. Дін жəне дүниелік қажетке жарайтын бір затты сындыру – жаманшылық. Діни істі асығыс орындау – жақсылық. Дірілдеу – басшылық жағынан мақтауға ие болу немесе басшының ашуына ілігу. Егеу – оңайшылық, өкініш. Егеулеу – үйдегі заттары реттелу. Егеуі сыну – істері қиындау. Егіз – біреумен ортақтасып істеп жүрген іс нəтижелі болу, бауырмен арадағы татулық. Егіз ұл бала – перзент сүю. Егін егу – балалы болу, үйлену немесе қолына қыруар малмүлік түсу. Егін егілген жерден сүдігерге жүру – сүннетті орындамау. Егін жану – аштық пен жұт. Егін ору – қиын нəрсені оңайлау.

47

Егіндікке қожайын болу – үйлену, перзентті болу. Егіндікке намаз оқу – қарызынан құтылу. Егіндікті су басу – сапарға шығу. Егіндіктің жасылы – ұзақ өмір. Егіндіктің құрғағы – ажал жақындау. Егінші – сауда-саттыққа белсене кірісу. Езу – дұшпанын жеңу. Еккен көшет жеміс беру немесе гүлдеу – ұлы ержетіп, пайдасы тию немесе жұмысында мол табысқа кенелу. Еккен көшеті құрғап қалу – баладан күткенді ала алмау немесе жұмыстағы ретсіздік. Екі – дұшпанды жеңу. Екі аяғы да сыну – бар малынан айырылу. Екі бірдей көйлек не шалбар сатып алу – егіз ұл табу. Екі бірдей пышақ – егіз ұл бала. Екі дұшпан арасындағы тұз – екеуі жарасу. Екі жылан төбелесу – екі адам бірдей ғашық болу немесе күтпеген нəрсе. Екі қанат біту – екі ұлы болу. Екі қанатпен ұшу – қайыр. Екі тілді болу – білімі арту. Екі шетінде ағашы бар даңғылдың бойында жүру – ғалым немесе беделді адамнан жəрдем алу. Екіге бөліну – өлтіру. Екінді намазын оқу – мақсатына жету. Елгезер – саудаласып арзан əрі құнды зат алу. Елек – жұмысы алға басу, саудасы жүру, жақсылық. Елік – келіншек. Еліктеу – жылы сөз.

48

Емделу – денсаулық жақсы болу. Емтихан – толқынысты күндердің əсерінен құтыла алмау. Ему, емізу – мал алу. Емхана – нашар жұмыс, жанұясында түсініспеушілік орнау. Емханада жатып емделу – жақсылық. Емшек – қыз бала. Емшектегі балаға айналу – адамшылықтан арылу. Емшектегі қыз – жақсылық. Еңбектеу – əлсіздік, тік тұра алса да отырып намаз оқу. Еңіс жолдан шығу – машақатты жолмен дəрежесі көтерілу. Ер (аттың ер-тұрманы) – мал-мүлік пен ақша, жан-жануар. Ер алу немесе ер беру – бай əйелге үйлену немесе қолына мол қаражат түсу. Ер бала – қиыншылық. Ер жігіт көзі бар неке жүзігін тағу – болашақ келіншегі бұзықтау болу. Ер сыну – əйелін жоғалту немесе ауру болу. Ерге міну – жетістік. Ергежейлі – перзент болмау немесе өмірі қысқа болу. Ергежейліге көмектесу – істеген ісіне өкіну. Ергежейлімен дос болу – сапарға шығу. Еркек ат – патшалық пен мемлекет. Еркек киікке айналу – дүние-мүлікке кенелу. Еркек киікті үйіне кіргізу – баласын үйлендіру. Еркек киіктің арқасына түсіп кету – күш-қуаты арту. Ерні кесілу – көмегі тиіп жүрген адамы жанына жуымай қою. Ерні түсіп қалу – байлығын су алу. Ертегі – пайдалы бір іс.

49

Ерттеулі ұрғашы қашыр – əдепті тақуа əйел. Ерін – адамның күш-қуаты, сəні жəне жақын туысы. Еріндері сыздап ауру – жора-жолдастар істері оңды болмау. Еріннің жіңішкелігі мен қызылдығы – тура жол, ішіпжейтін нəрсесі əсем болу. Есегі өлу – иесі ұзақ өмір сүру. Есек – білгенін істемейтін ғалым адам, бір нəрсеге ұрыну немесе айқай есту. Есек аңырау – ақымақ көрсететін жамандық, ішкі дүниедегі қиыншылық. Есек даусы – жаманшылық пен кесір. Есек етін жеу – мал-мүлікке ие болу. Есек үлкен болу – жоғары дəреже. Есекке мініп, жайлы жүру – ісі оңды болу. Есекқұрт – əдепсіз адамдар. Есектен құлау – кедейшілдікке душар болу. Есектен түсу немесе оны сату – кедейшілік. Есекті егелену немесе міну – мал-мүлік пен асыл бұйымдар. Есекті жеу үшін сою – жоқшылықтан арылу. Есектің жүгі – жақсылық. Ескерткіш – беделі артып, пайдалы істермен шұғылдану. Ескі əрі тесік кілем – таршылық. Ескі əрі шіріген арқан – жұмысқа кедергі болатын істер. Ескі баспалдақтан төменге түсу – саудада жолы болмау. Ескі перде – өткінші қиыншылық. Ескі сөмке – қауіп. Ескі-құсқы базары – істері ілгерілемеу жəне жанұяда сынға ұшырау. Есуастық – надандық.

50

Есігі ауысу – үй иесінің əл-ахуалы өзгеру. Есігі екеу болу – əйелі ұрысқақ, жанжалшы болу. Есігі жаңа болу – жақсылық. Есігі құлап жату – шипа табу, жақсылық. Есігі танымайтын, бөтен болу – білім, ризық, пайда. Есік – үйдің отағасы. Есік ашылу – қорқыныш. Есік жасау – үйлену. Есікті ашу – жеңіс. Есікті əрең ашу – мақсатына жету. Есікті жаба алмау – əйелі арасындағы түсінбеушілік. Есікті кілтпен кілттеу (жабу) – үйлену. Есікті қағу – мұратына жету. Есінеу – күнə істеу, жалқаулықпен намазды оқымау, яғни шайтанның амалын істеу. Ет – ауру, ауыртпалық, мал-мүлік, науқастықтан жазылып, қайғы-мұңнан арылу. Ет піскен болу – тоқшылық. Ет пісіру – мақсатына жету. Ет пісіру əрі тарату – жұмысында табысты болу немесе өнер үйрену. Ет тіліктері – зиянды нəрселер. Етеккір – күнə істеу. Етеккір келе тұра күйеуімен жыныстық қатынас жасау – күйеуі екеуі сол қаладан тысқа шығу. Етеккір тоқтау – ұлды болу. Етсіз тамақ – мұқтаждық. Еттен істелген тамақ – баю. Еті азаю – жұмысы тұрақтау.

51

Еті желінбейтін малдың басы – жақсылық емес. Еті желінбейтін хайуанның жүні – харам мал. Еті желінетін хайуанның жүні – халал мал жəне оның мөлшеріндей дүние-мүлік көбею. Еті көбейіп арту – жағдайы жақсару. Етік – байлық, көре алмас дұшпан. Етік тіктіру – қиыншылық, арадағы достық бұзылу. Етікті теуіп жіберу – бір адаммен ұрысу. Етін жеу үшін ұрғашы қойды бауыздау – мақсатына жету. Етін тістеп, жұлып алу – бүлікшіл болу. Ешкі – жақсылық, асыл мұратына жету, молшылық. Ешкі етін жеу – жеңіл бір ауру. Ешкі жүні – аз мал. Ешкі миы – əзіл ойын. Жабайы аңды балтамен ұрып өлтіру – дұшпанын жеңу. Жабайы есек – күнə істеу. Жабайы қаз – арзаншылық пен берекет, молшылық. Жабайы үйрек – надан, салақ əйел. Жабайы үйрек қашып кету – əйелімен ажырасу. Жабайы үйректі ұстап, үйіне əкелу – салақ əйелге үйлену. Жабайы үйректің жүні – мал-мүлік. Жағасы тік əрі дұрыс тұру – өмірі салауатты болу. Жағасы тік, жан-жағы тақыр өзенге түсу – таршылықпен өмір кешу. Жағдайы нашар адам кемеге міну – Алла Тағала күтпеген жерден молшылық беру. Жағымсыз дауыспен əн айту – жалқаулық. Жаз мезгілі – қалауы орындалу. Жазалану – теріс əрекеті үшін кешірілу.

52

Жазда шапан кию – науқастану, уайым. Жазу жазу – айла. Жазуы нашар болу – табысқа кенелу. Жазылған жазу – көңілсіздік. Жазылу үшін дəрі ішу – сыйлы адамнан жəрдем алу. Жайнамаз – арлы əйел. Жайнамаз жоғалу – құлшылыққа немқұрайлы қарау. Жақ – қайыр мен молшылық. Жақ сары түсте болу – қорқыныш пен қайғыдан құтылу. Жақсы көретін адамның аузынан сүю – ақшаға кенелу. Жақсы көретін досымен бірге отыру – тұрмыс құру. Жақсылық жасау – жаман істеріне тəубе ету, туғантуыстарының көңілін аулау немесе кедей-кепшіктерге садақа беру, əділдік орнау. Жақсылыққа шақыру – жамандықтан тию. Жақұт – қуаныш. Жақұттан жасалған жүзікті тағу – əйелі қыз туу. Жақып Пайғамбар (ғ.с.) – бала-шағасы тарапынан қиыншылық шығу, бірақ, кейіннен жақсы өмір сүру, жоғалған жоқтық табылу. Жалаңаш адам – ауру. Жалаңаш əйел – саудада зиянға ұшырау, адамдар алдында беделі түсу. Жалаңаш болса да ешкім мəн бермеу – ауруынан жазылу, қарызынан құтылу. Жалаңаш жүру – дүниелік пайда көру, бірақ ақыреттен нəсібі болмау. Жалаңаш жүріп жыныстық мүшесін бір нəрсемен жауып жүру – байлығынан айырылу, бірақ өзіне жетерліктей қалу.

53

Жалаңаштану – күнəдан арылу, сауапқа кенелу, қайыр мен табысқа жету, қиыншылықтан құтылу. Жалаңаяқ жүру – қиыншылық. Жалау – үлкен сыйлық алу, бейбітшілік пен қуаныш. Жалғыз аяқ жолдың ортасында тұрып ұзаққа қарау – қиыншылықтан құтылу. Жалғыз аяқ жолмен жүру – шет аймаққа шығу. Жалғыз аяқ жолмен төменге түсу – жолаушы келу. Жалғыз өзі дұшпандарымен соғысу – байлық. Жалпақтау – негізсіз түс. Жамағат – Алла Тағала мейірім ету, оны қорғау. Жамалған шұлық – батыл болу. Жаман адамға көз қиығымен қарау – алдау немесе кек тұту. Жаман иісті иіскеу – жаман сөз, өсек. Жаман сөз есту – күнə істеу. Жаман үй, бөлме, дүкен бұзу – қиыншылыққа душар болу. Жаназа – діні теріс болу. Жаназа намазын оқу – мейірімділік көрсету. Жаназа намазына қатысу – дұғасы қабыл болу, Алла Тағаланың кешіріміне лайық болу. Жаназаны көтеріп жүру – қолына мал түсу. Жан-жануардың дауысын есту – қуаныш. Жан-жануарларды байлау – қайырлы іс. Жануарды байлау – ақша табуға жұмсаған күш босқа кету. Жанұя – қуанышты хабар алу, ісі алға басу. Жанұядан біреу қайтыс болу – жанұяның тату-тəтті ғұмырын бұзғысы келетіндердің амалы жүзеге аспау. Жанұядан біреу сапарға шығу – жақсы көретін адамы қонаққа келу.

54

Жаны денеден шығу – аманатты иесіне беру, ауруынан жазылу, түрмеден босау, кездесе алмай жүрген адаммен кездесу. Жаңа əрі үлкен кілемнің үстіне отыру – жақсылық. Жаңа бөлмеге кіру – танымайтын əйелмен отау құру. Жаңа піскен анар – тұрмысқа шықпаған қыз. Жаңа сағат алу – ұлды болу. Жаңа туған ай – дұшпанын жеңу, уəдесінде тұру, қарыздарынан құтылу, жаңа таныстар. Жаңа туған ай жерге түсу – туылатын бала. Жаңа туған бұзау – атағы пен беделі арту. Жаңа үй – жаңа отау құру. Жаңа үйге кіру – жаңаша өмір бастау. Жаңа үйді құлату – қайғыға кез келу. Жаңа үйдің іргетасын қалау – қайғы келу. Жаңа үлкен кілемді үстіне төсеу – бақытты, ұзақ өмір сүру. Жаңбыр – қайыр мен жақсылық, дұшпанын жеңу. Жаңбыр жаумаса да тамның үстінен су ағу – қайғылану. Жаңбыр жауу – Алла Тағала ризықты мол беру. Жаңбыр тек өз үйіне жауу – жақсылық. Жаңбырдан пайда болған сел – ауруға шалдығу немесе машақаты көп сапарға шығу. Жаңғақ – қазынадағы мал-мүлік, салиқалы адамдар, деннің саулығы, ұзақ сапар. Жаңғақ ағашы – сараң, салғырт, қуатты адам. Жаңғақ ағашы қурап қалу – таршылық. Жаңғақ ағашын суғару – сұраған адамға жəрдем беру. Жаңғақ ағашының астында отыру, жаңғақ жеу – бір əйелдің көмегімен байлыққа кенелу. Жапалақ – ренжу, дос сенімсіздігі.

55

Жап-жарық жұлдыз – қуаныш. Жапырағы бар ағаш – ұзақ өмір, дəулет, діндар адам. Жапырағы жоқ ағаш – байлық, ұмытшақтық, уайым. Жапырақ – денсаулық, бақыт, қайырлы хабар. Жапырақтар əртүрлі болып көріну – ауа-райы бұзылу. Жара – қолына түсетін табыс. Жардан аттап өту – ауыртпалықтан құтылу. Жардан құлау – қатер. Жарқын дауыспен əн айту – табысты сауда. Жарығы əлсіз шырақ – жүкті əйел үшін босануы ауыр болу. Жарық – жақсылық. Жарық сəуле – алдағы бақыт, қуаныш. Жарық үңгірге кіру – қиыншылықтан құтылу, қуаныш пен бақытқа жету. Жарылу – отбасының тыныштығын бұзатын адам. Жарылыс – күтпеген жерден бір хабар есту. Жарылыстан адам өлу – келген хабар нəтижесінде қатты қиналу. Жарыста жеңіп шығу – жетістік, қалып қою – өкініш. Жарысу – пайдасыз нəрсемен айналысу, адамдар арасындағы бүлік. Жас жігіт қарияға айналу – білім үйрену. Жас жігітпен ойнау – айлаға душар болу, алданып қалу. Жас, сұлу келіншек – адал табыс пен молшылық. Жастық – қуану, үй иесі, халыққа қызмет көрсетуші əйел. Жасыл бұршақ – бағалы сыйлық. Жасыл киім – шəһидтің мəртебесін көрсету, діни тұрғыдан жақсылық, жұмақтағы киім. Жасыл кілем – молшылық.

56

Жасыл кітап – өлген туыстары дұға тілеу. Жасыл масақ – арзаншылық пен молшылық, көп мал-мүлік, молшылық пен арзаншылық. Жасыл перде – қайыр мен табыс. Жасыл пияз – қиыншылықпен келетін табыс. Жасыл таза арпа – молшылық, жақсы хабар мен амандық. Жасыл түсті кездеме – тура жол. Жасыл шайдың жапырағы – ғашықтық. Жасыл шалбар – дінге берік адамдармен достық құру. Жасыл шалғында жүру – қонаққа бару. Жасыл шұлық кию – намысты қызға үйлену. Жасымық – денсаулық, қуаныш, жақсылық. Жасырыну – қызды болу. Жауған қар тез еру – жаманшылық, қайғы. Жауынмен бірге найзағай шағу – жағымсыз іс істеу. Жауын-шашынсыз найзағай – уəдесін орындамау. Жəрдем – мəрттік, сауапты іс. Жебірейілдің (ғ.с.) кейпіне кіру – жақсылық пен берекет. Жебірейілдің (ғ.с.) насихаты – сый-құрмет, жақсылыққа сүйінші хабар. Жеген тамағын құсу – затын біреуге сыйлау. Жейтін нəрсе тауып алу – молшылық пен берекет. Жекеменшік таксиге ие болу – асығып, тынбай еңбектену нəтижесінде бай болу. Жел – біреуге ғашық болу. Жел берген шар жарылу – жолы болмау. Жел диірмені – соғыс жəне өлім. Жел диірменінің желкендері боялу əрі əдемі болу – тұрмысы ойдағыдай жүру, мақсаты орындалу.

57

Жел ұшырып алып кету – салтанатқа ие болу немесе қайтып келмейтіндей сапарға шығу. Желге ұшу, одан қорқып, үрейлену – қиыншылық. Желке – жамандық. Желке жүнін қыру – қарызынан құтылу. Желке қалың, аппақ, хош иісті болу – жақсылық. Желкеге жүн шығу – малы бола тұра қарыздану. Желкедегі жара, сыздауық – қарыздану, қайғы-мұң басу. Желкенді ашу – күнəдан арылу. Желкенді ашып, оны дұрыс бағыттап ұстау – жұмысын орынды басқару. Желкенді кеме – халық арасында беделді болу. Желкенді қайық – қиыншылық кету. Жемқорлық – сауда-саттықтың ретсіздігі жəне жұмыстағы бей-берекетсіздік. Жеміс ағаштарымен жəне гүлдермен безендірілген бақша – қайыр. Жеміс бермейтін ағаш – қадірсіз, дүние-мүлкі жоқ адам. Жеміс құрты – екіжүзді, əдепсіз, аманатқа қиянат жасайтын, сырты бүтін, іші түтін кісі. Жеміс-жидек – ризық, пайдалы іс, білім. Жеңу – қиыншылықтан құтылу, ауруынан жазылу. Жеңі жоқ көйлек – кедей бола тұра дінін берік ұстап жүру. Жеңіс – жетістік. Жер – өсекшіл, өтірікші əйел, білім мен жақсы сөз. Жер асты жолы – білмей, қаламай жаман іс істеу. Жер асты жолымен таза су табу – жақсылық. Жер бөлігі – əйел. Жер жарылу – күнəні ашық түрде істеу.

58

Жер қимылдау – жұмысы жандана түсу. Жер мен көктің арасында ұшу – арман-тілек көп болу. Жер сату – ажырасу. Жер сатып алу – үйлену. Жер сілкінісі – жақсылық емес, ақша мен мал-мүліктен айырылу жəне қиыншылық. Жер тепкілеу – жолаушылық. Жер шарының картасы – сапарға шығу. Жерге сіңбіру – қызды болу. Жерге үрлеу – сырларды ашу. Жерге шеге қағу – бауыры үйлену. Жерде аунап жату – жақсылық емес. Жерде жатқан қылышты алу – ақиқатты іздеген кісі, ақиқатты табу. Жерде отыру – үлкен дəрежеге көтерілу. Жерден көп өнім алу – ұрпағы көбею. Жерден сіріңке тауып алу – күтпеген жағдайға тап болу. Жерден уыстап топырақ жеу – бақуат болу. Жерді жыртып, тұқым себу – қайырлы іс істеу. Жерді қазып топырағын жеу – мал тауып алу. Жеті, сегіз, тоғызға дейін санау – жақсы емес. Жетім – дұшпанын жеңу. Жетімдер үйінен бала алу – дəрежесі көтерілу. Жетімсіреу – адамдардың түрткісіне қалу. Жиде ағашы – əдепті, кішіпейіл, баршаға жақсылық жасайтын адам болу. Жиде жеу – айналадағы адамдар арасында беделі арту. Жиналған кілемді бір жерге алып бару – мол ризық. Жиналған немесе керілген арқан – сапарға шығу.

59

Жираф – күйеуіне мойынсұнбайтын əйел. Жиренішті нəрсе – жақсы емес. Жиіркенішті жануар – қуану. Жиіркенішті кəрі келіншек – берекесіз табыс. Жоқшылық – береке, қымбат достар, уақытша қиыншылық. Жол – дін, қиналу. Жолбарыс – залым немесе дұшпан кісі, қу, айлакер адам. Жолбарыс етін жеу – молшылық, береке. Жолбарыс терісінен тігілген тон – залым кісі. Жолбарыс тістеу – тістеген жеріндей жамандық келу. Жолбарысқа міну – қызметі, абыройы өсу. Жолбарысты өлтіру – дұшпанын жеңу. Жолда бара жатып əн айту – жақсылық, тұрмысы жақсару. Жолда қалай жүрерін білмеу – нəпсіні тəрбиелей алмау. Жолдастары қайғыру – өзі бақытсыздыққа ұшырау. Жолды өлшеу – сапарға шығу. Жолын тауып алу – тура жолды табу. Жолынан адасып кету – сауапты іс пен дінінен айырылу. Жомарттық – көркем мінез, адасып, тура жол табу. Жөндеу – қарызын өтеу, ауруы жазылу, балалы болу. Жөргек – нəресте. Жөргек жамылу – жамандық. Жуан жылан – қас-дұшпан. Жуас ат – ұнатпайтын істердегі еріншектік. Жуынғаннан кейін жаңа киім кию – көздеген мақсатына жете алмау. Жуыну – қиыншылықтан құтылу. Жұбайы тастап кету – бақытты ғұмыр кешу. Жұқа нан жеу – мол азық.

60

Жұлдыз – адамдар арасындағы құрметті адам, қуаныш, үлкен құрметті адамдардың ортасында болу. Жұлдызға қарау – үлкен мəртебеге шығу. Жұлдыздар ағу – малдан айырылу, өлу. Жұлдызды жеу – адамдардың мүлкіне қол сұғу. Жұма – қайғы-мұңнан арылу, қуанышқа бөлену. Жұма намазын оқу – бүкіл арман-мақсатына қолы жету. Жұмақ – жақсылық. Жұмақ есігіне кіру – ата-ана разы болу. Жұмақ есіктері жабық болу – ата-анасына қарсы болу. Жұмақ жемісін жеу – жеген жемісіндей ризыққа ие болу. Жұмақ жемісінен біреуге беру – білімін біреуге үйрету. Жұмақ кілті – құлшылық, білім, қазына-байлық, адал мал. Жұмаққа кіру – таза жүректі адам болу. Жұмақтан қуылу – кедейлікке ұшырау. Жұмақтан су, шарап, сүт ішу – білім мен байлыққа жету. Жұмыртқа – балалы болу, несібе, молшылық. Жұмыртқалы ұя – отбасындағы бақыт. Жұмыс істеу – мұратына жету. Жұмыссыз адам кемеге міну – жұмысқа орналасу. Жұмыстан шығарылу – қалаған ісіне жету. Жұмысшы – қолға аз мөлшерде ақша түсу. Жұмысшылармен бірге жұмыс істеу – күтпеген жерден қуанышты хабар есту. Жұпар иісті гүл – шынайы достық. Жүгері жеу – ақша келу. Жүгері жинау – мал көбею, бақ-дəулетті болу. Жүгіру – жаманшылық. Жүгіріп құлау – бастаған ісі бітпеу, қиыншылыққа кездесу.

61

Жүзу – мұрат-мақсатына жету, дұшпанын жеңу. Жүзік – достық. Жүзік алу – сыйлық болу. Жүзік тағу – перзент сүю немесе біреуге ғашық болу. Жүзіктің көзі түсу – жайсыздық. Жүзім – адал ризық, арзандық, үлкен табыс. Жүзім бағы – үй мен əйел. Жүзім жапырағы – денсаулық. Жүзім жемісі – мал-мүлік. Жүзім көшетін отырғызу – мəртебелі болу. Жүзім суын ішу – мал-мүлік пен табыс. Жүзім сығу – берекеті мол жыл. Жүзім тамыры – мəртебе. Жүзімдері пісіп, жетілген баудың ішінде жүру – есендік пен үміт. Жүзімді піспей тұрып жеу – тек қана бүгінгі күнді ойлап, ертеңін ойламау. Жүзімнің астында отыру – дінге беріктік жəне ұзақ өмір. Жүк – нашар көрші. Жүк мəшинесі – қайғы-мұң. Жүк пойызы – алыстағы туыстары келу, қуанышты хабар. Жүкті болу – жұмыстары орынды жүру жəне абыройы арту. Жүктілік – дүниелік нəрселер арту, тұрмысқа шығу. Жүн – көп қарызға бату, кейін қарыздардан құтылу. Жүн кесіп алған адам – бағалы затты қолға түсіру. Жүн киім – кеңшілік. Жүн немесе мақтадан жасалған жайнамаздың үстінде отыру – құлшылыққа мəн беру. Жүн үстінде ұйықтау – əйелі үлде мен бүлдеге орау.

62

Жүні түскен бураға міну – дұшпанын жеңу. Жүніп болу – жұмысты дəретсіз істеу. Жүніп болып намаз оқу – құлшылық қылу үшін сапарға шығу. Жүніп болып су таба алмай жүру – дүние мен ақырет істерінде жұмысы қиындау. Жүніс Пайғамбар (ғ.с.) – асығыс тірлік, қуаныш, жеңілдік, кеңдік, қиыншылыққа душар болу, кейіннен құтылу. Жүрегі айну – денсаулығы жоқ болу. Жүрегі ақ болу немесе нұрланып тұру – жақсы ниетті, ақкөңіл адам болу. Жүрегі ауру – сенімдегі кемшілік пен білімсіздік. Жүрегі бөліну – шипа табу, қиыншылықтан құтылу. Жүрегі қараю – жамандық. Жүрегі қобалжып қорқып тұру – дұрыс шешім, ақиқат табу. Жүрегі іш жақта болу – сенімнің мықтылығы. Жүрегін жара басу немесе жүрегі іріңдеу – жаманшылық. Жүрегінде көз болу – ақиқатты табу əрі жақсы адам болу. Жүрегіндегі көз – хикметті нəрселерді білу, тура жолда болу. Жүрек – батыр, қаһарман, ақылды əрі жомарт болу. Жүсіп Пайғамбар (ғ.с.) – мал-мүлік, жұт, жанұя мен туғантуыс, əкесінен айырылу. Жығылған бөлменің астында қалу – бай болу. Жылаған адамдар – өмірінің соңы жақсы болу. Жылағанда көзінен жас ақпау – үміт еткенге жете алмау. Жыламаса да, көзінен жас ағу – мұратына жету. Жылан – қорқыныш, көрші. Жылан биік жерге шығу – қуаныш. Жылан биік жерден түсу – сыйлы адам о дүниелік болу.

63

Жылан оралып қалу – шын көңілден ғашық болу. Жылан сөйлеу – дұшпанының жақсылығын көру. Жылан шағу – ауру, дұшпанынан келетін зиян. Жылан, шаян секілді улы жəндіктерден үрку – дұшпаннан келетін жамандық. Жыланның алдыңғы екі аяғы – бақытты болу, бағы жану. Жылататын əн айту – кесірлі сауда. Жылау – Алладан қорқу, мейірімге бөлену жəне жаңбыр, берекет, қуаныш. Жылқы бағу – күтпеген олжа. Жылқы, ат – бақ-дəулет. Жымиып күлімсіреу – қайырлы ұл, жақсы қызға үйлену. Жын – өз құлқы үшін жасалған айла жасайтын адам. Жын ұру – өсіммен арам мал жеу, мал-мүліктен айырылу. Жынға Құран үйрету – басшылық дəрежеге шығу. Жындыхана – ойын-сауық орны, мағынасыз сөздер, малмүліктен, бала-шағадан айырылу. Жыныстық қатынас – сараң болу, малын ысырап ету, ажырасу. Жыныстық мүшесі кесілу – ұрпағы кесілу немесе жанұясындағы кикілжің. Жыр-дастан, хикая оқу – адамдар арасын татуластыру. Жыртқыш аң – айнала дұшпан, ырылдаған-қастасқан адам. Жыртқыш аң қашып кету – қол қусырып қалу. Жыртқыш аңға міну, қалаған жағына қарай бұрып жүру – күнəдан арылу. Жыртқыш аңды аулап жүрген аңшы – қарыздарын алу. Жыртқыш аңды аулау – қолына мал-мүлік түсу. Жыртқыш аңнан үрку – біреудің кесірі тию.

64

Жыртық аяқ-киім – қауіп. Жыртық əрі лас шалбар – қиыншылық. Жыртық жерді жамау – науқас адам жазылу. Жыртық киім – қайғы-мұң, үйдегі бір адам ауру. Жыртық перде – қуанышқа бөлену. Жыртық сөмке – ажырасу. Жыртық-жамау киім – жұмыссыздық пен зиян. Жібек – арман-тілек орындалу. Жібек белдік – қуаныш, сүйіспеншілік, тойға қонақ болу. Жібек киім – салиқалы əйелге үйлену. Жібек мата алу немесе жібек киім кию – ғашықтық. Жігіт – дұшпанды жеңу, қанішер, залым адамдардан өш алу. Жігітпен жыныстық қатынас жасау – басына нəтижесіз машақат келу. Жіңішке əрі кішкене кілем – ризығы аз, өмірі қысқа болу. Жіңішке жылан – Қыдыр, тоқшылық. Жіп – уəде мен келісім, құрмет пен бедел. Жіп иіру – жоғалған адам келу, сапарға шығу. Жіп орау – сапарға шығу. Жіпке асылу – қайырлы іс. Забур – өлген адам үшін жылау, тəубе ету, қуану, негізсіз хабар алу. Закария Пайғамбар (ғ.с.) – ізгі іс істеу. Залым адам – дұшпан. Зат өзгеру – молшылық. Зауза қоңыз – сараң адам, қуатты дұшпан. Зауыт – жақсылық. Зəмзəм суы – дерті мен ауруынан айығу. Зəулім үй – байлық пен қуаныш.

65

Зəулім үйге шығу үшін лифтіге міну – ұшақпен ұзақ сапарға шығу немесе ұзақтан маңызды хабар алу. Зекет – мал-мүлкі көбею, бəле-жаладан арылу. Зекет беру – қарызын өтеу. Зембіл – əйел, қызметші немесе бала-шаға. Зина – сатқындық. Зинақор əйелмен зина жасау – жамандыққа, бүлікке душар болу. Зират – уағыз, Құран оқу, өлімді ойлау жəне дүние-мүлікпен байланысын кесу. Зиярат ету – қайырлы іс істеу. Зор кеуде – ауру. Зорлау – тұрмыс құру, қуаныш. Зорлық көрсету – қиналу. Зұлқарнайын Пайғамбар (ғ.с.) – мұратына жету. Зұлым – Алланың кешіріміне бөлену. Зүбаржат тас – байлық. Зындан – өмір қысқалығы, үлкен бəлекет. Зікір – дұға қабыл болу, мəртебе көтерілу. Зілзала – күшті адамнан қорқу. Ибраһим Пайғамбар (ғ.с.) – жақсылық, берекет, құлшылық, ризық, салиқалы ұрпақ, білім, қажылық, дұшпанын жеңу. Иегі сүйірлену – есте сақтау қабілеті нашарлау. Иек – əлсіреу. Иленген тері – əйелі немесе сүйіктісі сезімге қиянат ету. Ильяс Пайғамбар (ғ.с.) – дұғасы қабыл болу. Имам – бір нəрсеге кепіл болу, молшылыққа кенелу. Ине – қиындық. Инженер – жұмысты белгілі жүйеге салып жүргізу.

66

Инженер болу – өмір жақсылығы ұзын болу. Иса Пайғамбар (ғ.с.) – құлшылық қылу əрі беделді болу, дəрігер баланы дүниеге əкелу, қорқыныштан арылу, ауруына шипа табу, əділет пен молшылық, қуаныш пен сүйінші. Ислам ғалымы – беделі мен қадірі арту. Исмайл (ғ.с.) – басшылыққа орналасу, саясатпен айналысу, арманы орындалу. Исрафил сүр үрлеу – қиыншылықтан құтылу. Ит – дұшпан, көз тию, күнəні істеуге бейім болу. Ит адам тəрізіне кіру – тəубе ету, Алла Тағаланың тиым салған нəрселерінен ұзақ болу. Ит байлау – қуану, артынан ренжу. Ит балық – еңбекқор, жақсы болу. Ит болу – көкірек, менменшіл болу. Ит еріп жүру – ауру. Ит етін жеу – жауына үстем болу. Ит қабу – қатты көз тиіп науқастану. Ит тістеу немесе тырнау – дұшпанынан зиян тию. Ит үру – мұратына жету. Иттерді өлтіру – дұшпанынан үстін болу. Итті ұрып өлтіру – дұшпанынан құтылу, аурудан айығу. Иттің күшігі – сүйкімді де сүйікті бала. Иығын жүк басу – дініне берік əрі ісі оңды болу. Иығына ауыр жүк артып алу – күнəсін мойындау. Иығынан екінші иығы биік болу – ата-анасы, туған-туысы жəне достары арасында беделді болу. Иық – дос, қызметші, жолдастық. Иық ауру – қайырсыз табыс пен теріс əрекет. Иіліп сəлем беру – береке, жақсылық.

67

Иірім су – сақ болу. Иіс – жақсы, бақытты өмір. Иіскеу – жеңіл бір ауруға душар болу. Канал – күн-көрісі жақсару, атақ-даңқ. Капуста – мінезі суық, жүрегі қатты адам. Капуста жапырақтары – көздеген мақсатына жету. Капустаның жапырақтары сарғаю – жеңіл ауру түріне шалдығу, əрі ақшасын осы аурудан жазылу үшін қаржылау. Кардон – жаңа бір мұрсат, шанс. Карта сызу – жұмыс. Картаға зер салу – ұзақ сапарға шығу. Картоп – мал-мүлік пен қуаныш. Картоп алу не сатып алу – күтпеген жерден келетін пайда. Картоп аршу – мұрат-мақсатқа жету. Картоп егу – табысты іс. Касса (ақша сандық) – байлық, жоқшылық. Кафеге кіру – қайғы-қасірет. Кафеден шығу – қайғы-қасіреттен, қиыншылықтан құтылу. Кəлима шаһадат айту – тура жол (һидаят), нұр, молшылық. Кəмпит жеу – олжа, табыс келу. Кəпір – дұшпандық. Кəпір болу – өлу. Кəрі əйел – əлсіздік. Кəрі кəпір – бұрыннан келе жатқан дұшпан. Кəуап – жақсылық. Кəуап піспеген болу – бала-шаға жағынан келетін қайғы-мұң. Кəуапты сатып алу – мол табыс. Кəуапшы – балаларға тəрбие етуші, оларға бір өнер үйретуші кісі, дəрігер, қуаныш, үйлену, балалы болу.

68

Кебек – жоқшылық. Кебекті сатып алу – дүние-мүлкінен айырылу, жоқшылық. Кебін (жаназа) – ақырет амалдар. Кебін кию – зинақорлыққа шақыру, бірақ ол істі істемеу. Кебін тарату – жақсылық. Кебінмен жүрген о дүниелік адам шақыру – қайтпас сапарға аттану. Кебінін шешіп тастап көшеде жүру – мол табыс. Кебіс – қонақ. Кедей адамға беру – бəле-жаладан құтылу. Кедей адамнан алу – күтпеген жерден біреуден жəрдем алу. Кедей жылап жүру – қайырлы хабар. Кедейдің мұңды жүзі – істері кері кету. Кездеме (материал) – дүниелік істер. Кездемені жырту – əйелімен ажырасу, ұзын сапар. Кездесу – бір жұмыс үшін мемлекет мекемесіне бару. Кек алу – жақсы көретін адамы өлу. Кекеш – жоқшылық, бастық болып дұшпандарын жеңу. Кекілік – əйелдер жəне жақсы мінезді адамдар. Кекілік аулау – əдемі, əдепті қызбен немесе еркекпен танысу. Кекілік еті қуырылу – жаңа киім алу. Келбеті сұлулану – өзгеріс болу. Келте шаш – күтпеген кездесу. Келін – күтпеген жаңалық. Келіншек – тұрмыс құру, табысты іс-əрекет. Келісім – қорқыныш кетіп, қиыншылық соңы жақсы болу. Келісім-шарт – сезім, көңілге мəн беру. Кеме – ауырып, қиналып, қатты абыржып жүрген адам үшін қайырлы, надандық пен бүліктен құтқаратын Ислам.

69

Кеме бату жəне тақтайдан ұстап құтылу – жұмыста кездесетін кедергілер қысқа уақыттың ішінде ретке келу. Кеме жағада тұру – жолы болу. Кеме құрлықта жүру – жаманшылық. Кемежай, порт – жақсылық. Кемежайдағы көп кеме – үйге келетін қонақ немесе көптен көрмеген достармен кездесу. Кемені жағаға қарай сүйреп жүру – екіжүзділік көрсету. Кемпір – өзгеріс. Кемпірқосақ – қуанышты хабар. Кемтарлық – мал-мүлік кему. Кене – арсыз, намыссыз адам, қиянат, дұшпан. Кенелерді жинап өлтіру – дүние-мүлікті дұшпандарынан қорғап қалу. Кең дала – даланың кеңдігіндей бақытқа кенелу. Кеңес, жиналыс жүргізу – беделі өсу. Кеңес, құрылтай – көңіл-күй бұзылу. Кепкен жеміс – халық сенетін жəне аманатына қиянат жасамайтын сенімді адам. Кепкен жоңышқа – мол ризық. Кептерлерге жем тастау – үлкен қуаныш. Кепілдік – қайырлы бір іс істеу. Кереге – қиналу. Керуен – саудасы жүру, қызметі өсу. Керуен қалаға кіру – үлкен мирасқа ие болу. Кесе – əйелі немесе үй жағдайы. Кесе əдемі, қымбат болу – жақсылық. Кеседен су төгілу – ақша жоғалу. Кеседен ішу – мөлдір махабат.

70

Кесемен су ішу – олжа. Кеспе – қолға түсетін табыс ақша. Кеспе жемеу – жұмысы алға басу, бірақ көп табыс түспеу. Кеспе сатып алу немесе пісіру – жақсылық. Кеспені біреуге беру – жəрдем ету. Кесу – көрсеткен сүйіспеншілік пен махаббат жауапсыз қалу. Кесілген мүйіз – бейқам халге түсу. Кесілген тіл – жасырын сырды жария қып жүрген адам. Кесіртке – қу, айлакер адам, жаман кісі. Кетіп қалу – ренжу, қиналу. Кешіру – Алла Тағаланың мейіріміне бөленетін іс істеу, ғұмыры ұзақ болу, құрметке ие болу, рухани дүниесі тазалану, білімі арту, жайдары адам болу. Кешірім сұрау – молшылық. Киген көйлегінің қысқалығынан тізесі жабылмау – діндегі кейбір нəрселерге мəн бермеу. Кимеген киімін кию – жамандықтың əсері тию. Кинода рөл ойнау – жанұя мүшелерімен тартысу. Кинотеатр – еріншектікпен бос уақытын өткізу. Кинотеатр пердесі жану – жақын туысы қазаға ұшырау. Кинотеатрға билет алып кіру – жаңа ісі табыс əкелу. Кинотеатрда кино көру – күтпеген сыйлық. Киіз басқан əйелдер – жиын. Киік – жақсылық, сұлуға жолығу. Киік асырау – мал-мүлікке ие болу, жақсы əйелге үйлену. Киік аулап жүру – тоқшылық, арманы орындалу. Киік баласын аулау немесе сыйға тарту, яки сатып алу – ризыққа бөлену. Киік етін жеу – əдемі əйелден мал алу.

71

Киік, тау ешкісі, қоян жəне зебра – мал-дəулет. Киікті өлтіру – əйелдерден келетін қайғы. Киікті үйіне кіргізу – баласын үйлендіру. Киіктің баласын алу – қайырға қауышу. Киіктің мүйізі – қуаныш. Киіктің терісін алу – салиқалы адамға жамандық істеу. Киіктің үстінен секіру – əйелі қарсы шығу. Киім – жолға шығу. Киім жуу – қиын істерден құтылу. Киім тоқу – ұзақ жерге сапарға шығу. Киім тоқу (жүннен) – ауа-райы бұзылу. Киімдерді үтіктеу – ісі ретке келу. Киім-кешек – жақсылық, біреумен нағыз достық құру. Киімін жуу – жоқшылық, тəубе ету, күнə істерден ұзақ болу. Коллекция – жаманшылық, біреумен жанжалдасу. Комедия – бастығымен келіспеушілік. Комедияда ойнау – келіспеушілік кету, əрі достық. Конверт – мақсатына жету жəне сыр ашу. Конвертке хат салу – маңызды əрі қуанышты хабар алу. Конверттен хат алу – хабар күтіп жүру. Консерві – жақсылық. Корридор – алаңдау, қиыншылықтан құтылу. Котлет – достарынан қиянат. Кофе – біреуге жəрдем ету, ауруына шипа табу, жақсы адам болу жəне жақсы бір оқиғаның куəгері болу. Кофені өте көп ішу – ауру немесе қиыншылық. Көбелек – надандық жəне тəжірибесі жоқ болу, достық жəне махаббат, сүйіспеншілік. Көгалдың үстінде жүру – қуанышқа кенелу.

72

Көгерген нан – зекеті берілмеген пайдасыз мал. Көгершін – ұзақтан келетін пайда, жақсылық. Көгершін басына немесе иығына қону – үлкен қуаныш. Көгершін етін жеу – қолына мал-мүлік келу. Көгершін көп болу – бір жерге басшы болу. Көгершін өзіне қарай ұшу – ұзақтан келетін қайырлы хабар. Көгершін ұстап алу – үйлену, қызды болу. Көгершін ұстау үшін жерге тары себу – халықты жамандыққа бастау. Көгершін ұшып кету – əйелінен немесе күйеуінен айырылу. Көгершінге оқ ату – бір əйелге жала жабу. Көгершінді өлтіру, біреуге беру, сату – жамандық. Көгершіннің қанатын жұлу яки кесу – əйелінің үйден кетуіне кедергі болу. Көгілдір аспан – биіктен көріну, отбасындағы бақыт. Көжек – жаралы болу. Көз – адам діні, тура жəне теріс жолды көретін жүрек көз. Көз ауру – кедергі, жолы болмау, дініне немқұрайлы қарау. Көз ауруын сезу – баласы үшін қайғылану. Көз тию – өткінші қиыншылық, қасірет. Көзді ойып алу – ұзақ өмір. Көзді шығару – көз ауру. Көздің екеуінде кірпік болмау – Ислам дініне кесірін тигізу. Көзі əдемі болу – білімнен сусындау, парасаттылыққа кезігу. Көзі көр болу – баласы өлу. Көзі көр болуға жақын қалу – сауапқа кенелу. Көзі қою түсті болу – достың əйеліне көз салу. Көзі үлкею немесе бөгде адамның үлкен көзі – Алла Тағаланың жəрдемімен тура жолға түсу.

73

Көзілдірік – қайырлы іс. Көзілдірік кию – сұлулану, қуану. Көзіне ақ түсу – қайғы-мұң, жақсы адамынан айырылу. Көзіне əсемдік үшін бояу жағу – атағын шығаратын ісəрекет істеу, үйлену, адал малға ие болу. Көзіне дəрі тамызу – балалы болу, жасырын істер бар болу. Көйлегін теріс кию – жағдайы өзгеріске ұшырау. Көйлегінің жағасы жыртылу – ақыретте мол табыс пен сауап берілу. Көйлек – Алладан қорқу, білім, сүйінші хабар, жаңалық есту. Көйлек кию – діні мен дүние-мүлкі халі. Көк мата – пайдалы нəрсе. Көк түсті кездеме – сүйінші. Көк шалбар – жас жандармен дос болу. Көкек – өмірге қапалану. Көкнəр – жетіліп, ер жеткен адам. Көкнəр жемісі – дүние-мүлік. Көкпар шабу – таңырқау. Көктем – қуаныш, махаббатта жолы болу. Көктем гүлі – ризық, құсалықтан құтылу, қалауына жету. Көктем келу жəне айналадағы ағаштар гүлдену – ұлды болу, үйлену, ұзақ өмір. Көктен қайшы түсу – өмірі біту. Көктен құс түсіп, жанына қону – сүйіншілі хабар. Көкірек – мінез-құлық пен əдет. Көл – жаңалық, хабар, сапарға шығу мүмкін емес. Көл суын басқа жерге ағызу үшін көл қазу – мемлекет басшысының біреуі орнынан алынып, басқа біреуді орналастыру. Көлеңке – ғалым, тақуа адам.

74

Көлеңкеде жаурап, күнге шығу – кедейліктен құтылу. Көму – күтіп жүрген нəрсеге қол жетпеу, тойға шақырылу. Көму үшін жер қазу – əйелінен айырылу. Көмілу – ұзақ сапарға шығу жəне пайда түсіре алмау. Көмір – құрметті адам, харам мал, мемлекет тарапынан келетін ризық. Көмір беру – алатын жəрдем. Көмір тауып алу – ақша. Көне зат – психологиялық тоқыраудан соң қуанышқа кенелу. Көң – байлық, мол табыс. Көп кілт – дұшпанын жеңу. Көп тышқан – ризық. Көп інжу – қыруар мал-мүлік. Көптеген көгершін үйіне келу, қайта кету – балалары, қонақтары көп болу. Көптеген оқ – мал-мүлік. Көпір – күдікті жəне осы дүние, байлық, ұзақ өмір немесе ауру, сөзінде тұру, тура жол, хидаят намаз, ораза. Көпір салу – дініне берік болу. Көпірден кейін көгалды жерге бару – пайда табыс. Көпірден кейін мешітке кезігу – мұратына жету, келешекте қажылыққа бару. Көпірді құлату – дініне салғырт болу. Көрпе – жақсылық. Көрпе кір, жыртық болу – əдепсіз еркек. Көрпе сатып алу – үйлену, тату-тəтті өмір сүру. Көрпені ұрлату, отқа жағу, сату – ерлі-зайыпты арасындағы ұрыс-керіс, ажырасу.

75

Көрпешеде отыру – сыйлы қонақ болу, мақтау есту. Көртышқан – араласып жүрген кісілерден ұзақ болу. Көртышқанды ұстап алу немесе жанына келу – тұрып жатқан мекенінен көшу. Көрші – көршілер қиын жағдайға түсу. Көрші өлу жəне оның жаназасы шығу – көрші разылығы. Көрініс – демалыс жəне саяхатқа шығу. Көсеу – перзент. Көсеуді өлген адам беру – перзент сүю. Көсеуді өлген адам қайтып алу – перзентті қайтып алу. Көтерем – ұзақ жолаушылыққа шықпау, сауда-саттық жасамау, мақсат-мұратына жете алмау. Көше – жасырын іс істеу, антын бұзу. Көшеде қария мен үсті-басы таза адам айқайлап өсиет айту – берекет пен жақсылық, сауда-саттықта табысқа жету. Көшет – бала-шаға мен мол табыс. Көшет егу – ұлды болуды яки жұмысы алға басу. Көшетті суырып алу немесе қырқу – бала-шағаға көңілі толмау немесе жұмыстағы қолайсыздық. Көшу – маңызды өзгеріс болу, қиыншылықтан кейін көңілі жай табу. Крест – жалған сөйлеу, өсек-аяң айту. Куəлік ету – уəдесін орындау, берілген жұмысты тиянақты бітіру жəне қарыздан құтылу. Күбі (ыдыс) – үйдің отағасы немесе жүкті əйел. Күбіде айран пісу – молшылық, күтпеген жайт. Күбіні сындыру – əйелімен ажырасу. Күз мезгілі – жақын туыстардың бірі ауыр науқастану немесе үлкен апатқа ұшырау.

76

Күзетші – білім мен зікір. Күзетші күлімсіреп тұру – түрмеден құтылу. Күзетшіні ұстап алып жазалау – мемлекет тарапынан зиянға ұшырау. Күйеу – өте қуанышты хабар алу. Күйеу бала – дұшпанын жеңу, молшылыққа кенелу. Күйеуі жоқ қыз отыру – жас жігітке тұрмысқа шығу. Күйеуі өлу – өте қымбат сыйлық алу. Күкірт – көп өтірік айтатын кісі. Күкіртпен шам немесе пешті жағу – мұң-қайғы кету. Күкірттен жаман иіс шығу – харам жолмен табылған дүние-мүлік. Күлу – жылау, қуаныш. Күлше – жанұяда бақытты жəне істе табысты болу. Күмбез салдыру – құрметті адамдармен бас қосу. Күміс – сұлу əйел, жиналған мал-мүлік. Күміс айнаға қарау – жақсы емес. Күміс ақша – сөз. Күміс ақша алтынмен аралас болу – дұға қабыл болу, ауруға шипа табу. Күміс ақша таза болу – білім мен жақсы сөз, яки қажеттілігін өтеу. Күміс сөмке – қайғы-мұң. Күміс тиын – сауда-саттық жасау, ұл бала туылу немесе достардың сыры ашылу. Күмісті балқыту – жұбайымен айтысып, жұртқа күлкі болу. Күн – əке, алтын, немесе əдемі əйел, мəртебелі болу. Күн аспаннан түсіп, жанына келу немесе өзі күннің жанына бару – мемлекет басшыларына жақын жүру.

77

Күн батып, қайта шығу – күтпеген жерден жолы болу, қолындағы мүлігін сату. Күн батыстан туу – мал-мүлік. Күн жарығы – қуаныш. Күн көзіндегі дақ – қорқыныш пен үрей. Күн күркіреу – қорқыныш, қайырлы іс, қарызынан құтылу, түрмеден құтылып шығу. Күн мен ай туу – ата-ана разы болу. Күн шығып келе жату – үлкен іс басталу. Күн шығып көрінбей қалу – жүкті əйелдің баласы өлу, түрмедегі адам шыққаннан кейін қайта қамалу. Күн ыстық болу – қатты ғашық болу. Күнə – қарыздар болу. Күнəсіз адамға куəлік етіп, оны құтқару – жəрдем беру. Күнделік – болашақ өмірі жақсы өту. Күнді қолымен ұстау немесе күн сияқты нұр шашып тұру – жоғары беделге ие болу. Күнді қолымен ұстау, бірақ ол сəуле шашпай тұру – қиыншылықтан құтылу. Күннің ыстығынан қорғану үшін қолшатыр қолдану – қауіптен сақтану. Күнтізбе – жұмысы уақытында орындалмау. Күре тамыр – адам өлімі мен өмірі. Күрек – жаңалық есту. Күрес – жанұядағы мəселені шешу үшін білек сыбану. Күресте жеңу – мəселе шешілу. Күресте жеңілу – мəселе ушыға түсу. Күріш – қиын жолмен келген мал-мүлік, өмірге ашығу. Күріш жинап, бір жерге сақтау – жақсылық.

78

Күрішті пісіру – көбейетін мал. Күту – түсінбейтін жағдайлар. Күтіп отыру – уайым. Күш-қуат – ауруы ұзау. Күшік – көз тиген ауру. Кіимнің жағасы – мал-мүлік. Кілем – бағалы сыйлық, жақсылық. Кілем гүлді болу – қайыр. Кілем жерге төселу – өмірі ұзақ, берекетті болу. Кілем қысқа əрі кішкентай болу – кілем көлеміндей табыс. Кілем үлкен болу – қызметінде өсу. Кілемді жинау – шығынға ұшырау. Кілттер – ризық пен білімнің есігін ашу. Кіндік ауру – жұбайы теріс пиғыл көрсету. Кір – мұң-қайғы. Кір киімдер – күнə. Кір киімді шешу – қиыншылықтан құтылу. Кірпі – көңілі суық, тез ашуланғыш кісі, қулық, біреудің кемшілігін іздеу, құпия істер. Кірпігі ұзару – күтпеген қуаныш. Кірпік – діни құлшылығы арту, білімнен жəне бала-шағадан келетін қуаныш. Кірпік тарау – жақсылық. Кірпіктері ақ болу – басы, көзі, тісі ауру. Кірпіктері əдемі əрі ұзын болу – діндар болу. Кірпіктері жоқ болу – зиянға ұшырау. Кірпіштен үй салу – игі іс істеу. Кісен – біреумен жанжалдасу. Кітап беру – реніш, шығын, күш-қуат.

79

Кітап оқу – қуану. Кітап сатып алу – ақылы арту. Кітапты теріс оқу – көп қарызға бату. Кішкене бір үйден шығу – қайғы-мұңнан құтылу. Кішкене, қысқа етік – сіз туралы айтылатын сөздер. Кішкентай аяқ-киім – өсек-аяңға ілігу. Кішкентай кеме – қарақшылық. Кішкентай қыз ауру – жоқшылық, жаманшылық. Кішкентай шанышқы – көңіл-күй. Кіші дəрет сындыру – жақсы істер істеп, табысы арту. Кішігірім көл – бай-бақуат əйел. Қабан – дұшпандық. Қабық – саяхат, жорық. Қабыл – күнə əрі күнəсіз бір кісіні өлтіру. Қабырға сүйегі – əйелдер, құпия істер мен тоқу құралдары, қиыншылық пен машақат, лəззат пен азап. Қабырға сүйегі теріден шығу – жамандық. Қабір – жұмысы алға басу, түрме. Қабір қазу – үй жұмысын істеу. Қабір үйіне жаңбыр жауу – Алла Тағаладан рахмет. Қабір үстінде тұру – жамандық. Қағаз – адамдармен болған байланысын үзу. Қағаз ақша – əңгіме, сөз. Қағазға жазу – дұрыс шешім, қиыншылықтан құтылу. Қағба – Алла Тағаланың алдында құрметі бар адам болу жəне дұшпандарынан қорғану, жаннат. Қағба жығылу – намазды тастау. Қағбада жаман бір іс істеу – Пайғамбарымыздың (с.а.у.) сүннетіне теріс бір əрекет жасау.

80

Қағбада намаз қылу – біреуден жəрдем алу, дұшпанынан құтылу жəне жақсылық. Қағбадан анар алу – діні тура болу. Қағбаның үстінде намаз оқу – жақсылық. Қағбаның ішіне кіріп қызмет қылу – дүние мен ақыреттегі барлық арманы орындалу. Қадам – біраз қиналу. Қажыға бару – дінге беріктік. Қажыға бару үшін жолға шығу, бірақ жете алмау – жұмысынан шығарылу, зиянға ұшырау, науқастанып қалу. Қажыға жалғыз шығып, қоштасып жату – дүниеден өту. Қажылық кезінде қажылыққа бару үшін жолға шығу – шыққан жұмысына қайта орналасу, табысқа кенелу. Қаз – құрметті, тақуа, əдепті болған бір топ кісі. Қазақы үй – əйел. Қазақы үйді тігу немесе сатып алу – үйлену. Қазақы үйдің үстіне қонып отырған құс – атақ-даңқ. Қазан – байлық, тоқшылық, үйдің егесі мен əйел. Қазанда тамақ пісіп жату – күш-қуат, жолы болған кісі. Қазаншы – ұзақ өмір. Қазбен сөйлесу – əйелі арқасында абырой-беделі өсу. Қазған жеріне су толып қалу – қиыншылық. Қазған жерінен топырақ жеу – ақша табу. Қаздың етін жеу – бай əрі ақсүйек əйелмен неке қию. Қазу – табыс табу. Қазы – зиян, қиыншылық, дүние-мүлкінен айырылу. Қазық – ұрпағынан ел басқаратын, халықтың қамын ойлайтын бала дүниеге келу. Қазық темірден болу – дүние-мүлік пен күш-қуат.

81

Қазылған ордан шығу – жақсылық. Қазына – адал ризық, білім. Қазына құлау – əйелі өлу. Қайғы – күнə істеу. Қайғылану – көп кешікпей қайғыдан құтылу. Қаймақ – ана жатырындағы бала, молшылық, пайда, табыс. Қайрақ – жұмысы ешқандай кемшіліксіз, ойдағыдай біту. Қайрақ сыну – жұмысы тұрақтау. Қайрау – туыстары арасында беделі арту. Қайшы – балалы болу. Қайшымен қой қырқу – жақсылық. Қайық – бейтаныс адам, пайдалы іс, үлкен, кең үй. Қайық бұзылып тақтайлары шашылу – жақсылық. Қайыршы – байлық, тілегі орындалу. Қайыршы нан алу – ашаршылық, қиын заман. Қақырық құсу – күнə істеуден тоқтау. Қала – биікке көтерілу немесе күтпеген жайт. Қаладан ауылға көшу – көпшіліктің көңілінен шығатын бір істі істеу немесе жақсы жұмыс табу. Қалайы – мал-мүлікті қорғау, өмір жоспарлары орындалу. Қалайыдан жасалған үзеңгі – əлсіздік. Қалам – білім, жақсылық істеу, жамандықтан қашу. Қалам алу – күтпеген нəрсе. Қаламға ие болу – мамандықты толығымен меңгеру. Қалампыр – ақ көңіл, жəрдем сүйер кісі, махаббат. Қалампырды дəрі ретінде қолдану – құрмет, даңқ-атақ. Қаланып қойған қыш – жақсы іс, əрі дін. Қалқан – жамандықтан құтылу. Қалқан құнсыз болу – жаман əйел.

82

Қалқан қымбат болу – жақсы əйел. Қалта – басына келетін ұрлық, таршылық. Қалта бос қалу – ақылға қонымсыз əрекет жасау. Қалта тесік болу – мүсəпір адам болу. Қалта тола болу – жағымсыз істермен айналысу. Қалуа – діндегі ықылас, түрмеден құтылу, жолаушы оралу, аурудан шипа табу, үйлену, тура жолға түсу. Қалың егеу – жаман сөз; жіңішке егеу – жақсы сөз. Қалың тұманның астында қалу – Алла Тағаладан қорқып, жаман істерден аулақ жүру. Қалың ұзын шаш – ұзақ өмір. Қалың шаш – адасу. Қамат – қалағаны алдынан шығу, қиыншылықтан құтылу. Қамшы – қиыншылық кету, дұшпанды жеңу, сүннетке мойынсұну, тəрбие, дəреже, атақ, абырой. Қамшы аспаннан түсу – Алла Тағала қаһары. Қамшы ұстау – қатыгездік, аңға шығу. Қамшымен адамды ұру – уағыз-насихат айту. Қамшымен атын сабау – Алла Тағалаға дұға қылу. Қамшымен дұшпанын ұру – абырой, атақ-даңқ. Қамшымен марқұмды ұру – күнə істеу. Қамыр – оңай бітетін іс, мол табыс, қиыншылықтан құтылу. Қамыр ашу – жағдайы нашарлау. Қамыр ашып қабынан тасып жату – зиянға ұшырау. Қамыс – теріс пиғылды адам мен ауыр, жаман сөздер. Қамыс алтыннан немесе күмістен болу – көп мал-мүлік, жақсы, пəк мінезді əйел əрі балалары мен ізгі істер. Қамыс бір ауылдың ішінде өсу – халқының айыптары ортаға шығу, əйелдері жиналу.

83

Қамыстан жасалған үйде отыру – жақсылық. Қан – ауыртпалық, харам мал, күнə іс. Қан құсу – күнə іс істеуден тоқтау, харам жолмен дүниемүлік тапқанына өкіну, аманатты иесіне беру. Қан сауу – харам мал берілу. Қанат – жанұядағы ұл балалар. Қанаты бар болу немесе ұшып жүру – жолаушылық сапар. Қанаты жоқ жел диірмені – үйлену. Қанаты жұлыну – балаларынан айырылу. Қанаты өзінен үлкен, ауыр болу – күнə іс істеу. Қанаты сыну – балалары ауруға душар болу. Қанға өзін бояу – мал-мүлік, ақша. Қанжар – мал-мүлікке ие болу. Қанжар сату немесе беру – жəрдем беру. Қанжарды немесе пышақты қынына салу – некелесу. Қанжарды сындыру яки жоғалту – күш-қуатынан айырылу, дұшпанынан жеңілу. Қаңқа – мал-мүлікке ие болу. Қап ұн – береке. Қапалану – қуану. Қапас, тор – түрме, кейде бесік. Қапастан құс шыға алмау – əйелі бақытсыз болу. Қапастан құс шығу – əйелімен ажырасу. Қапастан құсты шығару – əділеттілікті діттеу. Қаптың ішінде немесе қырманда жиналған бидай – өзгелердің табысынан үлес алу немесе бидайдың аздығы мен көптігіне қарай білімді болу. Қар – ризық-байлық, шипа. Қар басқан бұлттар – өсек сөз, қапалану.

84

Қар басында ойнау – істерінде келіспеушіліктер шығу. Қар жауу – күн жылы болу. Қар жауып тұрғанда панада болу – жақсылық. Қар жауып тұру – жолаушылық, сапар. Қар өз мерзімінде жауу – қайғы-қасірет кету, дұшпанына үстем келу. Қар үстінде ұйықтап жату – түрмеге түсу. Қар үстінен шанамен сырғанау – жұмысынан босау. Қара атқа міну – сапарға шығып, сол сапарда малы кему. Қара аю – үйде ұрыс болу. Қара бауыр жарылу – бала науқастану. Қара бауырды пісіру – ұл бала болу. Қара бұлт көшу – сырқаттан сауығу. Қара бұлт төніп тұру – қайғылы хабар. Қара есек – мал-мүлік, қуаныш. Қара жəне сары сиыр – қуаныш, молшылық. Қара жүзім – табыс. Қара киім – жоғары дəреже. Қара қалқан – бай кісі. Қара нан – таршылық. Қара не қызыл бұрышты тамаққа қосу – жайсыз хабар алу. Қара орамал – қайғы-мұң. Қара перде – жамандық. Қара сия – атақ-даңқ пен үлкен мəртебе. Қара тері – шаршап-шалдығу. Қара түс – мал-мүлік. Қара түсті ит ұлу – ауру. Қара түсті кездеме – өлім. Қара шайдың жапырағы – ренжісу.

85

Қара шалбар – жақсы адамдармен танысу. Қара шұлық кию – бай біреуге үйлену. Қара шыбынды өлтіру – қиыншылықтан құтылу, молшылыққа кенелу. Қараға боялған көйлек кию – қайғы. Қараңғы жерде дұға қылу – қиыншылықтан құтылу. Қараңғы жерде сіріңке жағу – насихат тыңдау. Қараңғы жерден жарыққа шығу – тура жолға түсу. Қараңғы жол – тура жолдан ұзақтау. Қараңғы монша – түрме. Қараңғы үй – жаман мінезді еркек. Қараусыз, жалаңаш, жылап жатқан сəби – тəубе ету. Қарбыз – қуаныш, тілегі орындалу. Қарбыз жеген адам – қиыншылықтан құтылу. Қарға – бөтен кісі жəрдем беру, жақсы хабар, дұшпан, қыс елшісі. Қарға егіндік пен ағаш үстінде отыру – жақсылық емес. Қарғаны аулау – кедейлік, таршылық, арам малға ие болу. Қарғаның балапаны – кедейшілік, жоқшылық. Қарғаның дауысы – үлкен жаңалық. Қария – жұмысы алға басу. Қария алғысын алу – адамдар разы болу. Қарлығаш – дүние-мүлік, əдепті кісі, əйел-бала, жаңа достар. Қарлығаш көп болу – тапқан табысы адал болу. Қарлығашты ұстап алу – бір əйелге зұлымдық ету. Қарлығаштың етін жеу – жаман іс істеу. Қарлығаштың пайдасы тию – досына жəрдемі тию. Қармақ – біреу сізге жəрдем ету. Қармақ сыну немесе жоғалу – қиын жағдайға түсу.

86

Қармақпен балық ұстау яки сатып алу – қармақтағы адамға жазықсыз тиісу, бірақ кейін өкіну. Қарны кету – ұзақ сапар, түрмеге түсу. Қарнынан оттық шығу – адал жолдан дүние табу. Қару – дүшпанын жеңу. Қару құшақтау – білім, күш-қуат, кедейліктен құтылу. Қары – мұрат-мақсат. Қары Құран оқып отыру – мұратына жету. Қары мешітке кіру – дұғалары қабыл болу. Қарыз – қолға түсетін ақша. Қарыз алып беру – арадағы сүйіспеншілік арту. Қарыз сұрап ала алмау – сотқа ісі түсіп күнəлі болу. Қарыздар болмау – қиналып жүрген адамға жəрдем беру немесе сағынған адаммен қауышу. Қарызы көп адам кемеге міну – қарызын өтеп, қайғымұңнан арылу. Қарын – өз жанұясы, дүние-мүлік, түрме, қабір, құдық, денсаулық, дос адам. Қарын ашу (ашығу) – жаңа іс жəне қазына. Қарын жарылу – дүние-мүлік қолдан кету немесе əйелімен ажырасу. Қарыны үйге шақырып, оған Құран оқыту – дүние мен ақыретке байланысты тірліктер орынды болу. Қас – дүниесі арту жəне ұзақ өмір, əдептілік, жақсы мінез, діндарлық. Қасаптан пышақ алу – ауруға душар болып, соңында жазылып шығу. Қасапты өлтіру – ауруына шипа табу. Қасапхана – залым жəне зинақор.

87

Қасапшы – Əзірейл (ғ.с.). Қасқыр – залым адам, өтірікші кісі, қас-дұшпан. Қасқыр болу – қуаныш пен бақытқа бөлену. Қасқырды өлтіру – дінінен адасу. Қасқырдың терісін немесе сүйегін тауып алу – ақша түсу. Қастасып жүрген адаммен құшақтасып амандасу – аралары жақсару. Қасу, тырнау – дүние-мүлкі азаю. Қасумен қышыған жері басылу – қиыншылықтан құтылу. Қасы түзу, əдемі болу – дүние-мүлік, байлық. Қасы ұзын болып өсу – ұзақ өмір. Қасық – мол ризық, байлық. Қасын жұлу, кесу – жоқшылық. Қатты ашулану – тығырықтан оңай құтылу. Қатты күлу – жақсылық емес. Қатты таңырқау – ақыреттегі жақсы жағдай. Қатық – жұмысы жүзеге асуы үшін біреуден жəрдем алу. Қауыз – жомарт адам. Қауыз құлау – өлу. Қауыз сусыз құрғап жату – жақсы емес. Қауызға түсіп, түбіне сүңгіп, тұншықпау – бір қызға ғашық болып, онымен танысу. Қауызда жүзу – жақсылық емес. Қауыздан дəрет алу – Алланың қалауымен қайғы-мұңнан арылу. Қауын – жұмыссыздық, қайғы-мұң, ауру, түрмеден шығу. Қаһарман – туралық əрі болашақта жақсы өмір сүру. Қашқын – дұшпан. Қашу – күтіп тұрған қауіп-қатерден құтылу.

88

Қашу себебін білмеу – тəубе. Қашыр – жолаушылқ жəне зинадан туған бала. Қашырға ие болу – молшылық. Қашырға міну – ұзақ өмір сүру. Қиналу (сыздап ауру) – дене немесе бас сыздап ауру, жаңа жұмысқа орналасу. Қираған жер – жанұядағы келіспеушілік. Қираған үй – уағыз бен насихат. Қисық жол – мол табыс. Қиылыс (көше) – жұмыстан сыйлық. Қиыншылық – келеңсіз жайттар. Қиямет – күнə істерден арылу, залым кісіден кек алу. Қияр – жақсы сөз есту, əйелі жақсы көру. Қияр жеу – үйленіп, мұрат-мақсатына жету. Қобыз əуенін есту – қайғылы хабар. Қобыз тарту – ауа-райы бұзылу. Қозы – əке-шеше тілін алу, көңіліне қарау. Қозы немесе лақ сойып, етін жеу – баласы дүние салу. Қозыдан жасалған кəуап жеу – бала-шаға табысты болу. Қой – ауыртпалық, əйел. Қой басын жеу – қызметі өсу, өмірі ұзақ болу. Қой еті – адал ризық. Қой етін жеу – жақсылық. Қой жоғалту – ер мен əйел арасындағы түсініспеушілік. Қой жүнін қырқу – үйіне қамалып, сыртқа шықпау. Қой жүнін түту – ашығу, реніш. Қой қоздау – мұрат-мақсатына жету. Қой маңырау – қызықты əңгіме. Қой сауу – жыл мол табысты өту, бір əйелден мал алу.

89

Қой сүтін ішу – қуаныш пен бақыт. Қой тоны – жақсы, əдепті адам. Қой туу – молшылыққа, кеңшілікке кенелу. Қой ішек-қарны – ризық. Қойға ие болу – табыс. Қойды жайып жүріп, бір қойды қасқыр жару, ал қалған қойлар қашу – əкімнің зорлауы əсерінен халықтың берекесі кету. Қойларды бағып ауылға əкелу – ел арасында беделді болу. Қойма – молшылық. Қойма бос тұру – қиыншылық. Қойын дəптер (блокнот) – жұмыста кейбір олақ əрекеттер кесірінен опық жеу. Қоқырсық – жақсылық. Қоқырсық жинаушы көшеде айғайлап өту – мол ризық. Қол – аздаған табыс, жақсылық, күш-қуат пен сенімділік. Қол арба – жеңіл науқастану. Қол əдемілігі – əке жəне бала жағдайы жақсы болу. Қол əлсіздігі – сеніп жүрген адамдар қиянат жасау. Қол диірмен – бірге жұмыс істейтіндер пікіріне қарсы шығу. Қол диірменмен ұн шығарып жату – үлкен қайырға жетіп, өз қолымен тапқан табысын кедейлерге тарату. Қол күрестіру – құрбыларымен жарысу. Қол-аяқтары кесілу – дүниеден өту. Қолбасшы – жеңіс. Қолбасшымен танысу немесе сөйлесу – жұмысы табысты болу жəне дұшпанын жеңу. Қолғабын шешу – сырды ашу. Қолғабын шешіп, қалтасына салу – қиыншылықтан бір сəт құтылып, дем алғысы келу.

90

Қолғабының біреуін жоғалту – жұбайы арасындағы түсініспеушілік. Қолғап – адал еңбек, олжа, жəрдем. Қолғап жоғалту – қайырлы іс. Қолғап сатып алу – келеңсіз жайтқа кез болу. Қолдағы жұлдыз – ақылды бала. Қолдағы магниттер – харам жолмен табылған дүние-мүлік. Қолдары ашық болу – жомарт болу. Қолдары байлаулы адамды ұру – ащы сөздер айту, бірақ кейін айтқандарына өкіну. Қолдары жұмылу – сараңдық. Қолтық жүндері қатты ұзап өсу – қиыншылық. Қолтық пен əурет жердің жүнін кесу – мұратына жету. Қолтықтағы жүн ұзару – мақсат-мұратқа жету. Қолтырауын (крокодил) – үйлену тойы. Қолхат – молшылық өмір. Қолшатыр – қайғыға душар болғанда көмек көрсететіндер. Қолы алтынға айналу – қолындағысынан айырылу. Қолы жоқ болу – ғашық болу. Қолы кір болу – жақын туысы ауыр хал үстінде жату. Қолы мен аяғын қынамен бояу – үйіне мол табыс əкелу. Қолы мен басқа ағзаларын кесу – дүние-мүлік жəне тəубе. Қолы мойнына байлану – күнəдан бойын аулақ ұстау. Қолы ұзару жəне күшті болу – дұшпанын жеңу. Қолымен жүру – қолымен жұмыс істеу. Қолын жеу – өкінетін іс істеу. Қолын қара түсті түк басу – жұмысы табысты болу. Қолына алтын білезік тағып, дуалдың үстінде отыру – жоғары мəртебеге шығу.

91

Қолына басқа қол жалғасу – мал-мүлкі арту. Қолына кісен тағылу – қиыншылыққа душар болу. Қолына қына жағу – жақсылық. Қолынан кілті түсу – намазды ерініп оқу. Қолынан немесе аяғынан айырылу – дүние мен ақырет істері ретке келу. Қолынан от шығу – білімі арту, дұрыс сөйлеу, саудасаттықта жолы болу. Қолынан су шығу – мал-мүлікке кенелу. Қолындағы таяғы ұзару – мұратына жету. Қолындағы таяқ жыланға айналу – өмірден озу. Қолындағы темір шегені бір жерге қағу – ұл баласы білімдар болып өсу. Қонақ – дүниеге келетін ұл бала. Қонақ үй – Алла жолында жиһад ету, нəпсісін құлшылыққа мойынсұндыру, жол жүру. Қонаққа қызмет ету – жақсылық. Қоңыр орамал – жаңа достық. Қоңыр тері – жылы алақан көрмеу. Қоңырау – балалы əйел. Қораз – отағасы мен еркек адам. Қорған – жақсылық, тілегі орындалу. Қорған құлау – əлсіз амал жəне əйелінен айырылу. Қорған үстінде отыру – туған-туысқандары арқасында қиыншылықтан құтылу. Қорған ішінде қамалып қалу – дүние-мүлкі көбею, қымбат зат сатып алу, күнəларына тəубе етіп, Алла Тағалаға жақындау. Қорған ішіне кіріп бару – дінге мойынсұну. Қорғанда өмір сүру – байлық.

92

Қорғанды ұзақтан көру – жол жүру. Қорғанның ішіне кіру – күтпеген бақ-дəулет. Қорғасын – табыс. Қорғасын еріту – дүние-мүлік пен мол табысқа ие болу. Қорғау – жұмысы қиындау, қиыншылық, ауыр бір ауру. Қоржын – екі дос, ерлі-зайыпты, екі бала. Қоржын сыйлау – жəрдем беру. Қоржын тігу, тіктіру – қиыншылықтардан құтылу. Қорқақ – босаң мінез жəне ауруына ем табу. Қоршауда қалу – дос таңдауда сақ болу. Қоршауды бұзып құтылу – табысқа жетіп, кедергілердің бəрінен қиналмай өту. Қорық – қызықты бір оқиға. Қотыр – бай болу, басшы болу. Қотыр болу – сұлу болу. Қошқар – жақсы мəртебелі бір адам. Қошқар бауыздау – дұшпанды жеңу, шипа табу. Қошқар жүнін алу – жақсылық. Қошқар құйрығын алу – үлкен қызметтегі кісінің орнын басу немесе оған мирасқор болу, я ол кісінің қызына үйлену. Қошқар өлу – үлкен мəртебелі кісінің өлімі. Қошқар төбелестіру – дұшпандарына қарсы тойтарыс беру. Қоштасу – мəртебеден айырылу, ажырасу, бір жерден екінші жерге көшу. Қоян – əйел, жайсыздық, көңілсіздік. Қоян сою – үйленетін əйелінің өмірі қысқа болу. Қоян ұстап алу – үйлену. Қуану – жылау. Қуу – өкпе, реніш.

93

Қуырылған нəрселер – жолаушылық, дұшпандық, мақсатына жету, сөзінде тұру. Қуырылған халва – жақсы достық. Құдық – қулық жəне біреуді алдау. Құдық шелегімен – байлық. Құдыққа түсіп азан айту – мол табысқа кенелу. Құдыққа түсіп, аспанды көрмеу – үйіне ұры түсу. Құдықтан су ішу – береке, олжа. Құдықты көп адам пайдалану – бақуат кісі ел қамын ойлау. Құжат – көңілсіздік. Құжаттарға қол қою – өкіметтегі істері оңай шешілу. Құжаттарды ашып тексеріп-реттеу – кейбір істер үшін құжаттар дайындау. Құз, жартас, үңгір – қиналу. Құйрық – ұл бала. Құлағы үлкею немесе нұр сəулесі шығу не болмаса кіру – һидаят жəне Алла Тағаланың əмірлерін қабыл ету. Құлағын жуу – жақсы хабар есту. Құлағына дəрі тамызу – өсек-аяңға ілігу. Құлағына шыбын немесе маса кіру – молшылық. Құлағындағы сырға – халық арасындағы беделді кісі. Құлақ – бала-шаға, дүние-мүлік жəне атақ-даңқ. Құлақ ауру – маңызды жұмыс орындалу. Құлақшын – перзент сүю. Құлау – жақсылықтан жамандыққа жолығу. Құлпынай жеу – əңгіме, сөз. Құлып – сенімді адам. Құлыпты ашу – түрмеден шығу, жамандық, қиындық кету. Құм – мал.

94

Құм жинау немесе үстінде жүру – дүние-мүлік жинап, оны жақсы нəрсеге жұмсау. Құм көп болу – азап. Құм сағат – жақсылық. Құмар – жаман, бұрыс іс-əрекетті істеу. Құмар ойнау – дұшпандық пен жанжал. Құмшекер, қант алу – үлкен ақша. Құмыра – жақын туыстан əдемі сыйлық алу. Құмырсқа – ашық ауыз жəне сабырсыз, қаңғыбас адамның кесірі тию, əскерлік, молшылық, ризық, жанұя əрі ұзақ өмір сүру. Құмырсқа ауылға кіру – əскер кіру. Құмырсқа өлтіру – күнə бір іс істеу. Құмырсқа ұшу – дүние салу. Құмырсқаның илеуі – байлық. Құнан – мұрат. Құндыз – сүйіспеншілік, махаббат. Құптан намазын оқу – өз ісіне жауапкершілікпен қарау. Құран аяттары – Алланың рахымына бөлену. Құран жаттау – мол табыс. Құран Кəрім – өте үлкен бақыт, əрі жақсылық. Құран Кəрімді қате оқу – тура жолдан адасу, сөзде тұрмау. Құран Кəрімді оқу – жақсылыққа шақыру, біреуге жəрдем беру, түбі соның жолына түсу, абырой-атаққа жету. Құран Кəрімнің бір бетін немесе қандай да бір кітапты оқу – біреуге мирасқор болу. Құран оқып, мағынасын түсіну – ақылды, парасатты болу. Құран тыңдау – жақсылық. Құранның барлық сүресін жаттап, қары болу – барлық күнəларынан арылу.

95

Құрбақа – тақуа жəне Алла Тағаланың əмірлерін орындап жүрген кісі. Құрбақа етін жеу – табыс. Құрбақалардың арасында отыру – туыстарымен жəне көршілерімен кездесу. Құрбан айт – жақсылық. Құрбандық – қиыншылықтан құтылу, ауруына шипа табу. Құрбылар мен жұмысшылар құрмет көрсету – табысы көбейіп, жоғарылау. Құрбылармен айқайлап жүру – жасырын ісі үшін өкіну. Құрғақ бұршақ жеу – игі хабар алу. Құрғақ, жапырақсыз, гүлсіз, жеміссіз ағаштың бұтағы – жақсылық емес. Құрғау – жоқшылық, қиыншылық. Құрдастар – жақсылық. Құрма – жаңбыр, адал ризық. Құрма жеу – өзіне ғана тиісті ризық, Құран оқу жəне дінге пайдасын тигізу, тілегі орындалу. Құрма ішіндегі сүйегін алу – балалы болу. Құрмет көрсету – адамдар жайында жақсы нəрсе ойлау. Құрт (жəндік) – қыз, ризық. Құрт жеу – жаңалық есту. Құрт илеп отыру – қонақ күту. Құртты жайып жүру – олжа. Құс – Əзірейл (ғ.с.). Құс азығын жеу – жақсылық, ақша. Құс еті – сапарға шығып, табысқа кенелу. Құс етін жеу – адамды жұмаққа кіргізетін салих амал. Құс жемісі, азығы – халал жолмен табылған дүние-мүлік.

96

Құс сөйлеу – білім-ғылыммен сүйіншілену. Құс төбесіне келіп отыру – қонақ келу. Құс үйінен бір затты алып көкке ұшу – дүние салу. Құсқа айналу – үнемі сапарда жүру. Құстар төбеде ұшып жүру – қызметі жоғарылап, тасы өрге домалау. Құстың етін пісіру – саудадағы табыс. Құстың қанатын сындыру – дүниеге келетін баланың өмір жасы ұзақ болу. Құстың үстіне отырып алып, аспанға қарай ұшу – барлық ісі алға басып, жолы болу. Құсу – туралықты табу. Құттықтау – жақсылық. Құттықтау жіберу – кедей-кепшіктерге жəрдем беру. Құты, қорап – молшылық. Құтылу – дертінен, ауруынан құтылу. Құтырған итті өлтіру – дұшпандарды жеңу. Құтыру – алды-артын шолу, абайлау. Құшақтау – жеңіс жəне махаббат, сүйіспеншілік пен достық, ұзақ өмір. Қыблаға қарап намаз оқу – мақсатына жету, ризық пен дүниесі арту. Қыдыр (ғ.с.) – бақ пен дəулет. Қыдыр түні – жұмысы өрге домалау, түстердің ең қайырлысы. Қыз бала – молшылық, атақ-абырой. Қыз бала табу немесе жанұясында қыз бала туылу – жамандықтан құтылу, бақытты өмір сүру. Қыз қууға қатысу – үйлену.

97

Қыз туылу – жоқшылықтан құтылу. Қызбен кездесу – дүние-мүлік немесе саудасында зор табысқа ие болу. Қызбен сөйлесу, қалжыңдасу, сүйісу – бақыт, мол ризық. Қызғалдақ – жас, əдепті біреуге ғашық болу. Қызғалдақ гүлі – қуаныш, таныстық. Қызғалдақ гүлін басына жағу – қызметі өсу. Қызғалдақ өсіру немесе алу – қуаныш. Қызғану – бүлік, бəлекет. Қызметші əйел – жақсылық. Қызметші əйелден кішкентай кезінде тыңдаған ертегілерді айтып бер деп өтініп жату – жəрдем берілу немесе жұмыстағы табысынан да табысы мол жерге орналасу. Қызметшінің қолын сүйіп дұғасын алу – Алланың разылығына бөлену. Қызыл гүл – əдемілік. Қызыл жақұт, лағыл – жақсылық. Қызыл жарық – ықылас. Қызыл киім – мол мал-мүлікке ие болу, қуанышқа бөлену. Қызыл көйлек кию – өсекте жүру. Қызыл қалқан – мейірімді, көңілді кісі. Қызыл мата алу – өсек сөз. Қызыл сақал – бүлік. Қызыл тұмсықты қарға – ойын-күлкі, сүйіспеншілік. Қызыл тұт – ақша жəне бала-шаға. Қызыл түсті кездеме – мұң-қайғы. Қызыл шұлық кию – жақсы қызға үйлену. Қызылша – біреудің мазағы болу. Қыл көпір – дініне берік болу.

98

Қыл көпірден аяғы таю – күнə істеп, ақиқаттан айырылу. Қыл көпірдің үстінде аяғы таймау – үлкен істі тындыру. Қылыш – үлкен бір мақам, ризық. Қылыш бауы үзіліп жерге түсу – қызметінен босау. Қылыш жұту – дұшпанының мал-мүлкін қолды ету. Қылыш сабы сыну – əйелі немесе көкесі дүниеден өту. Қылыш істеу – білімді кісі. Қылышпен ұру – кісінің мазасын алу. Қылышты қынына тығу – аманат. Қылышы өтпей қалу – сөзін ешкім тыңдамау. Қымыз – аурудан айығу. Қымызды біреуге беру – олжаны бөлісу немесе үлкен оқу орнына бару. Қына – əдемілік. Қына ыдыста болу – дүние-мүлік пен жақсы хабар. Қырау – мұң-қайғы кету, дұшпанына үстем келу. Қырау басқан жерде жүру – жаманшылық. Қырау суды қатырып, ағаштарды сындыру – жоқшылық пен қиыншылық. Қырман – маңдай термен жиналған мал-мүлік. Қырманды сатып алу – салиқалы қызға үйлену. Қыс – қайғы-мұң. Қыс мезгіліндегі көмір – дүние-мүлік. Қысқаш – халқының қамын ойлайтын, жанашыр кісілер. Қысқаш алу – молшылық. Қыста күнге отыру – молшылық пен ауруына шипа табу. Қыста тандыр жанына отырып, жылыну – киім-кешек пен қуаныш. Қысыр – күнəсіз түрде болу, дүниеге сүйіспеншілігі азаю.

99

Қыш құю – балалары көп болу. Қыш-кірпіш – дүние-мүлік. Қышқыл дəмді анар – харам мал. Қышқыл жеміс жемейтін кісі қышқылды жеу – харам жолдан табылатын дүние-мүлік, ауруы арту. Қыштан үй соғу – абыройы өсу. Ла илаһа иллаллаһ – қиыншылықтан құтылу, қуанышқа бөлену. Лава – қауіпті істерден ұзақ болу. Лай су – реніш. Лайқа су – қиыншылық. Лайқа суға түсіп ғұсыл алу – қиыншылықтан құтылу. Лайқа суда шомылу – науқастану мен қиыншылық. Лайқа сулы көлге беті-қолын жуу – жеңіл-желпі аурудан соң жағдайы жақсару. Лақ – жеңілтектік. Лампа жарығы – үміт. Лас еден, лас əйнек – көңілсіздік. Лас мұржа – дұшпандар сізді алдау. Лас, ашыған тамақ – арам мал. Лас, таза емес заттар – қарыз, ауру жəне жоқшылық. Латын тілі – білімді, халық арасында құрметті, бай болу. Леген – атақ-абырой, ризық əрі дүние-мүлік. Леопард – жақсылық. Леһви махфуз (адамзаттың тағдыры жазылған жер) – парасатылық. Леһви махфуздан атын оқу – өлімі жақындау. Леһви махфузды менсінбеу – қиыншылық пен жамандық. Лимон – айыпталу.

100

Лимон ағашы – кем-кетікке жəрдем беретін абыройлы кісі. Лимон жəне иісі бар ағаш – сырт пен іш дүниесі əдемілігі. Лимон сары болып, оны жеу – дүние-мүлік. Лимонды шай ішу – бір адам жəрдем беру. Лицей – атқарған жұмыс нəтижесі жемісті болу. Луқман Пайғамбар (ғ.с.) – келешекте білімді болу. Лут Пайғамбар (ғ.с.) – бір жерден екінші жерге көшу, жұмысы жеңілдеу, нəтижелі болу. Мадина Мунаввара – жақсылық, сенімділік, кешірім, мархамет, қиыншылықтан құтылу, бақытты өмір сүру. Мазардың шұңқырына тасталу – қауіпті жағдайға түсіру. Май – мал-мүлік. Май жеу – денсаулық. Май төгілу (киімге) – жайсыз хабар. Май шам – жақсылық. Май шам өшіп қалу – дүние салу, саудасы жүрмеу. Май шамның білтесі қысқа болу – пайданың аздығы. Майды нанға жағып жеу – табыс табуы қиындау. Майлы қойдың еті – мирас. Маймен мұртын жəне көкірегін майлау – өтірік ант ету. Маймыл – өзгеріс, шығын, еріншек, салақ кісі. Маймыл етін жеу – қатты ауру, кесел. Маймыл күлкісі – жұрттың мазағы. Маймыл сыйлау – қолдағы аманатқа қиянат жасамау. Маймылға мініп, қалаған жағына бару – дұшпанына үстем келу. Маймылға немесе ұқсас аңға айналу – нығметтен айырылу. Маймылдар тордың теміріне өрмелеп жүру – құрбықұрдас, дос-жарандар пайдалану үшін айтылатын сөздер.

101

Макет – атқаратын жұмысын жүйелі түрде жүргізіп, мол табысқа жету, көздеген мақсатына жету, тасы өрге домалау. Макияж – жора-жолдастармен көп уақыт өткізу. Мақта – байлық, мал-мүлік. Мақта киім – сүннет. Мақта қолдану – уəдесінде тұру. Мақта теру – үлкен табыс, қуану. Мақтану – мал-мүлік пен ризық. Мақтаның көшеті – білімдар, мейірімді адам. Мақтаның шиті – қиыншылықпен қол жеткізген мал-мүлік. Мал – дүние-мүлік, жаңа достар арту. Мал басы – молшылық. Мал сауу – істеген ісінен мол табысқа кенелу. Мал-мүлкіне шыбын қону – оны ұрылардан сақтау. Малшының иті – табыс. Мангал – пайда немесе табыс. Мангал сыну немесе жоғалу – зиянға ұшырау. Мангалды біреуге беру немесе сату – жақсылық емес. Мандарин – ауруға душар болу, істі жүйелі түрде жүргізу. Манты – баласы ауру, қиыншылық пен қайғы-мұң. Маңдайша – ұзақ сапарға шығу. Маңдайын қасу – жуық арада дүние салу. Маңыраған қой – жаңа жарлық. Маржан – қуаныш, табыс. Марқа жүнді қой – үлкен олжа, ақша, мол табыс. Марс (қызыл жұлдыз) – жамандық пен қиыншылық, қорқу мен қобалжу. Марс жұлдызы көп қозғалу – өрт шығу, үйлер құлау. Маршал – мемлекеттік бір іске орналасу.

102

Мас болу – қиыншылық. Мас күйінде намаз оқу – өтірікші кісі. Маса – дұшпан. Маса шағу – тісін батыра алмай жүрген қас дұшпан. Масақ – қайырлы бала. Масақ мезгілсіз сарғаю, оны ору – кəрі адам өлу. Масақ теру – береке, тоқшылық. Матадан істелген сөмке – өсек-əңгімелер есту, ол үшін көңіл-күйі бұзылу. Машақат, қиыншылық – дүние салу, күн-көріс қиындау. Мəмесінде сүт жиналу – мал-мүлік. Мəрмəр тасы – атақ-даңқ, достық пен махаббат жəне бірінбірі түсінетін, араларында махаббат оты бар ерлі-зайыптылар. Мəсі – дүние-мүлік, жаман нəрседен сақтану. Мəсі жоғалту – дүние-мүліктен айырылу. Мəсі шешу – қиыншылық кету, қуаныш пен жақсы күн келу. Мəшине мініп жүру – жолға шығу. Мəшине ішінде кетіп жату – қазіргі жұмысынан кету. Мəшиненің дөңгелегі – бір кісілермен танысу жəне бұлардың біреуімен туысқан болу. Медаль – бос нəрсемен айналысу. Медальон – көптен бері кездеспей жүрген жолдастармен кездесу. Медбике – қатты шаршау, дем алу. Медіресе – сауда-саттық. Мезгілсіз жүзім – қайырлы іс. Мейрам – жақсылық. Мейіз жеу – үлкен табыс. Мейірім көрсету – дініне берік болу.

103

Мейірім-шапағат – бастаған істен оңды нəтиже көру. Мекке қаласы жағылу – намазға көп көңіл бөлу. Мекке Мукаррама – иманның белгісі. Меккеге қажылық үшін бару – қажылыққа бару. Меккеге сауда үшін бару – ашкөздік, сараңдық. Меккеде өлген кісілердің арасында жүру əрі олардан бір нəрсе сұрау – шаһид болу. Мектеп – білім. Мектепте оқып жүру – бастайтын ісі жайында мағлұмат. Мектепте сыныптастарымен бірге отыру – жұмыстары ойдағыдай болу. Мең – қуаныш, шаттық. Меркурий – атақты кісілермен жүздесіп, сөйлесу. Мешіт – ғалым кісі. Мешіт бұзылу – құрметті, беделді кісі дүние салу. Мешіт салу – жақсылық жасау, сүннет іс, туыстармен қарым-қатынасты күшейту. Мешітке кіру – күнəдан тазару. Мешітте намаз оқу – жақсылық. Мешітте намаз оқып жүріп жүзік тауып алу – салиқалы əйелге үйлену. Мешітте шешіну – күнəларынан арылу. Мешітте шырақ жағып отыру – ұлы білімдар болу. Мешіттегі шырақ сөну – білімді кісі дүниеден өту. Мешітті дүкен немесе дүкенді мешіт қылу – халал жолмен табылатын дүние-мүлік. Мешіттің есігі жабық тұру – таршылық. Ми – жинаған малға сақ болу. Ми жеу – қайғылы оқиғаға кез болу.

104

Ми сату – сапарға шығу. Микайл періште (ғ.с.) – бұл дүние мен ақыретте көздеген мақсатына жету, жамандықтан тиылу. Микайлмен (ғ.с.) сөйлесу немесе бір нəрсе алу – жақсылық. Микроб – абырой-атағына күндес, көре алмайтын кісілер. Миллионер – көп қиялдау. Миллионермен келісім-шартқа отыру – жұмыс табу. Мирас – өткінші қиыншылық. Миск (иіс су) – садақа беру, дүние-мүлік. Мискті иіскеу немесе сатып алу – жақсылық. Михраб – иманды немесе басшы кісі. Мойын – жағымсыз əрекеттер. Мойын ауру – қыспаққа түсіп, шағым туындау. Мойындық – жақсылық. Мойындық алтыннан болу – қолдан кеткен мал қайта келу. Мойындық жіптен болу – жақсылыққа кенелу. Мойындық күмістен болу – бақыты үйленгенде болу. Мола – ұзақ өмір. Молшылық – қиыншылықтан құтылу, қарыздарын өтеу. Монастырь – жалғыздық, жақсы мінез, дүние қызықтарын тастау, əйелімен ажырасу, жолдастарымен қарым-қатынасты үзу. Монша – нашар үй, алға ұмтылып, даму. Монша салдыру – жамандық істерге қол жұмсау. Моншаға шомылу – жақсы көретін адам əңгіме қылу. Моншада əн айту – негізсіз сөз айту. Моншада жалғыз өзі қалу – өсекке ілігу. Моншақ – күтпеген махаббат. Моншақ үзілу – күтпеген оқиға. Моторға жаңа қайрақ қою – жаңа əдіспен жұмысы реттелу.

105

Мөлтекаудан – көршілерінің бірімен арасы суу, қарымқатынас үзілу. Мөр – мақтаншақтық. Мөрі бар хат – жақсылық жəне үлкен қызмет. Мұғалім – білімі арту. Мұғалімнен сабақ алу – бақытты ғұмыр кешу. Мұз – өткінші қуаныш. Мұз еру – достары азаю. Мұз сатып алу – сүйіктілері көп болу. Мұздатқыш – салиқалы, епті əйел немесе адал дос. Мұзды сату – қуанышты хабар. Мұзды суға лақтыру – қаталдықтан мейірімділікке өту. Мұздың үстінде сырғанау – жетістікке жету. Мұнай – жаңа хабар алу. Мұнай шығатын жер – барлық тілек-арманы орындалу. Мұнара – екі адам арасын жарастыру, жақсылыққа шақыру. Мұнара құлау – аумақтағы ғалым бəлекетке ұшырау. Мұнаралар жығылу – жамандық, қиыншылық. Мұң-қайғы – қайғы, жаманшылық кету. Мұржа – табыс көзін жоғалту. Мұржа құлау – отбасында біреу науқастану. Мұржадан түтін шығу – қуаныш жəне берекет. Мұржаны тазалау – аурудан құлан-таза жазылу. Мұрны сіңбірікке толу – əйелі жүкті болу. Мұрнына дəрі тамызу – кейбір сырлар шешілу. Мұрты ағару – бастаған ісінен бас тарту. Мұртын қыру – қарызынан құтылу. Мұрын – уайым кернеу, жоқшылық. Мұрын ағу – беделді адамнан келетін пайда.

106

Мұрын ауру – жанашырлары сынға алу. Мұрын кесілу – жұмысы кері кету. Мұрын қанау – бай болу. Мұрын мен қолтықтың жүндерін алу – қарызды өтеу, сүннетпен жүру. Мұрын мен құлақ кесілу – қателік істеу, кейде кедейлік. Мұрын тесілу – біреуден жəрдем алу. Мұрын үлкею – беделі өсу, мал-мүлкі арту. Мұрынға бір нəрсе кіру – қайғылану. Мұрыннан аққан қан жағылу – қолына арам мал келу жəне күнə істеу. Мұса (ғ.с.) аса таяғын ұстап тұру – атақ-даңқ пен құрмет, дұшпанға үстем болу. Мұса Пайғамбар (ғ.с.) – ақиқатты ұстанғандар үстем болу. Мұсылман болу – жақсылық. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у) – тілегі қабыл болу, жақсылық, қиыншылық кету. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) бір жерде азан оқу – береке, молшылық келу. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) бір зат сыйлау – жақсылық, əрі жақсылыққа шақыру, жамандықтан тию. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) бір нəрсе үйрету – бірге намаз оқу немесе тəтті тағам ұсыну. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) дүниеден өту – жақсы адам дүниеден өту. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) қабірін зиярат ету – табыс. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) мəсі кию – сапарға шығу. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) істеп жатқан нəрселерді қадағалап тұру – əйеліне зұлымдық қылмау, əйел көңіліне қарау.

107

Мүгедек – жағдайы жақсару. Мүйіз – күш-қуат пен пайда. Мүйізді ат – дұшпанымен дауласу. Мүйізді болу – мол ақшаға кенелу. Мүйізді мал – жұбайы сүйіспеншілігіне бөлену. Мүйізді малдың мүйізі жоқ болу – дұшпанынан құтылу. Мүсін – қорқыныштан ұзақ болу мен дұшпанды жеңу, балашаға, жұбай, табыс, дін мен дүниеден бас тарту. Мықты үй – күш-қуат, жəрдемші, ұзақ өмір. Мылқау – діні бұрыс болу, жалған сөз. Мылқау болу – дұшпанын жеңу, қуанышқа, табысқа жету. Мылтығын сатып ақшасын алу – жұбайын өте жақсы көру. Мылтық – күтпеген жағдай. Мылтық пен оқ – жолаушы болу, пайда. Мылтықпен оқ атып нысанаға тура тигізу – шын сөйлеу. Мылтықтың шүріппесі сыну – жолаушылықты толық орындай алмау. Мына егіндікке төсегіңді сал деген əмір алу – молшылық. Мыстан – қиялданып, орындалмайтын істің артынан кету. Мыстан бірден жоқ болу – қиыншылық пен дерттен құтылу. Мыстанмен сөйлесу – жұбайымен ұрысу. Мыстанның сыпырғысына бірге отырып, аспанда ұшу – ақша табу. Мысық – бəлеқор, жалақор адам, қызметші кісі. Мысық етін жеу – сиқыр үйрену. Мысық тістеу немесе тырнау – ауруға шалдығу. Мысықты сатып жүру – дүние-мүлкін жұмсау. Мысықтың дауысы – қоштасу.

108

Мінбе – қызметі өсу жəне əйел. Мінбеге шығып отыру – біреуге мирасқор болу. Мінген кеме ауада жүзу – өлімі жақындау. Мініс түйе – іс-əрекет, қиыншылық жəне əбігер нəтижесінде қалаған нəрсеге жету. Нағашы – сенімді адамнан күтпеген жағдай. Надандық – ақылдың аздығы. Найза – əйел, бала-шаға, сапар, күш-қуат. Найза ұстап атқа мініп жүру – байлық. Найза ұстап жүру – ұлды болу. Найза ұстап көшеде жүру – баласы дүниеге келу. Найзағай – тура жолға түсу. Найзағай жарығы – күтпеген жерден келетін жақсылық. Намаз – діні тура болу. Намаз оқып болып мешіттен шығу – берекетке бөлену. Намаз оқып жүру – алдағы уақытта оқу не жаңалық. Намазда дұға ету – балалы болу. Намазда жамағатқа имам болу – жұмысқа орналасу. Намазда сөйлеу – сөзіне тою. Намазды толық емес, кеміс оқу – сапарға шығу. Намазын толық оқып, сəлем беріп бітіру – қиыншылық кету, қуаныш болу, махаббат сезіміне бөлену, Пайғамбардың (с.а.у.) сүннетіне, жолына мойынсұну, жұмыстан босатылу. Намыстану – қызғану. Нан – байлық, олжа, несібе, қайғы-мұңнан арылу. Нан аяқ асты жату – молшылық пен арзандық. Нан бал мен шекер сияқты тəтті болу – қымбатшылық. Нан бұлттың немесе үйдің үстінде тұру – қымбат болу. Нан дайында деген əмір алу – жолы болу.

109

Нан жауып жүру – береке, тоқшылық. Нан кес деп əмір беру – қызғаншақтық. Нан кесу – жақсы бір хабар есту. Нан қанаттанып ұшу – жұт. Нан қоқыста жату – арзандық пен молшылық. Нан пісіріп жүру – табысқа кенелу үшін еңбек ету. Нанға бал жағып жеу – қиындықсыз мол табысқа жету. Нанға тұз араластырып жеу – қиыншылық пен ауру. Нарын турау – ұсақ-түйекке күйіп-пісу. Науат жеу – тілегі орындалу. Науқас аңшы – барлық істегі сəттілік. Науқас кемеге өлгенмен бірге міну – бүліктерден арылу. Науқастанып жүрген құрбысын көру – науқасынан құтылу. Нашар көз – қол қусырып қалу. Нəби – əке, білімді, дана кісілер. Нəби болу – шейіт болу. Нəпіл намазы – береке-ризық, жора-жолдастары мен көршілеріне жəрдем ету. Нəресте жылау – өкіну. Нəресте көтеріп жүру – ауыртпалық. Негр – қиыншылықтан құтылатын күн жақын болу. Неке жүзігін тағу – үйлену. Немере – арадағы сүйіспеншілік. Нөмір – сауда-саттықтағы табыс. Нұх Пайғамбар (ғ.с.) – өмір жасы ұзақ болу əрі арманмақсатына жету. Нұх Пайғамбардың (ғ.с.) кемесі – қуаныш, жаңбыр жауу. Нымша – жақсылық емес. Ожау, шөміш – жақын уақытта қадірлі қонақтар келу.

110

Ойнау – қайғы-мұң, ауруға шалдығу немесе халық арасында беделі түсу. Ойын немесе музыка аспабын сындыру – күнəсынан арылып, жағдайы жақсару. Ойыншық сатып алу – қуанышты хабар есту. Оқу – қуанышты хабар алу. Оқуға бару – білім жолын қуу. Оқушы – қуаныш. Оқушы боп мектепке бару – өмірде маңызды өзгеріс болу. Оқушы ұрлық істеу – қайырлы білім алу. Он үш, он сегіз, он тоғыз, алпыс, екі мың – жақсы емес. Он, он бір, он екі, он төрт, он бес, он алты, он жеті, жиырма, отыз – мұрат-мақсатқа жету. Онға дейін санау – істі тындырымды түрде орындау. Оң қолы дірілдеу – қиыншылық. Оң қолы жаралану – өз туысы жағынан келетін пайда. Оң қолы кесілу – ұрлық жасау. Оң қолы шолақ болу – үлкен күнə істеу. Операция жасау – үлкендердің жəрдемін көру. Ораза – шипасын табу. Оразасын бұзу – ризыққа кенелу. Орақ – біреуге ашулану, ризық пен шыншыл хабар. Орамал – қуаныш, мейірімділік пен кішіпейілділік. Орамал сатып алу – олжа. Орамал сыйлау – перзент. Орау – шешілмей жүрген мəселені шешу, тəртіпсіздік жасау. Ордалы жылан – бақ-дəулетке, мұратқа жету. Оркестр аспаптарының бірін тарту – достардың аянышты халіне өкіну.

111

Оркестр концертін тыңдау – өткінші қайғы. Орман – молшылық пен берекет. Орман кептері – жақсылық. Орманда адасу – достар сенімсіздігі, дұшпан ортасында болу. Орманда жабайы аңға кезігіп, олар шабуыл жасау – қызғаншақ адамдармен бірге жұмыс істеу. Орманда жеміс теру – күтпеген олжа немесе жолы ашылу. Орманда жүру – қиналу, жолы болмау. Орманда жүріп, адасу – тапсырылған істі орындау барысында көптеген кедергілерге кездесу. Орманның ішінде жүру – ішкі жан-дүние қиналысы. Орындалмайтын айқыш-ұйқыш жазу берілу – кейбір істер оңай шешілу. Орындық – қиыншылықтан, жаманшылықтан құтылу. Орындықтан құлау – күтпеген бір хабар. Осқырынған жылқы – күтпеген жағдай. От – сыйлы адамдарға жақын болу, хабар. От жарығы – қуанышты хабар. От жұту – біреудің дүниесіне қол сұғу, жетім малын жеу. От қарсы лаулау – туған-туысы туралы қайғылы хабар. От пен түтін – сыйлық алу. От төсегінде сөну – науқасынан жазылу, қиыншылықтан құтылу. От ұшқындары – бала-шаға. Отқа қарау – көңіл-күйін түсіретін хабар алу. Отқа отын тастау – жақсылық. Отқа пісіріп жату – сұхбат тыңдап, жақсы хабар алу. Отпен күйдіріп алу – малынан зекет беру.

112

Отта ет пісу – өсек-аяңға іліну. Отта қазан жану – туған-туыстарының кесірі тию. Отын – өсекшілдік. Отын арқалау – олжа. Отын жинау – күтпеген олжа. Отын ұстау – ризық пен берекет. Отын шабу – шығын. Отырған немесе жатқан жерде намаз оқу – бастаған жұмысы бітпеу. Отыру – əдепсіздік, қорқақтық. Ошағы өшу – жайсыздық. Ошақ – мал-мүлік. Ошақ бұзылу немесе оты сөну – жанұяның берекесі кету. Ошақ жағу – отау құру. Ошақ соғу – жаңадан отбасы құру, жұбайымен бақытты ғұмыр кешу. Ошақтың басында жалғыз отыру – зиянға ұшырау. Өгіз – басшы адам. Өгіз бағу – таңырқау. Өгіз сатып алу – дос-жарандарына мейірім-шапағат ету. Өгізге міну – арзаншылық пен молшылық. Өз баласын өлтіру – ризыққа кенелу. Өз етін жеу – тапқан табысын пайдалану. Өз суреті қолында жүру – ажал. Өз үйі өртеніп күл болу – ауруға душар болу. Өз үйінің бақшасы – сенімділік əрі тазалық жəне мал. Өзге адамның атына мініп жүру – мəртебесі көтерілу. Өзге адамның надандығы – өзге күнəсін қазбалау. Өзен – табысы ағын судай таусылмай жалғасу.

113

Өзенде дəрменсіз ағу – аяқ асты тап болатын қиыншылық. Өзеннен бір нəрсе алу – жұмыс орнында мұқият болу. Өзеннен су ішу – дүние-мүлікке ие болу. Өз-өзіне қол жұмсау – тəубе ету. Өзі жиренішті халде – жарқын жүзді, мейірімді жан болу. Өзі немесе басқа біреу асылып тұру – мұратына жету. Өзін ата ретінде көру – дені сау болып, ұзақ ғұмыр кешу. Өзіне берілген нанды дереу жеу – таза ризық. Өзіне құрма берілу – мал-мүлікке ие болу. Өлген адам бағалы нəрсе беру – күтпеген жерден қайыр. Өлген адам нан беру – күтпеген жерден келетін мал-мүлік. Өлген адам сау жүру – ақыретте үлкен нəсіпке қауышу. Өлген адам сөйлеу – ауа-райы бұзылу. Өлген адам үйде жүру – жайсыздық. Өлген адам үшін бақырып-шақырып жылау – қуаныш пен бақыт. Өлген адам үшін жылау – уағыз-насихат. Өлген адамды сүю – артта қалған мирасын пайдалану. Өлген адамды ұру – дініне берік болу əрі қарыздарын өтеу. Өлген адаммен жүру – құдайы, садақа. Өлген адаммен сөйлесу – ұзақ өмір. Өлген адамнан таяқ жеу – жоғалғанын табу немесе сапарға шығып пайда түсіру. Өлген адамның қуанышты түрі – о дүниелік халі жақсы болу. Өлген əйеліне үйлену – үміт еткен нəрсесіне жету. Өлген кісі құшақтап, тарапына алып кету – дүниеден өту. Өлгендер тірілу – ол жерде ақиқат бар болу. Өлең – өтірік куəлік беру.

114

Өлең айту – таң қалу. Өлең айту немесе жаттау – мəртебесінен айырылу, дінге немқұрайлы қарау. Өлең жазу – көрген қиыншылықтарын білім ретінде алу, нəзік жан болу. Өлең тыңдау – шыншылдық. Өлең шығару – олжалы болу. Өлтіру – күнə істеу. Өлу – өмірі ұзақ болу. Өлшеу – салиқалы адамдардың халін сұрау. Өлік – жаман бір хабар, істеген күнəсіне өкіну. Өлік жуу – қарыздары өтелу. Өлік қайта өлу – өлікпен байланысы жақсы адам өлу. Өлік өзін-өзі жуу – бала-шағасы молшылыққа кенелу. Өлік өлікті көму – құрбы-құрдастары арасында достық қарым-қатынас арту. Өлік сау жүру – үміт үзген ісі болу. Өлікке ішіп-жейтін нəрсе беру – малына кесір тию. Өліктерді базарға тасу – қажеттілігіне жету жəне саудасы ілгерілеу. Өліктерді қабірге тасу – тура іс істеу. Өлікті арқалап жүру – дінсіз адамның басына келген машақатын мойнына алу. Өлікті көрмей қабірге бару – жақын уақытта үй сатып алу. Өліктің кебіні қысқа болу – тəубе ету. Өлім – діннің əмірін орындауындағы кемшілік. Өлім төсегіндегі адам кемеге міну – өмірі ұзару. Өліп қалу – бақытты ғұмыр кешу, өмірі ұзақ болу. Өнім – жаңа табыс табу.

115

Өрмекші – күйеуімен жатқысы келмейтін əйел. Өрмекші мен ұясы – жалқаулығын таныту. Өрнектелген шұлық кию – əдепті қызға үйлену. Өрт – ұзақтан хабар келу. Өртенген қырман – қолдағы мал-мүліктен айырылу. Өрік – ризық, жақсылық. Өрік ағашы – адамдардың пайдасына жарайтын адам. Өрік жеу – уайым. Өрік талы – уайым, реніш. Өрілген жіп – кейбір мəселелерді шешу үшін адамдарға жəрдем беру. Өсек-аяң – ұрыс шығарып жүретіндерден аулақ жүру жəне ондай адамдармен бірге жұмыс істемеу. Өскен қара мұрт – қайырлы əрі пайдалы табыс. Өсімдікке қарау – қуаныш. Өте тəтті кофе ішу – дүние-мүлкі азаю немесе харам бір жолмен табылған ақша. Өткел – қиын деп жүрген ісі оп-оңай біту. Өткір көз – барша адам үшін жақсылық. Өтірік айту – жалған куəлік беру, жала жабу. Өшкен от қайта жану – ұрлық. Өшпенділік – жақтырмаған кісі жағынан жəрдем-көмек келу. Өшіп қалған, көрінбейтін бұлыңғыр жазуды оқуға тырысу – берілген істі орындау. Өшіргішпен өшіру – істеген қателігінен зиян келу. Өшіру – бүліктің шығуына тосқауыл болу. Пайғамбар қабірін қазу – Пайғамбар жолын, сүннетін ұстау. Пайғамбарды өлтіру – аманатқа қиянат ету, сөзінде тұрмау. Пайғамбарымыздың əйелдері – ана, əже, қайыр-берекет.

116

Пал – қиял-ойға батып зиянға ұшырау. Палау – түсінбей жүрген кейбір мəселелерді шешу. Палаудың үстіне айран құю – жақсылық емес. Палшы – амалы босқа кету. Палшы айтқанын түзету – діни білімі əлсіз болу. Палшы болу – жақсылық, атақ-даңқ. Палшы қасына барып бір нəрсе сұрау – ауыр азапқа түсу. Палшыларға алдану – ақиқаттан ұзақ кету. Пальто жыртылу – науқастану. Пальто шешу – жұмыс ретсіздігі. Пальтоны біруге беру – бақытты сəттерді бастан өткізу. Пальтоны ұрлату – кедейлік халге түсу. Парк – бақытты, қуанышты ғұмыр кешу. Парыз намаз – Алланың əмірін орындау, жамандықтан ұзақ болу, уəдесінде тұру жəне ренжіскен адаммен жарасу. Паспорт – шет елге баруды қалау. Патша – мемлекет тарапынан берілетін қызмет не ризық. Перғауын – дін дұшпаны. Перде – жұмысты жасыру. Періште – қызметі өсу. Періште нəрсе алып келу – əдепті, сыпайы, иманды бала. Петрушка – жақсылық. Пирамида – үлкен мəртебеге көтерілу. Пирамида үстіне шығу – мəртебе жоғары болу. Пияз – жаманшылық, сарыуайым, реніш. Пияз бен сарымсақтың қабығын тауып алу – арам жолмен табылатын дүние. Пиязды көріп жемеу – қайыр. Пияздың қабығын аршу – біреуге жағымпаздану.

117

Пойыз – жақын жерге сапарға шығып, табыс табу. Пойыз бұзылып, жарты жолда қалу – ауруға ұшырау. Полиция қызметкері – Əзірейл, қайғы-мұң, залым адам. Помидор – қуанышқа бөлейтін хабар есту, қиыншылық. Помидор, қияр – ауа-райы бұзылу. Поп – сауда-саттықта жолы болу. Пошта – күтіп жүрген хабары кешігу. Прожектор – жолы ашылып, біраз нəрсеге қол жеткізу. Пұт – мол мал-мүлікке бөлену, əйелге немесе еркекке ғашық болу, дұрыс сөйлей алмайтын, ақымақ, мылқау адам. Пұттарды сындырып қирату – дұшпандарын жеңіп, ешқандай айлаға алданбай, үлкен мəртебеге қауышу. Пышақ – жала жабылу. Пышақ алып жүру – қауіпті адамдар. Пышақ сатып алу – сақ болу. Пышақпен кесу – қолына түсетін мал-мүлік пен ақша. Пышақты жоғалтып алу – аса бір қауіптен құтылу. Піл – тату-тəтті қауым, ғалымдар мен адамдардың мəртебесі, қиын-қыстау кезеңнен құтылу. Піл езіп, үстіне шығу – өлу. Піл қорқыту – науқас болу. Піл сөйлеу – үлкен жақсылыққа кенелу. Пілге жейтін нəрсе беру – беделді адамнан жəрдем алу. Пілге міну – дүние-мүлікке бөлену. Пілдің артына түсіп қуып жүру – мемлекеттен зиян шегу. Пілік – үйдегі немесе жұмыстағы басшы. Пілік жану – басшы өлу. Піліктен оттың ұшқыны шығу – басшының қол астындағыларына кесірі тию.

118

Піскен балшық – адамдарды бір-бірімен ұрыстыру. Піскен бауыр жеу – оңай жолмен мал табу. Піскен ет жеу – малы арту. Піскен етті қариямен бірге жеу – беделі арту. Піскен жұмыртқа – оңай қолға түскен олжа. Піскен күріш – тиімді сауда. Піспеген асқабақты жеу – біреумен ұрысу. Піспеген балшық жеу – жанұясы үшін мал жинау. Піспеген көк петрушка жеу – əйелімен түсінісіп, бақытты өмір сүру. Пісте шағу – өмірдің ұсақ-түйегі. Пітір садақасы – қарызын өтеу, шипа табу. Радио – ұзақтан хабар алып қуану. Радиодан музыка тыңдау – жақсы көретін адамымен бірге бақытты күндерді бастан өткізу. Райхан гүлі – бақыт немесе күтпеген кездесу. Рак – өмірі қызық, жақсылыққа, қуанышқа толы өту. Рамазан айтында жүру – қайғы-мұңнан арылу, қуаныш. Рахаттану – өміріндегі келеңсіз жағдайдан құтылу, науқас туысы жазылу яки алыстағы танысы оралу. Редактор – жарқын өмір. Резіңке – қуаныш. Резіңке аяқ киім – жамандық. Резіңке доппен ойнау – жақсылық. Ректор – жаңа жұмысқа орналасу. Рентген – шынайы пішінін жасырып жүру. Роман – адамдардың əлеуметтік мəселелеріне араласу. Роман жазу немесе роман оқу – біреумен танысып үйлену немесе жақсы қарым-қатынас құру.

119

Сабақ – достарымен түсінісу. Сабы жоқ балта – отбасындағы көңілсіздік. Сабын – қолға түсетін мал-мүлік. Сабынмен киімін жуып тазалау – науқастан жазылу. Сабынның бөлшегі – қайғыға түскенде жұбататын адам. Сағат – өмірі, жұмысы мен үйінің жинақылығы. Сағат сыну немесе жоғалу – жақсылық емес. Сағат тағу – перзентті болу. Сағат шылдырлау – маңызды кездесу. Сағыз – жағымсыз іс-əрекет. Сағыну – үміт еткен нəрсеге біраз уақытқа дейін жете алмау. Садақа беру – бəле-жаладан құтылу, ризық пен берекеттің молшылығы, жақсылық. Саз топырақ – дүние-мүлік. Саз топырақты жеу – харам мал. Сазан – табыс табу жолын ауыстыру. Сақал – олжа, байлық. Сақал-мұрты өсу – олжа, несібе. Сақалы ағару – кедей болу. Сақалы ақтың сақалы қара болу – қуаныш пен күш-қуат. Сақалы боялу – амалындағы айла. Сақалы қарнына жету – мал-мүлікке ие болу. Сақалын қынамен бояу – құлшылыққа берілу, жоқшылыққа шүкір ету, Алла Тағала үшін жұмыс, қызмет ету. Сақалын қысқарту – жақсы емес. Сақалын немесе киімін қайшымен кескілеу – қиянат жасау. Сақталған құрма – жиналған мал-мүлік. Салиқалы адамдармен бір кемеге міну – күнəдан тазару. Салиқалы адамдармен бірге жүру – солар сияқты болу.

120

Салих Пайғамбар (ғ.с.) – құрмет пен мəртебе. Салқын ауа – көңілі жайлы болу, дерт пен қайғыдан арылу. Сан – адамның өмірі мен тұрмысы, мал-мүлкі. Сан (жамбас) – əйелінің дүние-мүлкі. Сан жəне санау – дұшпанын жеңу. Санау немесе бір санды іздеу – арзан бағаға зат алу, ақша қаржылау. Сандық – үй, əйел жəне дүкен. Саны ашылып қалу – жағдайы жақсару. Саны жүн басу – қарызға бату. Саңырауқұлақ – жақсылық. Саңырауқұлақ шыны ыдыста – өтірік сөз, негізсіз хабар. Сапарға шығу – бір жағдайдан екінші жағдайға көшу. Сапардан оралу – жауапкершілікке дұрыс қарау. Сарай – дүние-мүлік, атақ-дəреже. Сараңдық – ояу кезінде шипасы табылмайтын ауру. Сарқырама – үлкен олжа. Сары ауру – лайық емес жұбай. Сары гүл – науқастық. Сары киім – əлсіздік пен ауру. Сары май – ризық, берекет, мол табыс, мал-мүлікке кенелу. Сары тері – жеңіліс табу. Сары түс – өте сақ əрі сезімтал болу. Сары түсті кездеме – ауру. Сары шымшық (сарала) – ұрыс, жанжал. Сары шымшық қапас (тор) ішінде отыру – бақытсыздық. Сары шымшықтың əуендеген дауысы – мөлдір махаббат. Сатқын – жақсы істердің орнына жаман істерді таңдау. Сатқын секілді іс істеу – жоспарлы əрекет.

121

Сатқынмен əңгімелесу – жайсыз хабар алу. Сатқынмен бірге тамақ жеу – жамандық. Сатқынмен кездесу – адамдардан ұзақ жерде өмір сүру. Сатушы – Алланың тиымдарына мойынсұнбау. Сау адам өлу – өмірден алатын нəсібі. Сауған сиырдың сүтін ішу – байлығынан пайда көрмеу. Саудагер – табыс пен пайда, үлкен мəртебе. Сауда-саттық – ешқандай қиыншылықсыз өмір сүру. Саусағы кесілу не ешқандай іске жарата алмау – əке-шеше мен бала-шағасынан пайда көрмеу немесе малына кесір тию. Саусағындағы алтын, күміс жүзік – қазынаға кенелу. Саусақ – бала-шаға, əке-шеше, жан-жануар, мал-мүлік. Саусақтары артық болу – нысапсыз болу. Саусақтарын жалау – едəуір ризыққа кенелу. Саусақтарын шытырлату – туыстарынан жаман сөз есту. Сауылған сүт – мал-мүлік. Сауыт – дұшпаннан қорғану, əкесіне жəрдем беру. Сауыт кию – жəрдем беретін бауыр. Сауыт тоқу – маңызды іс істеу. Сауыт-сайманмен ұрысқа шығу – айлакер жəне бай əйелге үйлену. Сахаба (Пайғамбардың серіктері) – ынтымақ, дұшпандық пен қызғаныштан құтылу, ыза-кектен арылу мен сүйіспеншілік. Саяхат – бастаған ісін сəтті аяқтау. Сəби сатып алу – қатты өкінетін қателік істеу. Сəбиге сəнді киім кигізу – қиыншылықтан құтылу. Сəбіз – ашығу, қиын істі істеуге бел буып кірісіп, оңай бітіру. Сəжде – тəкаппарлықтан арылу, Алла Тағала разы болатын іс істеу.

122

Сəлем беру – жақсы сөз есту жəне жақсы сөз айту. Сəресі асы – дұшпанға айла-тəсіл қолдану. Сəуле шашқан алау – жан-жақтан жақсы болу. Сəулетшінің үркер жұлдызы – өнері одан сайын арту. Себепсіз, орынсыз хайуандарды бауыздау – ақырет істері нашар, иманы əлсіз болу. Секіру – адамның жанын қинайтын сөздер есту. Сел – дұшпанның шабуылы. Сел барлық жерді қаптау – қайғы келу. Сел кірмеу үшін əбігерлену – жанұясын əрі туған-туыстарын дұшпандықтан құтқару. Сел қан мен қоқыс боп ағу – Алла Тағаланың азабы. Селге немесе шұңқырға түсіп, үстінің барлығы суға малыну – ақша үшін кикілжің туындау. Селдің ішінен жүзіп шығу – зұлымдықтан құтылу. Семіру – мал-мүлкі көбею. Сиқыршы – күмəнді нəрселерден ұзақ болу. Сирень – баласы бар əйелге ғашық болу. Сиыр – жылдар, жақсылық, өнім мол, айдалған жер, ренжу. Сиыр буаз болу – əйелі жүкті болу. Сиыр еті – қиыншылық. Сиыр етін жеу – адал мал-мүлік. Сиыр етінен жасалған кəуап – ер бала дүниеге келу. Сиыр өзіне қарай беттеу – берекетке қауышу. Сиыр сауу – молшылыққа кенелу. Сиыр сауып жүру – денсаулығы жақсару, қуану. Сиыр семіз болу – салиқалы əйел. Сиыр тістеп алу немесе сүзу – ауруға шалдығу. Сиырды сауып, сүтін ішу – байып, жағдайы жақсару.

123

Сиырдың миы – зиянға ұшырау. Сиырмен сөйлесу – мол байлыққа кенелу. Скрипка – шынайы махаббат оқиғасына куə болу. Скрипка сыйлау немесе скрипкада ойнауды үйрету – өсиет айтып, өнеге болу, əрі жəрдем ету. Скрипка сыну немесе шегі үзілу – мұң-қайғы. Скрипканың əдемі əуені – достық. Соғыс кезінде дұшпаның өлтіру – қуаныш. Соғысқа кету – ақыретте үлкен дəрежеге шығу. Соғысқа шақырылу – адамдарды бір-бірімен шағыстыру. Соғыста өлу – куəлік ету. Соғыстан қашу – күнə істеу. Соғысу – əйеліне деген мейірімі аз болу. Соқыр – Құран Кəрімді ұмыту. Сол қолы жаралану – əйел жағынан келетін пайда. Солған гүл – өкініш. Соңы жоқ көше – кіріскен ісі ретсіз жүру. Сорпа – істері араласып, ретсіз жүру. Сорпа беру – ісіне өзгелер бас сұғу. Сорпа пісіру – жұмысы жайында жаман нəрсе ойлау. Сорпа ішу – қарбалас істің ішінде жүру. Сорпа ішіп үстіне төгіп алу – аса қиын жағдайға ұшырау. Сот қызметкері – ақиқатқа жету. Сөз, бос сөз – əдепсіз, жаман кісі, жағдайы нашар болу, надандық пен əлсіздік. Сөздік – жеткен жетістіктері, мол табыс. Сөзжұмбақ – көптеген мəселелер шешу. Сөмке – сапарға шығу. Сөмке сатып алу – достарынан көңілі қалатын сөз есту.

124

Сөмкені бір жерде ұмыту – үйін немесе жұмысын өзгерту. Сөмкесін жоғалту – уайымнан құтылу. Сөмкесіне ақша салу – банкідегі ақшасы көбею. Стакан – əдептіліктен күмəн келтіру. Стакан қолынан түсіп, сыну – мал-мүлкінен айырылу. Стаканды сындыру – жаман хабар есту. Стипендия – қолдауға ие болып, жетістікке жету. Су – бақытты ғұмыр кешу, тазалық, аурудан айығу. Су диірменін қолмен айналдыру – ешкімнің жəрдемінсіз қалып, өз ісін өзі шешу. Су жағалап жүру – көңілдің жайсыздығы, ауру. Су жылан – мал-мүлік. Су мен жасыл шөп – қайғы-мұңнан арылу. Су мөлдірлігі – арзаншылық пен молшылық. Субханаллаһ – қиыншылықтан құтылу. Суға жуыну – қуанышты олжа күтіп тұру. Суға қарап, өзін көру – жанұясына жақсылық жасау. Суға малыну – үлкен қызмет. Суға толған стакан – игі хабар мен сыйлық. Суға толы күбі – тақуа адам. Суға толы шелек – жақсы жұмыс немесе жақсы хабар. Суға тұншығу – тарығу, қиналу, ренжу. Суға түсу – қуаныш пен мал-мүлікке қол жеткізу. Суға шомылу – күтпеген жаңалық, пайда мен ризық. Сулы батпақ – бəлекетке душар болу. Сулы батпақтан шығу – денсаулығы жақсару. Сумен толтырылған қауыз – жомарт адамнан жəрдем алу. Сурет – ұзақтағы туған-туыс, бауырдан хабар-ошар алу. Сурет салу немесе жазу жазу – қиыншылықсыз ұзақ өмір.

125

Суретші – білімдарлық. Сусын – ауру. Суы бар кесе – балалы болу. Суы тартылып қалған құдық – ажал. Суықта жаурау – кедейлік. Сүзгіш – дін мен білім, туралықты жақтайтын адам. Сүзісу – бəле-жала жəне жаманшылық. Сүйену – ісі оңай жүру. Сүйкімсіз əлпет – қауіп. Сүйісу – өзгеріс. Сүлгі – қыз бала туылу, жаңа жұмысқа орналасу, хат-хабар. Сүлеймен Пайғамбар (ғ.с.) – қиыншылық, саяхатқа шығу, атақ-абырой, дүние-мүлік. Сүннет намазы – тазалық, қиыншылыққа сабыр ету. Сүннетке отыру – лас нəрселерден тазалану, күнəсі кешірілу, үйлену. Сүңгу – табысты болу. Сүр үрлегенін есіту – ақиқатқа құлақ салу. Сүр үрлегенін екінші рет есіту – өмір, шипа алу, арзаншылық болып, қайғы-мұңнан арылу. Сүріну – қарыздану. Сүт – еш қиындықсыз қол жеткізген мал-мүлік, көңілі ағару. Сүт ана – əдемі баласы болу. Сүт ему – жетімдік, мұқтаждық. Сүт орнына қан шығу – харам мал-мүлік. Сүт сауу – айла. Сүттен шығару – қиыншылықтан құтылу. Сүю – қажеттіліктен құтылу. Сыбызғы, сырнай-керней тарту – қайырлы хабар.

126

Сыздауық – жұмысының берекесі кету. Сыздауықтан ірің ағу – ауруынан жазылу. Сыйлы қария жақындау – қайыр мен береке. Сыйлық – табысты іске дос-жарандар үгіттеу, достық пен сүйіспеншілік, араздасқан адамдармен жарасу, көңілі жай табу. Сыйлық сатып алу – қуаныш, олжа. Сынған аяқ немесе кесілген аяқ – таршылық. Сынған шанышқы – қайғы. Сынған шыбық – қауіп пен дұшпан. Сынған шыны – мал-мүлік. Сындыру, шағу – зарар, өлім. Сыпырғы – байлығынан айырылу. Сыпыру – сəулетші, жақсылық. Сыра – жөнсіз, ретсіз жүріп жатқан істер. Сыраны сыйға тарту – білместіктен бір істі қате істеу. Сыраны төгу – жөнсіз нəрселерден қорқудан арылу. Сыраханадағы төбелесу – мақсатына қиналса да жету. Сырға – Құран Кəрімді жаттау немесе ізгі іс істеу. Сырғасы бар əйелмен сөйлесу – саудадан түсетін мол табыс. Сырғасы күміс болу – Құран Кəрімнің барлығын жаттау. Сырнай – бос хабар. Сырнайдың дауысы – сараң байлар. Сырнайшы – хабар тасушы. Сіңбіру – өзіне ұқсайтын баласы болу. Сірке – өсек-аяңға ілігу. Сіріңке – биікке қол жеткізу, жақсылық. Сіріңке жағу – жақсы хабар. Сіріңкемен темекі тұтату – бір нəрсеге өкіну. Сіріңкені жаға алмау – қызғаншақ адам болу.

127

Табақ – дос. Табақ сындыру – қуанышты хабар алу. Табақпен бас тарту – құрметті қонақ болу. Табан – сапарға шығу жəне табысты оралу. Табыс – күн-көріс, бақытты өмір сүру. Табыт – қыруар мал-мүлік. Табыт алу – əдепті əрі білімді болу. Табыт ішінде жату – дүниесі көп болу, мəртебеге жету. Табыт ішіне қойылу жəне бір топ адам иығына көтеріп салу – салтанатқа ие болып, билікке көтерілу. Таға – жақсылық, дүние-мүлік, көздеген мұратына жету. Тағылып тұрған медальды жұлып алу – қиыншылық. Таз, қасқа – байлығы қолдан кету. Таза ауа немесе əсем нəрселерді иіскеу – жақсылық. Таза аула – қуану. Таза аяқ-киім – тамаша əрі бақытты өмір сүру. Таза əрі реттелген даңғыл – мемлекет істері жақсы болу. Таза топырақтың үстіне отыру – бақыт. Таза ұннан пісірілген нан – білім, салиқалы əдемі жұбай. Тазқара – ақымақ жəне қадірсіз адам. Тазқараның дауысын есту – қайғы-қасіреттен құтылу. Тазы иттер қалаға кіру – жұмыссыздық. Тазымен аң аулап жүру – сенімге жету, даңққа ие болу. Тай – бақытты ғұмыр кешу. Такси – бөгде адамнан уақытша мал-мүлік алу. Тақ – сапарға шығу. Тақта – ерлі-зайыптылар. Тақта арқалап жүру – жаман адамға қызмет көрсету. Тақта отыру – құрметке бөлену, мəртебесі арту.

128

Тақыр тауға шығу – жаман адамдармен жұмыс істеу. Талшын – қонақ келу, саудада табысты болу. Талып қалу – жаман хабар есту. Талып қалып есін жию – жолы болу. Там төбесі – беделді əйел немесе еркек. Там төбесінде қатты жүгіріп жүру – келеңсіз жағдай. Там төбесіне шөп шығу – жақсы емес. Там үстінде адамдар жүру – жақсы емес. Там үстіне шығу – қайғы-қасіреттен құтылу. Тамағына тас тұру – өкіну. Тамағына шыбын түсу – малын біреулер қызғану. Тамақ – қайыр, жақсылық. Тамақ пісіру – күтпеген жерден пайда келу. Тамақ істейін деп жүру – пайдалы істі бастау. Тамақты су ішкендей ішу – ризық-несібесі мол болу. Тамнан құлап, қол-аяғы сыну – бəлекет келу. Тамнан төменге құлау – жұбайынан, жанұясынан айырылу. Тамыр – үлкен жанұя, бала-шаға, туған-туыс, бауырлар. Тамыр əдемі болу – əдемілік. Тамыр мен сіңірлер – отбасы мүшелері, туыстары. Тамыры бұзылу – туыстарының бірі дүниеден өту. Тамыры соғу – ғашық болу жəне сүйінші хабар. Тандыр – отағасына, бала-шағасына қарайтын қызметші. Тандырды қыздырып жүру – табысқа кенелу. Танитын адамның қаңқасы – оның малын пайдалану. Танитын кісіге кебін тігу – молшылық. Танымайтын əдемі əйел – қуанышты хабар алу. Танымайтын əйел ғұсыл алу – жаңбыр жауу. Танымайтын əйел өлу – жаңбыр жаумау.

129

Танымайтын біреуді өлтіру – дұшпанынан үстем болу. Танымайтын біреудің төсегіне отыру – діттеген мақсатына жету, үйлену. Танымайтын жамағатқа имам болу жəне қандай аят, сүре оқығаны есінде қалмау – ажалы жақындау. Танымайтын жердің құдығынан су ішу – жақсылық. Танымайтын кəрі əйел – жұт. Танымайтын қарияның артына түсу – молшылық пен жақсылық. Танымайтын мешітте болу – қажылыққа бару. Таң – қуаныш, жетістік. Таңбалау – қаржыланған мал. Таңғы ас – машақатқа түсу. Таңғы асты ішу – жақсылық пен қиыншылық. Таңғы жел – өзге адамдардан жəрдем алу. Таңырқау – маза қашу. Тапанша – жаман сөз, қайғы-мұң. Тапанша ұстап жүру, бірақ оқ атпау – жаман сөзбен адамдарды өкпелетерліктей мүмкіндігі болып, өз-өзін ұстау. Тапаншамен біреуді ату – жала жабу. Тар бұғаздан кең жерге шығу – уақытша үйінен ұзақтап сапарға шығу. Тар бұғаздан өту – ретсіз істер орнығу. Тар бұғаздың бірте-бірте ауқымы кішірею – күтпеген жерден қолына пайда түсу. Тар киім – діни əмірлер. Тар киім киіп, əрең қимылдау – діни əмірлерді орындамау. Тар киімі сөгіліп, жыртылу – Алла Тағала күнəларын кешіру.

130

Тар киімін шешу – таршылықтан молшылыққа кенелу. Тар мəсі кию – қиыншылық. Таразы (мизам) – əділет-шындық, зұлымдық шарасыз қалу, жаман адам, өлшем, қарызды өтеу, сөзі мен ісінде əділетті болу. Таразы сыну – достарынан айырылу. Таразы тасы – жақсылық пен жамандықтың өлшемі. Таразыға ие болу – жаңа достар табу. Тарақ – жауға кездесу, зор мүмкіндік туу. Тарақпен шашын тарау – жұмысы орынды жүру. Тартысу – қысылтаяңда жүру, əрі құтылу үшін шара іздеу. Тары – еріншектік жəне малдан айырылу. Тары төгілу – ұзаққа созылған ауру. Тас – ақшалы болу, тасжүрек, надан, жұмыссыз адам. Тас жол – пайдалы табыс табу. Тас жолға бату – зиянға ұшырау. Тасбақа – əдемі, келбетті əйел. Тасбақаның етін жеу – дүние-мүлік, білім, жақсылық. Тасбихтің жібі үзілу – өлімі жақындау. Тасқа айналу – Аллаға қарсы келу мен тасжүрек адам. Тастанды баланы үйіне алып келу – береке келу. Тастар бір жерге жиналу – қуанышты хабар алу. Тастарды жинау – білімді толықтыру. Тастарды өру – білімді болу. Тасып ағып жатқан су – жақсылық емес. Тату адамдардың арасындағы дұшпандық – бүлік. Татуласу – арадағы кикілжің одан сайын арту. Тау – атақты, даңқты адам, үлкен қуаныш, биіктен көріну. Тау басында от жағу – ұзақтан үйіне оралу. Тау ешкі – шеттен шығу.

131

Тау ешкіге, ешкіге немесе қошқарға кездесу – жəрдем алу. Тау жайылып ашылу – тасжүрек əйел. Тау жолы – қиыншылық. Тау кішірейіп жоқ болу – күткен нəрсесіне жете алмау. Тау мен биік төбе – қатты қайғыру, бақырып-шақыру, жұмыссыздық. Тау үсті гүлге толу – барлық жағдайдағы қайырлы іс. Тауап ету – күнəһар болса, тозақ отынан құтылу. Тауға аяғы таймай шығу – қайырға асығып жету. Тауға ешқандай қиналмай шығу – мұратына жету. Тауға өрмелеу – қолына қыруар ақша түсу. Тауға тегіс жолмен келу – мұрат-мақсатына жету. Тауға шығу – мəртебесі көтерілу. Тауда гүл теріп жүру – қуанышты, көңілді өмір. Тауда досымен бірге қаруланып жүру – жақсылық. Тауда көк шөптің үстінде құлшылық қылу – Алланың разылығын алу. Тауда отыру – сыйлы қонақ болу. Тауда тұрып айқайлау – ұзаққа сапар шегу. Тауда шаңғы тебу – бақытты өмір сүру. Таудан құлау – шығынға ұшырау. Таудан су ағу – күтпеген олжа. Таудан төмен түсу – беделі төмендеу, дұшпанның өсегі. Таудан түскен адам – мал-мүлкінен айырылу. Тауды жағалап жүру – еңбегі жану. Таудың айналасында жүру – үлкен адамның пайдасын көру. Таудың етегінде отыру – табысы мол іс жайында ойлану. Таудың етегінде сумен дəрет алып, намаз оқу – күнəдан құтылу.

132

Таудың етегіне салынған үйде жүру – қолындағы ақшасын пайдалы нəрсе үшін қаржылау. Таудың суын ішу – аурудан айығу. Таудың төбесінен секіру – дəрежесі көтерілу. Таудың үстінде қар жату – əкеге суық тию немесе хабар есту. Таудың ішіндегі жол – азап. Таулы жерге бату – аймақтағы қария адам өмірден өту. Таурат – ілім-білім мен хикмет. Тауық – өсекші əйелдің сөзі, сұлу қызға үйлену, жайдарлы əйел. Тауып алу – үміт еткен нəрсесіне қол жеткізу. Тауыс құсы – бай, сұлу əйел. Тауыс құсы етін жеу – əйелдің малына мирасқор болу. Таяқ – материалдық, рухани жақтан күшею, жəрдем алу. Таяқ жеу – ісіне біреудің жəрдемі тию. Таяқ лақтыру – жəрдем беру. Таяқ өзімен сөйлесу – табысқа кенелу. Таяммум – қиыншылық пен қайғы-мұңнан арылу. Тəж – мол мал-мүлік, білім мен бала. Тəкбір – тəубені жалғастыру. Тəпсір – үлкендердің бірі насихат айту. Тəребі – күнəларды кешіру. Тəсбі – мүмін. Тəтті алма – ризық. Тəтті бауырсақ – жақсы жұмысқа орналасу жəне бақытты өмір сүруге себепші болатын əйел, жақсылық. Тəтті қарбыз жеу – жақсылық пен пайда. Тəтті су – адал ризық пен өмір.

133

Тəтті шие – адал мал мен табыс. Тəубе – түрмеден шығу, шарапатқа бөлену. Тебу – кесірін тигізу. Тегістелген жер – есімі, жазбасы жоғалу, уəдесінде тұрмау. Тезек жағу – мол ақша жұмсау. Тезек жию – ақша жинау. Теке – сұсты кəрі адам. Телескоп – мал-мүлікке кенелу. Телефон – ұзақтан күтіп жүрген хабар. Темекі өшіру – көңілділік. Темекі тұтандыру – қиыншылық. Темір – мал-мүлік пен күш-қуат, олжа. Темір жол – қайыр. Темір жол вокзалы – бастаған ісінде олқылықтар кездесу. Темір жолмен жолаушыға шығу – жұмыс ойдағыдай жүру. Темір күрек – қызметші мен табыс, ризық, аурудан айығып, қуанышқа кенелу. Темір күрекпен топырақ-қоқырсықты жəне сабанды тазалап жүру – табыс мол болу. Темір кілт – күш-қуат. Темір мен қалайы еріту – оңды іс орындау, өсекке ілігу. Темір ошақ – жанұя мүшелері бірінің күш-қуаты, ата-ана, бала-шаға. Темір сындыру – саудагер кісінің саудасы жүрмеу. Темір тікен – екіжүзділік. Темірден жасалған үзеңгі – күш-қуат. Темірден салынған үй – ұзақ өмір. Темірдің үйіндісі – қайырлы іс. Теннис – жұмыс жайында келісімге отыру.

134

Тентектік – байлық пен қалаған дүние-мүлкіне қол жеткізу. Теңіз – мейірім-шапағаты мол, бақуат, əділетті мемлекет басшысы, қалаған нəрсесіне қол жеткізу. Теңіз құрғап қалу – мемлекет басшысы өлу, саясат əлсіреу. Теңіз хайуанының қабығы – жақсылық. Теңізге кіші дəретін сындыру – күнə істеу. Теңізге немесе көлге түсіп, үсті-басы су болу – жақсылық. Теңізге түсіп суға тұншығып, өлмеу – дүниеге салыну, молшылыққа кенелу, күнə іс істеу. Теңізге түсіп, түбіндегі балшыққа тию – басшылық жағынан бəлекет келу. Теңізде жүзіп жүру – мəселеден құтылғысы келу. Теңізде жүзіп, кейіннен жағаға шығу – бəріне қол сілтеу. Теңізде қармақпен таза балық аулау – адалдықпен табылған табыс. Теңізде соғысу – кедейлік, қорқақтық, қауіпті іс істеу, екі дұшпанның арасында қалып қою немесе ризық істеу. Теңізде шомылу – аурудан жазылу, күнəдан құтылу. Теңіздегі кеме бос қалқып жүру – оңды сапар. Теңізден астық су ішу – қиыншылыққа кезігу. Теңізден бір тамшы су қалдырмай ішу – істері оңға басу. Теңізден жүзіп шығу – мəселеден құтылу. Теңізден су алып бір ыдысқа толтыру – көп мал жинау. Теңізден тəтті су ішу – қайыр мен пайда. Теңізді ұзақтан көру – қалаған нəрсесіне жақындау. Теңіздің бір ұшынан екінші ұшына жарып өту – қайғымұңнан арылып, қуанышқа кенелу. Теңіздің жағасында тұрып, ол жердегі кеме бейпіл жүзіп жүру – қайырлы іс.

135

Теңіздің суын ішу – қайғы-қасірет келу (лайланған болса). Теңіздің суынан қанып ішу – ұзақ ғұмыр кешу. Теңіздің терең жеріне барып, сол жерде рахаттанып жүзу – үлкен іске орналасу. Теңіздің түбі – жолы жоқ тұңғиық. Тер – ауру адам жазылу. Терезе – өзіне көз салып жүрген адам, табыс пен ризыққа кенелу, үй салу, ғашықтықтың артына түсу. Терезе сынып, жан-жағына шашырау – естілген жалған сөз негізсіз болу жəне ол сөздің өсек екеніне көз жету. Терезе торы – қызғаныш пен құпия. Терезеге сүйену – дерттен құтылу. Терек – табысты жұмыс жəне достық құру, күтпеген қонақ. Терең суға түсіп түбіне жете алмау – байлыққа кенелу. Тері – қуаныш пен жасырын хабар. Теріден жасалған сөмке – үй ішіндегі кикілжің басылу, бəрі орнына келу. Теріден киім тігу – сүйіктісін алдап кету. Терісін сыпыру – жақсылық. Тоғай – үлкендермен əңгіме. Тозақ – үлкен күнə іс істеу. Тозақ күзетшісі – полицияның алдына бару. Тозақ күзетшісінің кейпіне кіру – Алла Тағаланы, Пайғамбарды, барша мұсылмандарды жақсы көру, адасудан кейін тура жол тауып, дін жолында қайрат көрсету. Тозаққа кіріп шығу – жұмаққа кіру немесе істеген күнəсі үшін өкініп, тəубе ету. Тозығы шыққан ескі мəсі – қарыз бен қиыншылық. Той – қуанышқа кенелу.

136

Тоқу – өмір қысқа болу, орташа жағдай, сапарға шығу. Толқын – жайсыз хабар, қатты азап немесе айлалы, қу адам. Толқын көпіру – ұзақтағы бауыры күтпеген жерден келу. Толық əйел – берекелі жыл болу. Том кітап – мемлекеттегі істері оңға басу. Том кітап ашық тұру – болашағы нұрлы болу. Тон – адамдар пікірі мен əрекеттерін келеке қылып жүру жəне өзіне мұқият қарау, жоқшылық пен қиыншылық кету. Тон кию – күш-қуат. Тоннель – нəтижесі белгісіз іске кірісу. Тоңу – дос басына ауыр жағдай келу, кедейшілікке ұшырау. Тоңудан құтқару – өлім аузынан құтылу. Топырақ – адамдар, адам өмірі, ризық-несібе, егіншілік, аштық пен жəрдем, уəдені орындау. Топырақ пен қоқырсық – мал-мүлік. Топырақпен сөйлесу – ұзақ ғұмыр кешу. Топырақтың үстінде жүру – сапар. Торсық – қызметші кісі, тоқал əйел, нығмет-ризық. Торсық сатып алу, тауып алу, сыйлау – берекет, үйлену. Торсықтан су ішу – бір əйелден мирас алу. Торына көп балық іліну – табыс көбею. Тотықұс – мінез-құлқы тамаша, сұлу əйел немесе əдепті бала, тəкаппар, зинақор еркек, таршылыққа түсу. Төбе – семіз адаммен дос болу, оның пайдасы. Төбеге шығу жəне отыру – жақсылық. Төбеде тұрып адамдарға сөйлеу немесе азан айту – атақты əрі мəртебелі адам болу. Төбелер мен биік жерлер – үлкен ғимараттар. Төбелесу – соғыс.

137

Төбенің үстінде жүру – барлық қиыншылықтан құтылу. Төл – балалы болу, үйлену, жұмысқа орналасу. Төрт – дəлелмен сөйлеу. Төсегін базарға алып барып сату – əйелімен ажырасу. Төсек – тыныштық, қаперсіздік, əйел. Төсек жүн немесе мақтадан болу – əйел дініне берік болу. Төсек үстінде құмырсқа жүру – үбірлі-шүбірлі, балашағасы көп болу. Төсекке сіңбіру – төсек иесінің əйеліне қиянат жасау. Төсеніш, көпшік – қиналмай өмір сүру. Төсенішке жантайып жату – жұмысынан жəрдем алу. Туу, босану – қиыншылық пен ауру-сырқаудан арылу, жанұя мен көршілерден айырылу, жаны жай табу, қарыздан құтылу, тəубе ету, қайғыдан арылу. Туылған жас нəрестені жөргекке орау – немерелер. Тұз – қиыншылықсыз табыс, абыржу мен науқастық, олжа. Тұзды су – қиыншылық. Тұман – істері қарбалас болу. Тұр деген əмір алу – үйлену. Тұрмысқа шығу – жуық арада тұрмысқа шығу. Тұрып намаз оқу – жақсылық. Тұрып, жуын деген əмір алу – тəубе ету. Тұт жеу – көп табысқа кенелу. Тұтқа – дін. Тұтқа əрі түйме – түс көрген кісінің əйелі. Тұтқаны ұстау – Ислам дінінде болу. Тұтқын – еркіндік. Тұтқын болып, қашып құтылу – қиыншылықтан арылу. Тұтқынға жақсылық жасау – Алла Тағала оны қабыл ету.

138

Тұтқындыққа түсу – жақсылық емес. Түйе – қиналу, мұң. Түйе адамды аяғымен жаныштау – ауру. Түйе жүні – табыс, ризық, киім-кешек, мал-мүлік келу. Түйе жүніне кезігу – көп мал-мүлікке ие болу. Түйе қуу – көре алмас дұшпан. Түйе мінген адам – үлкен адаммен сыйласу. Түйе өз айласында жүру – қайыр мен берекетке кенелу. Түйе, сиыр, немесе қой құрбандық ету – қарызынан құтылу. Түйеқұс – нығмет. Түйеқұс сатып алу – əдемі əйелге үйлену. Түйеқұсқа мініп жүру – арам зат алу. Түйеқұстың жұмыртқасы – бір əйелге кездесу. Түйеқұстың қанаттарын алу – мал-мүлік алу. Түйелі керуен – қазына-байлық. Түйені сауып жүру – дерттен айығу, молшылық. Түйенің артына түсіп жүру – кедей болу. Түйесі жоғалу – əйелінен айырылу. Түйетауық – дұшпанды кездестіру. Түйеші – басшы адам. Түйме – ізет пен жақсы сауда-саттық жасау. Түйме өздігінен шешілу – күтпеген жерден оңай жол шығу. Түйме тігу – жақында некелесу. Түймеленген нəрсені шешу – қарбалас істі шешу. Түймелеу – жұмыстың оңай жолын табу, үйлену, бей-берекет істері ретке келу. Түймелі киімді түймелеу – жоғалып, тарап кеткен нəрселерін жинау, үйлену. Түкірігі кебу – туған-туыстарының істегенін істей алмау.

139

Түкірік – мал-мүлік пен күш-қуат. Түлкі – алдану, ренжу, өтірікші, қу, сұм дұшпан. Түлкі терісінен жасалған зат алу – жеңіс. Түлкі терісінен тігілген тон – қу, айлакер кісі. Түлкімен ойнау – екі ғашық қосылып, бақытты ғұмыр кешу. Түлкіні өлтіру – құрметке бөлену. Түн – жұмыссыздық, ерлі-зайыптылардың басын қосу. Түрлі-түсті көзілдірік тағу – бір істі жаңылыс істеу. Түрлі-түсті қағаз – реніш. Түрлі-түсті материалдан тігілген көйлек кию – қиыншылық. Түрме – қабір. Түрмеде жатқан кісі соқыр болу – бостандыққа шығу. Түрмеде намаз үшін қамат айту – бостандыққа шығу. Түрмедегі адам ұшу – ол жерден шығу. Түру – кешірімділік, ашуын жеңу, азық-түлігі таусылу. Түс жору – өтірікші хабар жеткізу. Түсі нашар тамақ жеу – мəртебесі түсу. Түтін – қиналып жүру, ұрыс-керіс. Түтін үйден түзу шығу – отбасы бақыты. Тынық суға түсу – қуанышқа бөлену. Тыр жалаңаш намаз оқу – жаман істерден ұзақ болу. Тырма тарту – жақын арада үйлену. Тырна – күш-қуаты жоқ əлсіз адам. Тырна ұшып бара жату – ауа-райы өзгеру. Тырнағы жоқ болу – күш-қуаты таусылу. Тырнағы өсіп кету – алдағы уақытта олжалы болу. Тырнағын ыңғайлы алу – Пайғамбарымыздың сүннетін орындау.

140

Тырнақ – дұшпанды жеңу. Тырнақ шектен тыс өсу – мал-мүлкіне кесір тию жəне мақсатына жете алмау. Тырналар қала айналасында ұшу – кішігірім сел болу. Тышқан – бүлікші адам. Тышқандар бір жерді тесу – ұры. Тышқандар көп жүру – қолайсыздық. Тышқандар таңнан кешке дейін тынбай жүру – ұзақ өмір. Тышқанды өлтіру – жаман адамды жеңу. Тышқанның іні – адасқан адамның артынан еру. Тігін тігу – қалауы орындалу, жұмысы ойдағыдай жүру. Тігін тігіп отырған адам – жəрдем беретін адам. Тігінші – адамдарды татуластыру. Тігінші өзіне киім тігу – дініне берік болу. Тігіншіге барып киім тіктіру – ақыл-кеңес сұрау. Тізе – қиыншылыққа кез болу. Тізесі мықты əрі сау болу – сапарға шығу. Тізесі сыну немесе шығу – жүру, үнсіз хал. Тізу – білім немесе мал жинау, Алла Тағаладан қорқу. Тікені көп ағаш – күш-қуаты көп болу. Тіл – ұятсыз сөз айту, кемелдік, əсемдік, дəлел, атақ. Тілегіне жету – көп білім, Аллаға баратын жол, адал мал. Тіленші – іліміне қауышу. Тіленші ақкөңіл болу – бостандық пен жеңіс. Тіленшілер қасына келу – үйдегі кикілжің. Тіленіп жүру жəне бір нəрсе алу – қиыншылықсыз малмүлікке ие болу, қарабет болу. Тілі екіге бөліну – жалғаншы болу. Тілі жағына жабысу – ақиқатты мойындамау.

141

Тілі оралу – теріс əрекет істеу. Тілі тұтылу – ісін ойдағыдай жалғастыру. Тілімен Құранды жаттау – күнə іс. Тілін жеу – сөзіне өкіну. Тілін тістеп алу – ашуланбауға тырысу. Тіліне ақ қыл өсу – кейіннен шығатын жамандық. Тіліне қара қыл өсу – күтпеген жерден жамандық шығу. Тірек – əке, бала, мал-мүлік, жар. Тірек жығылу – дүниеден өту. Тірек көкке көтеріліп немесе жерге көміліп көрінбей кету – дүниеден өту. Тіс – жанұя мүшелері. Тіс ауру – қуанышты хабар есту, өсек сөздерге ілігу. Тіс дəрігері – ақша жағынан қатты қиналып жүру. Тіс орнына алтын немесе күмістен тіс шығу – малға келетін берекет. Тіс пастасы – ауруға шипа табу жəне нəсілі көп болу. Тістері босау – жанұясында келіспеушілік шығу. Тістері қарайып, шіріп түсу – қиыншылығынан құтылу. Тістері сарғайып, қараю – жанұя мүшелерінің бірі теріс əрекет істегендіктен қатты ұялып, жүзі жерге қарау. Тістері түбімен қопарылып түсу, оларды көму – жанұя мүшелері одан бұрын дүниеден өту. Тістері шіру – жағдайы нашарлау. Тістерін алдыру – малын сараңдықпен жұмсау. Тістерін өзі алып тастау – жамандыққа душар болу. Тістерінен жаман иіс шығу – жаман аты шығу. Тістерінің арасынан шыққан нəрсесін біреуге беру – жанұясынан алған нəрсесін біреуге беру.

142

Тістерінің бірі босап тұру – науқастық. Тістеу – айла. Тісі түсу – қайғылы хабар, туыстарының бірі өлу. У – мал-мүлік. Уағыз – маңызды іске кірісіп, бұйрық беру. Уағызын аяқтай алмау – қиыншылыққа душар болу. Уəде беру – иманы арту. Улы жылан шағу – қас дұшпаны сөз таластыру. Улы саңырауқұлақ – қиыншылық пен жамандық. Университет – молшылыққа кенелу. Университетте сабақ беру – бар қиыншылықтан құтылу. Ұзару – білімі мен мал-мүлкі арту. Ұйықтап жату – жүйке шаршау, ғалымдық. Ұл бала – қайғы-мұң. Ұл туылу – ауру мен қайғыдан арылу. Ұлт – жақында саяхатқа шығу. Ұн – қиыншылықсыз келген мал-мүлік, молшылық. Ұн илеу – дұрыс пен бұрысты ажырату. Ұн сату – дінін дүниеге ауыстыру. Ұнды қамырға айналдыру – туған-туыстармен қауышу. Ұрғашы арыстан – жаман бетпақ əйел. Ұрғашы арыстан сүтін ішу – мемлекеттен мал-мүлік алу. Ұрғашы арыстанмен жыныстық қатынас жасау – үлкен қиыншылықтан құтылу, дұшпанын жеңу. Ұрғашы есек – ұрпағы көп болу. Ұрғашы ит – нашар мінезді, жаман тəрбие алған əйел. Ұрғашы кекілік – əдепті əйел немесе шешен кісі. Ұрғашы киік – үйлену. Ұрғашы киікті аулау үшін тас лақтыру – қазына.

143

Ұрғашы қой – мəртебелі, бай, сыйлы əйел. Ұрғашы қой қошқар болу – əйелі жүкті болмау. Ұрғашы қой үйіне кіру – молшылыққа кенелу. Ұрғашы қой үйінен шығу немесе жоғалу яки ұрлану – əйелінен айырылу. Ұрғашы қойдың етін жеу – бір əйелге үйлену. Ұрғашы мысық – қызметші. Ұрғашы түйе – діни жəне дүниелік істері ойдағыдай жүру. Ұрғашы түйеге тас лақтыру – əйеліне дөрекілік көрсету. Ұрғашы түйені егелену – үйлену, немесе ұзақ жерге сапарға шығу, не үйлі болу. Ұрғашы түйені сатып алу – үлкен мақамға ие болу. Ұрғашы түйені сауу – салиқалы қызға үйлену, ұлды болу, мемлекет тарапынан мал-мүлік берілу. Ұрғашы түйені сою – істеген ісіне өкіну. Ұру (сабау) – арам мал жеу. Ұршық иіру – ақылшы болу, беделі арту. Ұршықтың басы – жақсылық, үйлену. Ұры – ауру мен дерт. Ұрыны өлтіру – ауруынан жазылу. Ұрысу, төбелесу – күш-қуат немесе дұшпан. Ұсақ тастарды жинау – ақша жұмсау. Ұстаз – білімі мен беделі арту. Ұстаз бір нəрсе беру – зейіні ашылу. Ұстарамен тілу – мал-мүлік, байлық, қуаныш. Ұшақ – істері оңды жүру. Ұшақпен ауада түрлі ойын ойнау – қауіп-қатерге мойымау. Ұшақты сату – ісі кері кету. Ұшқын – жаман сөз.

144

Ұшқынның арты үлкен отқа айналу – сөздер арту. Ұшқыш – қандай да бір істі оңай жолмен шешу. Ұшу – сапарға шығу. Ұшы-қиыры жоқ шөлде жалғыз қалу – жанұя ұзақтап, жалғыз қалу. Ұшып жүру – қиналу не мəртебесі өсу, ұзақ жаққа жолға шығу немесе ауру. Ұшып жүріп жоқ болып кету – өлу. Ұя – отағасы болу, үйлену. Ұялу – иманы мен ризық арту. Ұяны талдан алу – реніш, қапалану. Ұяны талқандау – отбасындағы жайсыздық. Үзеңгі – ұл бала, берекеті мол мал-мүлік. Үй дуалын сел ағызып кету – əйелі о дүниелік болу. Үй есігін жабу – жақсылық. Үй есігінің пердесі – дүниелік қайғы. Үй иті – дұшпан. Үй қабырғасынан қыш түсу – бір кісі дүниеден өту немесе масқараға, ұятқа қалу. Үй не сол секілді жерлерге кіру – Алла қаласа жұмаққа кіру. Үй соғу – өмірі жақсару. Үй сыпыру – ойлану. Үй төбесінде қабір қазу – өтірігі ұзақ болу. Үйге кіру – үйленуді қалап жүру. Үйде өте көп қарбыз болу – үлкен бəлеге кез келу. Үйдегі көптеген жұлдыздар – ұрпағы көбею. Үйден өрт шығу – күш-қуат пен табысқа жету. Үйді арқалап жүру – бір əйелдің нəпақасын беруді жауапкершілікке алу.

145

Үйді артынан салу – үйінен өрт шығу. Үйді бұзу – үй иесі өлу. Үйдің бір бөлігін немесе жартысын бұзу – үйден біреу өлу немесе үй иесі қиыншылыққа кез болу. Үйдің шатыры – жеңіл ауру. Үйдің ішіндегі көп қарға – қызметі жоғарылау. Үйленген адам жүзігін жоғалту немесе бойдақ жігітке беру – жұбайымен арасында кикілжің туындау. Үйлену – Алла Тағаладан үлкен жəрдем берілу. Үйлерді құлатып көму – зұлымдық жасау. Үйрек – қуаныш, жаңа таныстық, салиқалы адам. Үйректер бақыру – мұң. Үйректі жайып жүру – бедел мен мəртебе арту. Үйшік – жұмысы табысты болу. Үйінде ғалым жəне философ адамдар көмілу, кейіннен қабірден тіріліп шығу – ғалым болу. Үйінде жаңа бөлме салу – денсаулық. Үйінде қасқыр жүру – үйіне ұры түсу. Үйінде от сөну – кедейлікке ұшырау. Үйінде сойылған қой еті – танымайтын бір адаммен кездесу. Үйінде сырнаймен ойнап отыру – қайғы. Үйінде түйеқұс жүру – өмірі ұзақ болу. Үйінде тышқандар ойнап жүру – ризығы мол болу. Үйіндегі біреудің немесе танысының суретін алып жүру – ажалы жақындау. Үйіне жындар кіріп, бір нəрселер істеп жүру – үйіне дұшпан немесе ұры кіріп, кесірін тигізу. Үйіне сиыр кіріп, сүзу – зиянға ұшырау. Үйінің үлкейгені – жақсылық, дүние-мүлік.

146

Үкі – тойға бару, құрметті қонақ болу. Үкім – білім мен тəжірибе арттыру, өзіне сенімі арту. Үлкен аяқ-киім – той-думан мен қуаныш. Үлкен дəрет – істеген қателігі үшін ұятқа қалу. Үлкен дəретін қағазға сындыру – ісін өзгелерден жасыру. Үлкен етік – той-томалақ немесе сүйінші хабар. Үлкен жалау – үйлену. Үлкен жерден қыспақ жерге кіру – күнə. Үлкен кеме – жақсылық. Үлкен кесіртке – жұмыссыз отырған кісіге əрекет жасау. Үлкен кітап оқу – ақылдылық пен білімдарлық. Үлкен орталық мешіт – діни істерге ат салысып, қатысу. Үлкен сыздауықтан ірің шығу – қиыншылықтан арылу. Үлкен төбеден түсу – қиындыққа душар болу. Үлкен түп жүзім – үлкен табыс, мол олжа. Үлкен фабриканы басқару – білімді адамдармен пікір алысу. Үлкен шанышқы – мұң. Үлкен, əдемі бөлмеге кіру – əдемі қызға үйлену. Үлкен-кіші пирамидалар – қуанышқа бөлену. Үмітін үзу – ісіне шара іздеп, жұмыстың көзін табу. Үңгір – əкесі, əйелі, ұстазы. Үрей – қиыншылықтан арылу. Үркер жұлдызы – ісіне пысық адам. Үрку – кейде-кейде қауіпті жағдайларға кезігу. Үрлеу – бүлік. Үрме бұршақ – мүмкіндік. Үстел – жанұясындағы бақытты өмір. Үстел үстінде тəтті тағамдар – байлық. Үсті-басы алба-жұлба кедей адам – кері кету.

147

Үстіне дуал немесе басқа бір нəрсе түсу – көп күнə істеу. Үстіне кебін кию – өлім. Үстіне топырақ төгілу – сол топырақтың мөлшеріндей мал-мүлікке ие болу. Үстіңгі тістер – əке жағындағы туыстар. Үтік – бір жұмыс ұсынылу. Үтіктелген қара киім – еркін жасау. Үш – сөзінде тұру. Үшбұрыш – қалауына жету. Фабрика – табыс жөнінде ойланып, сауда-саттық жасау. Фабрикаға кіру – ісіне жауапкершілікпен қарау. Фабрикада қызметші болу – мəселе шешу. Фабрикадан шығу – қорқыныш пен абыржу. Философ – кемшіліктерді түзетіп жүргенде, кей нəрселер себебімен нұқсан алу. Фильм (кино) – өмір сүру. Фонарь жағу – адамдарға көмектесу. Фонарь сөндіру – берекетсіз іс. Фотограф – шақырылу. Футбол ойнау – танымайтын адамдармен танысып, олармен дос болып, сауда-саттық жасау. Футболдағы қақпа торы – үлкен іс үшін келісім жасау жəне ол істен көп табысқа кенелу. Фықыһшы – білім үйрену, еңбектену. Хабар беру – мал-мүлкін ысырап ету. Хабарландыру – бірдеңе құруға дайындалу не үйленгісі келу. Хайуанаттар бағы – өмір. Хайуанаттар бағында жүру – қоғамдағы өз рөлін орынды атқару үшін күресу.

148

Харун Пайғамбар (ғ.с.) – жақсылық. Хат – жұмысы нəрижелі болу. Хат алу – көздеген мақсат-мұратына жету. Хат жазып бітіру – жұмысындағы қиыншылық. Хатшы – қу, айлакер кісі. Хатшы болу – біреудің қулығына, тұзағына түспеу. Хатшы жазуы жаман болу – тəубе ету. Хашр (тірілу) орны – əдепті əйел немесе кісі. Хирург – ауруынан жазылу, қиыншылықтан құтылу. Хирург іздеу – ешкім жақсы көрмеу. Холера ауруы өте қатты ұзау – шейіт болып өлу. Холера, оба – көтеріліс немесе соғыс. Хош иіс – мақтауға ие болу. Хош иісті əйел – жақсы өмір, əдепті, жақсы мінезді жар, жақсылық, сүйіспеншілік пен мол табыс. Хош иісті шөп – нығмет пен əйел, қиыншылықтан құтылу, игі амал істейтін шыншыл адам. Хош иісті шөп сату – қайғы-мұң мен бəлекетке сабыр ету. Христиан – жəрдем. Христиандардың шіркеуіндегі мүсіндер – ондағы рəсімдер. Худ Пайғамбар (ғ.с.) – дұшпандарға үстем келу. Хұтба – діндар адамдар үшін қайыр. Діннен ұзақта жүргендер үшін мұндай түсте қайыр жоқ. Цемент – күтпеген жерден біраз мөлшерде ақша түсу жəне сол ақшаға жер сатып алу. Цементті пайдаланып құрылыста қолдану – жақсы бір іс жайындағы ойды жəне сол істі жүзеге асыру, табысқа кенелу. Цыган – ойын-сауық, саяхат. Шабақ – молшылық пен жақсылық.

149

Шабақ жеу – жақсы, əдепті жора-жолдастар табу. Шабуыл жасау – дұшпанын жеңу. Шағала – қуанышты хабар, жақсылық, байлық, жомарттық, жақсы мінезді кісі немесе əдемі əрі бай əйел. Шай – жақсы көретін адамымен уақытын тиімді өткізу. Шайдың түсі мөлдір болу – жақсылық. Шайтан – арамза, қу, дұшпан, бүлік, өтірік, шаһуат. Шайтан қуану – нəпсісіне еріп жүру. Шайтанға айналу – жүрген ортасына кесірін тигізу. Шайтанға ашулану, оны дұшпан санау – Алланың мейіріміне бөлену. Шайтанмен жасырын сөйлесу – дұшпанымен жасырын сөйлесіп, оған жəрдем беру. Шақырылу – əкесі өкінішке толы адамдармен сөйлесу. Шалбар – игі əрі қайырлы іс. Шам намазын оқу – қалауы орындалу. Шам намазын толық орындау – қалағаны алдынан шығу. Шана – жамандық. Шаншу – жанұясында туатын қиыншылық. Шанышқы – ренжісіп қалған адамымен татуласу. Шанышқы сатып алу – алдану. Шанышқымен тамақ жеу – істеген ісінің пайдасын көру. Шанышқыны тамақ жеу үшін досына беру – екеуі ортақ жұмыс істеу. Шаң басқан стаканнан су ішу – көптен бері бітпей жүрген ісі бітіп, көп мөлшерде мал-мүлікке кенелу. Шаңғы – денсаулығы жақсы болу. Шаңғы теуіп құлау, тұруына бір əйел көмектесу – қызметі өсу, жұмысы жайында қобалжымау.

150

Шаң-тозаң – кедейлік. Шапан – бақыт. Шапан беру – əлсіз болу. Шапан кию – əзіл, тігінші. Шапанды шешу – қуану. Шапка – қиыншылықтан құтылу. Шаппа (бəкі) – таршылық. Шар – жаңалық. Шар сатқан адамнан шар сатып алу – өтірік сөз есту. Шар ісіну, аузы ашық болса да ауасы шықпау əрі солмау – алған ақшасының ешқандай пайдасы тимеу. Шарап – оңай жолмен келген мал-мүлік. Шарап күбісі – қазына. Шарап төгілу – жақсылық. Шарап ішу – үлкен күнə істеп, мол ризыққа кенелу. Шарап ішіп мас болу – мал-мүлік. Шарасыздықтан мешітке кіру – əділет, Құран, монша, қабір, жақсы иіс, шөлдеу жəне қыблаға бет бұру. Шарбақ – жақсылық. Шарға жел берсе де үлкеймеу – күткен ісі болмау. Шарға міну – өткінші қуаныш. Шаршау – жанұяда немесе жұмыста шаршататын мəселе туындау жəне рухани жəрдем болмаса, қатты өкінішке ұшырау. Шатыр – бастаған ісі бітпеу. Шатырдағы кісі əскери шенге ие болу – өмірі мəнді өту. Шахмат аты – мал-мүлік үшін жасалған келісім. Шахмат ойнау – айла-тəсіл мен əзілқойлық. Шаш – мал-мүлік пен өмір. Шаш ағару – ұзақ өмір.

151

Шаш қысқарту – ақша жұмсауды білмеу, өз қажеттерін ұмытып, пайдасыз істермен шұғылдану, пайда табу үшін айтылған сөз, Алла Тағаланың жолында малын жұмсау. Шаш өру – қуаныш. Шаш түсу – мал-мүлкінен айырылу. Шаштараз – өсек-аяңға іліну. Шашы бұйра болмай бұйралану – өкінішке душар болу. Шашы қатты ұзару – молшылыққа кенелу. Шашы түз немесе бұйра болу – мəртебелі əрі бақытты болу. Шашы түсу – қолындағы бар малынан айырылу. Шашылып жатқан құрма – уақытша қолға түсетін ақша. Шашын кесу – білім мен тура жол. Шашын қысқартқанына қуану – бай болу, жанұясына қолғабыс ету. Шаян – ешкімге жақпай, өсекшіл адамның кесірінен қайғыға душар болу, ел арасында бүлік шығарғысы келетін əлсіз дұшпан. Шаян төсектің үстінде – дұшпаны. Шаян шағып алу – қолдағы мал уақытша болу. Шəйнек – отбасындағы берекет пен бақыт. Шəйнек сатып алу – бір кісімен ұрысу. Шəйнекпен шай құю – жаман сөз есту. Шəйнектің астында от болмау – бір қиыншылық туындау. Шəугім – ризық. Шəугімде бір нəрсе сақтап қою – ақшасын үнемдеп жұмсау. Шəуһат алу үшін сүю – жəрдем алу. Шеге тауып алу – дос табу. Шеге темірден болу – істеген істері теріс кету. Шегесі бекем болу – мұрат-мақсатына жету. Шейіт – Аллаға жақындау.

152

Шекара – шет елге шығуға мəжбүр болу. Шекер – қиыншылықпен табылған ризық-несібе. Шекерсіз шай ішу – ауру. Шелек – қиналып, адал термен табылған дүние-мүлік. Шелектегі суды басқа біреулерге ішкізу – тапқан табыстан кедей-кепшіктерге көмектесу. Шет ел – жұмыстағы ретсіздік. Шешен – тазалық, күнəдан арылу, ұзақ өмір. Шешен болу – жоғары мəртебелі іске орналасу. Шие – мал-мүлік. Шие теріп жеп жүру – денсаулық, табыс. Шиебөрі – мейірімсіз, қатаң адам. Шиебөрімен арпалысу – адаммен ұрысу. Шиебөрімен ойнау – жанұясына сүйіспеншілік көрсету. Шиебөріні қуу – жамандықтан сақтану. Шиебөріні құшақтап сүю – дұшпанынан сақтанып жүру, кейіннен қайта байланысқа түсу. Шикі ет – ауру, қиыншылық. Шикі, піспеген асқабақ – ұрыс пен жанжал. Шит Пайғамбар (ғ.с.) – жамандық көрмей өмір сүру. Шолақ – үлкен күнə істеу. Шопан – беделділік, нысап пен əділетті болу. Шопан болып қой бағу – жұмысында басшылыққа көтерілу. Шофер – жол сілтеуші, бастық жəне халықтың жұмысымен шұғалданған кісі. Шошқа – ауру, сөзінде тұрмайтын қу, опасыз дұшпан. Шошқа борық (свинка) – денсаулығы нашарлау. Шошқа сияқты жүру – көші нұрлану. Шошқаға айналу – діні теріс, табысы арам адам.

153

Шошқаға мініп жүру, шошқаның етінен қуырдақ жеу – біліп тұрып, харам мал-мүлік алу. Шошқаның еті – жақсылық. Шошқаның етін жеу – күнəһар болу. Шошқаның майы немесе терісі – арам мал. Шошқаның сүтін ішу – малға немесе ақылға тиетін зардап. Шөбі жоқ тақыр сусыз тау – кəпір, залым басшы. Шөл – жалғыздық. Шөлде керуенмен саяхат етіп, су таусылу – жұмыссыз болу жəне табыс табу үшін бірнеше жерге барып жүру. Шөлде су кезігіп, қанып су ішу – табысты іске кірісу жəне рухани тұрғыдан қиналып жүру, бірақ кейіннен одан да құтылу. Шөлде түйенің үстіне мініп, саяхат ету – болашақ жайындағы сенімсіздік. Шөлдеп барып, арықтан су ішу – қайғы-мұңнан құтылу. Шөлдеп, шөлін қандыра алмау – қалаған нəрсеге қол жеткізе алмау. Шөлдеу – дінге немқұрайлы қарау, шаруаларға жайсыздық жəне кедейлік. Шөп жеп тұрған түйе – қиналу, тарығу. Шөптің əсемдігі – əйел. Шөптің иісі – күйеу сүйіспеншілігі. Шөптің тазалығы – күйеу табысы. Шуғайып Пайғамбар (ғ.с.) – халық алдында абыройы өсу, дұшпанына үстем келу. Шұлығын біреуге беру – жұбайы о дүниелік болу. Шұлығын шешу – жалаға ұшырау. Шұлық – мал-мүлік. Шұлық иісі сасық болу – жаман атқа ие болу.

154

Шұлық сатып алу – мал-мүлік айламен қолынан алыну. Шұлық тоқу – өзге жайындағы жаман ой. Шұлық, жекет тоқу – кедейлерге көмектесу. Шұлықсыз аяқ киім кию – қиыншылық көру. Шұлықты бір жерге түсіріп алып, ол жерден ала алмай, жалаң аяқ жүру – қиыншылықтан арылмау. Шұлықты сөгу – құрылған тұзақты сезіп, құтылуға тырысу. Шұңқыр көму – ризығы мен күш-қуатын үнемдеп жұмсау. Шұңқыр қазу – қулық жасау, бірақ, қулығы басына келу, мəнсіз нəрселерге көп көңіл бөлу. Шұңқыр ішінде қорқынышты жəндіктер жүру – құлдырап, жағдайы нашарлау. Шұңқыр, ор – ұзақ емес сапарлар, көңілі жай табу. Шұңқырға түсіп шыға алмау – жұмысы кері кету. Шұңқырда болу – əйелімен ажырасу. Шұңқырды толтыру – қауіпті жағдайды басынан өткізу. Шүкір ету – қайғыдан құтылу, қайыр арту. Шүмек – ішкі дүниенің тыныштығы мен жақсы хабар. Шүмектен аққан су кір болу – қиыншылық. Шүмектен су алу – мол табыс. Шүмектен су ішу – өзгелердің табысына ортақ болу. Шыбық – күш-қуат пен сенім. Шыбық немесе таяқ – беделді адам. Шыбықпен сабалып жату – өмірдегі белестен қиналмай өту. Шыбық-таяққа сүйену – сыйлы адамнан жəрдем алу. Шыбын – əлсіз дұшпан. Шыбындар бір жерге жиналу – халал əрі таза ризық. Шыбынды жеу – қиыншылық.

155

Шығынға ұшырау – дін мен дүниесіндегі кемшілік. Шығыс пен батысқа қарап намаз оқу – Ислам дінінің негіздерінен ұзақтау, шариғатқа теріс келетін іс істеу. Шығысқа қарап намаз оқу – қажылық. Шыққан тауының ортасына келіп не жоғары, не төмен жүре алмау – өмірінің орта тұсында өмірден өту. Шым шөп (көгал, ажырық) – дін мен Ислам. Шымшық – үйлену тойы. Шынжыр – ұзақ өмір сүретін əйел, адал мал. Шынжырға байлану – қиыншылыққа душар болу. Шыны – əйел. Шыны стакан – кішігірім пайда мен зиян. Шыны стакан қолдан түсіп сыну – кішігірім тосқауыл. Шыны стакан тауып алу – табысқа кенелу. Шыны стаканды жоғалтып алу – зияны тимейтін нəрсе. Шыны стаканды сындыру – өз əрекетімен зиянға ұшырау. Шың – ауыр іске бас сұғып, қатты шаршау. Шырақ – дүниеге атақты, абыройлы, білімді бір сəби келу. Шырақ бүкіл үйге жарық беру – жақсылық. Шырша – бақуат, текті, сараң, ұрлықшы адамдар келіп пана іздеу, шошыну, қорқыныш билеу. Шырша ағашын отырғызу – қайырлы жəне ізгі іс бастау. Шырша көшетін жұлып алу – жаман іс істеу. Шыршаға шығып отыру – бақытты болу. Шідер, тұсау – кедергі, қарсы болатын кісілер. Шіркеу – үйлену немесе балалы болу. Шіркеу мен сол сияқты жерлерде намаз оқу – біреудің дұғасымен тура жол табу. Шіркеуге кіру – діндегі мейірімділік.

156

Шіріген картоп – арам нəрсені иелену. Ыдырыс Пайғамбар (ғ.с.) – күнəдан сақтанып, тақуа болу, нəтижелі жұмыс, құлшылық ету. Ыдыс аяқ жуу – көп жылдан бері жинаған нəрседен бірден айырылып қалу. Ылғалды əрі лай үйге кіру – өткінші қиыншылыққа кезігу. Ысқақ Пайғамбар (ғ.с.) – барлық қиыншылықтан арылу, бұл дүние мен ақыреттегі бақыт. Ысқыру – əдепсіздік, сары ауру немесе жоқшылық. Ыстық əрі қатты тамақты жеу – таршылық. Ыстық жерден көлеңкеге кіру – қайғы-мұңнан арылу, ризыққа кенелу. Ыстық нан – екіжүзділік жəне күмəнді ризық. Ыстық су ішу – бəлекет келу. Ыстық сумен дəрет алу – қолы жетпеген ісі ауыр жүк болу. Іздену (зерттеу) – жұмыстың көзін табу, бақытты болу. Іздеу – қол жетпей жүрген нəрсеге қауышу. Ілмек – тұрмысы жақсару не ынтымақты қауымға қосылу. Ілмекке бір нəрсе ілу – жаңа жұмыста жетістікке жету. Ілмектен бір нəрсе шығу – жақын туыстан жəрдем алу. Ін – қуанышқа кенелу, жаңа үйге көшу жəне жаңа заттар сатып алу. Інжу – əйел үшін жақсылық. Інжу алу – білімдар болу. Інжу жұту немесе сату – Құранды ұмыту. Інжу санау – бəлекет келу. Інжу тесу – Құранды дұрыс тəпсірлеу. Інжуге берік болу – үйлену. Інжу-маржан – Құран мен білім немесе бала-шаға.

157

Інжу-маржан үшін теңізге түсу – білім мен мал-мүлік қалау. Інжіл (Иса Пайғамбарға жіберілген кітап) – құлшылық арқылы Аллаға жақындау. Інжір – мал-мүлік. Інжір ағашының жемісі мен жапырағы – қайғы мен өкініш. Інжір алу – молшылық, қауышу. Інжір жеу – ұрпағы көп болу. Ірі жəне сау дене – мал-мүлік пен атақ. Ірің – жал төлеп тұратын затқа ие болу. Ісік – мақсатқа жету. Іш ауру – əйелдің толғағы, мал-мүлкін жамандыққа жұмсап, оған өкіну. Іш май – ризық. Іш майды еш қиналмай жинау – пайдалы мал-мүлік. Ішек-қарын – естіген хабарға қатты өкіну, кейіннен ол хабардың жалған екеніне көзі жетіп, өкініштен құлан-таза арылу. Іші суға толы шұңқыр – қауіптен құтылу. Іші тола табақ – молшылық. Ішімдік – жамандық, айлакерлікпен мал-мүлік табу. Ішіне шыбын кіріп кету – жаман кісілермен дос болу, жаман жерлерге бару. Энциклопедия кітабын алып, парақтау – ғалым білімін пайдалану, үлкен жетістіктерге жету, сауда оң нəтиже беру. Яхия Пайғамбар (ғ.с.) – тақуа адам, ұзақ өмір, сапарға шығу.

158

ТҮС ЖОРУДЫҢ ТӨЛ КІТАБЫ.

«Алтын алқа» баспасы Баспа Басы – жазушы-журналист Əсет ƏССАНДИ

Редакторы Əділет БӨГЕН Директоры Бақытжан БАЙТАС Дизайнері Гүлдана ДИДАРБЕК Корректоры Алам БЕРЕМ

Басуға берілген 12.08.07 ж. Баспа табағы 10,0. Офсеттік басылым. Таралымы 3000 дана. Тапсырыс №1137. Бағасы келісім бойынша.

«Алтын алқа» баспасында теріліп, беттеліп, баспаханасында басылды. Рысқұлбеков к-сі, н/ү. Тел.: +7 777 495 44 01. E-mail: assandi@rambler.ru 159

160