Studium Generale - Najaar 2017

PODIUM VOOR KENNIS / PUBLIC LECTURES NAJAAR/AUTUMN 2017

ENCE CAFÉS, LECTURES, DEBATES, INTERVIEWS

IEDEREEN IS WELKOM Studium Generale is in principe elke dinsdagavond in de Vrijhof, De Veldmaat 5, Enschede. SG is voor iedereen toegankelijk en gratis. Is het anders, dan staat het vermeld. Ook organiseren wij samen met Science Café Enschede avonden in Concordia.

FILM, FACEBOOK, NIEUWSBRIEF Wij filmen vrijwel al onze avonden; die films zijn te bekijken via: www.utwente.nl/sg. Info over in- of afgelaste programma’s is daar ook te vinden of via Facebook: facebook.com/utwenteSG. Wil je onze nieuwsbrief ontvangen? Abonneer je via onze site.

CONTACT Suggesties voor nieuwe thema’s, een actuele kwestie of gewoon een vraag? Wij zijn te vinden in de Vrijhof (kamers 337-339).

Anneke Heukels a.heukels@utwente.nl, 053-4893321 Hiska Bakker h.a.bakker@utwente.nl, 053-4893320 Peter Timmerman p.timmerman@utwente.nl, 053-4894456

COLOFON Uitgave Vormgeving Fotografie Druk Verschijning

Studium Generale Universiteit Twente.

LRGO Lidy Roemaat Tjabele Heier Zalsman, Zwolle augustus 2017

PODIUM VOOR KENNIS PUBLIC LECTURES Interesse in de nieuwste en spannendste ontwikkelingen op het gebied van wetenschap, technologie, politiek en maatschappij? Kom dan naar de programma’s van Studium Generale. Wetenschappers en andere experts vertellen met passie over hun vakgebied en over de wereld waarin wij leven.

Curious about the most recent and exciting developments in science, technology, politics and culture? Join the programs of Studium Generale. Scientists and other experts will speak with passion about their fields of expertise and about the world we live in. You will find the English spoken events in this booklet and on our website: www.utwente.nl/sg/en

LECTURE/PERFORMANCE

A CAR WITH PERSONALITY A car that drives on his own, winks at you, inviting you to drink a beer together? Really, it exists. Studium Generale presents you the Ami6, a charming car, filled to the brim with robotic engineering by Edwin Dertien. He will introduce the autonomous car, a project he worked on with artist Tristan Kruithof. Furthermore he will engage you in a thrilling talk about his work and his fascination for music and robotics. He surely found his rhythm!

Dr.ir. Edwin Dertien is assistant professor Robotics and Mechatronics at the UT. For Kick-In students only!

Thursday 31 August, 15.00-16.00 hours Novel-T-Kick-Out show tent In cooperation with the Kick-In

Foto: Peer Reede

LEZING

MAARTEN VAN ROSSEM: TRUMP EN HET KLIMAAT “It’s freezing and snowing in New York – we need climate change!” twitterde Trump.

Dat hij dit zonder ironie bedoelde, bleek wel toen hij een streep trok door het Parijse klimaatakkoord. Maarten van Rossem houdt het klimaatbeleid van Trump tegen het licht.

Wat zal de impact zijn van Trumps liefde voor gas, steenkool en olie? Hoeveel tegenwerking zal hij binnen en buiten de VS ondervinden?

Van Rossem zal ook stilstaan bij het gure politieke klimaat dat in Washington is ontstaan.

Prof.dr. Maarten van Rossem is emeritus hoogleraar Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht en bekend Amerika-deskundige.

Dinsdag 12 september, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Agora In samenwerking met Astatine en Sirius

SYMPOSIUM NATIONALE VREDESWEEK

HOOGSPANNING IN TURKIJE Sinds Erdogan aan de macht kwam, zijn de Turken meer en meer uit elkaar gedreven en gedwongen te kiezen: voor Erdogan of tegen.

Die scheuring loopt dwars door de samenleving, families en vriendschappen heen en is voelbaar tot in het buitenland, ook in de Turkse gemeenschappen in Nederland. Hoe is Erdogan erin geslaagd zoveel macht naar zich toe te trekken? Wat is de impact van de zuiveringen die hij na de couppoging doorvoerde? En hoe is de sociale en politieke realiteit op dit moment in Turkije?

Erdal Balci is schrijver en trots op zijn Turkse roots, maar wil niet terug naar het Turkije van Erdogan. Hij staat stil bij de Turks-Nederlandse gemeenschappen en de Nederlandse betrekkingen met Turkije.

Froukje Santing is journalist en islam-specialist en was Turkije-correspondent voor NRC. Zij legt uit hoe de heimwee naar het Ottomaanse verleden het wint van de westerse oriĂŤntatie.

In samenwerking met stichting Enschede voor Vrede, Wetenschapswinkel UT en Sirius

Santing en Balci publiceerden samen Vechtscheiding. Hoe Erdogan de Turkse gemeenschap splÄłt (2017).

Dinsdag 19 september, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater

SCIENCE CAFÉ ENSCHEDE

GEEF ZE VAN KATOEN! - DE KUNST VAN HET RECYCLEN

In Europa gooien we zo’n 8 miljard kilo katoen per jaar weg. Volgens Gerrit Bouwhuis kan dit efficiÍnter. Hij bedacht een techniek die uit afgedankt katoen een nieuwe vezel destilleert: de SaXcell, sterker en zachter dan natuurlijk katoen. Jacqueline Cramer legt uit waarom dit soort slimme recycling essentieel is voor onze toekomst. Zij is een groot voorstander van een circulaire economie, waarbij afval grondstof wordt.

Dr.ing. Gerrit Bouwhuis, associate lector Smart Functional Materials (Saxion), is goed thuis in de textielindustrie en onderzoekt hoe het milieuvriendelijker kan.

Prof.dr. Jacqueline Cramer, hoogleraar Duurzaamheid & Innovatie (UU), stimuleert duurzame ontwikkeling. Cramer is ex-minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.

Talkshow host: prof.dr.ir. Peter-Paul Verbeek, hoogleraar Filosofie van Mens en Techniek (UT).

Donderdag 21 september, 20.00-22.00 uur Concordia, Oude Markt 15, Enschede

SYMPOSIUM + DRONERACE/DEMO

DRONES: ONBEMAND MAAKT ONBEMIND? Drones zijn niet meer weg te denken uit ons leven. Op tv en in films zorgen ze voor verbluffende shots. Hoe blijft een drone eigenlijk in de lucht hangen? De luchtvaartindustrie experimenteert met onbemande vrachtdrones.

Worden passagiers straks ook als luchtvracht op afstand bestuurd van A naar B gevlogen?

Dr. Hans Heerkens (UT) onderzoekt de luchtvaartindustrie en is een bevlogen luchtvaartjournalist.

Ramy Hashem MSc, Robotics & Mechatronics (UT), legt uit hoe een drone vliegt.

Zie voor de andere sprekers, locatie en dronerace/demo: www.utwente.nl/sg en facebook.com/utwenteSG.

Dinsdag 26 september, 18.30-20.00 uur

LUNCH LECTURE PHILOSOPHY

MICHEL FOUCAULT Michel Foucault is one of the most influential thinkers of the last century, and a remarkable figure in more than one way. He worked on striking topics such as madness, crime and punishment, and sexuality. Foucault wrote about knowledge and power, but also on ethics as an art of living. Since his death a pile of biographical books recounted his turbulent life. More importantly, his thinking continues to inspire many in philosophy and beyond.

Steven Dorrestijn PhD is philosopher at Saxion. Following his interest in Foucault, he also studied in Paris.

Monday 2 October, 12.45-13.30 hours Gallery/DesignLab Free lunch for students!

In cooperation with Ideefiks

LEZING

ALICE IN WISKUNDELAND Een wit konijn dat praat, een kat die langzaam oplost in de lucht, een boosaardige hartenkoningin. Wie kent de wonderlijke avonturen van Alice in Wonderland niet? Het is niet alleen fantasie wat de klok slaat. Wiskunde en logica blijken een belangrijke rol in de verhalen te spelen. Auteur Lewis Carroll was dan ook het pseudoniem van de wiskundige Charles Dodgson. Wat is zin, wat is onzin?

Drs. Henri Ruizenaar, wiskundige ĂŠn fervent Alice-verzamelaar, onthult veel van deze verborgen sleutels. Hij heeft Alice in Wonderland in tientallen talen verzameld. Een expositie in de Vrijhof toont een deel van zijn collectie.

Dinsdag 3 oktober, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Abacus en Vrijhof Cultuur

LECTURE

STEM CELL TECHNOLOGY Scientists succeeded in ‘resetting’ ordinary cells (from your skin for instance) into stem cells. These induced stem cells have the same characteristics as embryonal stem cells, but come without the ethical dilemmas. When given the right treatment these cells can develop into any kind of cell. The possibilities seem to be endless: they can be used to study diseases, to create new tissues or to test medicine outside the body with own cells.

Prof.dr. Christine Mummery is professor of Developmental Biology and chair of the Department of Anatomy and Embryology (Leiden UMC). She also holds the chair Vascular Microfluidics Technology at the Applied Stem Cell Technologies-group (UT).

She was the first scientist in the Netherlands to introduce human pluripotent stem cells.

Tuesday 10 October, 19.30-21.00 hours Vrijhof/Amphitheater In cooperation with Paradoks

AGENDA NAJAAR/AUTUMN 2017

www.utwente.nl/sg www.utwente.nl/sg/en facebook.com/utwenteSG

AUGUSTUS do

31

A car with personality

Kick-In tent

15.00-16.00

Vrijhof

19.30-21.00

SEPTEMBER di

12

Maarten van Rossem: Trump en het klimaat

di

19

Hoogspanning in Turkije

Vrijhof

19.30-21.00

do

21

Geef ze van katoen! De kunst van het recyclen

Concordia

20.00-22.00

di

26

Drones: onbemand maakt onbemind?

18.30-20.00

OKTOBER ma

2

Lunch Lecture Philosophy: Foucault

DesignLab

12.45-13.30

di

3

Alice in Wiskundeland

Vrijhof

19.30-21.00

di

10

Stem Cell Technology

Vrijhof

19.30-21.00

di

17

Roept religie op tot geweld of vrede?

Vrijhof

19.30-21.00

do

19

De wereld van korrels

Concordia

20.00-22.00

di

31

Nobel Lectures

Vrijhof

17.00-19.30

Vrijhof

19.30-21.00

NOVEMBER di

7

Voorbij fort Europa

di

14

Dromen over de toekomst

Vrijhof

19.30-21.00

wo

22

Bram Bakker - Swallowing pills or running?

Waaier

19.30-21.00

do

23

Rector Thom Palstra on the couch

Ravelijn

20.00-21.00

di

28

Attentie! Zo werkt aandacht

Vrijhof

19.30-21.00

DECEMBER ma

4

Lunch Lecture Philosophy: Thomas Kuhn

DesignLab

12.45-13.30

di

12

Dwalen in het Antropoceen

Vrijhof

19.30-21.00

do

14

In de wolken

Concordia

20.00-22.00

DEBAT

ZET RELIGIE AAN TOT GEWELD OF VREDE? Sommige terreuraanslagen worden gepleegd uit naam van een god. Zetten religies aan tot geweld jegens andersdenkenden? Of roepen Bijbel en Koran, om twee heilige boeken te noemen, juist op tot naastenliefde? Heiligt het doel altijd de middelen? Hoe ga je om met fanatieke gelovigen die ĂŠĂŠn waarheid zien?

Is innerlijke vrede ook mogelijk zonder god?

Dr. Gert Jan Geling studeerde geschiedenis, theologie, Arabische taal & cultuur. In zijn opiniestukken neemt hij geen blad voor de mond.

Dr. Lucien van Liere, religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht, bestudeert de rol van religies bij gewelddadige conflicten.

Moderatoren: drs. Hiska Bakker en ir. Peter Timmerman, Studium Generale.

Dinsdag 17 oktober, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Veritas-forum Twente

SCIENCE CAFÉ ENSCHEDE

DE WERELD VAN KORRELS

De oppervlakte van onze planeet bestaat – naast water – vooral uit korreltjes: zand, aarde en sneeuw. Deze ‘granulaire’ materie kan spectaculaire natuurverschijnselen opleveren: wandelende duinen en schuivende lawines.

Ook thuis valt er veel granulaat te vinden: koffie, hagelslag, kattenbakgruis. Korrels hebben wonderlijke eigenschappen; soms gedragen ze zich als vaste stof, soms als vloeistof. Dit Science Café neemt – aan de hand van spectaculaire slowmotionbeelden – de granulaire materie op de korrel.

Prof.dr. Devaraj van der Meer, hoogleraar in de vakgroep vloeistoffysica (UT), is gespecialiseerd in vloeistoffysica én granulaire materie.

Talkshow host: ir. Peter Timmerman, Studium Generale.

Donderdag 19 oktober, 20.00-22.00 uur Concordia, Oude Markt 15, Enschede In samenwerking met Arago

BUFFET + LECTURES

NOBEL LECTURES The Nobel Prizes in Physics, Chemistry and Medicine are awarded every year in October.

Curious what these prizes are about? Join the annual Nobel Lectures organized by TNW and Studium Generale. Eminent scientists explain the prize-winning research. The lectures have become a tradition since 2007, with an impressive list of speakers: Herman ten Kate, Willem Vos, Vinod Subramanian, Gerard van der Steenhoven, Jurriaan Schmitz, Michel van Putten, Nathalie Katsonis and Alexander Brinkman to mention only a few.

The speakers will be announced via www.utwente.nl/sg and facebook.com/utwenteSG. Moderator: prof.dr.ir. Gertjan Koster, associate professor Inorganic Materials Science (UT).

Tuesday 31 October Buffet: 17.00-18.00 hours Lectures: 18.00-19.30 hours Vrijhof/Amphitheater + Foyer If you want to join the buffet, please send an e-mail to: a.heukels@utwente.nl before 18 October. Buffet is free for students, others pay â‚Ź10,- (cash). Lectures are free of charge.

In cooperation with the Faculty of TNW and Arago

LEZING

VOORBIJ FORT EUROPA

Volgens sommige politici worden Nederland en Europa overspoeld door een ‘tsunami’ aan vluchtelingen. Henk van Houtum stelt juist dat Europa een fort is dat hoge muren optrekt. Dit werkt mensensmokkel in de hand en kost vele vluchtelingen het leven. Hij plaatst migratie in historisch en geografisch perspectief en legt de averechtse effecten van het EU-beleid, inclusief de ‘Turkije-deal’, bloot.

In een tienpuntenplan presenteert hij alternatieven voor een rechtvaardig migratiebeleid.

Prof.dr. Henk van Houtum is hoofd van het Nijmegen Centre for Border Research (Radboud Universiteit) en professor Border Studies (University of Eastern Finland). Naast zijn recente boek Voorbij fort Europa. Een nieuwe visie op migratie (2016) publiceerde hij Grensland (2013) en Eerlijke nieuwe wereld (2012).

Moderator: prof.dr. Ramses Wessel, hoogleraar Europees en Internationaal Recht (UT).

Dinsdag 7 november, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Sirius

LEZING

DROMEN OVER DE TOEKOMST Tweehonderd jaar geleden leek een intercontinentale ballonvlucht een bizarre droom. Ook het idee dat je zou kunnen telegraferen met iemand die in beeld was, leek hilarisch. En nu? Kijk ons vliegen en skypen. Het is aardig om te zien of toekomstvoorspellingen zijn uitgekomen. Nòg interessanter is het om te achterhalen wat ze zeggen over de tijd waarin ze zijn gedaan. Wat waren toen de problemen die om een oplossing vroegen? Welke (vaak stiekeme) kritiek op het politieke systeem valt eruit te destilleren?

Drs. Eveline van Rijswijk is historica en gefascineerd door toekomstvoorspellingen uit het verleden. Ze is hoofdredacteur van de Universiteit van Nederland.

Dinsdag 14 november, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Ideefiks

WEEK OF INSPIRATION

RUNNING OR SWALLOWING PILLS? The gym as a solution for mental problems?

Sounds weird maybe, but body and mind are connected and physical exercise can be a healthy treatment. Bram Bakker is a psychiatrist who is not afraid to voice controversial opinions. In his books and columns he questions conventional therapies for fear, stress or depression. In the case of mild depressions he favors therapeutic running to swallowing pills.

Dr. Bram Bakker is psychiatrist, writer and runner. He is chair of the Mental Health Foundation, organizing the Depression Gala, and director at Sitagre, a centre for psyche and health. He published Running therapie, Geluk uit een potje and Over seks gesproken.

Wednesday 22 November, 19.30-21.00 hours Waaier In cooperation with the Week of Inspiration UT, Dimensie and Sirius

WEEK OF INSPIRATION

RECTOR THOM PALSTRA ON THE COUCH Exactly one year ago prof.dr. Thom Palstra became our rector magnificus. With a splendid scientific career in America and Groningen he landed in Twente; for some out of the blue. What are his aims and plans for education, research and other areas of the university? You can ask him your questions in this session.

Drs. Hiska Bakker and ir. Peter Timmerman of Studium Generale will moderate this version of a college tour.

Afterwards there will be cabaret and a pub quiz, organized by the Week of Inspiration.

Thursday 23 November, 20.00-21.00 hours Ravelijn, Atrium In cooperation with the Week of Inspiration UT

LEZING

ATTENTIE! ZO WERKT AANDACHT Aandacht is iets heel fragiels dat al door één piepje van je smartphone teniet gedaan kan worden. Hoe kun je je wapenen tegen dit soort afleiders? Deze lezing staat stil bij de vraag hoe aandacht werkt en laat zien welke trucs ‘aandachtsarchitecten’, zoals reclamemakers en verkeersdeskundigen, uit de kast halen om onze aandacht te trekken.

Dr. Stefan van der Stigchel is cognitief psycholoog en directeur van het Attention Lab (UU). Hij schreef Zo werkt aandacht (2016).

Dinsdag 28 november, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Dimensie

LUNCH LECTURE PHILOSOPHY

THOMAS KUHN AND SCIENTIFIC REVOLUTIONS Thomas Kuhn gave a lot of thought to the theme of knowledge. He introduced the idea of the paradigm shift, meaning that scientific disciplines undergo revolutionary changes rather than progressing in a steady manner.

These paradigm shifts open up new approaches to understanding what scientists would never have considered valid before.

His philosophical insights have had a lot of influence.

Prof.dr.ir. Mieke Boon is professor Philosophy of Science in Practice in the Philosophy Department (UT).

Monday 4 December, 12.45-13.30 hours Gallery/DesignLab Free lunch for students!

In cooperation with Ideefiks

LEZING

DWALEN IN HET ANTROPOCEEN MET DENKER DES VADERLANDS

Wij zouden inmiddels het Holoceen verlaten hebben en leven in het ‘antropoceen’. Volgens de Denker des Vaderlands René ten Bos geen vrolijk tijdperk, maar eentje van catastrofes.

De planeet warmt op, soorten sterven uit en de mens weet niet meer hoe het verder moet.

Wat betekent het dat de mens zijn naam plakt op een geologisch tijdsgewricht? Kan geoengineering het tij nog keren? René ten Bos onderneemt een filosofische zoektocht aan de hand van fragmenten uit de film Stalker (Tarkovsky) en biedt (des)oriëntatie.

Prof.dr. René ten Bos is hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit. Hij publiceerde Bureaucratie is een inktvis (2015) en Dwalen in het antropoceen (2017).

Dinsdag 12 december, 19.30-21.00 uur Vrijhof/Amphitheater In samenwerking met Ideefiks

SCIENCE CAFÉ ENSCHEDE

IN DE WOLKEN Wolkenlatijn is al 200 jaar oud, maar klassieke namen als cirrus (veerwolk) en cumulus (stapelwolk) worden nog steeds gebezigd.

Tegenwoordig gebruiken meteorologen ook toevoegingen als homogenitus, bijvoorbeeld wanneer een vliegtuig een condensspoor maakt. Dit Science CafĂŠ staat niet alleen stil bij diverse wolkensoorten, maar laat ook zien dat ze niet zomaar uit de lucht komen vallen. Hoe vormt zich een wolk uit heldere lucht? Welke dynamiek gaat er schuil in een pittige onweersbui? En wat gebeurt er eigenlijk met de wolken wanneer de aarde opwarmt?

Prof.dr. Pier Siebesma is hoogleraar atmosfeerfysica (TU Delft) en verbonden aan het KNMI. Hij toont time-lapsefilmpjes van wolkenvorming.

Om vast in de wolken te geraken: www.wmocloudatlas.org Side-kick: prof.dr. Gerard van der Steenhoven, hoofddirecteur KNMI. Talkshow host: prof.dr.ing. Dave Blank, Chief Scientific Ambassador (UT).

Donderdag 14 december, 20.00-22.00 uur Concordia, Oude Markt 15, Enschede

MAARTEN VAN ROSSEM: TRUMP EN HET KLIMAAT STEM CELL TECHNOLOGY DWALEN IN HET ANTROPOCEEN MET DENKER DES VADERLANDS NOBEL LECTURES ATTENTIE! ZO WERKT AANDACHT BRAM BAKKER: RUNNING OR SWALLOWING PILLS? RECTOR THOM PALSTRA ON THE COUCH ZET RELIGIE AAN TOT VREDE OF GEWELD? HOOGSPANNING IN TURKIJE DROMEN OVER DE TOEKOMST LUNCH LECTURES PHILOSOPHY: FOUCAULT AND KUHN

SYMPOSIA, SCIE