Εγκέλαδος

Νίκος Αναστασάκης, Φυσικός Δ.Ε.

O Εγκέλαδος Ελληνική Μυθολογία: Αρχηγός των Τιτάνων, γιος του Ταρτάρου και της Γης Ετυμολογία : έγκειμαι + λας, που σημαίνει, ο εγκατεστημένος στα πετρώματα, στο στερεό φλοιό της Γης

Η δημιουργία της γης

•

Πριν περίπου 4,6 δισεκατομύρια χρόνια...

Προβολή Βίντεο •

“...η Γη ήταν μια τεράστια σφαίρα από μάγμα. ... Μετά από περίπου 800 εκατομμύρια χρόνια, η θερμοκρασία είχε μειωθεί αρκετά ώστε το μάγμα να αρχίσει να στερεοποιείται, σχηματίζοντας έτσι τον εξωτερικό στερεό φλοιό...” (Από άρθρο της Αγγελικής Δαρσινού στο περιοδικό Περισκόπιο 2007, τεύχος 311 )

…τα σημάδια στον χρόνο •

•

Πληροφορίες αντλούμε από την μελέτη απολιθωμάτων (π.χ. Χώρος απολιθωμάτων του Mουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης) Η ηλικία τους προσδιορίζεται με την μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης.

Η γη – ένας ζωντανός οργανισμός Οι κινήσεις των ρευμάτων μάγματος στο εσωτερικό της γης και αυτές του φλοιού της γης, καθορίζουν την συνολική μορφή του πλανήτη (διαμόρφωση επιφάνειας, κλίμα, θαλάσσια ρεύματα, ανακύκλωση χημικών ουσιών, ενεργειακά κοιτάσματα κ.λ.π.)

Προβολή Βίντεο Οι κινήσεις του μάγματος μεταφέρουν την θερμότητα που αναπτύσσεται (λόγω των πυρηνικών αντιδράσεων) από το εσωτερικό στο εξωτερικό μέρος του πλανήτη.

Τεκτονικές κινήσεις

Εκδηλώσεις τεκτονικών κινήσεων

Οι λιθοσφαιρικές πλάκες μπορεί να κινούνται: •Πλησιάζοντας → ← (συγκλίνοντας) •Απομακρυνόμενες (αποκλίνοντας) ← → •Παράλληλα ↓↑ (ολισθαίνοντας πλευρικά)

Σεισμοί Στα όρια σύγκλισης των πλακών, δημιουργούνται εστίες σεισμών…

Πηγή: University of Columbia Πηγή: University of California

Χαρακτηριστικά Σεισμών Οι σεισμοί, ανάλογα με τον τρόπο δημιουργίας τους, κατατάσσονται σε: •Κατακρημνισεγενείς: Δημιουργούνται λόγω κατακρημνίσεων πετρωμάτων (π.χ. από οροφές σπηλαίων) •Ηφαιστειογενείς: Προηγούνται των ηφαιστειακών εκρήξεων ή τις συνοδεύουν.

•Τεκτονικοί: Το μεγαλύτερο ποσοστό των σεισμών στην γη (περίπου το 90%). Προκαλούνται άμεσα από τις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών.

Εστία - Επίκεντρο Εστία είναι η περιοχή από όπου ξεκινάει ο σεισμός. Π.χ. η περιοχή όπου λόγω υπέρβασης του ορίου θραύσης, το πέτρωμα σπάει. Ανάλογα με το εστιακό τους βάθος του κατατάσσουμε σε: •Επιφανειακούς (έως 60Km) •Ενδιάμεσου βάθους (60-300Km) •Μεγάλου βάθους (>300Km) Για τον υπολογισμό του εστιακού βάθους γίνεται ανάλυση της ταχύτητας διάδοσης των σεισμικών κυμάτων. Το επίκεντρο του σεισμού βρίσκεται στην επιφάνεια της γης, πάνω από την εστία.

Τα σεισμικά κύματα: Χώρου: Διαμήκη (με μεγαλύτερη ταχύτητα διάδοσης). Τα πρώτα κύματα που φτάνουν από την εστία. Εγκάρσια (έχουν μεγάλο πλάτος και προκαλούν μετακινήσεις του εδάφους. Επιφάνειας: Love (οριζόντια κίνηση). Είναι από τις κύριες αιτίες κατάρρευσης των κτιρίων Rayleigh (όμοια με τα κύματα της θάλασσας). Είναι τα περισσότερο αισθητά

Προσομοίωση των κινήσεων

Μέτρηση - Βαθμονόμηση •

Μέγεθος M (Magnitude): Μετράει την ενέργεια που απελευθερώνει η πηγή του σεισμού. Η αύξηση του μεγέθους κατά μια μονάδα, αντιστοιχεί σε 25 φορές περισσότερη ενέργεια.

•

Τοπικό μέγεθος ML της κλίμακας Richter. Υπολογίζεται από την μαθηματική επεξεργασία (λογάριθμος) του μέγιστου πλάτους των σεισμικών κυμάτων που καταγράφονται.

•

Κλίμακα Mercalli. Είναι εμπειρική και δίνει την ένταση του σεισμού βάσει των καταστροφών που προκαλεί.

Αποτελέσματα Η ενέργεια που απελευθερώνει ένας σεισμός: 4 ML 1000 τόνοι ΤΝΤ (περίπου 1/20 της ατομικής βόμβας της Χιροσίμα)

…

9 ML

31.800.000.000 τόνοι ΤΝΤ

(περίπου 1,6 εκατομμύρια ατομικές βόμβες!!!)

•Τσουνάμι •Πυρκαγιές •Κατολισθήσεις •Μόλυνση υδάτων •Διακοπή επικοινωνιών – ηλεκτροδότησης – συγκοινωνιών Προσομοίωση σεισμών (πηγή http://tlc.discovery.com) Ο «εγκέλαδος», στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης

Σεισμοί στην Ελλάδα Μερικοί σεισμοί…

•1450 π.Χ Έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης – καταστροφή της κάτω Ζάκρου από τον σεισμό •420 π.Χ. Περιοχή της Αταλάντης, μετατοπίζεται η ΒΑ γωνία του Παρθενώνα.

•365 Μεγάλος σεισμός στην Μεσόγειο, (βρέθηκαν στην περιοχή της Μεθώνης υπολείμματα πλοίου 2χλμ από την ακτή..)

•1820, 1821 : Καταστροφικές σεισμικές δονήσεις σε Ζάκυνθο και Πάτρα.

•1903: Ο μεγάλος σεισμός των Κυθήρων (7,4) •1908, 1910, 1911 : Ηράκλειο (6,6) Χανιά (6,9) Θήρα (7,1) •1953: Καταστροφικοί σεισμοί στα Ιόνια νησιά (Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα). Πλήρης καταστροφή στο Ληξούρι και το Αργοστόλι.

•1978 Καταστροφικός σεισμός στην Θεσσαλονίκη (6,5) •1981 Αθήνα (Αλκυονίδες) , 6,8.

•1986 Καλαμάτα: Καταστροφικός σεισμός 6,5 και μετασεισμός 5,6 •1999: Καταστροφικός σεισμός στην Αθήνα (5,9)

Οι πρόσφατοι σεισμοί στην Ελλάδα …

Πρόγνωση σεισμών • Η δυσκολία: Δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια και δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι συμβαίνει στα βάθη του γήινου φλοιού που δημιουργούνται οι σεισμοί.

• Οι Μέθοδοι •Στατιστικές παρατηρήσεις •Παρατήρηση προσεισμικών φαινομένων (δραστηριοποίηση ηφαιστείων, προσεισμική δραστηριότητα) •Μετρήσεις (επίγειες και δορυφορικές) ηλεκτρικών διαταραχών, ατμοσφαιρικών παραμέτρων, οξύτητας υπόγειων υδάτων, παραμορφώσεων του εδάφους, κατακόρυφη ταχύτητα διάδοσης των ελαστικών κυμάτων κ.α..

•Μέθοδος ΒΑΝ: Ανιχνεύει σεισμικά ηλεκτρικά σήματα.

Προστασία