mUZe nr. 43

muze MUZE IS HET DRIEMAANDELIJKS MEDISCH MAGAZINE VOOR DE HUISARTS SEPTEMBER 2017 nr. 43

ZORG 2030

DIALOGEER MEE

Reboot van de Belgische gezondheidszorg Dialogeer mee!

HUISARTSEN OVER DE ZORG IN 2030

VAN 'PANIEKARTS' NAAR 'BEHANDELENDE EN PREVENTIEVE ARTS"

WIN één van de vijf gratis exemplaren van 'Homo Deus'

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

VOORWOORD

Reboot van de Belgische gezondheidszorg

Prof. dr. Marc Noppen Gedelegeerd bestuurder

Caroline Pauwels Rector Vrije Universiteit Brussel

Het is een opmerkelijk fenomeen. Doorlopend wordt door uiteenlopende bronnen de diagnose gesteld en soms ook de therapie gedefinieerd, maar toch blijft veel in onze gezondheidszorg bij het oude. Natuurlijk verandert er ook veel, maar de fundamenten lijken wel gebetonneerd. Wat zou u ervan zeggen als we de Belgische gezondheidszorg eens zouden herformatteren? Als we eens een totale reboot zouden doen? Als we eens zouden nadenken los van budgettaire beperkingen, politieke haalbaarheid, behoud van machtsstructuren en eigenbelang? Als we eens echt tabula rasa zouden maken en in het midden van een wit blad een figuurtje tekenen dat de patiënt voorstelt? En dan zouden beginnen bouwen? Wie durft het aan?

Het UZ Brussel, de VUB en haar Faculteit Geneeskunde en Farmacie durven. Heel eigen aan hun eigenzinnig karakter en wars van mentale zelfopgelegde beperkingen met maar één doel voor ogen: de zorg aan de patiënt. Hoe doen we dat? U leest er op pagina 9 van dit nummer meer over. We gaan in dialoog met de samenleving op het dialoogplatform www.zorg2030.be en organiseren dialoogdagen. We doen dat in samenwerking met een groot aantal belangrijke spelers van onze gezondheidszorg waaronder Zorgnet-Icuro, het Vlaams Patiëntenplatform, de Federale Neutrale Beroepsvereniging Verpleegkundigen, VOKA Health en een aantal mediapartners. We willen er iedereen bij betrekken, ooit is ieder van ons patiënt dus we zijn allemaal betrokken partij.

En we doen dat expertise-overschrijdend. We willen niet over de hoofden van wie dan ook heen dialogeren. Want we kunnen allemaal van elkaar leren en samen maken we het eindresultaat het best. Het eindresultaat? Een visie over hoe de zorg er in 2030 idealiter uitziet. En dus een uitdagend kader voor allen.

Prof. dr. Peter In't Veld Decaan Faculteit Geneeskunde en Farmacie van de VUB

Dus. Denk breed. Denk grenzeloos. Denk met het einddoel voor ogen. En deel je visie op www.zorg2030.be. Bouw mee. Niet wachten. Doen. Nu!

3

19

ACADEMISCH EN ANDER NIEUWS

Drie verrassende wandelingen in het UZ Brussel

12 ACTUEEL

VILLA SAMSON HOERA, MIJN THERAPEUT HEEFT EEN HOND

6 MUZE SPRAK MET ...

HUISENARTSENPRAKTIJK DE BRON

VAN ‘PANIEKARTS’ NAAR ‘BEHANDELENDE EN PREVENTIEVE ARTS’

15 ACTUEEL

NANOBODIES IN DE STRIJD TEGEN KANKER

In dit nummer

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine voor de huisarts.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Gina Volkaert.

VOORWOORD 3 COLOFON 5 MUZE SPRAK MET… Huisartsen van vier generaties over de zorg morgen 6 ACTUEEL Dialogeer mee over de zorg in 2030 Hoera, mijn therapeut heeft een hond Nanobodies in de strijd tegen kanker

9 12 15

ongezouten meningen 10 VAN NADERBIJ BEKEKEN Een andere horizon leidt tot andere keuzes

16

COLUMN Wie weet wat wij zullen weten?

14

Academisch en ander nieuws

18

Lezersreactie

21

ETHISCHE REFLECTIE Ethiek in de zorg? Zorg voor ethiek!

24

Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers.

In dit nummer staan redactionele bijdragen van Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Marc Noppen, Jean-Paul Van Bendegem, Frank Vermeulen.

De foto’s in dit nummer o.m. zijn van: Anne de Graaf, Belga, Saskia Vanderstichele, Shutterstock.

De vormgeving werd verzorgd door COMITH. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Hebt u een vraag of suggestie voor de redactie?

Mail naar: muze@uzbrussel.be of telefoneer naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80.

Wilt u zich abonneren op mUZe of een adreswijziging doorgeven, mail dan naar communicatie@uzbrussel.be mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Vacatures: www.werkeninhetuzbrussel.be Reageren ?

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

Adverteren in mUZe? Contacteer Publiest België op telefoonnummer 0484 08 91 55

SPRAK MET ...

HUISARTSEN VAN VIER GENERATIES OVER DE ZORG MORGEN

Van ‘paniekarts’ naar ‘behandelende en preventieve arts’ Met de vergrijzing van de bevolking, de toename van het aantal patiënten met een chronische ziekte en het groot aantal huisartsen dat tegen 2030 op pensioen zal zijn, staat ook de huisarts in het veranderend zorglandschap voor heel wat uitdagingen. De veranderingen op macroniveau inzake invulling en omkadering van het huisartsenberoep hebben samen met de evolutie van de rol van de patiënt ook een impact op microniveau op de relatie arts-patiënt. In Huisartsenpraktijk De Bron werken huisartsen van verschillende generaties samen in een multidisciplinair team. Zij denken mee na over de toekomst van de zorg en hoe ze in 2030 toegankelijke zorg kunnen aanbieden aan zoveel mogelijk patiënten.

Beter plannen Dr. Roland De Schutter ging 40 jaar geleden aan de slag als huisarts. Daarmee is zijn loopbaan even lang als die van het UZ Brussel. “In die tijd werkte ik alleen in mijn praktijk en bestond meer dan de helft van mijn patiëntencontacten uit huisbezoeken. De manier van werken vandaag is echt niet meer vergelijkbaar. Van individuele praktijk ben ik overgestapt naar een duo-praktijk en nu werk ik met vijf andere huisartsen, een diëtist, een psycholoog en twee secretaressen onder één dak samen in een multidisciplinaire groepspraktijk,”

6

“Voor 2030 wens ik vertelt hij. Ook collega mijn collega’s een goed geordr. Greet De Vis heeft ganiseerde elektronische geneestijdens haar loopbaan kunde, zonder technische frustraties. het aantal huisbezoeIk hoop dat de uitbouw van de wachtposten tegen dan ook een feit is!” ken fors zien dalen, van 60% vroeger tot 10%

Dr. Roland De Schutter (65) vandaag en zij schat in dat dit wel stabiel zal blijven, omdat er altijd patiënten zullen blijven die niet mobiel zijn en de bezoeken in rusthuizen en woonzorgcentra blijven ook op de agenda staan. “Die huisbezoeken zijn ook wel fijn en helpen ons om de patiënt in zijn thuissituatie te zien. Daardoor begrijpen we ook beter de noden en moeilijkheden van ouderen beter,” vult dr. Eva Straus aan.

De technologie die vandaag ter beschikking is, laat artsen toe om hun consultaties beter te plannen zodat patiënten minder lang hoeven te wachten en daardoor ook geneigd zijn om eerder op consultatie te komen dan een huisbezoek te vragen. “We moedigen dat ook aan, want op die manier kunnen we per dag ook meer patiënten helpen,” aldus dr. De Schutter. “Dat is belangrijk, want de tijd van 80 uren werken per week, die is voor veel huisartsen voorbij. Wij moeten ook aan onze eigen gezondheid denken en ons werk combineerbaar maken met ons privé-leven, om goed voor anderen te kunnen zorgen.”

Artsen van vier generaties in Huisartsenpraktijk De Bron in Wolvertem (v.l.n.r.): dr. Roland De Schutter (65), dr. Greet De Vis (56), dr. Christel Foriers (39), dr. Kimberley Gobien (29) en dr. Eva Straus (28)

“ 2030 schrikt mij wat af, vooral omdat er minder huisartsen zullen zijn, terwijl patiënten 7/7 en 24/24 bereikbaarheid willen. We zullen patiënten wat moeten heropvoeden om het voor iedereen leefbaar te houden.”

Dr. Christel Foriers (39)

7

Inspiratie uit de buurlanden “Als ik met collega’s uit Nederland of Engeland spreek, dan hoor ik vaak dat we in België niet efficiënt bezig zijn. Ons systeem werkt nog zeer prestatiegebonden, waardoor het inzetten van praktijkassistenten zoals bij onze Noorderburen, voor ons financieel niet haalbaar is. We hoeven daarvoor niet van het ene uiterste naar het andere te evolueren, maar onze overheid zou wel inspiratie kunnen halen in Denemarken of Zweden waar ze met een gemengd systeem van forfaitaire en prestatiegebonden zorg werken,” vertelt dr. Christel Foriers. “Dit zou ons toelaten om bloedafnames, EKG’s, spirometrie en andere kleinere technische interventies door praktijkassistenten te laten doen, zodat wij ons louter op het medische kunnen focussen en zo meer tijd aan de patiënt kunnen besteden. Als we hulp kunnen inschakelen voor administratieve taken, dan komt dit de patiënt ook alleen maar ten goede,” gaat ze verder.

eHealth 2.0 De huisartsen van Huisartsenpraktijk De Bron zien in eHealth nog meer potentieel op voorwaarde dat dit veel performanter zou werken. Wat hen betreft, mag dit nog een stapje verder gaan. “We hebben nu wel elektronische voorschriften, maar zouden die niet meer hoeven te printen, zoals ze dat in Nederland al jaren niet meer doen. Het opladen van bijlagen zou veel sneller moeten gaan.

En cash geld zou uit de huisartsenpraktijk moeten verdwijnen, want dit komt ook de veiligheid te goede, zeker voor collega’s die in een grootstad werken,” aldus dr. De Vis. Ook dr. Straus is enthousiast over de technologische vooruitgang: “Dankzij het Elektronisch Medisch Dossier kunnen we de zorg voor patiënten beter maken. Samenwerking in een groepspraktijk loopt vlot dankzij een overzichtelijk dossier. We hopen dat in de toekomst de gegevensuitwisseling met specialisten en ziekenhui-

8

“Ik zal in 2030 met pensioen zijn en hoop dat ik dan zelf in een goede praktijk terecht kan. Ik hoop dat er voldoende huisartsen zullen zijn en dat ze nog tijd hebben om met hun patiënten te praten.”

zen nog beter wordt om via het SUMEHR de interdisciplinaire zorg te verbeteren. Het EMD bevordert eveneens de opvolging van de patiënt. Als jonge arts is een goed elekDr. Greet De Vis (56) tronisch dossier bijzonder handig om een overzicht te krijgen over de patiënt.”

Haar collega’s beamen dit en zouden het EMD als werkinstrument nog meer willen inzetten om preventief te werken, bvb. door een patiënt uit de juiste doelgroep expliciet uit te nodigen voor screeningsonderzoek. Op die manier kunnen ze evolueren van ‘paniekarts’ die vooral bezig is met niet-planbare zorg naar een ‘behandelende en preventieve arts’ voor meer planbare zorg.

“Ik heb in de 40 jaar dat ik bezig ben, nog geen dag tegen mijn goesting gewerkt. Ik heb de centrale en coördinerende rol van de huisarts altijd belangrijk gevonden. In de toekomst mag de echelonnering wat mij betreft daarvoor wat strenger, zodat de eerstelijn die rol kan blijven vervullen. En ik heb kwaliteit van de zorg altijd op nummer één gezet. Ik hoop dat dit in 2030 voor mijn collega’s die dan nog actief zijn zo kan blijven,” besluit Dr. De Schutter die dan hopelijk van een rustig pensioen kan genieten na een bevlogen loopbaan.

GINA VOLKAERT

“Als we in 2030 nog meer multidisciplinair kunnen werken dan ben ik ervan overtuigd dat de patiënt daarvan de winst opstrijkt.

De omkadering van de huisarts moet wel beter worden, zodat wij ons puur op het medische kunnen focussen.”

Dr. Eva Straus (28)

“De mondigheid van de patiënt zal zich tegen 2030 ongetwijfeld doorzetten en die actieve rol van de patiënt is positief. Dit betekent wel dat wij onze expertise meer zullen moeten motiveren en argumenteren. En als huisarts ook meer competenties van een manager zullen moeten beheersen.”

Dr. Kimberley Gobien (29)

ACTUEEL

ZORG 2030

DIALOGEER MEE

Gezondheidszorg is al een hele tijd een hot item. Niet te verwonderen, het belangt iedereen aan. Het UZ Brussel en de VUB lanceren een grootscheepse dialoog met de samenleving over de zorg in 2030. De stem van de huisartsen mag daarin niet ontbreken.

Dialogeer mee over de zorg in 2030 Welke vormen zal de technologische disruptie aannemen? Wat zal veranderen aan het zorgaanbod onder invloed van de veranderende patiënt en de evoluties in de geneeskunde? Hoe zullen ziekenhuizen, zorgprofessionals en private partners samenwerken? En natuurlijk, hoe zullen de rollen van de eerste, tweede en derde lijn evolueren en wint de “nulde lijn” – de patiënt die aan zelfmedicatie doet – aan belang? Met de ideeën en voorspellingen van allen willen het UZ Brussel en de VUB een foto nemen van de zorg in 2030.

Het basisdialoogplatform is www.zorg2030.be. Daar kan iedereen in het Nederlands en Frans een idee of een voorspelling lanceren of reageren op die van iemand anders.

Meningen mogen streng zijn en visies grensverleggend, liefst zelfs.

Elke mening is even belangrijk. Doel is niet te veroordelen, wel samen na te denken over hoe het zou moeten en kunnen zijn in 2030. Er zijn in november ook twee dialoogdagen voorzien: één voor patiënten en één voor zorgverstrekkers en on-

dersteunende diensten. Het is de bedoeling een brede dialoog aan te gaan die niet louter bio-medisch is. Invalshoeken als facility management, architectuur, ICT, administratie, … zijn evenzeer welkom; de dialoog belicht alle kanten van de zorg. Deze brede denkoefening zal uitmonden in een visietekst over hoe de ideale gezondheidszorg eruit ziet.

Luisteren!

ZORG2030 wordt georganiseerd naar aanleiding van het 40-jarig bestaan van het UZ Brussel en de Faculteit Geneeskunde en Farmacie van de VUB, in samenwerking met partners zoals de Federale Neutrale Vereniging van Verpleegkundigen, het Vlaams Patiëntenplatform, VOKA Health, Zorgnet-ICURO en ook mediapartners. Luisteren is het sleutelwoord, zoals het dat al sinds 1977 is. Luisteren is een teken van respect en het UZ Brussel werd destijds zelfs als een schreeuw om respect opgericht. Als de roep van vrijdenkers die zich vreemdeling

voelden in de overwegend katholiek geïnspireerde gezondheidszorg en de waar(he)den die die toen voorschreef en opdrong. Als een daadwerkelijk statement van Nederlandstaligen die in hun hoofdstad niet in hun moedertaal ziekenzorg kregen. Met patiënten die niet verstonden wat hen werd gezegd. Als een reactie ook tegen het overwegend duurdere Brusselse zorgaanbod. Het was het post-Vietnam-klimaat waarop John Lennon ‘Imagine’ had gedicht. Het waren de jaren met veel uiting van weerstand tegen blinde macht en dove authoriteit. Dit zit nog steeds ergens in de genen van UZ Brussel en VUB. De dialoog met de samenleving die met ZORG2030 wordt aangegaan is daar een concrete uiting van.

Ga meteen naar www.zorg2030.be en lanceer uw idee. Of laat weten dat je als zorgverstrekker of als patiënt willen mee van gedachten wisselen op de dialoogdagen. Inschrijven daarvoor kan op hetzelfde dialoogplatform.

EDGARD EECKMAN

9

ONGEZOUTEN MENINGEN

Ook uw idee telt!

In het kader van de lancering van ZORG2030 vroeg de redactie van mUZe alvast aan een aantal personen die van dichtbij of van ver bij de gezondheidszorg betrokken zijn wat hun boute stellingen zijn voor de zorg in 2030. Wenst u zelf uw stelling te delen of mee te stemmen over stellingen van anderen, surf dan naar www.zorg2030.be.

Maggie De Block Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

“ Als ik één zaak anders zou willen zien in de zorg

van 2030, dan is het dat alle mogelijke muren, tussenschotten, hokjes en lijnen zijn verdwenen. Want patiënten hebben nood aan zorgverleners van alle niveaus en disciplines die intensief met elkaar samenwerken om hen de best mogelijke zorg te bieden.”

“D e grootste uitdaging voor de zorg in 2030 is de best mogelijke kwaliteit van zorg aanbieden tegen een betaalbare prijs, zowel voor de individuele patiënt als voor de maatschappij in haar geheel. Dat kunnen we enkel bereiken door goed na te denken over elke euro die we uitgeven aan gezondheidszorg.” “ De grootste uitdaging voor de huisarts in 2030 is de almaar complexer wordende zorg rond de patiënt organiseren en coördineren van de wieg tot aan het graf.”

10

De grootste uitdaging voor de zorg in 2030 is de best mogelijke kwaliteit van zorg aanbieden tegen een betaalbare prijs, zowel voor de individuele patiënt als voor de maatschappij in haar geheel.”

Maggie De Block

Jo Vandeurzen Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin

“ Tegen 2030 zal elke Vlaming toe-

gang hebben tot zijn volledige patiëntendossier en gezondheidsplan. Een mobiele app zorgt ervoor dat alle medische gegevens van de persoon gebundeld zijn.”

“ Tegen 2030 vloeit welzijn en ge-

zondheid naadloos in elkaar over.

De muur tussen de ‘social care’ en de ‘health care’ wordt gesloopt.”

“ Tegen

2030 zal de behoefte aan ziekenhuisbedden verder krimpen, samen met de verblijfsduur, terwijl het ambulante aanbod groeit.”

WIN EEN EXEMPLAAR!!

ZORG 2030

DIALOGEER MEE

Om u te inspireren om actief deel te nemen op het dialoogplatform op www.zorg2030.be bieden wij mUZe-lezers de kans om het boek “Homo Deus” te winnen. Yuval Noah Harari heeft met Homo Deus (2016) de toekomst akelig dichtbij gehaald. Houdt u van sciencefiction? Spreekt een fascinerend toekomstscenario tot uw verbeelding? Ziet u er wat in om het pad naar de toekomst te verleggen? Of ziet u de toekomst eerder als horor? De eerste 5 lezers die hun boute stelling over de zorg in 2030 naar muze@uzbrussel.be sturen, krijgen dit boek opgestuurd.

Ilse Weeghmans Directeur Vlaams Patiëntenplatform vzw

Hannelore Goeman Brussels Parlementslid

Prof. dr. Peter In’t Veld Decaan Faculteit Geneeskunde en Farmacie van de VUB

“ In 2030 staat de patiënt aan het roer van zijn zorg.”

“ In een stad waar één of vijf Brusse-

“ De zorg zal zich verplaatsen naar de eerste lijn

“ Vermaatschappelijking,

“ In 2030 zal de arts worden ondersteund door

“ In 2030 is het evident dat alle gegevens van patiënten gedeeld worden, zodat de patiënt in één overzicht zijn zorg over alle lijnen heen kan opvolgen en aanvullen. ”

“ In 2030 wordt er actief ingezet op

het verbeteren van de levenskwaliteit van de patiënt naast de medische aspecten. ”

laars zorg uitstellen om financiële redenen zijn wijkgezondheidscentra en huisartsen geen concurrenten; we hebben er meer van allebei nodig.”

rugzakjes en het 'ondersteunen van mantelzorgers’ ruiken steeds meer naar een excuus van een samenleving die haar verantwoordelijkheidd ontloopt.”

“ Als we nu geen werk maken van een toegankelijk eerstelijnspsychologische functie wordt de burn-out coach straks belangrijker dan de huisarts.”

en buiten het ziekenhuis. Geïntegreerde zorg rond chronische ziekten en samenwerking met andere zorgprofessionals wordt steeds belangrijker. Het accent zal verder verschuiven van curatieve zorg naar predictie en preventie.”

artificiële intelligentie die zal helpen om de grote hoeveelheid testresultaten om te zetten in een diagnose en een gepersonaliseerd advies.

De arts van morgen zal de complexe en veelal op probabiliteit gebaseerde adviezen moeten vertalen naar de patiënt. Ook in een hoogtechnologische toekomst blijven empathie en luisterbereidheid van de arts centraal staan.”

11

“Ik ben ervan overtuigd dat de aanwezigheid van een dier positief kan zijn voor patiënten,” aldus Vanessa met haar therapiedieren.

ACTUEEL

VILLA SAMSON

Hoera, mijn therapeut heeft een hond “Gesloten patiënten bloeien vaak open in aanwezigheid van Lilly.

Ze beginnen spontaan te vertellen en de therapie raakt op gang.” Lilly is geen muze, wel de therapiespaniël van Vanessa De Puydt. Binnenkort gaan ze samen aan de slag in Villa Samson.

Op 19 november is het zover, dan opent Villa Samson de deuren op de campus in Jette. In het gebouw vlak bij het UZ Brussel zullen patiënten hun eigen huisdier of een van de “villakatten” kunnen ontmoeten – behalve assistentiehonden zijn dieren niet toegelaten binnen een ziekenhuis – en zullen er ook therapeutische sessies met dieren plaatsvinden.

Eén van de therapeuten die er straks aan de slag gaat is Vanessa De Puydt. Vanessa is sociaal verpleegkundige met een bijzondere beroepstitel in de psychiatrie. Ze werkt in het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Brussel – Houba, waar ze samen met haar ‘therapiehondje’ Lilly een onafscheidelijk duo vormt. Vanessa: “Na mijn studies

12

verpleegkunde heb ik een tweejarige opleiding ‘therapeutisch werken met assistentie van dieren’ gevolgd.

Omdat ik een dierenliefhebber ben – ik kweek trouwens zelf Maine Coons (kattenras, red.) – maar ook omdat ik ervan overtuigd ben dat de aanwezigheid van een dier positief kan zijn voor patiënten.”

zich meteen op hun gemak, hun aandacht wordt even afgeleid en ze beginnen makkelijker te praten. Op die manier raakt de therapie vlotter op gang,” vertelt Vanessa. Ze geeft het voorbeeld van een schizoaffectieve patiënte die moeite heeft om gevoelens te uiten. “Toen ze Lilly voor het eerst zag, gaf ze haar spon-

Therapietrouw

Therapiephondje Lilly heeft ook een onrechtstreeks effect op de therapietrouw van bepaalde patiënten

In CGG Houba komen vooral chronische psychische patiënten over de vloer: mensen met een alcoholverslaving, een stemmingsstoornis, een psychose… “Patiënten zijn vaak terughoudend of gespannen.

Maar als ze Lilly zien, kan dat ineens veranderen. Dan voelen sommigen

ZORGPROJECTEN GEDRAGEN DOOR BURGERS: IN DE LIFT taan een kus en bloeide ze open.

Voor de behandeling betekende dat een geweldige boost.”

Lilly heeft ook een onrechtstreeks effect op de therapietrouw van bepaalde patiënten. “Het is niet ongewoon dat patiënten niet komen opdagen voor een sessie of op de laatste knip afbellen, bijvoorbeeld omdat ze een crisis doormaken. Ik merk evenwel dat patiënten die een band hebben met Lilly minder snel afzeggen, omdat ze weten dat ze hier ook ‘dat hondje’ zullen terugzien.”

Vrijwilligerswerk Een aantal patiënten die door Vanesse begeleid worden in het CGG zal straks ook de handen uit de mouwen steken in Villa Samson. Net als heel wat andere mensen gaan ze er vrijwilligerswerk verrichten. Projectleider en medeoprichtster Linda Sonck schat dat voor de dagelijkse werking een pool van 60 à 70 vrijwilligers nodig zal zijn. “Zij zullen onder meer instaan voor de verzorging van

de twee therapiekatten en het ophalen en terugbrengen van patiënten van en naar het ziekenhuis met de minivan,” legt ze uit. “Ieder van hen zal een opleiding EHBO en hygiëne krijgen.”

Daarnaast mikt de Villa op nog twee andere types vrijwilligers. “Als iemand in het ziekenhuis belandt en thuis een huisdier heeft waar niemand op kan passen, dan zullen vrijwilligers kunnen optreden als ‘gastbaasje’. Dat zijn onze buddy’s,” aldus Linda. “Ten slotte kunnen mensen zich ook opgeven om hun eigen hond onder professionele begeleiding op te leiden tot therapiehond.

Die therapiehonden kunnen we dan later inzetten in de Villa.”

Dat het hele project zo sterk steunt op vrijwilligers is niet toevallig. “Op die manier willen we een maatschappelijke meerwaarde creëren.

Villa Samson zal niet alleen een verrijking zijn voor onze patiënten, maar ook voor alle vrijwilligers die hier aan de slag gaan.”

FRANK VERMEULEN

Om zijn rol op het vlak van zorg, onderwijs en onderzoek zo goed mogelijk te vervullen is het UZ Brussel voortdurend op zoek naar alternatieve financieringsbronnen. Filantropische giften winnen daarbij aan belang, zowel geldelijke steun als steun in de vorm van vrijwilligerswerk.

Linda Sonck startte vijf jaar geleden als filantropiemanager in het ziekenhuis.

“Een traditie in de filantropie zoals je die hebt in de VS of het Verenigd Koninkrijk kennen we hier niet. Of beter: nog niet.

Want ook bij ons willen mensen anderen helpen. Gelukkig maar! Veel patiënten of familieleden willen uit dankbaarheid voor de zorg die ze hier hebben gekregen een schenking doen. Op die manier bouwen ze mee aan de gezondheidszorg van morgen en creëren ze een tastbare meerwaarde voor onze patiënten.”

In 2012 richtte het UZ Brussel het filantropieprogramma ‘Vriend voor het Leven’ op om verschillende projecten in het ziekenhuis te realiseren. En dat slaat aan: terwijl vijf jaar geleden zo’n 300 schenkers het ziekenhuis steunden, zijn dat er vandaag al meer dan 20.000.

Ook het aantal vrijwilligers neemt jaar na jaar toe.

Villa Samson of een ander project steunen kan via overschrijving naar BE 75 3630 9458 5851 met vermelding ‘gift + naam project’ of online op www.vriendvoorhetleven.be. Giften vanaf € 40 zijn fiscaal aftrekbaar.

Linda vertelt: “Vijf jaar geleden steunden zo’n 300 schenkers het ziekenhuis, vandaag zijn er dat meer dan 20.000.”

13

COLUMN

Prof. dr. Jean-Paul Van Bendegem Jean-Paul Van Bendegem is gewoon hoogleraar aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Vrije Universiteit Brussel.

Hij is licentiaat wiskunde en doctor in de wijsbegeerte. Hij woont in Gent.

Wie weet wat wij zullen weten?

Het antwoord op de vraag die de titel vormt van deze column lijkt vrij eenvoudig te zijn: wetenschappers kunnen ons dat vertellen.

Meer bepaald lijken futurologen, bewonderd en beschimpt, het meest aangewezen voor deze taak. Tenslotte houden zij zich toch precies bezig met het voorspellen van de toekomst, niet alleen van de mens, de maatschappij, maar liefst ook van de planeet en, als het enthousiasme niet te temperen valt, het universum. Niemand, denk ik, moet overtuigd worden van het feit dat dergelijke toekomstscenario’s onvolledig en onzeker zijn gezien de complexiteit van het gegeven.

We kennen allemaal het argument dat het volstaat futurologische teksten van honderd jaar geleden te bestuderen om te zien hoe verkeerd men de zaak kan inschatten. Hoe komt dat eigenlijk? Het evidente antwoord op deze vraag is één van praktische aard: de problemen zijn effectief zo complex dat ons rekenvermogen, zelfs bijgestaan door de krachtigste computers, tekortschiet. Maar er is een tweede antwoord dat dieper gaat omdat het een principiële grens aangeeft.

Dit belangrijke inzicht hebben we te danken aan de filosoof Karl R. Popper, bekend als wetenschapsfilosoof én als politiek filosoof.

Het argument dat leidt tot het inzicht loopt als volgt: (a) De ontwikkelingen binnen een maatschappij worden mee bepaald door de kennis die men heeft op een bepaald ogenblik, (b) Wil men de maatschappij van de toekomst voorspellen dan moet men dus ook de kennis van de toekomst voorspellen, (c) Maar dat laatste kan niet want als we nu weten wat ze zullen weten dan weten we het nu al, (d) Dus: onze voorspellingen van de toekomstige maatschappij zijn principieel beperkt.

14

Ik neem aan dat (a) en (b) weinig toelichting nodig hebben maar (c) verdient wel even aandacht. Neem de wiskunde als voorbeeld.

Als ik nu zeg dat een bepaalde stelling bewezen zal worden in, ik zeg maar wat, 2030 en ik voeg eraan toe dat ik dat nu weet, dan moet ik kunnen verantwoorden waarom ik dat weet. Het enige bewijsstuk dat echt kan overtuigen is precies dat: ik laat het bewijs zien dat men in 2030 zal bedenken. Maar dat betekent dat ik dat bewijs nu al heb en dat kan niet. Daarom heb ik ongelofelijk veel geduld met futurologen omdat hun opdracht werkelijk geen lachertje is. Het belangrijkste wat ze zouden moeten weten om betrouwbare voorspellingen te kunnen doen, namelijk wat wij zullen weten, weten ze uitgerekend niet omdat we het niet kunnen weten.

Ik zou zeggen: respect! En ik ben benieuwd hoe het UZ Brussel de zorg van 2030 ziet!

ACTUEEL

Nanobodies in de strijd tegen kanker Hoofdonderzoeker prof. dr. Marleen Keyaerts werkt samen prof. dr. Tony Lahoutte, diensthoofd nucleaire geneeskunde in het UZ Brussel, en het onderzoeksteam van de VUB aan een nieuwe tracer die op een patiëntvriendelijke manier een snellere opstart van een meer accurate behandeling toelaat

De juiste medicatie aan de juiste patiënt bezorgen zal in de toekomst nog meer aan belang winnen, niet alleen om zo snel mogelijk de juiste aanpak voor de patiënt te bepalen, maar ook met het oog op de budgetten die gezond moeten blijven.

Gepersonaliseerde medicatie heeft in oncologie al een belangrijke plaats ingenomen. Nieuwe diagnostica kunnen die evolutie naar een hoger niveau tillen.

Sneller en accurater voorspellen “De klinische nood in oncologie om de werking van geneesmiddelen sneller en beter te voorspellen, is groot. Vandaar ons engagement om in dit domein de levenskwaliteit van de patiënten vooruit te helpen. Het is niet min wat een kankerbehandeling met een patiënt kan doen. Als onderzoeker willen we daar verandering in brengen. Ook economisch is deze vooruitgang belangrijk, want op die manier kunnen we vermijden

om (vaak dure) medicatie te geven die niet werkt. Oncologie is het eerste domein waarin we het voordeel van onze nieuwe radiotracer aantonen, maar ook andere domeinen zoals cardiologie kunnen hier op termijn wel bij varen,” vertelt hoofdonderzoeker prof. dr. Marleen Keyaerts, kliniekhoofd nuclaire geneeskunde in het UZ Brussel.

Winst voor patiënt en maatschappij Prof. Dr. Tony Lahoutte, diensthoofd nuclaire geneeskunde in het UZ Brussel, licht verder toe: “De onderzoekers van het UZ Brussel en de VUB spelen al jaren een voortrekkersrol op het vlak van radiochemie. Nanobodies zijn voor ons niet nieuw, we kunnen teren op ruim 20 jaar ervaring. Ons onderzoek naar deze nieuwe nanobody toont aan dat dankzij de injectie van deze nieuwe tracer patiënten niet langer een biopsie hoeven te ondergaan.

Via de predictieve foto die we met

een PET scan kunnen maken, is het mogelijk om vroegtijdig aan te geven welke medicatie het best past bij de patiënt.”

Deze nieuwe toepassing biedt de patiënt tal van voordelen: Eerst en vooral levert het een enorme tijdswinst, want dankzij die nieuwe radiotracer kan via een eenvoudige scan veel sneller dieper in de ziekte worden gekeken en dus ook beter voorspeld of medicatie zal werken. Binnen de twee uur na de injectie kan de juiste medicatie al worden opgestart. Daarnaast krijgt de patiënt maar een tiende van de stralingsbelasting in vergelijking met wat vandaag gebruikelijk is en gezien het volume van dit laagrisicoproduct zo klein is, is de kans op bijwerkingen gering.

De start van Fase 1 dit onderzoek is voorzien in het eerste kwartaal van 2018.

GINA VOLKAERT

15

VAN NADERBIJ BEKEKEN

ONCOLOGIE BIJ OUDEREN

‘ Een andere horizon leidt tot andere keuzes’ Een kankerdiagnose hoeft vandaag geen doodvonnis meer te zijn. Steeds meer mensen genezen van kanker of kunnen hun ziekte onder controle houden. Soms gaat de behandeling echter ten koste van de levenskwaliteit, zeker bij oudere patiënten.

Elk jaar wordt bij ruim 65.000 Belgen kanker vastgesteld. Met de vergrijzing zal dat aantal nog toenemen; kanker blijft in de eerste plaats een ouderdomsziekte – twee derde van de vrouwen en driekwart van de mannen zijn 60 jaar of ouder op het moment van de diagnose. Tegelijkertijd stijgen de overlevingskansen voor kankerpatiënten, onder meer dankzij de steeds vroegtijdiger opsporing en betere behandelingen. Voor heel wat patiënten wordt kanker zo een

16

‘chronische aandoening’ waar ze nog jaren mee kunnen leven. Maar ‘overleven’ met kanker is één zaak, dat op een kwaliteitsvolle manier doen een andere.

Belang van perspectief Dr. Lore Decoster is medisch oncoloog in het UZ Brussel met een bijzondere interesse in ‘geriatrische oncologie’. Dagelijks ziet ze patiënten die vragen hebben over

de verwachte levenskwaliteit na een behandeling. “Een standaard antwoord bestaat niet,” vertelt ze.

“Veel hangt af van het perspectief.

Een jonge moeder met kanker wil wellicht nog zolang mogelijk in leven blijven om voor haar kindje te zorgen. Een ouder persoon daarentegen heeft een andere horizon. Na een mooi, rijk gevuld leven hoeven die extra jaren misschien niet meer zo nodig, zeker niet als de behandeling leidt tot ernstig verlies van functioneren en dus van levenskwa-

liteit. Anderzijds kan een concreet vooruitzicht, zoals de communie van een kleinkind, een reden zijn om nog even door te bijten en toch die behandeling te starten, ook al is ze agressief.”

ziekenhuisfinanciering. Daar ligt een belangrijke uitdaging voor de toekomst.”

Een andere bepalende factor is de draagkracht, zeker bij oudere patiënten. “Hoe ouder je wordt, hoe groter de impact van een behandeling op je functioneren. Als arts moet je daarom steeds proberen in te schatten of een oudere patiënt een behandeling fysiek en mentaal nog aankan, rekening houdend met zijn verwachtingen en de steun in zijn omgeving,” aldus dr. Decoster.

“De biologische leeftijd, het ‘functioneringsniveau’ van de patiënt, is daarbij doorslaggevend. Indien nodig kan dit in kaart gebracht worden via een geriatrisch assessment.”

Terwijl veel chemotherapieën vroeger geen optie waren voor geriatrische patiënten wegens ‘te toxisch’, zijn die nu vaak beter te verdragen, al dan niet met behulp van medicatie. Er komen ook andere therapieën op de markt die nieuwe perspectieven openen, zoals immuuntherapie. “Dat is inderdaad een veelbelovende behandeling, maar het is niet voor iedereen het ‘wondermiddel’ waarvoor het soms wordt afgeschilderd,” nuanceert dr.

Decoster meteen. “De mate waarin iemand antwoordt op immuuntherapie hangt onder meer af van het type kanker en in sommige gevallen de aanwezigheid van bepaalde biomerkers. Een bijkomende kanttekening is de mogelijke rol van de leeftijd. Bij immuuntherapie wordt het afweersysteem van een patiënt ‘gemobiliseerd’ in de strijd tegen de ziekte. Het zou dus niet onlogisch zijn dat de behandeling minder goed aanslaat bij patiënten met een ouder immuunsysteem. Dit maakt momenteel het voorwerp uit van onderzoek.”

“Als arts komt het erop aan om steeds eerlijk te zijn met je patiënten. Over de toxiciteit van de behandeling, over de kans dat ze aanslaat, over de impact op hun functioneren, over de prognose…,” besluit dr. Decoster. “Dat betekent ook dat je moet durven kiezen voor palliatieve zorg als een curatieve behandeling geen zin meer heeft.”

“ Een standaard antwoord bestaat niet.”

Jammer genoeg worden problemen gedetecteerd tijdens zo’n assessment niet altijd opgevolgd. “Uit een Belgische studie bij 8.000 patiënten blijkt dat geriatrische patiënten doorgaans wel vlot verwezen worden naar de psycholoog, de sociaal verpleegkundige of de diëtist, maar veel minder naar de kinesitherapeut of de ergotherapeut. Voor een groot stuk hangt dat af van het aanbod in het ziekenhuis. Maar ook de financiering speelt een rol. Interdisciplinaire samenwerking valt moeilijk in te passen in onze bijna uitsluitend op prestaties gerichte

Geen wondermiddeltjes

HIATEN IN KLINISCH ONDERZOEK Om de kans op bijwerkingen te beperken, worden patiënten voor geneesmiddelenonderzoek geselecteerd op fitheid. Dat zorgt voor een onnatuurlijke situatie: patiënten in fase III-studies (test op grote groep patiënten om de werking en de neveneffecten op iets langere termijn na te gaan) zijn doorgaans veel jonger en gezonder dan de kankerpatiënten die het ziekenhuis over de vloer krijgt. Dr. Decoster: “Het gevolg is dat we vaak weinig of niets weten over de effectiviteit van een behandeling bij oudere, zwakkere patiënten en over de impact op hun functioneren.”

Steeds meer organisaties proberen die blinde vlek weg te werken.

Zo ook de International Society of Geriatric Oncology (SIOG), een multidisciplinaire vereniging met meer dan 5.000 leden uit 75 landen.

Dr. Decoster is de vertegenwoordiger voor België. “Met SIOG pleiten we bij farmaceutische firma’s om meer onderzoek uit te voeren bij geriatrische patiënten. Daarnaast ontwikkelen we richtlijnen en screeningstools, we brengen de opleidingsnoden voor zorgprofessionals in kaart, we scannen de horizon af naar technologieën om kankerpatiënten te ondersteunen (bijv. apps om de toxiciteit te monitoren), enz. We zetten ons kortom in voor een betere behandeling van geriatrische kankerpatiënten.” www.siog.org

FRANK VERMEULEN

17

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS VUB wint Prijs Vrijzinnig Humanisme 2017 Op de internationale dag van het humanisme (21 juni) werd de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2017 uitgereikt aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en haar ererector Silvain Loccufier. De jury kende de prijs toe aan de VUB voor haar vrijzinnige en humanistische profilering, de invulling die de instelling daar concreet aan geeft door het onderwijs te democratiseren en haar inzet voor vrij onderzoek, wars van dogma’s of ongefundeerde voor-

onderstelllingen. Emeritus professor en eredoctor Silvain Loccufier belichaamt als geen ander de waarden en principes uitgedragen door de universiteit. Hij werd erkend door de HumanistischVrijzinnige Vereniging voor zijn inspanningen om het project van de VUB die ideologische invulling te geven op cruciale momenten van haar bestaan, maar ook voor zijn levenslange engagement voor het vrijzinnig humanisme in het algemeen.

Het UZ Brussel leeft hoogste kwaliteitsnormen na voor desinfectie van flexibele endoscopen De Vlaamse Zorginspectie onderzocht hoe ziekenhuizen flexibele endoscopen desinfecteren en bewaren na elk gebruik. Deze endoscopen worden ingebracht in onder meer de long, de maag, de darm of de blaas voor onderzoeken en behandelingen. Een gebrekkige desinfectie van endoscopen houdt risico’s in voor de patiënt. Uit het onderzoek blijkt dat er in de Vlaamse ziekenhuizen algemeen nog te vaak onzorgvuldig wordt omgesprongen met desinfectie van flexibele endoscopen.

18

Het UZ Brussel hanteert strikte procedures om een goede reiniging en desinfectie te verzekeren. Het ziekenhuis investeerde ook in hooggespecialiseerde reinigingstoestellen die enkel voor de endoscopen gebruikt worden. Deze inspanningen zijn ook erkend via de JCI-accreditatie, een internationaal kwaliteitslabel voor ziekenhuizen dat de hoogste normen nastreeft op het vlak van kwaliteit en patiëntveiligheid.

Drie verrassende wandelingen in het UZ Brussel Een ziekenhuis is veel meer dan zorg. Er spelen zich op de Brussels Health Campus heel wat verhalen af van en over mensen.

Ontdek die op Openbedrijvendag op 1 oktober 2017 tijdens drie bijzondere wandelingen rond drie verrassende thema’s: 1. Geen zorg zonder onderzoek en innovatie: laat je gidsen door een wetenschapper 2. Zorg aan kinderen is anders: een zoektocht voor kinderen 3. Een ziekenhuis is meer dan alleen zorg: een unieke blik achter de schermen Schrijf u meteen in via www.uzbrussel.be/openbedrijvendag want het aantal deelnemers voor de wandelingen tussen 10 en 17 uur is beperkt.

Groeit geweld en agressie tegen artsen uit tot een epidemie?

Artsen worden verrassend vaak geconfronteerd met geweld tijdens hun praktijk. Zo was bijna 37% in het voorbije jaar het slachtoffer van agressie en geweld. Dat loopt op tot 84,4% gedurende hun volledige carrière. En die trend zal naar alle waarschijnlijkheid nog versterken in de toekomst. Deze en andere bevindingen staan te lezen in een studie van VUB-masterstudent Lennart De Jager. Het geweld dat door de deelnemers aan de enquête werd gemeld, loopt uiteen van schelden tot fysiek, zelfs seksueel geweld. Vrouwen en jonge artsen blijken signifcant vaker te maken te krijgen met agressie en geweld. Psychiatrische instellingen zijn het gevaarlijkst, en in ziekenhuizen is dat het geval voor de spoedgevallendienst. Opvallen genoeg zijn het juist artsen die hun hoofdactiviteit buiten het ziekenhuis hebben die vaker problemen ondervinden als gevolg van agressie en geweld.

LID NV

Industriële en particuliere dakwerken

19

Tel 011 31 11 48 www.lid.be | info@lid.be

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS Ik word dokter!

Voor wie jong is en droomt van een witte jas met korte mouwen, heeft de VUB een gloednieuw interactief platform opgezet. Ikworddokter.be belooft geen mirakels op het toelatingsexamen arts, maar maakt de beproeving nét iets draaglijker. De website bulkt van nuttige info over het examen en de leerstof. Studenten kunnen er ook

VOOR UW AGENDA · 14 OKTOBER 2017

online hun kennis toetsen en vragen in de groep gooien. Op de facebookpagina delen VUB-studenten en professoren/artsen praktische tips en persoonlijke ervaringen. Daarnaast biedt ikworddokter.be een helder overzicht van het ruime aanbod aan workshops, live webinars en infomomenten die de VUB organiseert, én een blik op de opleiding Geneeskunde. Kortom: een smaakmakend voorafje van de ondersteuning waarop studenten kunnen rekenen. www.ikworddokter.be

ARCHITECTS &ARCHITECTS ENGINEERS &&ARCHITECTS ENGINEERS ENGINEERS

Diabetessymposium voor huisartsen

· 19 NOVEMBER 017 Officiële opening Villa Samson

· 25 NOVEMBER2017 Infodag voor patiënten met VHL-ziekte

· 02 DECEMBER 2017 Opendeurdag Kinderziekenhuis

VK delivers fully integrated architecture and engineering services for demanding healthcare clients worldwide who want to invest in healing environments in a constantly evolving society where our quality of life is under stress. www.vkgroup.be

· 16 DECEMBER 2017 Symposium Zeldzame Ziekten voor huisartsen Meer informatie vindt u in de activiteitenkalender op www.uzbrussel.be

20

UZ Brussel - The Landmark // VK services: masterplanning, architecture, structural engineering, infrastructure, building services, landscape design, interior architecture

LEZERSREACTIE

HUISARTS DR. MARTINE HUYBRECHTS

“ Ik had goesting om mijn stethoscoop sito presto aan de wilgen te hangen.”

Lezers van mUZe kunnen steeds reageren op de inhoud van de artikels door een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be. De redactie publiceert hier de reactie van dr. Martine Huybrechts, huisarts in Wemmel en lid van de redactieraad van mUZe, op artikel “De huisarts van morgen vandaag” in de rubriek MUZE SPRAK MET … (interview met Dirk Devroey, prof.

Huisartgeneeskunde (VUB) en Peter In’t Veld, decaan faculteit geneeskunde en farmacie (VUB)) uit mUZe nr. 41 (maart 2017).

Wees gerust dat ik zeer zorgvuldig mijn woorden wik en dat ik mijn opmerkingen bij deze tekst herhaaldelijk en zorgvuldig herlezen heb vooraleer ze in te sturen. Want wie ben ik als – welja, stilaan wat ouder wordende – “hojskloefer” zoals wijlen prof. Somers ons noemde, om kritiek te leveren op de denkbeelden van twee geleerde geesten. Van de heer decaan kan ik mij voorstellen dat de reële wereld van de huisartsgeneeskunde hem, als vorser, wat vreemd is – althans zolang hij zelf niet ziek wordt; van een professor in de huisartsgeneeskunde had ik toch een wat meer realistische kijk op ons werk verwacht. Maar ja, je kan moeilijk én voltijds huisarts én voltijds professor én kabinettard op het ministerie van die andere “grote” huisarts zijn…

Het was zaterdag 18/02/2017 en ik was van plan naar het symposium van het Belgisch Hypertensie Comité (BHC) te gaan. Ik was veel te vroeg wakker en had bijgevolg de ontwerpteksten van MUZE afgedrukt en naast mij op de ontbijttafel gelegd, zodat ik er al wat in kon lezen. Ik beken u dat ik mij in de tweede hap van mijn boterham verslikt heb bij het lezen van de omkaderde (en dus belangrijke) tekst aangaande competenties van de ‘moderne huisarts’. Communica-

tie, dat is vanzelfsprekend, maar de rest… Het hoeft dan ook geen betoog dat ik na het lezen van volledige tekst meer goesting had om mijn stethoscoop sito presto aan de wilgen te hangen als dit de toekomst wordt.

Toegekomen in de Square was ik nog altijd dermate verdwaasd door wat ik gelezen had, dat ik aanvankelijk Prof. Schoors niet herkende.

Ik vroeg mij af wat ik daar eigenlijk kwam doen aangezien van mij verwacht wordt dat ik als ‘huisarts van morgen vandaag’ hersenloos achter het scherm van mijn pc zou moeten zitten om ‘data’ te analyseren en in te brengen. Gelukkig zette de ontmoeting met mijn collega mij terug met de twee voeten op de grond.

“ Ik voel mij gekwetst.”

Het – overigens zeer goede – symposium van het BHC kon mij gelukkig een beetje kalmeren, vermits ik daar weer mensen hoorde spreken die de zorg voor de patiënt als “core business” van de geneeskunde zien.

Bij het naar huis rijden, nam ik mij voor een reactie te schrijven om te proberen dit van mij af te zetten want ik voel mij gekwetst.

Wat mij toch nog enigszins met mijn beroep verzoent, is het feit dat ik – zelfs als dinosaurus – wekelijks talrijke nieuwe patiënten over de vloer krijg die zich blijkbaar niet kunnen vinden in de huisartsgeneeskunde – nieuwe stijl, van groepspraktijken waar je niet weet welke arts je nu weer zal ontmoeten, met praktijkassistenten als “gatekeepers” (klinkt niet slecht hè?), met artsen die geneeskunde van “nine to five” (of laat het nog “nine to seven” zijn) beoefenen, en die meer met hun computer dan met de patiënt bezig zijn. En het zijn niet alleen ouderlingen die zich daarmee niet kunnen verzoenen, het gaat minstens even vaak over jongere patiënten uit het computertijdperk, maar die de voorkeur geven aan een huisarts – oude stijl.

Die wel met informatica vertrouwd is, maar niet de pretentie heeft een informaticus te zijn, die wel een computer gebruikt, maar tijdens een raadpleging met de patiënt spreekt en niet met muis en klavier.

Hoe meer de medische wetenschappen een doorgedreven medische specialisatie in de hand werken, hoe belangrijker mijns inziens de nood is aan een huisarts die de patiënt nog als een geheel ziet en niet enkel als een opstapeling van laboresultaten, beeldvorming en dies meer. Men

21

behandelt nog steeds een patiënt en niet een technisch onderzoek.

Logisch dat de arts-patiëntrelatie onder druk komt te staan. De patiënt heeft immers geen relatie meer met een arts maar met een ‘structuur die een gedeelde verantwoordelijkheid draagt’, met andere woorden niemand draagt nog de verantwoordelijkheid voor de patiënt – gemakkelijk toch – niet? Maar dank zij een dergelijke ingesteldheid kunnen de zorgverleners inderdaad wel een beter evenwicht tussen werk en privé creëren. En de patiënt is niet alleen mondiger binnen dit systeem – hij wil niet alleen meer inspraak – neen, hij EIST veel meer.

Denk bovendien vooral maar niet dat de vorige regeringen het beroep van huisarts aantrekkelijker gemaakt hebben. Want wat horen we? De huisarts moet meer generisch voorschrijven, de huisarts schrijft te veel antibiotica voor, de huisarts schrijft teveel antidepressiva voor, de huisarts vraagt teveel medische beeldvorming aan, en teveel laboratoriumanalyses… en ga zo maar door. Maar als u het nog niet wist: in een vergelijkend onderzoek dat verscheen in de Artsenkrant in februari 2017, staat wel dat de Belgische huisarts het minste verdient van alle huisartsen in gans Europa – zelfs minder dan de Franse huisarts. Daar rept niemand over.

Nogmaals, dit zijn persoonlijke bedenkingen bij het lezen van deze tekst. De auteurs hebben vanzelfsprekend alle recht om hun visie te verkondigen, maar ik weet uit contacten met talrijke collega’s – generatiegenoten (en zoals u aanstipt zijn meer dan de helft van

22

de huisartsen 55-plussers, en dan denk ik dat die heel wat meer dan de helft van het huisartsenwerk verzetten) dat deze visie bij hen dezelfde viscerale reflexen zal opwekken als bij mij….

“ Logisch dat de artspatiëntrelatie onder druk komt te staan.”

Ik besef eens te meer, pijnlijk genoeg, dat mijn visie op geneeskunde niet meer van deze tijd is, wat mij doet besluiten dat ik een keuze zal moet maken. Ik heb bijna vierendertig jaar lang, meestal met plezier (voor zover deze term hier passend is) geneeskunde beoefend. Mijn patiënten kennen mij als arts die altijd probeert haar patiënten tegemoet te komen en te helpen waar zij dat nodig hebben. Maar de evolutie, mede zoals beschreven in dit artikel, zal mij er eerder toe aanzetten

vroegtijdig mijn beroep vaarwel te zeggen en van op veilige afstand met stijgende verbijstering te kijken naar mijn ‘moderne’ collegae achter hun pc voor wie praktijkopleider zijn een betere leerschool is dan zelf patiënten te ondervragen, te onderzoeken en een diagnose te stellen (waar wij eigenlijk voor opgeleid zijn).

Maar ik weet één ding zeker: mijn denken zal zich nooit onderwerpen, noch aan een dogma, noch aan een partij, noch aan een hartstocht, noch aan een belang, noch aan een vooroordeel, noch aan om het even wat (zeg maar informaticatechnologie!), of wie (prof huisarts-geneeskunde of decaan) maar uitsluitend aan de feiten zelf, want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.

Dit komt u ongetwijfeld bekend voor.

Het Möbius Healthcare team heeft de passie om de zorgsector te helpen bij de uitdagingen van vandaag en morgen.

En dit voor een goede patiëntervaring en een optimale kwaliteit tegenover een juiste inzet van middelen. www.mobius.eu Peter Willen +32 497 58 28 44 peter.willen @mobius.eu

DR. MARTINE HUYBRECHTS

Tijd voor u en uw comfort aan de golf van Sterrebeek

ASSISTED LIVING in een stijlvolle groene oase Kwaliteitsvol woonplezier Zelfstandig wonen net als thuis, met één verschil: altijd iemand waarop u kan rekenen mocht het nodig zijn. Zelfs als uw zorgbehoevendheid ooit zou toenemen. Sociaal contact krijgt extra aandacht bij Sterea. Het gezellige binnenplein en de gemeenschappelijke lounge zijn gemakkelijk bereikbaar en dé ideale plaatsen om bij te praten en te relaxen. Op het uitgestrekte domein kunt u wandelen, golfen en lekker gastronomisch genieten.

www.sterea.be - +32 2 313 33 33 - info@sterea.be

23

Prof. dr. Patrick Lacor

ETHISCHE REFLECTIE

is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

Ethiek in zorg? Zorg voor ethiek!

Geneeskunde en maatschappij zijn voortdurend in verandering.

Dat maakt de interactie tussen beide complex. Objectieve medische kennis moet verenigd worden met subjectieve maatschappelijke afspraken, namelijk morele normen en waarden.

Het denken over ziekte en haar behandeling ondergaat onvermijdelijk de invloed van die interactie. Dat leidt tot nieuwe spanningsvelden.

Het model van onze westerse maatschappij, gestoeld op kapitalisme en neoliberalisme, heeft voor de meesten welvaart gebracht, vooral gekenmerkt door een hogere levensstandaard en een langere levensverwachting.

Dat is zonder meer vooruitgang.

Maar de voornaamste drijfveer achter deze evolutie was en is van economische aard. Zo trad in de hedendaagse geneeskunde een ethisch dilemma naar voren. Het reflecteert zich in de vraag: wat is de prijs van een mensenleven?

In een maatschappij met economische groei en koopkracht als sleutelwoorden, wordt de waarde van prestaties en producten uitgedrukt in geld. Dat is niet zo in het essentiële geneeskundig denken. Daar tellen principes van ‘evidence based medicine’, en die houden rekening met feiten aangeleverd door wetenschappelijke studie. Het samen-

Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )

voegen van beide visies is een delicaat proces. Zijn conclusies gebaseerd op evidentie ook geschikte parameters voor een billijke en dus ethische verdeling van geldmiddelen? Welke ethische strekking verdient de voorkeur? Die van het utilitarisme, een zo goed mogelijke gezondheid van zoveel mogelijk mensen, of die van het egalitarisme, een zo groot mogelijke gelijkheid in zorg met prioritaire aandacht voor de meest behoeftigen, ook al is hun aantal klein? Ironisch genoeg wordt dit ethisch dilemma onderstreept door de fantastische evolutie die de geneeskunde doormaakt, met de ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden maar ‘met een prijskaartje’.

De oplossing wordt op haar beurt gezocht in economische modellen die helpen inschatten welke winst er voor zieken geboekt wordt met het geld dat aan hun zorg wordt besteed. Die winst wordt vertaald in aantal gewonnen kwaliteitsvolle levensjaren.

De grens tot waar men wil gaan wordt uitgedrukt in budget.

Wordt de grens overschreden, dan wordt de investering als onredelijk hoog beschouwd. Zij loont dan niet, want doet zich niet terugverdienen. ‘Return on investment’ is echter een zeer kil principe als het toegepast wordt op gezondheidszorg …

In de grond zijn al deze vragen natuurlijk niet nieuw. Patiënten en artsen hebben altijd moeten afrekenen met verscheurende keuzes. Maar het karakter van zulke kwesties wordt prangender naarmate de geneeskunde meer kan en de economie meer vraagt. Het debat wordt daarenboven bemoeilijkt door eigentijdse wendingen, zoals de migrantencrisis, die de deuren van wel zeer donkere kamers van het maatschappelijk denken geopend heeft …

De vraag is dus of en hoe wij uit dit ethisch dilemma geraken. Het is cynisch dat het net de vooruitgang is die het ons ethisch moeilijker maakt. Het is evenwel niet de visie op de gezondheidszorg die de maatschappij verandert, het is eerder omgekeerd. Wij zullen er dus over moeten waken dat het medisch-ethisch denken niet wordt weggedrukt door een pletwals van economisch pragmatisme.

Wij kunnen dit doen door als zorgprofessionals bewust de functie van ethisch rolmodel na te streven, en door zorgethiek een herkenbare plaats toe te kennen in de opleiding van alle gezondheidswerkers. Dit is een bekommernis die zeker een plaats verdient in het debat over de zorg van morgen.