VALSTAR VISIE
SNS, Het Nieuwe Werken
VALSTAR VISIE NR 7 - JAARGANG 4 - 2011
7
PROJECT IN BEELD
INTERVIEW
IN GESPREK MET
Building Information Modelling
Leegstand Kantoren
Wilfred Verkaaik SNS REAAL over Het Nieuwe Werken
>colofon
>woord
vooraf
Valstar Simonis is een onafhankelijk ingenieursbureau, dat advies geeft over elektrotechnische, werktuigkundige en regeltechnische installaties in gebouwen. Valstar Simonis telt 90 medewerkers en heeft vestigingen in Rijswijk, Apeldoorn, Eindhoven, Amsterdam en Groningen. Voor meer informatie T 070 307 22 22 www.valstar-simonis.nl Wilt ook u Valstar Visie ontvangen, stuur dan een mail naar: valstarvisie@valstar-simonis.nl Lay out & concept SD Communicatie, Rotterdam IZI Publish Tekst & advies Schuttelaar & Partners, Den Haag Fotografie Robbert Goddyn Wim van der Spiegel Stefan Mizee
2
De vestigingen: Rijswijk Veraartlaan 4 Postbus 1935 2280 DX Rijswijk ZH T 070 307 22 22 Rijswijk@valstar-simonis.nl Apeldoorn Laan van Westenenk 731a Postbus 1375 7301 BP Apeldoorn T 055 526 37 77 Apeldoorn@valstar-simonis.nl Eindhoven Hondsruglaan 89 5628 DB Eindhoven T 040 290 26 62 Eindhoven@valstar-simonis.nl Amsterdam Jan Evertsenstraat 731 1061 XZ Amsterdam T 020 448 98 50 Amsterdam@valstar-simonis.nl Groningen Kieler Bocht 5 9723 JA Groningen T 050 547 05 20 Groningen@valstar-simonis.nl Coverfoto SNS, Het Nieuwe Werken
Directieteam Valstar Simonis: Wilfried van Mierlo, Niels Bogman, Jacques Mol en Theo de Boer
Het Nieuwe Werken in hoofdletters
H
et lemma “Het Nieuwe Werken” is populair. Maar in hoeverre is hier sprake van oude concepten in een nieuwe verpakking? Want thuiswerken is tenslotte al volkomen ingeburgerd; flexplekken op kantoor zijn ook niet meer weg te denken. Wat is dan nog de vernieuwende betekenis van wat zo
parmantig “Het Nieuwe Werken” wordt genoemd? Met drie hoofdletters nog wel. In de beleving van Valstar Simonis is juist de integratie van het human resourcebeleid met het facilitaire en huisvestingsbeleid de grote winst ten opzichte van het verleden. Beseft wordt dat werknemers recht hebben op een inspirerende werkomgeving die uiteraard voldoet aan de functionele eisen van de tijd. Die investeringen leiden tot een optimaal ruimtegebruik maar ook tot betere werkresultaten. Dat is het nieuwe aan “Het Nieuwe Werken”. En voor Valstar Simonis is het dan ook niet business-as-usual. Maatwerk, maar vooral overleg met opdrachtgevers en gebruikers leiden tot installatietechnische adviezen en oplossingen die zich in korte tijd bewijzen. Dat is winst, voor alle partijen.
>INHOUDSOPGAVE Woord vooraf
2
Project in beeld: BIM Dwingt tot betere asftemming en samenwerking
3
Interview Drs Meindert Smallenbroek en drs Karl Kupka, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de aanpak leegstand kantoren
6
In gesprek met Wilfried Verkaaik (SNS REAAL) over Het Nieuwe Werken
9
Verduurzamen van Datacenters
12
Valstar Varia
15
www.valstar-simonis.nl
>project
in
3
BIM DWINGT TOT BETERE AFSTEMMING EN SAMENWERKING BIM – Building Information Modelling – is een werkmethode die gebaseerd is op het samen delen van bouwinformatie. Het opbouwen en opslaan van essentiële gegevens gedurende het ontwerp- en realisatieproces leiden uiteindelijk tot minder faalkosten en een efficiënter beheer. De opgeslagen, actuele en toegankelijke informatie wordt ondersteund door digitale, driedimensionale instrumenten. Alleen al om beter risico’s tijdig te bepalen is BIM voor het advieswerk van Valstar Simonis van onschatbare waarde.
4
Voorbeeld 3D Model
Driedimensionaal
vertaald in het uiteindelijke ontwerp”.
“BIM dwingt ons als het ware tot continue samenwerking met architecten
In de praktijk blijkt dat het niet alleen om de beperking van faalkosten
en constructeurs in alle fases van het bouwproces. Het grote voordeel
gaat, maar dat BIM ook een positieve bijdrage levert aan het integraal en
daarvan is de soepele overgang van ontwerp naar bouwfase. En van
doordacht ontwerpen. “Het is nu eenvoudiger om installaties driedimen-
bouwpartner naar bouwpartner. Valstar Simonis heeft op dit terrein de
sionaal in beeld te brengen en de consequenties van mogelijke verande-
nodige expertise en praktijkervaring opgebouwd, waardoor we nu een
ringen te laten zien. Ook het vaststellen van de ruimtebehoefte in de
voorsprong hebben ten opzichte van andere adviseurs”, aldus directielid
ontwerpfase is nu een stuk gemakkelijker geworden, omdat het maken
en adviseur Niels Bogman. Er is inmiddels een complete database
van doorsneden, aanzichten of plattegronden door dit model worden
gevuld met actuele eigenschappen op het gebied van energie, verlich-
gefaciliteerd. Dat geldt trouwens ook voor het doorvoeren van berekenin-
ting, bouwfysica en duurzaamheid. Bogman benadrukt dat door een groter detailniveau en een hoger afstemmingsniveau van het integrale ontwerp, risico's en faalkosten voor een bouwproject worden verlaagd.
BIM-ERVARINGEN VALSTAR SIMONIS
Door te werken met het ontwerppakket Revit 3D wordt die integrale
•
Gemini Ziekenhuis, Den Helder
samenwerking ook in een driedimensionale omgeving mogelijk. “Slimme
•
Montessori school, Nijmegen
oplossingen ontstaan op die manier makkelijker. En het stimuleert alle
•
Erasmus Universiteit, Rotterdam
partijen om zich niet meer traditioneel op te stellen. Ook dat is winst.
•
Woon- en zorggebouw De Grote Vaart, Papendrecht
Zeker omdat botsende belangen en uitgangspunten vanuit bouwkundig,
•
Ziekenhuis De Gelderse Vallei, Ede
constructief en installatietechnisch opzicht zo in een vroegtijdig stadium
•
Energiecentrale Calypso, Rotterdam
worden gesignaleerd en opgelost. En daarbij geeft het werken met BIM
•
Zeevaartschool, Delfzijl
ook aan de opdrachtgever beter inzicht hoe zijn wensen en eisen worden
SAMENWERKINGSPARTNERS OVER BIM Ook samenwerkingspartners van Valstar Simonis blijken enthousiast over de kwaliteit van het informatiemodel. Architect Arnold Burger van SEED Architects constateert dat er nu nog een weeffout zit in het ontwerp- en constructieproces. Installatieadviseurs leveren hun kennis vaak in een latere fase op. Daardoor zijn de bestekken nog minder gen op het terrein van transmissie, lichtniveaus of luchtsnelheden of het
ver uitgewerkt. Een gemiste kans, met de nadelige gevolgen van dien.
maken van begrotingen via zogenaamde telstaten”.
“Vergelijk het eens met de auto-industrie. Je kan je toch niet voorstellen dat er motoren worden ontworpen die uiteindelijk niet in het chas-
Faalkosten en risico’s voortijdig beperken
sis passen? Wel nu, dat komt nog steeds in de bouwpraktijk voor. Wat
Het enthousiasme over de werking van het BIM samen met Revit is groot.
dat betreft is BIM weliswaar geen garantie, maar de methode kan zeer
“De kwaliteit van het ontwerp gaat hiermee substantieel omhoog omdat
heilzaam zijn voor de samenwerking en het uiteindelijke resultaat”.
het model in drie dimensies aangeeft wat daadwerkelijk gemaakt moet worden. Het oorspronkelijke idee van ontwerpers wordt nu niet meer
Rob van Dorp van Kokon Architecten beschouwt het werken met BIM
eerst vertaald van 3D naar 2D, maar blijft in hetzelfde driedimensionale
vooral als een optimalisatie van de ketenintegratie. “What you see is
format als gemaakt door het ontwerpteam. Dat voorkomt transitiefouten
what you get”. Het interactief en real time invoeren en delen van infor-
en maakt het eenvoudiger om de consequenties van wijzigingen te laten
matie door constructeurs, bouwkundigen en installatieadviseurs vormt
zien. Ook het detailniveau van het ontwerp is groter. Daardoor zullen
de basis voor samenwerking. “BIM is daarmee een aspect van virtual
aannemers en installateurs risico’s beter en eerder kunnen bepalen en
engineering geworden, hetgeen ook voor de opdrachtgevers de
vastleggen. Echt ideaal is het wanneer alle partners in een bouwteam –
mogelijkheid biedt hun visie in alle concreetheid te testen op haalbaar-
dus ook de uitvoerende bouw – in BIM/3D gaan werken. Daardoor gaan
heid. Ook dat is een groot voordeel”.
we niet meer naast elkaar werken maar echt samen werken. Het is een ontwikkeling die nu gelukkig definitief is ingezet. Bogman verwacht dat
“De kern van het werken in het BIM-model is dat alle partijen inhoude-
binnen korte termijn deze werkwijze binnen de bouwsector normaal is.
lijk samenwerken om problemen op te lossen. Er kan nu vroegtijdig en
Dat is bijvoorbeeld al lang zo in de auto-industrie waar modellen op hun
zeer gedetailleerd op consequenties geanticipeerd worden, waardoor
windgevoeligheid virtueel worden getest in een windtunnel. Dergelijke
een efficiënte werkvorm ontstaat”. Dat is de opvatting van register
simulaties zijn nu ook voor nieuwe gebouwen mogelijk, zowel qua archi-
ontwerper Pim Peters van IMd Raadgevende Ingenieurs. “BIM slechts
tectuur als qua constructie”.
beschouwen als een tekenmiddel doet geen recht aan de functie
Bogman vermoedt dat de technologische ontwikkeling BIM verder zal
ervan. BIM is een hulpmiddel om integraal te ontwerpen. Door hierin
blijven beïnvloeden. “Op grond van onze inbreng en ons probleemoplos-
samen te werken zullen mogelijke knelpunten voortaan virtueel wor-
send vermogen, gecombineerd met onze kennis van en ervaring met ICT,
den opgelost en niet meer op de bouwplaats zelf. En ook dat is winst”.
zal Valstar Simonis aan die ontwikkeling ongetwijfeld bijdragen”.
5
>Interview
LEEGSTAND KANTOREN DWINGT INSTAL
6
Drs. Karl Kupka, Drs. Meindert Smallenbroek en Drs.ing. Theo de Boer
Het actieprogramma Aanpak Leegstand Kantoren is onlangs door de verantwoordelijke minister Schultz van Haegen met de Tweede Kamer besproken. De urgentie om in te grijpen in de snel groeiende hoeveelheid leegstaande kantoren en braak liggende bedrijfsterreinen is groot. Daarover is iedereen het eens. Ook de leden van de Tweede Kamer. Het is alleen de vraag hoe? Met nieuwe regels? Op basis van vrijwilligheid? Via voorbeeldprojecten? Met of zonder subsidie? En ook: wie pakt zijn verantwoordelijkheid? Projectontwikkelaars? Gemeenten? Financiers? De inzet bij dat alles is groot. Het gaat om een langdurige operatie waarmee veel geld is gemoeid. Maar het geeft ook nieuwe kansen voor transformatie, gebiedsontwikkeling, sloop of renovatie of andere samenwerkingsvormen.
LATIESECTOR TOT CREATIVITEIT Structureel of conjunctureel probleem? “In 2010 stond ongeveer 14% van de totale kantorenruimte in Nederland leeg. Op sommige bedrijventerreinen of kantorenparken ging het zelfs om een derde van de ruimte. Deze leegstand is voor een groot deel structureel en neemt in de toekomst alleen maar toe”. Alarmerende zinnen uit een recente brief van de minister van Infrastructuur en Milieu, die daarin aangeeft dat de huidige situatie niet alleen het gevolg is van de economische crisis of een falend overheidstoezicht, maar zeker ook te maken heeft met de consequenties van andere vormen van werken en een afname van de beroepsbevolking. Een onheilspellende gedachte, niet alleen vanwege de dreigende kapitaalsafschrijving, maar ook omdat langdurige leegstand al vlug kan leiden tot verloedering van buurten. “Dat probleem is niet opeens ontstaan. Ook in 1989 was al sprake van een in omvang vergelijkbare kantorencrisis. Er is toen getracht een omslag te bewerkstelligen, onder meer door kantoren om te katten tot woningen. Dat heeft helaas maar een beperkt effect gehad, hetgeen mede te wijten was aan allerlei bouwtechnische, juridische of financiële voetangels en klem-
7
men”, aldus drs. Karl Kupka, senior adviseur Stadsvernieuwing & Bouw van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De opbrengst van dat beleid – “Wonen op de zaak” - is teleurstellend laag gebleven. Sinds 1990 zijn slechts 4.500 woningen in verouderde kantoorpanden gerealiseerd. Dat duidt op psychologische drempels, koud watervrees en een gebrek aan creativiteit en initiatief, zowel bij publieke als bij private partners. Omkatten tot woningen
"Afstemming en overleg effectiever dan bestuurlijke dwang"
Maar ook architecten en ingenieursbureaus hebben te weinig kans gezien tot aansprekende resultaten te komen. Het is kortom de hoogste tijd om in de praktijk te laten zien dat een dergelijke transformatie tot
heeft weinig zin om met generieke maatregelen te komen. Daarvoor ver-
goede resultaten kan leiden. “Er zijn in dat opzicht gelukkig wel aanspre-
schillen de dynamiek en de situatie ter plekke onderling te veel. De decen-
kende voorbeelden, zoals het tot appartementen verbouwde voormalige
tralisatie op het gebied van ruimtelijke ordening en bouw betekent dat de
Billiton-kantoor aan het Louis Couperusplein in Den Haag. Maar het zou
verantwoordelijkheid voor de leegstand nu veel meer bij provincies en
ons wat waard zijn wanneer er meer van dergelijke private initiatieven
gemeenten is komen te liggen. Ook daar is geconstateerd dat afstemming
zouden komen. Voorbeelden, pilots en experimenten op dit gebied vor-
en overleg in dit opzicht veel effectiever zullen zijn dan bestuurlijke dwang.
men voor alle partijen een stimulans om bestaande kantoren en kantoorlocaties om te bouwen of te herstructureren. Maar dan moet er wel vol-
Duurzaamheidswinst op langere termijn
doende variëteit en creativiteit aangetoond kunnen worden”.
Uiteraard spelen ook financiële aspecten bij de oplossing van de leeg-
De vragen op rijksniveau die nu aan de orde zijn, hebben vooral betrekking
stand een bepalende rol. In dat opzicht lijkt een trendverschuiving bij
op de verantwoordelijkheden, het aan te passen instrumentarium en de
projectontwikkelaars of vastgoedinvesteerders gaande te zijn. Drs.ing.
regie bij het transformatieproces, zo maakt drs. Meindert Smallenbroek,
Theo de Boer, directielid van Valstar Simonis, signaleert zelfs een trend
directeur Stad en Bouw van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
waarbij veel meer dan ooit wordt ingezet op duurzaamheid in plaats van
Koninkrijksrelaties duidelijk. Dat veranderingsproces zal lang duren voor-
winstgevendheid op korte termijn. “Dat is een gunstige ontwikkeling, niet
dat het echt effectief wordt. Maatwerk staat bij dat alles voorop, want het
alleen voor de toekomst van de kantorensector, maar vooral ook om
SLOTVERKLARING KANTORENTOP De rijksoverheid heeft samen met beleggers (IVBN, Vastgoedbelang), projectontwikkelaar (NEPROM), gemeenten (VNG) en provincies (IPO) een gezamenlijk actieprogramma rond de aanpak van de leegstand van kantoren vastgesteld. Zij hebben zich aan de uitgangspun-
Valstar Simonis is in staat duurzame, energiezuinige, energetisch verantwoorde en flexibele kantoren te ontwikkelen die niet na twintig jaar volledig op de schop hoeven.
ten en doelstellingen gecommitteerd. Kernpunten in het actieprogramma zijn herontwikkeling, transformatie en sloop, maatregelen om het functioneren van de kantorenmarkt te versterken en een betere, regionale ruimtelijke planning, programmering en afstemming. duurzaamheid een centrale plaats te geven in het ontwerpproces. Een proces dat overigens niet alleen bij nieuwbouw, maar ook bij renovatie of transformatie aan de orde is. Wij zijn in staat duurzame, energiezuinige,
8
energetisch verantwoorde en flexibele kantoren te ontwikkelen die niet na twintig jaar volledig op de schop hoeven. Het gaat in die benadering en beoordeling zeker niet alleen maar om de efficiency op de korte termijn en naar de maatstaven van nu juist daar forse winst te boeken. De installatieadviessector speelt daarin een beslissende rol. Wij hebben ideeÍn en technische oplossingen die het omkatten van bestaande kantoren mogelijk maken. Of het nu om woningen gaat of om vernieuwde kantoorgebouwen. Valstar Simonis is in staat duurzame, energiezuinige, energetisch verantwoorde en flexibele kantoren te ontwikkelen die niet na twintig jaar volledig op de schop hoeven. Dat kost op het eerste gezicht meer tijd en geld, maar uiteindelijk verdient een dergelijk concept zichzelf terug. In dat opzicht is de huidige leegstand misschien wel een zegen voor ons vak. Wij zullen veel creatiever met beperkte middelen en bestaande regels moeten omgaan om resultaat te boeken. Dat betekent ook dat wij anders met opdrachtgevers, financiers, ontwerpers en eindgebruikers moeten omgaan om ze te overtuigen van de juistheid van onze adviezen. Ze zullen daarin moeten willen meegaan, anders werkt het niet. We moeten juist nu willen voorkomen dat er opnieuw teveel kantoren worden opgeleverd die kwalitatief gezien op korte termijn door de mand vallen. De veranderbaarheid van gebouwenfuncties op lange termijn zou daarbij wel eens het verschil kunnen uitmaken. Het gaat in die benadering en beoordeling zeker niet alleen maar om de efficiency op de korte termijn en naar de maatstaven van nu. Het is een kwestie van doen, overtuigen en bewijzen. Wij hebben al kunnen bewijzen dat dat realiseerbaar is�.
Drs. Meindert Smallenbroek
HET NIEUWE WERKEN LEIDT TOT VERNIEUWING SNS REAAL wil de favoriete werkgever zijn binnen de financiële dienstverlening. Dat betekent een uitgekiend personeelsbeleid. Maar ook de werkplek zal aan de eisen van nu moeten zijn aangepast. Daar wordt nu in Utrecht hard aan gewerkt. Binnenkort volgen enkele andere SNS REAAL-vestigingen, zoals in Alkmaar. “Het concept van het Nieuwe Werken wordt bij ons op een functionele manier geïntegreerd in de renovatieplannen”, aldus Wilfred Verkaaik van SNS REAAL. “Dat betekent dat we als uitgangspunt niet de bouwkundige of technische randvoorwaarden hanteren maar de wensen van de medewerkers en hun activiteiten”.
E
r wordt nog hard gewerkt aan de Croeselaan in Utrecht waar het
De eerste indrukken laten zien dat er op een creatieve en functionele
hoofdkantoor van SNS REAAL staat. De bovenste verdiepingen
wijze invulling is gegeven aan de gewenste flexibele werkomgeving. Een
zijn al helemaal aangepast, de onderste lagen van dit 18-etages
tamelijk neutrale kleurstelling zorgt voor rust, maar een knalrode, centraal
tellende kantoorpand komen nog aan bod. Er wordt gewerkt volgens een
gelegen, ronde vergaderruimte doorbreekt dat beeld. Er is niet veel
vast patroon. “We willen een goede en degelijke kwaliteit realiseren. Wat
ruimte voor papier, kabels zijn geïntegreerd in het plafond, vloer of wan-
dat betreft is het stimulerend dat de directie en Raad van Bestuur zo
den en verder is er een herkenbaar stramien van werkplekken en een
enthousiast zijn en het voorbeeld geven door als eersten mee te gaan
royale lichtinval. De geperforeerde wanden, kastdeuren (lockers) en de
met de huidige verbouwing. De verdieping waar het bestuurscentrum
vloerbedekking zorgen voor geluiddemping.
huist is volstrekt vergelijkbaar met de daaronder gelegen verdiepingen, al zijn er wel wat meer vergader- en overlegplekken dan elders. Maar dat
Passend bij bedrijfsfilosofie
brengt het directiewerk ook met zich mee”, aldus Wilfred Verkaaik,
“Het Nieuwe Werken past uitstekend bij onze bedrijfsfilosofie. Je kunt nu
bedrijfshoofd Facility Management bij SNS REAAL.
– in de nieuwe werkomgeving – beter virtueel overleggen, ook met
9
RENOVATIE SNS REAAL Valstar Simonis is ingeschakeld om renovatieprojecten van SNS REAAL te begeleiden. In totaal gaat het om 100.000 vierkante meter vloeroppervlak. In Utrecht worden de klimaatinstallaties gerenoveerd, in opdracht van SNS REAAL en gebouweigenaar ING Real Estate. Het werkplekconcept vanuit Het Nieuwe Werken wordt daarbij samen met Veldhoen + Company ontwikkeld. Het past allemaal in het beleid van deze financiële dienstverlener dat erop gericht is kantoren aan te passen. Manja Jongsma, programma directeur Het Nieuwe Werken, leidt deze ingrijpende operatie. “Door efficiënter gebruik van de kantoorruimte en thuiswerken te faciliteren neemt het ruimtebeslag aanzienlijk af”.
10
'Door efficiënter gebruik van de kantoorruimte en thuiswerken te faciliteren neemt het ruimtebeslag aanzienlijk af'
behulp van bijvoorbeeld smartboards. Samenwerking gaat beter, zonder
Techniek & comfort
dat anderen daar last van hebben. En je kunt geconcentreerd en indivi-
Het advieswerk van Valstar Simonis concentreert zich op de ICT-
dueel werken, bijvoorbeeld in de coupé, lounge of cockpit. De tijd zal
faciliteiten, binnenklimaat en geluid(isolatie). Koos de Korte – adviseur bij
leren welke vormen het meest populair zijn”.
Valstar Simonis – is trots op de tot nu toe bereikte resultaten waarbij tech-
Verkaaik wijst er op dat de invoering de nodige tijd in beslag neemt.
niek en comfort elkaar ontmoeten. “Dat is – om het maar eufemistisch te
Medewerkers zullen bijvoorbeeld moeten wennen aan de praktische
zeggen – een uitdaging, want we hebben een strakke planning. De eerste
consequenties van Het Nieuwe Werken dat er vanuit gaat dat, op basis
resultaten zijn positief. Medewerkers van de bovenste verdiepingen krij-
van vrijwilligheid, er een aantal vaste dagen is dat medewerkers thuis
gen – ook na enige discussies en aanpassingen – steeds meer waarde-
werken. Overigens stelt de werkgever ook eisen voor de thuiswerksitua-
ring voor de gekozen oplossingen. Open communicatie blijkt daarbij een
tie, vanuit de arbo-wetgeving. Daar staat dan een vergoeding tegenover.
belangrijke factor”. Ir. Niels Bogman, directielid van Valstar Simonis, ziet het concept van Het Nieuwe Werken als een basis om na te denken over
“Eigenlijk gaat het er om de facilitaire, virtuele en mentale veranderingen
een ander ruimtegebruik, beheer en invulling van het vastgoed. “Vaak
samen te brengen. Daar zijn wij nu mee bezig. Het kantoor moet uitein-
wordt vergeten dat een investering in faciliteiten en comfort essentieel is.
delijk een functionele ontmoetingsplaats worden. De investeringen daarin
Het gaat niet alleen om ICT of flexplekken, want ook binnenklimaat en
zullen leiden tot een lager ruimtebeslag en een hogere arbeidsproducti-
verkeersruimten vragen extra aandacht. In dat kader is een herbezinning
viteit. Dat betekent dat de capaciteit optimaal wordt gebruikt. Of het ook
op de huisvesting en de techniek essentieel. Zeker niet elk pand is voor
leidt tot besparingen in bijvoorbeeld energieverbruik is nog niet duidelijk.
Het Nieuwe Werken geschikt. Veel panden zijn echter gebaat bij een des-
Dat zal nader onderzoek moeten aantonen”.
kundig oordeel op het gebied van techniek”.
11
Wilfred Verkaaik, Niels Bogman en Koos de Korte
>datacenters
12
VERDUURZAMEN VAN DATACENTRA Het adviseren, ontwerpen en realiseren van computerruimten en datacentra vinden vaak onder hoogspanning plaats. Immers, “time of delivery”, bedrijfszekerheid en continuïteit staan op het spel. Ook tijdens de aanpassing en vernieuwing moet het werk immers gewoon doorgaan. Daarvoor zijn praktijkervaring, technisch inzicht en vooral begrip voor de behoeften van de opdrachtgever nodig. Gelukkig heeft Valstar Simonis door de jaren bewezen dergelijke complexe opdrachten op het gebied van datacentra, serverruimten en energievoorziening optimaal te vervullen. Al dan niet onder hoogspanning.
Integraliteit in alle fases Datacentra zijn grootverbruikers van energie. Het energieverbruik in de ICT-sector – te vergelijken qua omvang met dat van de luchtvaart – groeit explosief. Het vergroenen van ICT-hardware krijgt dan ook gelukkig steeds meer aandacht. Duurzame bedrijfsvoering is immers geen keuze meer. Duurzame bedrijfsvoering moet, zeker waar het gaat om de structurele reductie van CO2. Maar ook op andere fronten is milieuwinst te boeken. Daarbij heeft installatietechniek een belangrijk aandeel. Maar het gaat in het advieswerk niet alleen om milieuwinst. Bedrijfszekerheid en aanpasbaarheid is zeker een net zo belangrijk element in de beoordeling en realisatie van duurzame gebouwen en installaties. De elektrische voeding, koeling, braak- en brandbeveiliging zullen uiteraard gegarandeerd moeten zijn, ook in de toekomst. Integraliteit is daartoe – vanaf de ontwerpfase – geboden. Hierbij kijken wij ook naar omgevingsfactoren. Is er bijvoorbeeld gebruik te maken van natuurlijke hulpmiddelen of is het overschot aan warmte te hergebruiken.
DUURZAAMHEID VOLGENS VALSTAR SIMONIS
De relatie met de opdrachtgever is cruciaal, zo leert de ervaring.
De noodzaak om onze samenleving duurzaam te maken en te houden
“Het binnen een half jaar realiseren van een groot datacenter voor Shell,
is evident. Door integraal samen te werken aan comfortabele, flexi-
bij Global Switch in Amsterdam, was alleen mogelijk door het in goede
bele gebouwen die de omgeving minimaal of niet belasten, kan dat
sfeer intensief samenwerken van opdrachtgever, gebouweigenaar, instal-
gerealiseerd worden. Stilstaan bij de “Total Costs of Ownership”, ook
lateur en installatieadviseur”, aldus Paul Verdurmen, datacenter specia-
aangaande toekomstige milieubelasting is essentieel.
list bij Valstar Simonis. “Ervaring met dit soort projecten, drive en een
De volgende aspecten spelen een belangrijke rol:
no-nonsense aanpak zijn daarbij doorslaggevend”.
• Minder energieverbruik
Jacques Mol, directielid Valstar Simonis, vindt het vanzelfsprekend dat er
• Effectief en efficiënt water- en materiaalgebruik (Reduce, Replace,
zo “gedisciplineerd” wordt gewerkt. “Onze adviesrol kan een belangrijke
Recyle)
bijdrage leveren aan een integraal duurzame oplossing, maar zonder een
• Comfort dat bijdraagt aan gezondheid en productiviteit
volledig inzicht in de wensen, eisen en opvattingen van de opdrachtgever
• Flexibiliteit gericht op veranderende functies
zal dat nooit goed lukken. Dat betekent dat er in multidisciplinaire expert-
• Onderhoud en beheer die zijn afgestemd op de toekomstige
teams moet worden samengewerkt.
gebruiksfase.
Maar het gaat dan niet alleen om samenwerken, luisteren of overleggen, maar vooral om een helder inzicht in de mogelijkheden en hierdoor de optimale duurzaamheiddoelstellingen te krijgen. Daarbij is gezond rea-
BEST PRACTICES
lisme geboden, zo leert onze ervaring. Hierbij staat het motto “keep it
De technische en innovatieve toepassingen leiden altijd tot de
simple” hoog in het vaandel”.
realisatie van installaties die bijdragen aan betrouwbare en leefbare gebouwen.
‘Duurzame bedrijfsvoering moet, zeker waar het gaat om de structurele reductie van CO2-belasting’
• Warmte/koude opslagsystemen met warmtepompen, Laagtemperatuur verwarming en hoogtemperatuur koelinstallaties • Zonnepanelen bij kantoren • LED-verlichting • Waterloze urinoirs en grijswatercircuits voor sanitair • Dubbeldeks lift • Oppervlaktewater voor koeling
Verbeterslagen Ervaring leert ook dat de meeste verbeterslagen worden gemaakt in de
Omdat iedereen in dit stadium nog open staat voor innovaties en gedurf-
conceptfase en het voorontwerpstadium. “Juist dan kunnen ideeën op het
de concepten valt hier het nodige te verdienen. Hierbij streven wij er naar
terrein van milieuvriendelijk, energiebewust en geïntegreerd ontwerpen
om ook te sturen in de ICT hardware oplossingen. Want hierin is in com-
door intensief overleg worden getoetst en waar nodig verder ontwikkeld.
binatie met de gebouwinstallaties de grootste energiewinst te boeken”.
13
vooral effectieve oplossingen, die ook op een langere termijn functioneren. Een flexibel en toekomstgericht ontwerp houdt in dat installaties eenvoudig kunnen worden aangepast en uitgebreid. Wij geloven in vernieuwing, maar die duurzaamheid staat altijd voorop. Met andere woorden, onbeproefde innovaties zul je in onze aanpak niet aantreffen. Wij zoeken naar slimme oplossingen die hun meerwaarde in de toekomst bewijzen”. aldus Jacques Mol directielid van Valstar Simonis. Onder hoogspanning Naast het toepassen van technische en duurzame oplossingen is uiteraard ook de bijdrage aan een plezierige werk- en leefbaarheid van gebouwen een aspect. “Wij zijn in dat opzicht trots op de bereikte resultaten, zoals bij het Shell hoofdkantoor in Den Haag, het nieuwe Rabo bestuurscentrum in Utrecht, het provinciehuis van Noord-Holland en het woon-werkcomplex “De Rotterdam” op de Wilhelminapier in Rotterdam. Daar bleek het mogelijk om aansprekende, commerciële projecten samen te laten gaan met duurzaamheid en energiezuinigheid. Een prestatie van formaat waar wij een belangrijke bijdrage aan hebben geleverd”. Mol voorziet dat de opgedane ervaringen in de toekomst verder zullen worden doorontwikkeld. “Het duurzaamheidsbewustzijn van publieke en private opdrachtgevers dwingen ons tot creatieve en grensverleggende oplossingen gebaseerd op actuele kennis van ontwerprichtlijnen, installatietechnieken en standaardisatie. De basis en attitude daarvoor zijn bij
14
Valstar Simonis inmiddels ruimschoots voor handen. Wat dat betreft kunnen we altijd – ook onder hoogspanning – onze diensten leveren. De
‘Wij geloven in vernieuwing, maar duurzaamheid staat altijd voorop’
bewijsvoering daarvoor is inmiddels ruimschoots geleverd”.
REFERENTIES Valstar Simonis heeft een jarenlange ervaring met het adviseren over In de praktijk van Valstar Simonis gaat het om een breed scala van advie-
computerfaciliteiten. In de beginjaren waren dit o.a. de computercenra
zen die betrekking hebben op ondermeer omvang, locatie, inrichting en
van ABN Amro, ING en luchtverkeersbeveiliging Schiphol. Van meer
de ICT-architectuur van voorzieningen. Daarvoor staat dan ook moderne
recente data zijn ondermeer de faciliteiten voor:
software en apparatuur ter beschikking. Dat is nodig om innovatieve
• Rabobank Dealing Room in Utrecht
technieken te kunnen inzetten in de ontwerpfase.
• Global Switch te Amsterdam, o.a. de inrichting van diverse compu-
EPC, Greencalc+, BREEAM de Amerikaanse variant LEED – en CFD
terzalen voor Shell en T-Systems
(Computation Fluid Design) software zijn daarvan voorbeelden die leiden
• Computerruimten in het BZK/CFi-complex in Zoetermeer
tot duurzaamheids- en energielabels. Andere hulpmiddelen zijn 3D model-
• Call Center ING in Amstelveen
ling en BIM (zie ook elders in dit nummer). Bij de inrichting van computer-
• Shell hoofdkantoor in Den Haag
ruimten wordt CFD toegepast om via simulaties inzicht te krijgen in lucht-
• Hoofdkantoor USG in Hoofddorp
stromingen, “hotspots” temperatuurverdeling en het binnenklimaat.
• VU Medisch Centrum in Amsterdam
“Al deze instrumenten zijn nodig om te komen tot duurzame oplossingen
• Belastingdienst in Apeldoorn
die ook nog eens budgettair acceptabel zijn. Juist omdat de energiedicht-
• USG People in Almere
heid van datacentra enorm is toegenomen, bestaat hier en daar nogal
• Colt Telecom, Amsterdam
eens de neiging om met opgeschaalde standaard oplossingen te komen. Dat levert niet alleen een risico op – zeker waar het gaat om bedrijfszekerheid – maar ook in financieel opzicht is een dergelijke investering vaak niet te verantwoorden. Valstar Simonis gaat altijd uit van bewezen maar
VARIA >Valstar
Varia
VERDUURZAMING HOOFDKANTOOR
Het hoofdkantoor van Valstar Simonis is vorig jaar ingrijpend verduurzaamd. Dat was hard nodig. Het pand aan de Veraartlaan in Rijswijk stamt uit 1978 en was toe aan een opknapbeurt. Zo heeft het vernieuwen van gevelelementen, verlichting, centrale verwarming en luchtvoorziening tot een sterke vermindering van het energieverbruik geleid. De renovatie heeft geresulteerd in een sterke verbetering van het energielabel. Het oude label D is vervangen voor een label A. Naast die substantiële vermindering van het energieverbruik, zijn de kantoorvloeren vernieuwd samen met KOW Architecten. De verdiepingen hebben nu een meer open structuur en zijn bekleed met duurzaam tapijt. In samenwerking met de firma Zuidkoop zijn twee grote plantenwanden neergezet. Het gebruik van deze groene wanden op de kantoorverdiepingen zorgt voor een aangename sfeer en een gezond klimaat. Deze werkomgeving past goed bij de open innovatieve en duurzame manier van werken die Valstar Simonis voorstaat. Valstar Simonis heeft de verduurzaming in nauw overleg met de verhuurder Stena Realty gerealiseerd. Beide bedrijven hebben immers duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Daarmee is opnieuw bewezen dat verduurzaming van bestaand vastgoed goed mogelijk is. Goede samenwerking, tussen eigenaar, gebruik en adviseur, is hierbij essentieel.
MODERNE SMART BUILDINGS Het Building Management Systeem (BMS) is een centraal platform
gebaseerd BMS is te beheren of te besturen door middel van Internet
waarmee overzichtelijk en doelmatig bediening en beheer van alle
Explorer. Dit betekent geen extra kosten voor visualisatie en software,
gebouwgebonden installaties plaatsvindt. Het moderne BMS wordt
wel efficiency en gebruiksgemak.
gekenmerkt door zijn flexibele en modulaire opbouw. Het systeem is leverancier onafhankelijk en kent een open communicatiestructuur. In
Koppeling tussen ICT en BMS is doorgaans geen technische uitdaging
toenemende mate wordt gebruikgemaakt van het “algemene” ICT-
meer. De uitdaging blijft echter wel aanwezig op het gebied van
netwerk als informatie infrastructuur. Hierdoor worden gebouwen
management, beheer, demarcatie en verantwoordelijkheid.
steeds slimmer.
Valstar Simonis heeft adviseurs die de taal van de ICT-manager en van
de gebouwbeheerder spreken. Wij zijn dan de verbindende schakel
Beheer via Internet (webtechnologieën) maakt het GBS toegankelijk
tussen die twee werelden en dragen zo bij aan steeds meer comforta-
voor zowel gebruiker als servicemonteur. Altijd en overal. Een op IP
bele en slimme gebouwen.
15
ABC DUURZAAMHEID Valstar Simonis ziet het als noodzaak de samenleving duurzaam te maken. Door te werken aan comfortabele en flexibele gebouwen die de leefomgeving niet belasten wordt aan die ambitie inhoud gegeven. Vanuit deze verantwoordelijkheid heeft Valstar Simonis een “ABC Duurzaamheid” gepubliceerd. Daarin staan niet alleen voorbeelden van succesvolle
NIEUWE OPDRACHTEN Papendrecht Zorgcentrum De Grote Vaart Opdrachtgever:
Woonkracht 10!
Architect:
Kokon Architecten
Omvang:
4.000 m2
Bijzonderheden:
Het gebouw biedt onderdak aan SVG Gemiva (dagopvang voor mensen met een beperking)
vormen van energiezuinig bouwen, maar ook van de verschil-
en Philadelphia (drie woongroepen van acht
lende beoordelingsmethodieken en motieven die leiden tot
personen en zes individuele woningen).
beter inzicht in de effecten van duurzaamheid in de verschillende ontwerp-, bouw- en exploitatiefase van een gebouw. Minder energieverbruik, flexibiliteit, maatschappelijk verantwoord ondernemen, efficiënt water- en materiaalgebruik, comfort en levensduur, het zijn allemaal aspecten van duurzaamheid van de gebouwde omgeving. Installatieadviseurs hebben in toenemende mate invloed op de ontwikkeling en innovatie van duurzaamheidconcepten en –oplossingen.
Volledig ontworpen in BIM/3D.
Apeldoorn
Hoofdpost Zuid
Opdrachtgever:
Gemeente Apeldoorn
Architect:
Courage/VDH Architecten Combinatie
Omvang:
14.000 m2
Bijzonderheden: Nieuwbouw duurzame brandweerkazerne, kantoor gemeentewerken en kringloopwinkel. Het brandweergedeelte wordt voorzien van slaapplaatsen, commandoruimte, een vijver
Het “ABC Duurzaamheid” is kosteloos verkrijgbaar bij Valstar Simonis,
en reinwaterkelder voor vullen en testen.
Chantal van der Kleij, (c.vanderkleij@valstar-simonis.nl)
Verder krijgt het gebouw een grote kantine waarin maaltijden in zeer grote hoeveelheden bereid kunnen worden om bij grote calamiteiten de catering op locatie te verzorgen.
UIT DE PERS ...
Ede
Ziekenhuis Gelderse Vallei
Opdrachtgever:
Ziekenhuis Gelderse Vallei
Architect:
De Jong Gortemaker Algra Architecten
Omvang:
30.000 m2
Bijzonderheden: Het project bestaat uit een combinatie van uitbreiding door nieuwbouw (ca. 15.500 m2) en renovatie (ca. 14.500 m2). Het totale project vindt gefaseerd plaats, om “schuifruimte” te creëren en de continuïteit van de bedrijfsvoering te waarborgen.
NLR Amsterdam/Marknesse Opdrachtgever:
Nederlands Laboratorium Ruimtevaart
Architect:
Inbo Architecten
Omvang:
33.000 m2
Bijzonderheden: Het project behelst twee locaties: Marknesse en Amsterdam. Het project in Marknesse betreft een nieuwbouwcomplex. In Amsterdam gaat het om de renovatie van het bestaande monumentale pand, alsook een gedeelte nieuwbouw.
Almere Groenhorst College en Christelijke Agrarische Hogeschool Opdrachtgever:
Aeres Groep
Architect:
Kraayvanger Urbis
Omvang:
6.000 m2
Bijzonderheden: Het gebouw krijgt groene balkons, grote oversteken, een groen atrium, WKO, betonkernactivering en VAV-regeling op de ventilatie. Een sprinklerinstallatie schept de voorwaarden om het gebouw een zeer open karakter te geven.
Voor meer informatie over dit artikel uit de Telegraaf van 2 oktober 2010 verwijzen wij u naar onze website: www.valstar-simonis.nl
www.valstar-simonis.nl