08.06 – 17.11.2013 kunstenaarsoverzicht
Michael J. Baers Michael J Baers (woont en werkt in Berlijn) gebruikt vaak de montage als zijn methode van werken en de cartoonstrip als zijn medium. Hij illustreert en becommentarieert diverse situaties, vaak geïnspireerd door de geschiedenis en kunsttheorie. Zijn beeldverhalen doen denken aan het storyboard van een filmscenario. Met behulp van uiteenlopende referenties bouwt Baers onder de noemer “MetaComics” aan een onderzoekende en kritische manier van redeneren. Te zien in de tentoonstelling Picasso in Palestine (2013) – een kritische en reflectieve reportage. Baers speelt via een combinatie van tekeningen en uitgebreide teksten met de grenzen van het interpreteren van het Picasso in Palestine -project van het Van Abbemuseum in 2011.
Michael J. Baers, Picasso in Palestine, 2013
Sue Coe Sue Coe (1951, woont en werkt in New York) houdt zich als kunstenaar en animator hoofdzakelijk bezig met grafiek. Haar werk kent een opvallende eigen stijl, zowel visueel als inhoudelijk. Een diversiteit aan maatschappelijke onderwerpen komt aan bod, zoals dierenrechten, kapitalisme, apartheid, aids en oorlog. Deze thema’s worden uitgediept in expliciete taferelen van slachting, moord of verkrachting. Coe kan gezien worden als een activist, haar werk is bedoeld als een bron van informatie, maar ook om toeschouwers te provoceren. Te zien in de tentoonstelling Tragedy of War (2000) – een serie etsen waarin diverse gruweldaden van oorlog in de huidige tijd worden bezien. How to Commit Suicide in South Africa (1983) – een beeldroman met etsen over het leven met apartheid in Zuid-Afrika.
Sue Coe, Bulls Eye (Target Practice) , copyright © 2000 Sue Coe. Met dank aan Galerie St. Etienne, New York
Robert Crumb Robert Crumb (1943, woont en werkt in Frankrijk) is een van de beroemdste striptekenaars. Hij staat bekend om zijn kritiek op de Amerikaanse culturele waarden en meer specifiek het kapitalisme. Hij is vaak bekritiseerd omdat zijn tekeningen van vrouwen of Afro-Amerikanen seksistisch of racistisch zouden zijn. In die zin balanceert Crumb met
Robert Crumb, Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970). Collectie Henk Groenendijk
Emma de Swaef & Marc James Roels, Oh Willy… , 2012. Met dank aan Beast Animation, Mechelen
zijn werk tussen kritiek op en een simpele weergave van hetzelfde onderwerp dat hij aan de kaak lijkt te willen stellen.
Oh Willy... Voor Roels was dit zijn eerste animatiefilm, terwijl De Swaef hiermee de lijn van haar oeuvre voortzet. Ze gebruikt vaak materialen uit het dagelijks leven en maakt werelden en personages van tapijt, leer, hout of wol. De verhalen die ze in haar films vertelt lijken op dromen, maar hebben een relatie tot werkelijke ervaringen en roepen een gevoel van herkenbare intimiteit op.
Te zien in de tentoonstelling Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970) – Crumb laat ons in dit stripverhaal kennismaken met Lenore, een radicale feministe die vindt dat de maatschappij moet worden gereorganiseerd om zo seksisme uit te bannen. Via Lenore presenteert Crumb de feministische beweging van de jaren zestig, maar drijft er ook de spot mee. Na haar strijd tegen ongelijkheid wordt Lenore door Crumb ‘op haar plaats gezet’: haar rebellie verflauwt als ze moeder wordt.
It’s Really too Bad (1969) – een stripverhaal over wanhoop, waarin verschillende maatschappelijke groepen worden voorgesteld als uitschot van het leven, gesloopt door het kapitalisme. Iedereen is verslagen en depressief en de zin ‘why bother’ [het haalt toch niks uit] wordt keer op keer herhaald. The Family that Lays Together Stays Together (1969) – een incestueuze parodie op familierelaties.
Emma De Swaef en Marc James Roels Emma De Swaef en Marc James Roels zijn filmmakers die voor het eerst samenwerkten voor de film
Te zien in de tentoonstelling Oh Willy…. (2012) – een korte stopmotion animatiefilm. Het verhaal draait om Willy, een volwassen man die op bezoek gaat bij zijn stervende moeder, die in een naturistencommune woont. De contrasten tussen naakt en gekleed, moeder en zoon, agressie en zachtmoedigheid, warmte en kou zorgen voor de nodige spanning. Hierbij wordt het onvermijdelijke samengaan van lichamelijke en emotionele gewaarwordingen aangetoond. Verward door herinneringen, naakte bewoners en andere vreemde indrukken belandt Willy in de wildernis die grenst aan de commune. Daar ontmoet hij een vreemd wezen waarmee hij een band opbouwt die elke verbeelding overstijgt.
Piotr Dumala Piotr Dumala (1956, woont en werkt in Warschau) is kunstenaar en animator. In zijn animaties verwerkt hij vaak filosofische thema’s, meer specifiek die van het existentialisme. Dit lijkt
Michael J. Baers Michael J Baers (woont en werkt in Berlijn) gebruikt vaak de montage als zijn methode van werken en de cartoonstrip als zijn medium. Hij illustreert en becommentarieert diverse situaties, vaak geïnspireerd door de geschiedenis en kunsttheorie. Zijn beeldverhalen doen denken aan het storyboard van een filmscenario. Met behulp van uiteenlopende referenties bouwt Baers onder de noemer “MetaComics” aan een onderzoekende en kritische manier van redeneren. Te zien in de tentoonstelling Picasso in Palestine (2013) – een kritische en reflectieve reportage. Baers speelt via een combinatie van tekeningen en uitgebreide teksten met de grenzen van het interpreteren van het Picasso in Palestine -project van het Van Abbemuseum in 2011.
Michael J. Baers, Picasso in Palestine, 2013
Sue Coe Sue Coe (1951, woont en werkt in New York) houdt zich als kunstenaar en animator hoofdzakelijk bezig met grafiek. Haar werk kent een opvallende eigen stijl, zowel visueel als inhoudelijk. Een diversiteit aan maatschappelijke onderwerpen komt aan bod, zoals dierenrechten, kapitalisme, apartheid, aids en oorlog. Deze thema’s worden uitgediept in expliciete taferelen van slachting, moord of verkrachting. Coe kan gezien worden als een activist, haar werk is bedoeld als een bron van informatie, maar ook om toeschouwers te provoceren. Te zien in de tentoonstelling Tragedy of War (2000) – een serie etsen waarin diverse gruweldaden van oorlog in de huidige tijd worden bezien. How to Commit Suicide in South Africa (1983) – een beeldroman met etsen over het leven met apartheid in Zuid-Afrika.
Sue Coe, Bulls Eye (Target Practice) , copyright © 2000 Sue Coe. Met dank aan Galerie St. Etienne, New York
Robert Crumb Robert Crumb (1943, woont en werkt in Frankrijk) is een van de beroemdste striptekenaars. Hij staat bekend om zijn kritiek op de Amerikaanse culturele waarden en meer specifiek het kapitalisme. Hij is vaak bekritiseerd omdat zijn tekeningen van vrouwen of Afro-Amerikanen seksistisch of racistisch zouden zijn. In die zin balanceert Crumb met
Robert Crumb, Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970). Collectie Henk Groenendijk
Emma de Swaef & Marc James Roels, Oh Willy… , 2012. Met dank aan Beast Animation, Mechelen
zijn werk tussen kritiek op en een simpele weergave van hetzelfde onderwerp dat hij aan de kaak lijkt te willen stellen.
Oh Willy... Voor Roels was dit zijn eerste animatiefilm, terwijl De Swaef hiermee de lijn van haar oeuvre voortzet. Ze gebruikt vaak materialen uit het dagelijks leven en maakt werelden en personages van tapijt, leer, hout of wol. De verhalen die ze in haar films vertelt lijken op dromen, maar hebben een relatie tot werkelijke ervaringen en roepen een gevoel van herkenbare intimiteit op.
Te zien in de tentoonstelling Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970) – Crumb laat ons in dit stripverhaal kennismaken met Lenore, een radicale feministe die vindt dat de maatschappij moet worden gereorganiseerd om zo seksisme uit te bannen. Via Lenore presenteert Crumb de feministische beweging van de jaren zestig, maar drijft er ook de spot mee. Na haar strijd tegen ongelijkheid wordt Lenore door Crumb ‘op haar plaats gezet’: haar rebellie verflauwt als ze moeder wordt.
It’s Really too Bad (1969) – een stripverhaal over wanhoop, waarin verschillende maatschappelijke groepen worden voorgesteld als uitschot van het leven, gesloopt door het kapitalisme. Iedereen is verslagen en depressief en de zin ‘why bother’ [het haalt toch niks uit] wordt keer op keer herhaald. The Family that Lays Together Stays Together (1969) – een incestueuze parodie op familierelaties.
Emma De Swaef en Marc James Roels Emma De Swaef en Marc James Roels zijn filmmakers die voor het eerst samenwerkten voor de film
Te zien in de tentoonstelling Oh Willy…. (2012) – een korte stopmotion animatiefilm. Het verhaal draait om Willy, een volwassen man die op bezoek gaat bij zijn stervende moeder, die in een naturistencommune woont. De contrasten tussen naakt en gekleed, moeder en zoon, agressie en zachtmoedigheid, warmte en kou zorgen voor de nodige spanning. Hierbij wordt het onvermijdelijke samengaan van lichamelijke en emotionele gewaarwordingen aangetoond. Verward door herinneringen, naakte bewoners en andere vreemde indrukken belandt Willy in de wildernis die grenst aan de commune. Daar ontmoet hij een vreemd wezen waarmee hij een band opbouwt die elke verbeelding overstijgt.
Piotr Dumala Piotr Dumala (1956, woont en werkt in Warschau) is kunstenaar en animator. In zijn animaties verwerkt hij vaak filosofische thema’s, meer specifiek die van het existentialisme. Dit lijkt
Piotr Dumala, Lykantropia , 1981
Greg Irons en Tom Veitch GI/TV, The Legion of the Charlies, 1971. Collectie Henk Groenendijk
te dienen als het kader waarbinnen zijn verhalen zich afspelen. Vanuit het existentialisme voert hij zijn metaforen en verwijzingen naar de Poolse maatschappij op. Het leven wordt vaak voorgesteld als knellend en doordrongen van maatschappelijk en autoritair toezicht. De sfeer van zijn werk wordt in belangrijke mate bepaald door zijn animatietechniek. Het is een door hemzelf uitgevonden procedé waarmee hij op zo’n manier in donker gekleurde olieverf op gips krast dat de tekening voortdurend verandert.
Extrastruggle Extrastruggle is een Turkse kunstenaar die tekeningen maakt. Zijn werk is te zien als een soort autobiografie van Turkije, met voorstellingen van historische gebeurtenissen en de huidige politieke ontwikkelingen in dit land.
Te zien in de tentoonstelling Czarny kapturek [Little Black Riding Hood ( Zwartkapje) (1983) – in deze animatie vertaalt Dumala het sprookje van Roodkapje van de gebroeders Grimm in een verhaal van wezens die elkaar zonder enige moraal verslinden. Niemand blijft onschuldig en het onderscheid tussen de ‘goede’ en ‘kwade’ personages in het sprookje verdwijnt, zodat we ons gaan afvragen of dat onderscheid eigenlijk wel zo absoluut was.
Philippe Grammaticopoulos De animaties van cineast en animator Philippe Grammaticopoulos (1970, woont en werkt in Parijs) richten zich op aspecten van de gemeenschap, met name op bourgeois omgangsvormen. Ze ademen een sfeer van mechanisering van het leven en gevangen zitten in een maatschappelijk systeem dat gelijkheid oplegt, waarin mensen er volkomen eender uitzien en zich hetzelfde kleden, in identieke huizen wonen en gedachteloos, als robots, geaccepteerde sociale patronen volgen. De lijnen en het geluid van zijn animaties zijn helder, scherp en dramatisch.
Lykantropia (1981) – in deze animatie zien we een troep wolven elkaar opeten zodra ze ontdekken dat ze eigenlijk mensen zijn. De hele troep neemt hieraan deel tot er slechts één wolf overblijft, die dan de enige blijkt te zijn die niet menselijk is. De film toont de dreiging die uitgaat van het ‘anders-zijn’ en wijst op de blindheid die ontstaat bij de sociale dwang om je te conformeren binnen een gegeven machtsstructuur.
Te zien in de tentoonstelling Life without punishment (2013) – een videoanimatie. Innocent Snake (2013) – tekeningen in zwart-wit.
Te zien in de tentoonstelling Le Régulateur (2004) – deze tekenfilm verbeeldt het leven van een bourgeoisgezin. We zien een stel dat kennelijk een kind wil en naar een wetenschapper gaat om de kenmerken van hun toekomstige kind uit te zoeken, zoals lichaamsbouw, gezicht en ogen. De intimiteit die
we verbinden met het idee van een romantische relatie of een gezin is vervangen door gestandaardiseerde, mechanische procedures en voorbepaalde uitkomsten. Maar niet zonder een paar angstaanjagende storingen in het mechanische voortplantingssysteem.
Extrastruggle, Innocent Snake, 2013
Greg Irons en Tom Veitch Greg Irons en Tom Veitch werkten begin jaren zeventig als cartoontekenaar en auteur samen onder de merknaam GI/TV. Hun werk ademt een absurde sfeer, met fictieve verhaallijnen die zijn ontleend aan realistische verbanden. Te zien in de tentoonstelling You Got a Point There, Pop! (1973) – terwijl op de achtergrond een wereldoorlog woedt tussen mannen en vrouwen ontmoeten twee strijders van de vijandige kampen elkaar. De ene is een naakte, zwarte vrouw met een mes. De andere is een blanke man met een vuurwapen. De vrouw wint het gevecht en verkracht en doodt de man vervolgens, al klagend over seksisme en het ‘mannelijke ego’. Dat een man wordt verkracht door een vrouw lijkt te suggereren dat het verhaal vanuit een feministisch oogpunt wordt verteld. Maar de nadruk op het feit dat de vrouw hetzelfde geweld voortzet waarover ze klaagt, doet precies het omgekeerde vermoeden. In die zin schuilt de kracht van deze strip niet zozeer in de manifeste verhaallijn maar in de suggesties die uitgaan van een verkrachtingsscène waarin de rollen van
Philippe Grammaticopoulos, Le Régulateur, 2004. Met dank aan de kunstenaar
Piotr Dumala, Lykantropia , 1981
Greg Irons en Tom Veitch GI/TV, The Legion of the Charlies, 1971. Collectie Henk Groenendijk
te dienen als het kader waarbinnen zijn verhalen zich afspelen. Vanuit het existentialisme voert hij zijn metaforen en verwijzingen naar de Poolse maatschappij op. Het leven wordt vaak voorgesteld als knellend en doordrongen van maatschappelijk en autoritair toezicht. De sfeer van zijn werk wordt in belangrijke mate bepaald door zijn animatietechniek. Het is een door hemzelf uitgevonden procedé waarmee hij op zo’n manier in donker gekleurde olieverf op gips krast dat de tekening voortdurend verandert.
Extrastruggle Extrastruggle is een Turkse kunstenaar die tekeningen maakt. Zijn werk is te zien als een soort autobiografie van Turkije, met voorstellingen van historische gebeurtenissen en de huidige politieke ontwikkelingen in dit land.
Te zien in de tentoonstelling Czarny kapturek [Little Black Riding Hood ( Zwartkapje) (1983) – in deze animatie vertaalt Dumala het sprookje van Roodkapje van de gebroeders Grimm in een verhaal van wezens die elkaar zonder enige moraal verslinden. Niemand blijft onschuldig en het onderscheid tussen de ‘goede’ en ‘kwade’ personages in het sprookje verdwijnt, zodat we ons gaan afvragen of dat onderscheid eigenlijk wel zo absoluut was.
Philippe Grammaticopoulos De animaties van cineast en animator Philippe Grammaticopoulos (1970, woont en werkt in Parijs) richten zich op aspecten van de gemeenschap, met name op bourgeois omgangsvormen. Ze ademen een sfeer van mechanisering van het leven en gevangen zitten in een maatschappelijk systeem dat gelijkheid oplegt, waarin mensen er volkomen eender uitzien en zich hetzelfde kleden, in identieke huizen wonen en gedachteloos, als robots, geaccepteerde sociale patronen volgen. De lijnen en het geluid van zijn animaties zijn helder, scherp en dramatisch.
Lykantropia (1981) – in deze animatie zien we een troep wolven elkaar opeten zodra ze ontdekken dat ze eigenlijk mensen zijn. De hele troep neemt hieraan deel tot er slechts één wolf overblijft, die dan de enige blijkt te zijn die niet menselijk is. De film toont de dreiging die uitgaat van het ‘anders-zijn’ en wijst op de blindheid die ontstaat bij de sociale dwang om je te conformeren binnen een gegeven machtsstructuur.
Te zien in de tentoonstelling Life without punishment (2013) – een videoanimatie. Innocent Snake (2013) – tekeningen in zwart-wit.
Te zien in de tentoonstelling Le Régulateur (2004) – deze tekenfilm verbeeldt het leven van een bourgeoisgezin. We zien een stel dat kennelijk een kind wil en naar een wetenschapper gaat om de kenmerken van hun toekomstige kind uit te zoeken, zoals lichaamsbouw, gezicht en ogen. De intimiteit die
we verbinden met het idee van een romantische relatie of een gezin is vervangen door gestandaardiseerde, mechanische procedures en voorbepaalde uitkomsten. Maar niet zonder een paar angstaanjagende storingen in het mechanische voortplantingssysteem.
Extrastruggle, Innocent Snake, 2013
Greg Irons en Tom Veitch Greg Irons en Tom Veitch werkten begin jaren zeventig als cartoontekenaar en auteur samen onder de merknaam GI/TV. Hun werk ademt een absurde sfeer, met fictieve verhaallijnen die zijn ontleend aan realistische verbanden. Te zien in de tentoonstelling You Got a Point There, Pop! (1973) – terwijl op de achtergrond een wereldoorlog woedt tussen mannen en vrouwen ontmoeten twee strijders van de vijandige kampen elkaar. De ene is een naakte, zwarte vrouw met een mes. De andere is een blanke man met een vuurwapen. De vrouw wint het gevecht en verkracht en doodt de man vervolgens, al klagend over seksisme en het ‘mannelijke ego’. Dat een man wordt verkracht door een vrouw lijkt te suggereren dat het verhaal vanuit een feministisch oogpunt wordt verteld. Maar de nadruk op het feit dat de vrouw hetzelfde geweld voortzet waarover ze klaagt, doet precies het omgekeerde vermoeden. In die zin schuilt de kracht van deze strip niet zozeer in de manifeste verhaallijn maar in de suggesties die uitgaan van een verkrachtingsscène waarin de rollen van
Philippe Grammaticopoulos, Le Régulateur, 2004. Met dank aan de kunstenaar
rollen en spot tegelijk met de mannelijkheid en mannelijke seksualiteit. Te zien in de tentoonstelling Intolerance series: Intolerance I – III (2000-2004) – deze trilogie gaat over een invasie van figuren van de planeet Zog waarmee hij de maatschappelijke intolerantie laat zien tegenover datgeen wat in het algemeen als ‘anders’ wordt gecategoriseerd. De nadruk ligt op de norm, waarvan wordt aangetoond dat die eerder cultuurbepaald is dan universeel ‘ethisch’. Dit thema wordt verkend via toespelingen op het christendom, met zijn geschiedenis van heksenjachten, discriminatie en seksuele onderdrukking. William Kentridge, The Refusal of Time, 2012. William Kentridge, Philip Miller, Catherine Meyburgh en Peter Galison, 2012. Installatie in MAXXI Museo nazionale delle arti del XXI secolo, Rome. Beeld met dank aan Fondazione MAXXI, foto: Matteo Monti
seksuele kwetsbaarheid en geweld zijn omgedraaid. Phil Mulloy, Intolerance III, 2004.
The Legion of the Charlies (1971) – een verhaal geïnspireerd door twee moordzaken die volkomen verschillend zijn beoordeeld: de ene betreft de moorden gepleegd door Charles Manson en drie van zijn volgelingen, en de andere de moorden van soldaat William Calley in Vietnam. De twee verhalen worden naast elkaar gezet, zodat de inherente ontmenselijking – buiten de eigen nationale grenzen – aan het licht komt die geworteld is in staatsapparaten als het leger.
William Kentridge Kentridge (1955, woont en werkt in Johannesburg) is kunstenaar, graficus en animator. Hij concentreert zich in zijn werk voornamelijk op sociaalpolitieke thema’s voortkomend uit een geschiedenis van apartheid in Zuid Afrika. Hij heeft een kenmerkende techniek van tekenen met houtskool waarbij hij elementen uitgumt om het volgende beeld te maken. Aan het afgebeelde tafereel voegt hij een gevoel van nabijheid en intimiteit toe.
Prabhakar Pachpute, Canary in a Coalmine (detail), 2012. Clark House, Bombay, India
Te zien in de tentoonstelling The Refusal of Time (2012) – deze imposante installatie, een van de hoogtepunten van dOCUMENTA13 in Kassel, is te zien in de Studio van het museum. The Refusal of Time is
ondermeer voortgekomen uit gesprekken die Kentridge voerde met wetenschapshistoricus Peter Galison, waarin zaken aan de orde kwamen als de geschiedenis van de beheersing van de wereldtijd, relativiteit, zwarte gaten en de snaartheorie. In dit werk speelt een klein blaas- en percussieorkest anarchistische muziek bij een serie animaties waarin de institutionalisering van de tijd in het laatnegentiende-eeuwse Parijs wordt afgebeeld. Kentridge vertelt het verhaal van de pogingen om de tijdwaarneming te standaardiseren, van tijdzones en van utopische visioenen van totale synchronisatie.
Phil Mulloy Phil Mulloy (1948, woont en werkt in Groot-Brittannië) is kunstenaar en animator. Zijn animaties worden gekenmerkt door een rauwe stijl waarin hij donkere, vlakke, in silhouet getekende figuren afzet tegen de egale achtergrond van de afgebeelde wereld. Het verhaal volgt vaak eigenaardige mannelijke figuren en stelt maatschappelijke thema’s als religie, kapitalisme en racisme aan de orde. In zijn films levert hij rechtstreeks kritiek op de rollen van sociale actoren en op machtsrelaties die in maatschappelijke structuren besloten liggen. In combinatie met het frequente gebruik van seks steekt Mulloy de draak met sociaal geaccepteerd gedrag. Hij werpt licht op de absurditeit van maatschappelijke
Prabhakar Pachpute Prabhakar Pachpute (1986, woont en werkt in Bombay, India) is een kunstenaar die tekeningen, sculpturen en installaties maakt. Prabhakar komt uit een mijnwerkersgezin. Van de meeste gezinnen in zijn gemeenschap werken veel mannen in de ‘Sasti Coal-mine’ van de Western India Coalfields Limited. In 2010, toen Prabhakar nog bezig was met zijn Masters in Sculpture, trok de uitgebreide verslaggeving van een Chileense mijnramp zijn aandacht. De hele wereld keek toe bij de poging de ondergronds opgesloten mijnwerkers te redden en de complete Chileense natie schaarde zich achter hen. In diezelfde periode stortte in Chandrapur een ondergrondse mijngang in waarbij veel mijnwerkers gewond raakten, een gebeurtenis waarvan zelfs de binnenlandse Indiase media maar nauwelijks melding maakten. India was voor zijn energiebehoefte primair afhankelijk van steenkool en de mijnbouw was de belangrijkste factor in de groei die het land op dat moment meemaakte. Het lot van de mijnwerkers werd zorgwekkend en onverschillig bekeken, vond Prabhakar. Hij had hun leven van dichtbij geobserveerd, begreep hun problemen en besloot de mijnwerker de hoofdrol te geven in zijn kunstwerken. Te zien in de tentoonstelling Canary in a Coalmine – een installatie die bestaat uit op de wand geprojecteerde tekeningen die het ongeluk in Chandrapur en de collectieve kracht van de mijnwerkers verbeelden. De installatie is een
rollen en spot tegelijk met de mannelijkheid en mannelijke seksualiteit. Te zien in de tentoonstelling Intolerance series: Intolerance I – III (2000-2004) – deze trilogie gaat over een invasie van figuren van de planeet Zog waarmee hij de maatschappelijke intolerantie laat zien tegenover datgeen wat in het algemeen als ‘anders’ wordt gecategoriseerd. De nadruk ligt op de norm, waarvan wordt aangetoond dat die eerder cultuurbepaald is dan universeel ‘ethisch’. Dit thema wordt verkend via toespelingen op het christendom, met zijn geschiedenis van heksenjachten, discriminatie en seksuele onderdrukking. William Kentridge, The Refusal of Time, 2012. William Kentridge, Philip Miller, Catherine Meyburgh en Peter Galison, 2012. Installatie in MAXXI Museo nazionale delle arti del XXI secolo, Rome. Beeld met dank aan Fondazione MAXXI, foto: Matteo Monti
seksuele kwetsbaarheid en geweld zijn omgedraaid. Phil Mulloy, Intolerance III, 2004.
The Legion of the Charlies (1971) – een verhaal geïnspireerd door twee moordzaken die volkomen verschillend zijn beoordeeld: de ene betreft de moorden gepleegd door Charles Manson en drie van zijn volgelingen, en de andere de moorden van soldaat William Calley in Vietnam. De twee verhalen worden naast elkaar gezet, zodat de inherente ontmenselijking – buiten de eigen nationale grenzen – aan het licht komt die geworteld is in staatsapparaten als het leger.
William Kentridge Kentridge (1955, woont en werkt in Johannesburg) is kunstenaar, graficus en animator. Hij concentreert zich in zijn werk voornamelijk op sociaalpolitieke thema’s voortkomend uit een geschiedenis van apartheid in Zuid Afrika. Hij heeft een kenmerkende techniek van tekenen met houtskool waarbij hij elementen uitgumt om het volgende beeld te maken. Aan het afgebeelde tafereel voegt hij een gevoel van nabijheid en intimiteit toe.
Prabhakar Pachpute, Canary in a Coalmine (detail), 2012. Clark House, Bombay, India
Te zien in de tentoonstelling The Refusal of Time (2012) – deze imposante installatie, een van de hoogtepunten van dOCUMENTA13 in Kassel, is te zien in de Studio van het museum. The Refusal of Time is
ondermeer voortgekomen uit gesprekken die Kentridge voerde met wetenschapshistoricus Peter Galison, waarin zaken aan de orde kwamen als de geschiedenis van de beheersing van de wereldtijd, relativiteit, zwarte gaten en de snaartheorie. In dit werk speelt een klein blaas- en percussieorkest anarchistische muziek bij een serie animaties waarin de institutionalisering van de tijd in het laatnegentiende-eeuwse Parijs wordt afgebeeld. Kentridge vertelt het verhaal van de pogingen om de tijdwaarneming te standaardiseren, van tijdzones en van utopische visioenen van totale synchronisatie.
Phil Mulloy Phil Mulloy (1948, woont en werkt in Groot-Brittannië) is kunstenaar en animator. Zijn animaties worden gekenmerkt door een rauwe stijl waarin hij donkere, vlakke, in silhouet getekende figuren afzet tegen de egale achtergrond van de afgebeelde wereld. Het verhaal volgt vaak eigenaardige mannelijke figuren en stelt maatschappelijke thema’s als religie, kapitalisme en racisme aan de orde. In zijn films levert hij rechtstreeks kritiek op de rollen van sociale actoren en op machtsrelaties die in maatschappelijke structuren besloten liggen. In combinatie met het frequente gebruik van seks steekt Mulloy de draak met sociaal geaccepteerd gedrag. Hij werpt licht op de absurditeit van maatschappelijke
Prabhakar Pachpute Prabhakar Pachpute (1986, woont en werkt in Bombay, India) is een kunstenaar die tekeningen, sculpturen en installaties maakt. Prabhakar komt uit een mijnwerkersgezin. Van de meeste gezinnen in zijn gemeenschap werken veel mannen in de ‘Sasti Coal-mine’ van de Western India Coalfields Limited. In 2010, toen Prabhakar nog bezig was met zijn Masters in Sculpture, trok de uitgebreide verslaggeving van een Chileense mijnramp zijn aandacht. De hele wereld keek toe bij de poging de ondergronds opgesloten mijnwerkers te redden en de complete Chileense natie schaarde zich achter hen. In diezelfde periode stortte in Chandrapur een ondergrondse mijngang in waarbij veel mijnwerkers gewond raakten, een gebeurtenis waarvan zelfs de binnenlandse Indiase media maar nauwelijks melding maakten. India was voor zijn energiebehoefte primair afhankelijk van steenkool en de mijnbouw was de belangrijkste factor in de groei die het land op dat moment meemaakte. Het lot van de mijnwerkers werd zorgwekkend en onverschillig bekeken, vond Prabhakar. Hij had hun leven van dichtbij geobserveerd, begreep hun problemen en besloot de mijnwerker de hoofdrol te geven in zijn kunstwerken. Te zien in de tentoonstelling Canary in a Coalmine – een installatie die bestaat uit op de wand geprojecteerde tekeningen die het ongeluk in Chandrapur en de collectieve kracht van de mijnwerkers verbeelden. De installatie is een
Peter Pontiac, Dope Carousel, 1993
herinterpretatie van de installatie Canary in a Coalmine die Pachpute in 2012 in Bombay realiseerde.
Peter Pontiac Peter Pontiac (1951, woont en werkt in Amsterdam) is een kunstenaar die cartoons maakt. Hij is in Nederland vooral bekend vanwege zijn auto biografische voorstellingen van drugsgebruik in de jaren tachtig en zijn indrukwekkende en gedetailleerde tekentechniek, waarmee hij veel inhoud in een tekening perst. Zijn onderwerpen variëren van fictieve politieke scenes waarin hij zelf als personage figureert, tot alledaagse taferelen van het leven op straat, zoals armoede en drugs. Te zien in de tentoonstelling Pighead Acid Test (1969) – een fictief verhaal over de ontvoering van president Nixon.
Art Under Attack (2013), Deus Ex Machina (1996), Dope Carousel (1993), Loveslug (1991) – vier tekeningen
Ton Smits, Zonder titel, 1947
over Pontiacs leven en ervaringen in Amsterdam.
Ton Smits Ton Smits (1921-1981) was een in Eindhoven gevestigd kunstenaar en cartoonist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog tekende Smits politieke spotprenten waarin hij Hitler en de nazi’s parodieerde. Ook maakte hij cartoons over uiteenlopende aspecten van de politieke situatie in Nederland, zoals het immigratiebeleid, de voormalige Nederlandse koloniën en de economie. Na de oorlog besloot Smits zich te richten op niet-politieke cartoons en schilderijen waarmee hij bekender is geworden. Smits’ cartoons zijn vlak, lineair en meestal uitgevoerd in zwart-wit. Hij koos met name in zijn politieke spotprenten een directe benadering van zijn onderwerp. Te zien in de tentoonstelling In Black or White worden politieke spotprenten getoond die hij net na de Tweede Wereldoorlog maakte.
Publieksactiviteiten Black or White Tijdens Black or White organiseert het museum verschillende activiteiten. Bezoekers – jong en oud – kunnen zelf aan de slag gaan in het museum en er worden workshops gegeven. De werken in Black or White zijn ook een belangrijke voedingsbron voor de themalezingen, de driedaagse zomercursus, de Zomertoer en de tentoonstelling Kleurrijk in zwart-wit van de kinderen van Korein Kinderplein.
Curators Black or White: Galit Eilat, Taya Hanauer (co-curator)
Van Abbemuseum Bilderdijklaan 10, Eindhoven T +31 (0) 40 2381000 info@vanabbemuseum.nl www.vanabbemuseum.nl