Halal of niet

Halal_BW.indd 3

8/08/18 11:42

INHOUD INLEIDING

7

1. DE OORSPRONG VAN DE ISLAMREGELS EN DE VIER WETSCHOLEN

23

2. BEZWAAR TEGEN HET VOLGEN VAN LESSEN WEGENS DE INHOUD VAN DE LEERSTOF 3. ACTIVITEITEN BUITEN DE SCHOOLMUREN

33 63

4. HET VAK LEVENS­B ESCHOUWING EN INTERLEVENS­B ESCHOUWE­L IJKE COMPETENTIES 5. DE RAMADAN

97 119

6. AFWEZIGHEDEN OP SCHOOL OMWILLE VAN OVERLIJDEN VAN EEN FAMILIELID, RELIGIEUZE FEESTDAGEN EN HET GEBED

131

7. CONFLICTEN OP SCHOOL MET LEERLINGEN EN/OF OUDERS

153

8. RADICALISERING

167

9. LEERLINGEN­B EGELEIDING: MEDISCHE ­CONSULTEN, ­G ENITALE ­V ERMINKING EN GEDWONGEN (KIND)HUWELIJKEN 10. DE HOOFDDOEK

201 217

11. OUDERS, OUDERBETROKKENHEID

Halal_BW.indd 5

EN OUDER­PARTICIPATIE

231

CONCLUSIES EN SLOTBESCHOUWING

247

8/08/18 11:42

2. BEZWAAR TEGEN HET VOLGEN VAN LESSEN WEGENS DE INHOUD VAN DE LEERSTOF

33

Halal_BW.indd 33

8/08/18 11:42

Moslimleerlingen of hun ouders kunnen bezwaar maken tegen het volgen van bepaalde lessen (cursussen in hun geheel of onderdelen van een cursus) wegens de inhoud van de leerstof. De vraag is dan of die leerlingen hiertoe het recht hebben, waarom zij precies die bepaalde leerstof willen ontwijken en hoe je het wettelijke en islamitische kader mogelijk met elkaar kan verzoenen.

Kamel loopt school in het katholiek onderwijs. Tijdens de lessen rooms-katholieke godsdienst verdwijnt hij systematisch. Van zodra hij hierop wordt aangesproken door de klastitularis, geeft Kamel aan dat hij als moslim niet bereid is om deze verplichte lessen godsdienst te volgen.

Hij vraagt of een vrijstelling van het vak mogelijk is.

Loutfi is afwezig tijdens de biologieles. Vooraf werd aangekondigd dat er tijdens deze les dieper zou worden ingegaan op menselijke seksualiteit. Loutfi had van bij de aankondiging aangegeven dat hij niet vond dat dit topic zo uitgebreid in een les aan bod moest komen. Enkele weken nadien herhaalt de afwezigheid van Loutfi zich nadat er werd aangekondigd dat de evolutietheorie zou worden besproken. Hoewel de afwezigheid van Loutfi werd gewettigd door zijn ouders, vermoedt de biologieleraar dat Loutfi zijn afwezigheden niet toevallig zijn.

Tijdens de geschiedenislessen uit Houssin regelmatig protest. Zeker wanneer er tijdens deze lessen dieper wordt ingegaan op kathedralenbouw of op de Holocaust, verstoort Houssin de lessen voortdurend.

Houda zit in het eerste middelbaar. Ze wil niet deelnemen aan het praktijkgedeelte uit de verplichte lessen muzikale opvoeding. Volgens haar is muziek haram en daardoor ook niet toegestaan.

Arzu volgt de opleiding hotel. Tijdens een van de lessen wordt verwacht dat de leerlingen leren wijnproeven. Arzu geeft aan dat dit in strijd is met haar geloofsovertuiging en weigert van de wijn te proeven.

Tijdens de praktijkles koken staat er varkensvlees op het menu. Verschillende moslimleerlingen uit de klas geven aan het vlees zelf niet te willen klaarmaken en na afloop al zeker niet te willen opeten. Ook tijdens de 34

Halal_BW.indd 34

8/08/18 11:42

Bezwa ar tegen het volgen van lessen wegens de inhoud van de leerstof

ramadan geven dezelfde leerlingen aan geen eten te willen klaarmaken en/of te willen proeven.

Zoals beschreven in deze casussen kunnen er bezwaren van leerlingen of ouders bestaan tegen bepaalde cursussen in hun geheel (casus Kamel die hoopt op een vrijstelling voor rooms-katholieke godsdienst), tegen bepaalde onderdelen van de cursus (casus Houda, Houssin en Arzu) of om in een bepaalde periode (bijvoorbeeld tijdens de ramadan) specifieke opleidingsonderdelen te volgen (casus Loutfi in de biologieles, praktijklessen).

WAT IS HET WETTELIJKE KADER BINNEN HET ONDERWIJS? RECHT OP VRIJSTELLING VAN HET VAK ROOMS-KATHOLIEKE GODSDIENST

Het algemene uitgangspunt van de onderwijsregelgeving is dat alle ingeschreven leerlingen alle aangeboden vakken van het curriculum dienen te volgen. Specifiek voor levensbeschouwelijke vakken zijn er hierbij een aantal kanttekeningen.

Scholen in het officieel onderwijs (GO!, OVSG en POV) moeten de keuze aanbieden tussen de erkende godsdiensten (anglicaanse, islamitische, israĂŤlitische, katholieke, orthodoxe of protestants-evangelische godsdienst) en de niet-confessionele zedenleer. Dit wordt door de grondwet gegarandeerd en geregeld in de onderwijsregelgeving. De keuze wordt bij elke inschrijving in de school gemaakt en moet volledig vrij gelaten worden. Niemand mag dan ook argumenten gebruiken of enige dwang of druk uitoefenen op de betrokkenen om hun keuze te beĂŻnvloeden. Deze keuze kan wel elk schooljaar worden gewijzigd, zowel bij schoolverandering als binnen dezelfde school. Indien men geen van de aangeboden cursussen wil volgen, kan er een vrijstelling worden bekomen op basis van religieuze of morele bezwaren. In dit laatste geval zijn het de ouders die zelf moeten instaan voor een invulling van de uren waarvoor de vrijstelling werd aangevraagd en moeten zij zelf het nodige cursusmateriaal voorzien. De leerling volgt dan met andere woorden niet minder 35

Halal_BW.indd 35

8/08/18 11:42

les, maar wordt verondersteld tijdens de vrijgekomen lesuren de eigen levensbeschouwing te bestuderen.

Scholen in het vrij onderwijs daarentegen kiezen welke levensbeschouwelijke vakken zij aanbieden. Vrije (confessionele) scholen, zoals katholieke of joodse scholen, bieden meestal slechts één godsdienst aan, namelijk de levensbeschouwing waarop het onderwijs wordt gebaseerd: in katholieke scholen katholieke godsdienst, in joodse scholen joodse godsdienst…

Een vrijstelling – zoals beschreven in de casus van Kamel – is enkel mogelijk in het officiële onderwijs, niet in het vrij onderwijs. Indien Kamel en diens ouders met andere woorden kozen voor een inschrijving in een katholieke school waar enkel katholieke godsdienst wordt aangeboden, dient Kamel deze lessen te volgen en is hiervan afwijken of een vrijstelling bekomen niet mogelijk.

RECHT OP HET NIET-VOLGEN VAN BEPAALDE ONDERDELEN VAN EEN CURSUS

Om de kwaliteit van het onderwijs te garanderen voorziet de overheid een aantal basisregels waaraan eenieder moet voldoen. Zo tekent de overheid de grote lijnen uit van wat de leerlingen moeten kennen door eindtermen en ontwikkelingsdoelen te voorzien.

Eindtermen zijn vooropgestelde minimumdoelen die alle leerlingen zouden moeten bereiken alvorens ze kunnen slagen. Ze omvatten een minimum aan kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes. Voor het kleuter­onderwijs, het buitengewoon onderwijs en de B-stroom van het gewoon secundair onderwijs bestaan er geen eindtermen, wel ontwikkelingsdoelen. Dit zijn vaardigheden waar scholen naar moeten streven, maar die niet noodzakelijk moeten worden bereikt.[6] In een leerplan beschrijft de school vervolgens hoe ze de eindtermen probeert te bereiken. Meestal delen scholen van eenzelfde onderwijsnet hun leerplannen.

[6] Vanaf 1/9/2019 zijn er in de B-stroom ook enkel nog eindtermen en geen ontwikkelingsdoelen meer.

36

Halal_BW.indd 36

8/08/18 11:42

Bezwa ar tegen het volgen van lessen wegens de inhoud van de leerstof

In bepaalde gevallen kan het leerprogramma worden aangepast aan het individuele profiel of de noden van de leerling. Zo voorziet de regelgeving bijvoorbeeld in een aantal gevallen een vrijstelling van een bepaald vak of bepaalde onderdelen ervan. Dit is het geval voor leerlingen die al eerder geslaagd waren voor een vak(onderdeel), omwille van hoogbegaafdheid van leerlingen, door leermoeilijkheden of leerachterstanden… Vrijstellingen ten gevolge van levensbeschouwelijke overtuigingen daarentegen zijn niet in de regelgeving voorzien (uitgezonderd voor godsdienst/niet-confessionele zedenleer in het officieel onderwijs zoals hierboven beschreven)[7]. Indien de leerling in kwestie – zoals in de casus van Loutfi en Houda – weigert om aanwezig te zijn in de biologieles of het praktijkgedeelte van de muziekles omwille van religieuze overtuiging, dient de school dit op te vatten als een onwettige afwezigheid, hetgeen finaal zelfs tot een intrekking van het statuut van regelmatige leerling kan leiden en wellicht zo zijn consequenties heeft bij het beoordelen van de studievoortgang van de leerling.

De ouders van Loutfi wettigden in de beschreven casus zijn afwezigheid.

Omwille van de context twijfelt de school in kwestie ernstig aan de echtheid van dit attest. In dat soort van situaties voorziet de regelgeving de mogelijkheid voor scholen om, wanneer ze twijfelen aan ziektebriefjes geschreven door de ouders of bij twijfelachtige medische attesten van een arts, deze afwezigheid alsnog te kunnen registreren als een problematische afwezigheid. Scholen dienen dit dan te signaleren aan de CLB-arts.

Dit vanuit het idee dat een CLB-arts het best geplaatst is om, rekening houdend met de deontologische artsencode en het beroepsgeheim, deze zaak verder op te volgen door bijvoorbeeld contact op te nemen met de huisarts. Op die manier kan de ware toedracht rondom het medische attest worden achterhaald. De CLB-arts kan vervolgens doorgeven aan de betrokken school of het medische attest al dan niet gegrond was en of de afwezigheid als gewettigd of ongewettigd moet worden beschouwd.

De regelgeving valt anders te interpreteren wanneer het gaat over het nuttigen of zelfs maar proeven van voedsel en drank in praktijklessen.

Net zoals een leerling het proeven of nuttigen van drank en eten kan [7] Omzendbrief “Afwezigheden en in- en uitschrijvingen in het voltijds gewoon secundair onderwijs en het deeltijds secundair onderwijs”, ref SO/2005/04, publicatiedatum 08/07/2005.

37

Halal_BW.indd 37

8/08/18 11:42

3. ACTIVITEITEN BUITEN DE SCHOOLMUREN

63

Halal_BW.indd 63

8/08/18 11:42

Moslimleerlingen of hun ouders kunnen bezwaren hebben bij bepaalde activiteiten die buiten de schoolmuren plaatsvinden. Het gaat dan om activiteiten die binnen één dag plaatsvinden (zoals de zwemles of een sportdag), meerdaagse activiteiten (zoals zeeklassen) of leerprogramma’s die op een werkplek plaatsvinden in de vorm van stages. Telkens schetsen we het wettelijke en het islamitische kader en reiken we mogelijke oplossingen aan om die te verzoenen.

ACTIVITEITEN DIE MAXIMAAL EEN DAG DUREN Op maandag gaan alle kinderen van het eerste en tweede middelbaar samen zwemmen. Het valt op dat Hakima en Nadia op die dag systematisch te laat komen op school, waardoor de bus richting zwembad telkens reeds vertrokken is op het ogenblik dat ze aankomen op school.

De directie vermoedt dat deze twee leerlingen – met medeweten van hun ouders – systematisch te laat komen omdat ze het ongepast vinden dat beide meisjes tijdens de zwemles in een zwempak zouden worden gezien door mannelijke medeleerlingen en/of mannelijke redders.

Eén keer per jaar wordt er in de zomer een sportdag georganiseerd.

De sportdag gaat door op een terrein dat op een drietal kilometer van de school ligt. Moslima’s mogen voor deze verplaatsing geen hoofddoek dragen aangezien de sportdag tijdens de schooltijd plaatsvindt.

Een secundaire school stelt vast dat een groot deel van haar leerlingen met migratieachtergrond vaak afwezig zijn op deze dag; al stelt men vast dat deze afwezigheid achteraf ook wel wordt gewettigd met een doktersattest.

64

Halal_BW.indd 64

8/08/18 11:42

4. HET VAK LEVENS­ BESCHOUWING EN INTERLEVENS­ BESCHOUWE­L IJKE COMPETENTIES

97

Halal_BW.indd 97

8/08/18 11:42

Er kunnen op school problemen of misverstanden ontstaan rond pure geloofskwesties. Moslimleerlingen of hun ouders kunnen opwerpen dat er in bepaalde gevallen te weinig respect getoond wordt voor hun geloofsregels. Scholen of ouders van niet-moslimleerlingen kunnen oordelen dat er een gevaar bestaat dat leerlingen radicaliseren of dat islamleerkrachten daartoe bijdragen.

Omar is zeventien jaar en doet mee aan de ramadan. Hij ziet het niet zitten om te gaan zwemmen omdat hij bang is om tijdens de zwemles water in te slikken. Tijdens de les islam legt hij zijn probleem voor aan zijn leerkracht en vraagt of de Koran uitsluitsel geeft over deze kwestie. Zijn islamleerkracht geeft aan dat hij perfect mee kan gaan zwemmen want dat de Koran stelt dat ‘per ongeluk’ drinken geen probleem vormt. De dag nadien komen de ouders van Omar hun beklag doen op school. Zij zijn helemaal niet opgezet met deze interpretatie van de Koran en willen niet dat de leraar nog zulke uitspraken doet.

Mohamed en Youssef zijn de enige twee moslims uit hun klas. Omdat ze slechts met twee zijn en de school in kwestie kampt met een tekort aan lokalen, vinden de islamlessen steeds plaats in de refter van de school. Het lawaai dat onvermijdelijk door het keukenpersoneel wordt gemaakt, zorgt dat ze zich ook af en toe verplaatsen en de lessen op de speelplaats of in de gang verderzetten. Zowel de leerkracht islam als de twee jongens zien dit als een gebrek aan respect van de directie naar het vak, naar hun religie en daarmee ook naar hen toe. Mohamed en Youssef gaan hiertegen in verzet en stellen zich moeilijk op tijdens andere lessen.

Tijdens een gesprek tussen drie ouders aan de schoolpoort doen de wildste verhalen de ronde over het vak islam. Zo wordt er bijvoorbeeld gesteld dat dit vak in het Arabisch wordt gegeven zodat niemand zou verstaan wat er precies wordt verteld. Al snel volgen er allerlei insinuaties als dat deze leerlingen worden gebrainwasht en extreem gedachtegoed krijgen ingelepeld tijdens deze lessen. De brainwashing zou ook na de schooluren plaatsvinden in een Koranschool. Een ouder vindt het dan ook zijn plicht om dit aan te kaarten bij de directie. De directie gaat er op zich van uit dat het om ‘wilde verhalen’ gaat, maar weet tegelijkertijd niet goed waar haar bevoegdheid ligt wanneer ze op onrustwekkende signalen zou stoten als ze de zaak nader zou onderzoeken.

98

Halal_BW.indd 98

8/08/18 11:42

Het vak levens­beschouwing en interlevens­beschouwe­lijke competenties

Een islamleerkracht botste tijdens een zoektocht op het internet op een filmpje van een islamitische geleerde. Hij is het eens met de inhoud van dit filmpje en besluit om het te delen op zijn Facebookpagina. Enkele dagen later staat de leerkracht in het oog van de storm. De islamitische geleerde op zijn Facebookpagina heeft immers ook heel wat andere – radicale – uitspraken gedaan waarvan de islamleerkracht zich niet bewust was. Omwille van klachten van vele ouders overweegt de directie de islamleerkracht te ontslaan, doch weet niet goed of dit zomaar kan.

WAT IS HET WETTELIJK KADER BINNEN HET ONDERWIJS?[24] Op het ogenblik dat een leerplichtig kind wordt ingeschreven in het officiële onderwijs, voorziet de regelgeving dat er een keuze kan worden gemaakt voor een cursus in een van de erkende godsdiensten of in de niet-confessionele zedenleer. Daarnaast kan er bij religieuze of morele bezwaren een vrijstelling worden bekomen voor het volgen van een van de aangeboden cursussen. In dit laatste geval zijn het de ouders die zelf moeten instaan voor een invulling van de uren waarvoor de vrijstelling werd aangevraagd en moeten zij zelf het nodige materiaal voorzien.

In gesubsidieerde vrije scholen bestaat dergelijke keuze niet. Leerlingen die school lopen binnen het vrije (confessionele) onderwijs dienen de levensbeschouwing te volgen waarop het onderwijs wordt gebaseerd. In katholieke scholen dienen ze de katholieke godsdienst te volgen, in joodse scholen de joodse godsdienst…

In het Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs[25] zien we dat ongeveer vier op de vijf leerlingen de lessen katholieke godsdienst volgen, en dit zowel in het basisonderwijs als in het secundair onderwijs. Dit hoge aantal heeft echter in hoofdzaak te maken met het grote aandeel van [24] - Omzendbrief ‘Onderwijsinspectie over de erkende godsdiensten en de nietconfessionele zedenleer’, ref.GD/2202/05, publicatiedatum 15/07/2002.

- Decreet rechtspositie personeelsleden gemeenschapsonderwijs van 27 maart 1991, meer bepaald in artikel 17, §5; artikel 73ter, §8; artikel 73decies, §3 en artikel 86.

- Decreet rechtspositie personeelsleden gesubsidieerd onderwijs van 27 maart 1991, meer bepaald in artikel 4, §3; artikel 47ter, §9; artikel 47decies, §3 en artikel 60.

[25] Zie: http://onderwijs.vlaanderen.be/nl/statistisch-jaarboek 99

Halal_BW.indd 99

8/08/18 11:42

Het vak levens­beschouwing en interlevens­beschouwe­lijke competenties

De organisatie en de vrijstelling van de levensbeschouwelijke vakken behoort tot de opdracht van de directie. Zij dient ervoor te zorgen dat deze vakken in optimale omstandigheden worden georganiseerd. Dat houdt onder meer de zorg in voor de leerkrachten levensbeschouwelijke vakken en voor de lokalen waarin de lessen doorgaan.

In principe is de directeur (in het gemeenschapsonderwijs) of het schoolbestuur of zijn afgevaardigde (in het gesubsidieerd onderwijs) bevoegd voor de aanstelling van een personeelslid. Als het gaat om een personeelslid dat als leerkracht levensbeschouwelijke vakken wordt aangesteld, is de situatie anders. Bij vele directies zorgt dit dan ook voor vragen over hun bevoegdheid: in geval van de aanstelling van een leerkracht levensbeschouwing, kan een directeur of schoolbestuur dit personeelslid enkel aanstellen nadat deze uitdrukkelijk voorgedragen werd door de bevoegde instantie van de betrokken eredienst of de bevoegde instantie van de niet-confessionele zedenleer. Specifiek voor de aanstelling van islamleerkrachten is het Executief van de Moslims van België (EMB) de bevoegde instantie. Voor Vlaanderen gebeurt dit door het Centrum Islamonderwijs (CIO), een afdeling die zich binnen het EMB bevindt.

Het staat ook in voor de vorming van leerkrachten levensbeschouwelijke vakken en voor de opmaak van de leerplannen.

Deze leerplannen moeten publiek worden bekendgemaakt en moeten in overeenstemming zijn met de internationale en grondwettelijke beginselen inzake de rechten van de mens en van het kind in het bijzonder. Hoewel ze niet door de Vlaamse regering moeten worden goedgekeurd, is er wel de verplichting dat ze de goedgekeurde eindtermen en ontwikkelingsdoelen van andere vakken respecteren. Zo mogen de leerplannen bijvoorbeeld geen verwerping inhouden van de wetenschappelijke kennis die in andere vakken aan bod komt. Specifiek voor de levensbeschouwelijke vakken bestaan er geen eindtermen of ontwikkelingsdoelen[28].

[28] Decreet houdende wijziging van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997 en de Codex Secundair onderwijs, wat de onderwijsdoelen betreft – Codex Secundair onderwijs – artikel 142 en 147.

101

Halal_BW.indd 101

8/08/18 11:42

niet-erkende cultplaatsen waar vrijheid van vergaderen en verenigen geldt. Lesgevers werken daar ook niet in loondienst of als contractueel, maar zijn meestal vrijwilligers die daar enkel een vrijwilligersvergoeding voor krijgen.

Voor een meerderheid van de moslims is basiskennis over het geloof en minstens een deel van de Koran uit het hoofd leren belangrijk. Er is ook een minimale kennis nodig van een aantal verzen uit de Koran om het gebed te kunnen verrichten. Dit vormt dan ook de reden waarom moslim­ ouders hun kinderen – meestal vanaf de leeftijd van vijf à zes jaar – naar een Koranschool sturen. De intensiteit van de lessen is verschillend van Koranschool tot Koranschool. Het meest gebruikelijke is dat de jongeren er les volgen op woensdagnamiddag, zaterdag en zondag. Deze intensiteit is – gezien de huidige context waarin kinderen vaak ook nog andere buitenschoolse activiteiten hebben – de meest haalbare. Dit neemt niet weg dat in een aantal Koranscholen op nog meer dagen les wordt gegeven.

HOE VALT HET WETTELIJKE KADER EN HET ISLAMITISCHE KADER TE VERZOENEN? In het brede maatschappelijke debat – en zeker wanneer je er de sociale media op naslaat – lijkt het wij-zij-denken fors toegenomen en wordt het vak levensbeschouwing regelmatig onder de loep genomen. Echter, in februari-maart 2018 ging er een onlinebevraging door bij ouders van officieel gesubsidieerde scholen in Vlaanderen en openbare scholen in Nederland. Uit deze bevraging bleek dat een overgrote meerderheid van de ouders wil dat hun kinderen op school in contact komen met kinderen met een andere achtergrond of overtuiging (88,2 procent). Ze vinden eveneens dat de school in kwestie kun kind moet leren om zich te verplaatsen in de gevoelens en ideeën van jongeren met een andere achtergrond of overtuiging, en dat hun kind verschillende opvattingen en visies moet kennen om zelf goede keuzes te kunnen maken. Uit diezelfde bevraging komt ook naar voren dat een zeer grote meerderheid van de bevraagde ouders (91,3 procent) vindt dat levensbeschouwing thuishoort op school. De meeste ouders (65,1 procent) vinden het prima dat er twee uur levensbeschouwing onderwezen wordt, 3,3 procent vindt twee uur te weinig en 14,2 procent vindt twee uur te veel, maar vindt wél dat 106

Halal_BW.indd 106

8/08/18 11:42

Het vak levens­beschouwing en interlevens­beschouwe­lijke competenties

levensbeschouwing nog een plaats moet krijgen binnen het onderwijs.

17,4 procent is van mening dat levensbeschouwing niet thuishoort binnen de schoolmuren.[32] Ook de Vlaamse Scholierenkoepel geeft aan dat uit de gesprekken die zij voeren met leerlingen telkens blijkt dat voor heel wat jonge mensen het levensbeschouwelijke vak op school aanvoelt als een verademing. ‘Een zeldzame pauzeknop in een nooit stilstaande wereld waarin de impulsen zonder aflaten uit alle richtingen tegelijkertijd op hen afkomen.’ Het helpt hen om antwoorden te vinden in hun persoonlijke zoektocht, maar ook om te ontdekken hoe het eraan toegaat in andere culturen of religies, waardoor ze onder meer de kans hebben om een veilig debat te voeren om te begrijpen waarom mensen geloven wat ze geloven. ‘Ook in dat soort dingen willen jonge mensen op school ondersteund worden’, aldus de Vlaamse Scholierenkoepel.[33] Het aanbieden van islamonderwijs op school is volgens ons belangrijk omwille van twee redenen, een pragmatische reden en een principiële reden.

De eerste – pragmatische – reden is dat we vandaag te maken hebben met bepaalde obscurantistische, conservatieve vormen van de islam die de bovenhand nemen in onze samenleving. Het islamonderwijs met zijn leerkrachten kunnen een rol spelen in het indammen van deze conservatieve uitingen van de islam. Zij hebben de mogelijkheid om de informatie die veel leerlingen verkrijgen, via allerlei kanalen zoals sociale media en internet, te corrigeren en bij te sturen. Het is immers vaak niet duidelijk wat de oorsprong is van deze informatie, die soms uit radicale of conservatieve hoek komt. Op die momenten is het belangrijk dat de leerkracht daarover de discussie met de jongeren kan aangaan in de klas.

Binnen de identiteitsontwikkeling is de adolescentiefase voor elke jongere een zeer belangrijke fase. Jongeren voelen zich in deze periode vaak onzeker ten aanzien van de eigen persoon, het eigen leven en het [32] http://www.koogo.be/nieuws/in-de-kijker/ ouders-vinden-levensbeschouwing-en-burgerschapsvorming-belangrijk [33] Denys, K. en Van Camp, F., Levensbeschouwelijke vakken: nieuwe doelen, nieuwe middelen? , 2018, 84-85.

107

Halal_BW.indd 107

8/08/18 11:42

eigen toekomstbeeld. Ze worden vaak geconfronteerd met existentiĂŤle vragen en zijn vatbaar voor allerlei invloeden. De maatschappelijke context van vandaag, die in toenemende mate polariseert, zorgt ervoor dat moslims zich hoe langer hoe meer terugplooien op hun religieuze identiteit. Jongeren voelen zich immers aangevallen en trachten zichzelf te beschermen en te verweren tegen een vaak negatieve beeldvorming waarin zij zichzelf niet herkennen.

Ze worden daarbij gedwongen om plots antwoorden te zoeken en te geven op vragen waarmee hun omgeving hen confronteert. Daardoor ervaren ze meer dan ooit de nood om een eigen religieus zelfbeeld en standpunt te ontwikkelen. Ondanks de toenemende interesse voor de islamitische identiteit, zijn er slechts weinig jongeren die hun gading vinden in de moskee. Jongeren zijn vooral op zoek naar antwoorden op concrete religieuze vragen. Moet ik een hoofddoek dragen? Mag ik alcohol drinken?

Wat is halal, en wat is haram? Vragen waarmee ze vaak niet terechtkunnen bij hun plaatselijke imam omwille van taalproblemen of omdat deze laatste geen aansluiting vindt bij de leefwereld van de jongeren. Het merendeel van de imams in Vlaanderen zijn de Nederlandse taal immers niet machtig en kwamen pas op latere leeftijd naar ons land, waardoor ze weinig voeling hebben met wat er onder Vlaamse jongeren leeft.

Ook bij hun ouders vinden sommige moslimjongeren slechts beperkt gehoor. Regelmatig vinden ze de interpretatie van hun ouders te veel verbonden met de cultuur van hun land van herkomst en te weinig gestoeld op religieuze kennis en/of aangepast aan de Vlaamse context.

Voor kinderen en jongeren die geen toetssteen hebben buiten de school (noch bij de plaatselijke imam, noch bij hun ouders) is het enerzijds uitermate belangrijk dat de school een bijdrage levert aan de ontwikkeling van een realistisch zelfbeeld waarbinnen eigenwaarde en zelfvertrouwen wordt opgebouwd. Anderzijds is het belangrijk dat de school ook een bijdrage blijft leveren aan de ontwikkeling van hun levensbeschouwelijke identiteit.

Indien jongeren geen plek hebben waar ze hun religieuze (levens)vragen kunnen stellen, als ze niemand hebben die hen helpt om zich kritisch op te stellen ten aanzien van hun eigen religie, zullen ze wellicht op het internet of op straat op zoek gaan naar hun antwoorden. Dit maakt hen 108

Halal_BW.indd 108

8/08/18 11:42