FRYSLÂN & CULTUUR
Het eerste dat bij een watersporter opkomt als het over Friesland gaat zijn de vaarmogelijkheden die de provincie biedt. De infrastructuur met de Friese meren maakt het al van zichzelf bij uitstek een watersportgebied. Dat de ambities van Friesland ook op cultureel gebied indrukwekkend zijn, krijgt steeds meer bekendheid. Met Arcadia wist Fryslân ons ook weer aangenaam te verrassen !
DEVERKENNING
LEEUWARDEN
STICHTING MERK FRYSLÂN
CULTURELE HOOFDSTADJAAR
Sinds 2004 worden jaarlijks twee Europese steden aangewezen als culturele hoofdstad. Amsterdam en Rotterdam waren het al eerder maar in 2018 viel Leeuwarden (samen met het Maltese Valleta) - als derde Nederlandse stad - deze eer ten beurt. Als Leeuwarden-Fryslân wel te verstaan, om te benadrukken dat achter de stad een hele provincie staat. Zo’n benoeming vereist een ambitieus programma aan culturele evenementen. Daarmee moet de cultuur en het culturele erfgoed voor het voetlicht worden gebracht. En het moet ook de plaats van de stad in het gemeenschappelijk cultureel erfgoed laten zien. Met bewondering hebben we kunnen vaststellen dat de Friezen daarin uitstekend zijn geslaagd. Het meest tot de verbeelding spraken de 15 meter hoge reuzen die door de stad liepen. Het was de eerste keer dat het Franse straattheatergezelschap 'Royal de Luxe' Nederland aandeed. Dit is het bekendste straattheatergezelschap ter wereld dat zijn reuzen meestal op absolute toplocaties laat rondlopen. Maar door de reuzen te noemen doe ik onbedoeld de bijna 300 andere onderdelen tekort.
De provincie Friesland heeft de promotie en marketing van Friesland en de Wadden ondergebracht bij de Stichting Merk Fryslân. De stichting wordt voornamelijk gefinancierd door de provincie en deels door gemeenten en bijdragen vanuit de markt. Met toenemend succes brengen de ruim 20 communicatieprofessionals van Merk Fryslân hun marktgebied voor het voetlicht. Zo beheert de stichting onder meer www. friesland.nl (het toeristisch platform van de provincie) en fungeerde ze als marketingpartner voor de triënnale Arcadia (www.arcadia.frl).
ARCADIA
In vervolg op het succes van het culturele hoofdstadjaar heeft afgelopen zomer de triënnale Arcadia plaatsgevonden. Zoals het woord al zegt is dat een driejaarlijks terugkerend programma.
Inhoudelijk is het een 100 dagen durend cultureel evenement met theater, dans, zang, fotografie, lezingen, discussies, wandelingen, beeldende kunst, literatuur en poëzie. Ook deze onderdelen spelen zich weer af op alle mogelijke plaatsen in de provincie. Via kunst en cultuur wil Arcadia je aan het denken zetten over hoe we onze wereld gaan doorgeven aan de toekomst. Het idee is dat het programma je daar op een vrolijke manier bij betrekt. Waar Friesland van zichzelf al uitnodigt om er te gaan varen, biedt zo’n triënnale heel aantrekkelijke extra's daarbovenop. Merk Fryslân, de marketingclub van de provincie, heeft ons aan een aantal programmaonderdelen laten proeven. We verklappen vast dat het naar meer gaat smaken !
Onze boot halen we op in Wartena. We hebben onze komst in de Prinsentuin in Leeuwarden per email bij de havenmeester aangemeld en we hoefden niet te reserveren. We zijn benieuwd hoeveel tijd we voor de afstand nodig zullen hebben. Via het Prinses Margrietkanaal gaan we naar het Van Harinxma Kanaal en varen onder de stad door. Voorbij de stad keren we om en varen terug in de richting van het centrum. Om bij onze beoogde passantenhaven te komen moet er een aantal bruggen voor ons open. De eerste is de Slauerhoffbrug, die automatisch wordt bediend. We zijn verrast om te zien dat de brug het wegdek op een merkwaardige manier hoog de lucht in tilt. De andere bruggen worden bediend door brugwachters. Wachtend voor één van de bruggen hebben we zicht op De Oldehove, de lokale variant op de toren van Pisa. We vinden de toren wel heel erg uit het lood staan! In de Prinsentuin kijken we onze ogen uit. De haven is in de praktijk nog mooier dan de faam die deze ‘tuin’ heeft. Als we zijn afgemeerd, maken we eerst maar eens een rondje door deze veelgeroemde haven. Die ligt inderdaad zo mooi dat we wel begrijpen dat er meestal in superlatieven over gesproken wordt. De havenmeesters blijken niet alleen vriendelijk te zijn maar ze werken ook efficiënt : binnen de kortste keren zijn ze er al om het liggeld te innen. We bespreken onze plannen met hen en ze doen er alles aan om ons daarbij te helpen. Leuke lui, die Friezen!
CENTRUM
Ook even langs het Gerechtshof, gelukkig slechts op bezoe.
We zijn aangemonsterd op een stadstoer met een gids, maar we hebben langer over de vaartocht gedaan dan voorzien. Dus moeten we de toer gewoon zelf doen. De historische binnenstad van Leeuwarden ontpopt zich daarbij als ronduit aantrekkelijk. Een aantal relatief nauwe straten en stegen maakt de stadswandeling tot een gezellige happening. Natuurlijk gaan we De Oldehove ook even van dichtbij bekijken. De bouw van deze toren is in het jaar 1533 afgebroken en nooit voltooid. En ook de ernaast geprojecteerde kerk is er nooit gekomen. Maar een beauty van een landmark is het wel! Als we verder lopen vinden we het Gerechtshof – hoewel het een relatief jong gebouw is – er ook wel indrukwekkend uitzien. Vlak daarbij ligt het Fries Museum en dat is in ons programma opgenomen.
'Arcadia wil je aan het denken zetten over onze wereld'
BOSK
Tijdens Arcadia ‘wandelt’ er een bos van meer dan 1000 bomen door Leeuwarden. Wie geneigd is Friezen te zien als een vooral nuchter volk met beide benen op de grond, zal hier wel door verrast zijn. Het idee is namelijk dat het wandelende bos de bomen een stem geeft wat kunnen wij leren van de bomen en hoe kijkt het bos naar ons ? De bomen gaan een slordige 3,5 km door de stad lopen, is de bedoeling. Een scala aan flankerende activiteiten complementeert het project. Er is zelfs een Bosk-journaal voor basisscholieren. We willen het wandelende bos natuurlijk met eigen ogen aanschouwd hebben. Vlak voordat we door de bomen het bos niet meer zien, geven vrijwilligers het ‘wandelen’ vorm door de bomen te verplaatsen. Het valt op dat ze de handen daarvoor stevig uit de mouwen moeten steken.
Moe van de indrukken vallen we binnen bij restaurant Roast aan de Nieuwestad en dat blijkt een voltreffer. Het is er afgeladen vol en dat op een doordeweekse avond. We worden verrast : onverwachte culinaire hoogstandjes en een sommelier die zijn vak verstaat.
We krijgen bijna per uur meer waardering voor Friesland …
FERTILE GROUNDS
In het Fries Museum zijn drie zalen ingericht voor Fertile Grounds : een thematische discussie rond het vasthouden van CO2 in veen. Dat is broodnodig want het veen op onze planeet bevat twee keer zoveel CO2 als alle bossen bij elkaar. Dus als je het laat uitdrogen (melkveehouderijen, intensieve landbouw) draag je gigantisch bij aan de vorming van broeikasgassen. Onder auspiciën van de Rotterdamse ontwerpster Christien Meindertsma zijn plantaardige ideeën uitgewerkt waarmee veengrond nat kan worden gehouden. In het kader van Arcadia worden bezoekers uitgenodigd daarover mee te denken en mee te praten. Je wordt erbij betrokken door een 'gespreksstarter' van de stapel te nemen. De onze luidde 'ik kan best leven zonder kaas, dus we hebben geen koeien meer nodig'. We vragen ons hardop af hoe lang het zal duren voordat Farmers Defense Force gaat inzien dat deze stellingname misschien toch niet volslagen idioot is. Voor als je dit een pikant onderwerp vindt : Fertile Grounds loopt tot 10 april 2023.
FRANEKER
De volgende morgen staat varen naar Franeker op de planning. Dat gaat ook gewoon via hetzelfde Van Harinxma Kanaal. Na alle drukte is het wel aangenaam om gewoon even te genieten van de rust die het Friese platteland uitstraalt. Aanleggen in Franeker is nogal voor de hand liggend, de meest logische plek is aan de Zuiderkade. Dan zit je al bijna in het centrum van het stadje, waar we op het gemak naar toe kuieren. Het is er knus en ontzettend gezellig, wat een leuk centrum !
FRYSLÂNENCULTUUR
PLANETARIUM
In datzelfde centrum is het planetarium van Eise Eisinga te vinden. Hoewel het geen Arcadia project is, hebben we het zelf op de verlanglijst gezet. Zelfs als je helemaal niets van Franeker weet, ken je immers ongetwijfeld wel dit planetarium. In zijn voormalig woonhuis bouwde Eisinga aan en boven het plafond het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Deze handwerksman - met als hobby sterrenkunde en wiskunde – construeerde het nauwkeurig bewegende model van ons zonnestelsel tussen 1774 en 1781. De tecÙiek erachter is een onvoorstelbaar knap raderwerk van primitieve onderdelen. Het prachtige huiskamerplafond met het zonnestelsel is ronduit indrukwekkend.
GAIA
Vlakbij het planetarium vinden we de Martinikerk. En daarin verwachten wij één van de hoogtepunten van Arcadia aan te treffen : Gaia. Dit is een verlichte wereldbol die je de aarde laat zien zoals astronauten die vanuit de ruimte waarnemen. De bol – waarvan de naam ontleend is aan de Griekse mythologie – is in de kerk opgehangen en vult die bijna helemaal. Dat komt omdat de bol een doorsnede heeft van 7m. Al bij binnenkomst van de kerk zijn we onder de indruk. Waar je astronauten vaak hoort vertellen over de grootsheid van onze planeet vanuit de ruimte, kunnen we dat hier zelf ook enigszins ervaren. Het is een imposant gezicht waar je met ontzag kennis van neemt. Het doet je realiseren dat we leven op een planeet die het verdient dat we er zuinig op zijn. En dat het van belang is hoe we die gaan doorgeven aan de toekomst, en dat is precies het centrale thema van Arcadia.
'Het centrum van Franeker is knus en gezellig'Met vereende krachten wordt het bos verplaatst.
DEVERKENNING
ELF FONTEINEN
11fountains is voortgevloeid uit het culturele hoofdstadjaar : elf fonteinen in de Friese elfsteden, ontworpen door elf verschillende kunstenaars uit elf verschillende landen. Het project wordt voortdurend nieuw leven ingeblazen om het actueel te houden. Van de elf 'doen' we er twee : die van Franeker en Harlingen. Hier in Franeker de Oortwolk, geïnspireerd op het gedachtegoed van de in Franeker geboren astronoom Jan Hendrik Oort. We hebben wel waardering voor hoe de kunstenaar het gedachtegoed heeft vormgegeven en gaan er even voor zitten om dat op ons te laten inwerken.
STADHUIS
Na de fontein wandelen we de hoek om naar het stadhuis van het stadje. Het is van een adembenemende schoonheid en blijkt te dateren uit 1591. Gebouwd in Friese renaissance stijl, staat het in de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De trapgevels zijn een lust voor het oog en ook de gevelstenen zien er prachtig uit. Het grootste deel van het jaar is het gewoon toegankelijk en te bezichtigen.
FLORA
We hebben gebruik gemaakt van de Flora, een stalen jacht van 12,5m lengte en 4m breedte. De boot is uitgerust met een 120 PK DAF-diesel en is van alle gemakken voorzien. De diepgang is 1m10 en de doorvaarthoogte 4m60. De Flora is te huur bij Yachtcharter Grou te Wartena. yachtchartergrou.com
WILLEMSHAVEN
We maken een wandeling door de stad en gaan onder meer even kijken bij de Nieuwe Willemshaven.
Daar ligt de tweede fontein van 11fountains die we willen zien. Het is een walvis : een potvis bij de Zuiderpier die beoogt te herinneren aan de walvisvangst in het verleden. De kolos is wat wonderlijk gesitueerd, zodat we er minder van onder de indruk zijn dan van de Oortwolk. Maar sowieso maken beide fonteinen ons wel nieuwsgierig naar die negen andere !
De Nieuwe Willemshaven is ook het decor voor de Tall Ships Races. De vorige editie - van het culturele hoofdstadjaar 2018 - trok al 335.000 bezoekers en de editie van dit jaar overtreft dat weer. Veel van de bijna honderd Tall Ships
FRYSLÂNENCULTUUR
HARLINGEN
We gaan terug naar de Zuiderkade voor de afvaart. We varen naar Harlingen waar we een ligplaats hebben gereserveerd bij de Harlinger Watersportvereniging. Om in deze jachthaven te komen moet je pal voor de Tsjerk Hiddesluizen bakboord uit. Een smalle openstaande keersluis en een dito ophaalbrug maken dat de entree van de haven de nodige routine vergt. We meren af aan een aantrekkelijke langszij-plaats in de Engelse Tuin. Deze prachtige passantenhaven verdient trouwens meer bekendheid. De Prinsentuin in Leeuwarden mag dan de naam hebben, deze Engelse Tuin komt er aardig bij in de buurt.
kennen we van Sail Amsterdam. Qua prestige en drukte doet het evenement daar dan ook sterk aan denken.
Harlingen ontpopt zich als een gezellige havenstad. Met overal boten en pal aan de Waddenzee ademt het hele stadje een maritieme sfeer. De voormalige vuurtoren is in particuliere handen omgevormd tot een bijzonder éénkamerhotel. Doeksen vaart je desgewenst van hieruit naar Terschelling of Vlieland. Wij moeten helaas terug en leveren onze boot weer af in Wartena. We mijmeren nog wat na en vinden de triënnale net zo verrassend als destijds het culturele hoofdstadjaar. Fryslân is opnieuw in staat gebleken ons te verbazen ! ◼
