Bodem Breed 2013 - Oproep voor bijdrage

Oproep voor bijdrage

dinsdag 26 en woensdag 27 november 2013

25e Nationaal Symposium Bodem Breed www.symposiumbodembreed.nl

Bodem Breed 2013: Bodemambities en -opgav Bodem Breed bestaat dit jaar 25 jaar. Bij het verleden willen we niet te lang stil blijven staan.

De rode draad door het programma is dit jaar: de bodemambities en -opgaven voor de komende 25 jaar. Goede bodembescherming en -beheer zijn inmiddels gangbaar en met de bodemsaneringsopgave zijn we goed op streek. Het verbeteren van onze leefomgeving is daarmee zeker nog niet klaar en we staan nog voor grote en belangrijke maatschappelijke opgaven. Een circulaire economie, voldoende voedsel op een duurzame manier geproduceerd, een energietransitie naar duurzame bronnen en de Nederlandse delta ingericht op de klimaatverandering. Opgaven en uitdagingen genoeg waar het bodem-watersysteem en u als bodem- en waterprofessional een belangrijke bijdrage aan kunt leveren.

We willen in deze jubileumeditie van Bodem Breed laten zien dat het werkveld springlevend en dynamisch is door een op de toekomst gericht programma aan te bieden.

Om dit te realiseren hebben we uw bijdrage en inzet nodig want Bodem Breed wordt door en voor de bodem-water professional gemaakt. We gaan dit jaar het programma maken rondom de volgende thema’s: 1. Onderzoeken en saneren/beheren van verontreinigingen 2. Zoetwatervoorziening nu en in de toekomst 3. Bodemenergie in breder perspectief 4. Bodemkwaliteitszorg van de toekomst 5. Duurzaam benutten van de ondergrond 6. Kringlopen en ecosysteemdiensten

Doelgroep Bodem Breed

Het symposium Bodem Breed is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de inrichting of verbetering en beheer van de leefomgeving (werkveld bodem(kwaliteit) en bodemwater systeem). In het programma zoeken we zowel naar verbreding als verdieping. De doelgroep van het symposium bestaat uit medewerkers van overheden (ministeries, provincies, gemeenten, milieudiensten, waterschappen en Rijkswaterstaat), bedrijfsleven (laboratoria, grondbanken, stichtingen, aannemers en adviesbureaus) en kennisinstellingen (universiteiten, opleidings- en kennisinstituten).

Oproep voor voorstellen

We roepen u op bij te dragen aan het symposium door het opsturen van een voorstel voor het houden van een presentatie of de organisatie van een hele sessie. Naast een plenair gedeelte bestaat Bodem Breed uit parallelle sessies van 1.5 - 2 uur met lezingen of een andere werkvorm zoals workshops, masterclasses of (forum)discussies.

De periode voor inzending van voorstellen start bij de ontvangst van deze oproep en eindigt uiterlijk vrijdag 24 mei 17.00 uur. Voorstellen en die na het verstrijken

van de indieningstermijn worden ontvangen, komen niet meer voor selectie in aanmerking. U kunt uw bijdrage aan Bodem Breed 2013 aanmelden door het opsturen van uw voorstel (uitsluitend als Word-document en maximaal 2 A4) naar peter.vanmullekom@skbodem.nl. Het format voor het maken van een voorstel is te downloaden op www.symposiumbodembreed.nl Het voorstel voor het houden van een presentatie of de organisatie van een hele sessie, moet minimaal het volgende duidelijk maken: • voor welk thema het is bedoeld • wat de titel is van de presentatie of van de sessie • de beoogde spreker(s) • de werkvorm • wat de boodschap of vraag is (heldere omschrijving van het onderwerp) • de (beoogde) resultaten van het te presenteren onderzoek/project of de sessie • waarom het van belang is het onderwerp in het programma op te nemen

ven voor de komende 25 jaar!

Selectie van voorstellen

l Symposium naa B tio

l Symposium naa B tio

De voorstellen worden beoordeeld door de programmacommissie. Deze selectie vindt plaats in juni 2013. In juli ontvangt u bericht of uw voorstel is geselecteerd.

De voorstellen worden getoetst aan de volgende criteria: • Er is sprake van concrete (beoogde) resultaten; eed • m Brrelevant Na voor het • Het onderwerp is actueelodeen beoogde publiek; • Er is sprake van inhoudelijke meerwaarde; • De voorgestelde werkvorm past bij de doelstelling.

Breed • Na em od

Samenstelling van het programma

In de periode juni - augustus vindt de definitieve samenstelling van het programma plaats. In de periode septemberbegin oktober wordt het definitieve programmaboekje vorm gegeven, gedrukt en verzonden.

Wilt u deel uit maken van het team dat het programma samenstelt en sessieleider zijn, dan kunt u zich melden bij Peter van Mullekom, te bereiken via 06 - 2274 9082. We verwachten dat u voldoende overzicht heeft over het thema en op een enthousiaste manier een sessie kunt leiden. De sessieleider bereidt actief de sessie voor, brengt samenhang aan tussen de verschillende bijdragen en leidt de sessie tijdens het symposium. De eerste maal dat wij een beroep op u zullen doen is in de maand juni wanneer de selectie plaatsvindt. U ontvangt ondersteuning en aanwijzingen voor het leiden van de sessie.

Bodem Breed 25 jaar: de onverwachte bodem •

•

oorspellen is moeilijk, vooral als V het de toekomst betreft (Mark Twain). Ook Lekkerkerk was een verrassing. Wie durft het aan om in de toekomst te kijken en een beeld te schetsen van de verrassingen die de bodem ons de komende 25 jaar zal brengen.

We dagen u uit, of met ideeën hierover, te komen om 25 jaar Bodem Breed op te luisteren door te visualiseren waar onze bodem voor dient en wat je met (verontreinigde) grond en bagger kunt maken.

Indien u een interessante expositie hierover kunt maken, houden we ons aanbevolen.

Met vriendelijke groet, Peter van Mullekom en Han de Wit

Programmacommissie Naam

Organisatie

Boekhold, Sandra Cleen, Margot de Dijcker, Rob Gehrels, Hans Groof, Arthur de Okx, Joop Keulen, Flip van Mol, Jos Slegers, Astrid Veenis, Yvo Wilde, Paul de Zuurbier, Robert Agterberg, Frank

TCB Ministerie IenM Jong SKB Deltares SIKB Wageningen UR / Alterra Gemeente Rotterdam VNG IPO SKB-UB Rijkswaterstaat NLingenieurs SKB

dinsdag 26 en woensdag 27 november 2013 Onderzoeken en saneren/beheren van verontreinigingen

Zoetwatervoorziening nu en in de toekomst

De bodemsanering als zelfstandige operatie is bijna ten einde. De aanleiding om onderzoeken en saneringen uit te voeren is al lange tijd afhankelijk van de ruimtelijke opgave.

De kennis die de afgelopen 25 jaar is opgebouwd over onderzoek en sanering van verontreinigingen blijft relevant.

Hoewel de bodemsanering vanuit de overheid anders gefinancierd gaat worden, zullen er nog wel degelijk locaties onderzocht, gesaneerd en beheerd gaan worden. Daarom is het van belang dat kennis hierover verder ontwikkeld wordt en daarmee de bodemkwaliteitszorg ook in de toekomst gegarandeerd is. We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • Nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot duurzame inkoop van onderzoeken en saneringen waarbij kwaliteit een belangrijke rol speelt; • Voorbeelden van projecten van de integratie van de ruimtelijke opgave en de aanpak van de verontreinigingen, al dan niet in combinatie met andere functies in de ondergrond (bijvoorbeeld in combinatie met bodemenergie); • Al dan niet nieuwe of innovatieve onderzoeks- en saneringstechnieken ten behoeve van de opgave van de toekomst (o.a. saneren en beheren van locaties en gebiedsgerichte aanpak van grondwaterverontreinigingen); • Nieuwe inzichten met betrekking tot de ecologische risico’s of de gezondheidsrisico’s van verontreinigingen of het werken in verontreinigde grond; • Goede voorbeelden van de toepassing van Nederlandse kennis in buitenlandse projecten (export van kennis) en resultaten van internationale projecten (o.a. SNOWMAN); • De resultaten van onderzoeken naar nieuwe stoffen en het effect van nieuwe stoffen op de gezondheid en het ecosysteem.

Een gezond bodem-watersysteem en een juist grondwaterpeil zijn voor iedereen van groot belang, zowel voor de stad, de landbouw als de natuur. Het grondwater in Nederland wordt gebruikt voor de drinkwatervoorziening, als proceswater voor de industrie en door de landbouw (beregening en drinkwater voor vee). Door grootschalige grondwaterverontreinigingen, overbemesting, nieuwe soorten verontreinigingen en verzilting staat de kwaliteit van het grondwater onder druk. Om de zoetwatervoorziening te garanderen is actief grondwaterbeheer noodzakelijk. We roepen u op met voorstellen te komen: • Om de problematiek nader te duiden en in kaart te brengen; • Overzichtelijk wet- en regelgeving (nationaal en internationaal) en de internationaal gemaakte afspraken te presenteren; • Voor presentatie van oplossingsrichtingen (bij voorkeur praktijkvoorbeelden) voor overbemesting, verdroging, verzilting en contaminatie van grondwaterbeschermingsgebieden (inclusief aantasting door geneesmiddelen en andere nieuwe verontreinigingen); • Met praktijkvoorbeelden waarbij duurzaam wordt omgegaan met de kwaliteit en kwantiteit van het grondwater in Nederland; • Waarbij Gebiedsgericht Grondwaterbeheer een integrale oplossing biedt voor bestaande knelpunten.

dinsdag 26 en woensdag 27 november 2013

Bodemenergie in breder perspectief

Bodemkwaliteitszorg van de toekomst

De toepassing van bodemenergie is al jaren in opkomst.

Inmiddels heeft bodemenergie een belangrijk aandeel in de levering van duurzame energie en de realisatie van de doelstellingen van de overheid om in 2020 met duurzame energie voor 14 procent bij te dragen aan de energiebehoefte in Nederland. Hoewel het vooral nog WKO-systemen betreft is ook geothermie in opkomst. Om de markt en de ontwikkelingen in goede banen te leiden is er wet- en regelgeving ontwikkeld en is het vergunningenstelsel uitgebreid. Helaas werken niet alle systemen zoals het hoort en zal kennisontwikkeling en verbetering van technieken nodig zijn om de doelstellingen van de overheid te halen. We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • Het belang en de noodzaak van de stormachtige ontwikkeling van bodemenergiesystemen voor het realiseren van de overheidsdoelstellingen; • Technische ontwikkelingen om o.a. het rendement en de Hoge Temperatuur Opslag (HTO) te verbeteren; • De invloed van bodemenergiesystemen op de geochemie, de geohydrologie en het bodemleven in de ondergrond; • Randvoorwaarden van wet- en regelgeving voor toepassingen in de praktijk (o.a. Waterwet, Wet milieubeheer, Besluit bodemenergiesystemen); • Ervaringen met vergunningverlening voor en het toezicht op en de handhaving van de aanleg en het gebruik van bodemenergiesystemen.

Het bodemwerkveld is weer volop in beweging. Mede door de huidige crisis staan investeringen en uitgaven aan verbetering van de bodemkwaliteit op een laag pitje. Dit dwingt ons creatieve oplossingen te bedenken en andere financieringsconstructies. Daarnaast komt er een aantal veranderingen aan die van groot belang zijn voor eenieder die werkzaam is in de sector: • De financiering door de Rijksoverheid van onderzoek en sanering zal na 2015 afnemen; • Veel mensen van provincies en gemeenten gaan over naar omgevingsdiensten en Regionale Uitvoeringsdiensten; • De Omgevingswet komt er aan en de Wbb wordt ingrijpend aangepast; • De resultaten van de evaluatie van het Besluit bodemkwaliteit vergen aanpassingen in de Regeling; • Er wordt een nieuw Bodemconvenant afgesloten tussen de overheden.

We roepen u op met voorstellen te komen: • Om de aankomende veranderingen overzichtelijk en voor het Bodem Breed publiek heldere wijze te presenteren en te bediscussiëren (wat betekent het voor mijn werk en voor de maatschappij?)

• Hoe we het bodembeheer in de toekomst vorm moeten gaan geven, welke competenties we daar als bodemprofessionals voor moeten hebben en welke oplossingsrichtingen er zijn voor de huidige knelpunten in de praktijk; • Over hoe we het beheer van onze restverontreinigingen gaan uitvoeren en financieren (nazorg); • Over organisatievormen zoals nazorg- en ontzorgorganisaties; • Voor de presentatie van praktijkvoorbeelden (o.a. resultaten ILB2); • Voor de wijze waarop we bestaande bodeminformatie kunnen inzetten voor maatschappelijke opgaven; • Hoe we de effecten van de veranderingen gaan monitoren.

www.symposiumbodembreed.nl Duurzaam benutten van de ondergrond

Kringlopen en ecosysteemdiensten

Het gebruik van de ondergrond is nog niet eerder zo populair geweest als nu: de kranten staan er vol van. Denk aan de maatschappelijke discussies over schaliegaswinning (nut en noodzaak en ook vooral de gevolgen voor het milieu), gaswinning (met als gevolg bodemdaling en aardbevingen in de regio), CO2-opslag (discussies over nut, noodzaak en veiligheid) en de schaarste aan grondstoffen. Niet voor niets is het ministerie van IenM samen met belanghebbende partijen bezig een Structuurvisie van de Ondergrond (STRONG) te maken. Tijdens Bodem Breed willen met u en belanghebbenden graag de voor- en nadelen van (schalie) gaswinning, de opslag van stoffen in de ondergrond en de schaarste van onze grondstoffen bespreken en bediscussiëren op welke wijze we de ondergrond duurzaam kunnen benutten en het maatschappelijk draagvlak kunnen vergroten voor duurzaam gebruik van de ondergrond. We roepen u op om hiervoor met ideeën en voorstellen te komen.

De bodem is essentieel voor goed functionerende kringlopen van water en voedingstoffen, en een gezonde leefomgeving. Het bodem-watersysteem levert voor mens en natuur belangrijke ecosysteemdiensten. Door de veranderingen van het klimaat wordt het nog belangrijker bij een duurzame inrichting van het stedelijk en landelijk gebied rekening te houden met de eigenschappen van de ondergrond. a. De ondergrond en de klimaat-robuuste stad Een groot deel van de mensheid leeft in de stad in deltagebieden. Aangezien de urbanisering van deze deltagebieden nog steeds verder toeneemt en vooral deltagebieden kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de klimaatverandering, is het van groot belang de stad klimaat robuuster te maken. Een aantal internationale en nationale onderzoeksprogramma’s heeft deze problematiek al onderkend en bevordert kennisontwikkeling voor het bedenken van oplossingsrichtingen. De interactie met de ondergrond en het bodem-watersysteem is hierbij een belangrijk aspect.

Ook steden zelf werken aan duurzame oplossingen door het sluiten van waterkringlopen bij nieuwbouw en herontwikkeling en door klimaat-robuust te bouwen (smart cities).

We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • Resultaten van onderzoeken en projecten over de interactie bodem-watersysteem en klimaat-robuuste stad; • Voorbeelden van klimaatadaptatie in de stad. b. Het bodem-water systeem in het landelijk gebied Vooral het organische stofgehalte van de bodem heeft een positieve invloed op het watervasthoudend vermogen van de bodem en speelt een rol bij droogtebestrijding op de zandgronden. Onderwaterdrainage helpt in veengebieden om bodemdaling tegen te gaan. Goede geo-informatie van de ondergrond kan een belangrijke rol vervullen bij een klimaat-robuuste en op het gebruik afgestemde inrichting van het landelijk gebied. We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • Het overzichtelijk en inzichtelijk weergeven van de ecosysteemdiensten die de ondergrond kan leveren; • Voorbeelden van duurzame inrichting landelijk gebied gebaseerd op kennis van de ondergrond; • Op welke wijze het bodem-watersysteem kan bijdragen aan een meer biobased economy; • Resultaten van onderzoeken en projecten om knelpunten van bodemdaling, verzilting, verdroging en oxidatie van organische stof te bestrijden.

B Breed • Na em od

Sympo l a na o ti

al Symposium

ed • Natio na Bre l Symposium naa B tio

l Symposium naa B tio

Breed • Na em od

Breed • Na em od

m

m

ed • Natio na Bre

25

posium Bo de Sym al

www.symposiumbodembreed.nl

posium Bo de Sym al