Bodem Breed Oproep voor bijdrage 2014

Oproep voor bijdrage

dinsdag 18 en woensdag 19 november 2014

26e Nationaal Symposium Bodem Breed www.symposiumbodembreed.nl

Bodem Breed 2014 Ook na 25 jaar is het werkveld bodem nog volop in beweging en zijn we van plan u op deze 26e editie van het symposium Bodem Breed talloze nieuwe ontwikkelingen te presenteren.

Van technische ontwikkelingen en veranderingen in wet- en regelgeving tot nieuwe ontwikkelingen in het gehele bodem-water systeem. Om weer een aantrekkelijk programma te maken hebben we uw hulp hard nodig. We roepen u en uw collega’s op met informatieve en inspirerende voorstellen te komen.

We hebben het idee dit jaar het programma te maken rondom de volgende thema’s:

Duurzaam gebruik van bodem, grondwater en 1 ondergrond 2 Gezonde bodem voor landbouw en natuur 3

Onderzoeken en saneren van verontreinigingen 4 De bodemkwaliteitszorg van de toekomst 5 Herziening van het Besluit bodemkwaliteit

Internationale samenwerking en ontwikkelingen 6 7 Borgen en delen van bodeminformatie en kennis

Doelgroep Bodem Breed

Het symposium Bodem Breed is hét symposium voor iedereen die betrokken is bij de inrichting, de verbetering en het beheer van de fysieke leefomgeving en dan met name de activiteiten die ingrijpen op het bodem-water-systeem.

Daarmee is het symposium bedoeld voor medewerkers van overheden (ministerie, provincie, gemeenten, milieudiensten, regionale uitvoeringsdiensten, waterschappen en Rijkswaterstaat), de eigenaren van locaties en terreinen (bedrijven en terreinbeheerders), het uitvoerend en adviserend bedrijfsleven (laboratoria, grondbanken, stichtingen, aannemers en adviesbureaus) en kennisinstellingen (universiteiten, opleidings- en kennisinstituten).

Oproep voor voorstellen

Omdat Bodem Breed voor, maar vooral van alle betrokkenen is, roepen wij u hierbij graag op bij te dragen aan het symposium. Dit kan door uw voorstel voor het houden van een presentatie of de organisatie van een hele sessie in te dienen. Naast een plenair gedeelte bestaat Bodem Breed uit parallelle sessies van 1,5 - 2 uur met lezingen of een andere door u gekozen werkvorm zoals workshops, masterclasses of (forum)discussies.

2

26e Symposium Bodem Breed

Voor het indienen van een voorstel dient u het volgende te doen en wel uiterlijk vrijdag 16 mei 17.00 uur: • via de website www.symposiumbodembreed.nl uw gegevens als indiener van het voorstel invullen, inclusief de gegevens van de spreker(s) (indien bekend).

Daarnaast dient u de titel van uw voorstel in te vullen en aan te vinken voor welk thema het voorstel is bedoeld (maximaal 2).

• uw voorstel te mailen naar peter.vanmullekom@ skbodem.nl. U dient hiervoor gebruik te maken van het format zoals te downloaden via de website. Het voorstel mag uitsluitend als Word-document ingediend worden, met een omvang van maximaal 2 A4.

Voorstellen die na het verstrijken van de indieningstermijn worden ontvangen, komen in principe niet meer voor selectie in aanmerking.

Wat moet het voorstel minimaal duidelijk maken: • wat de boodschap of vraag is (heldere omschrijving van het onderwerp) • de (beoogde) resultaten van het te presenteren onderzoek/project of de sessie • de werkvorm om de boodschap of vraag te presenteren • waarom het van belang is het onderwerp in het programma op te nemen (het belang voor de doelgroep van Bodem Breed)

Selectie van voorstellen

De voorstellen worden beoordeeld door de programmacommissie. Deze selectie vindt plaats in juni 2014. In juli ontvangt u bericht of uw voorstel is geselecteerd. Ook kunt u het bericht krijgen uw voorstel enigszins aan te passen en eventueel samen te voegen met een ander voorstel tot een sessie. De voorstellen worden getoetst aan de volgende criteria: • er is sprake van concrete (beoogde) resultaten; • het onderwerp is actueel en relevant voor het beoogde publiek; • er is sprake van inhoudelijke meerwaarde (zie thema’s 2014); • de voorgestelde werkvorm past bij de doelstelling.

Samenstelling van het programma

In de periode juni - augustus vindt de definitieve samenstelling van het programma plaats. In de periode september - begin oktober wordt het definitieve programmaboekje vormgegeven, gedrukt en verzonden.

Wilt u deel uit maken van het team dat het programma samenstelt en wilt u sessieleider zijn, dan kunt u zich melden bij Peter van Mullekom, te bereiken via 06 - 22749082.

We verwachten dat u voldoende overzicht heeft over het thema en op een enthousiaste manier een sessie kunt leiden. De sessieleider bereidt actief de sessie voor, brengt samenhang aan tussen de verschillende bijdragen en leidt de sessie. De eerste maal dat wij een beroep op u zullen doen is in de maand wanneer de selectie plaatsvindt ( juni 2014). U ontvangt professionele ondersteuning en aanwijzingen voor het leiden van de sessie.

Met vriendelijke groet,

Han de Wit Voorzitter Bodem Breed

Programmacommissie Peter van Mullekom Secretaris en samensteller van het programma Bodem Breed

Naam

Organisatie

Frank Agterberg Sandra Boekhold Margot de Cleen Arthur de Groof Flip van Keulen Linda Maring Saskia van Miltenburg Jos Mol Joop Okx Auke Oostra Astrid Slegers Yvo Veenis Paul de Wilde Robert Zuurbier

SKB TCB RWS Leefomgeving SIKB Gemeente Rotterdam Deltares Jong SKB VNG Wageningen UR/ Alterra Ministerie van IenM IPO SKB-UB RWS Leefomgeving NLingenieurs

26e Symposium Bodem Breed

3

dinsdag 18 en woensdag 19 november 2014 Duurzaam gebruik van bodem, grondwater en ondergrond

1

Het gebruiken van de ondergrond wordt steeds aantrekkelijker. Dit komt onder andere door de toenemende schaarste aan bovengrondse ruimte. Het toenemende gebruik van de ondergrond levert ook een aantal stevige maatschappelijke discussies op en kan conflicteren met functies die bescherming behoeven zoals het leveren van schoon drinkwater. Daarnaast is er ook steeds meer aandacht voor verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving. De ondergrond kan bijdragen aan het realiseren van klimaatdoelstellingen en vermindering van de CO2-uitstoot. Kennis over duurzaam gebruik van de ondergrond, waarbij benutten en beschermen in balans zijn, is daarbij van groot belang.

Tijdens Bodem Breed willen het met u onder andere hebben over: • de wijze waarop de overheid het gebruik van de ondergrond aan het ordenen is. Hoe gaat de Structuurvisie Ondergrond eruitzien, hoe ontwikkelen provincies en gemeenten hun visies voor de ondergrond en welke instrumenten of afwegingsmethoden kunnen daarbij van nut zijn; • de stand van zaken over kennis van de ecosysteemdiensten die de bodem levert, de winning van schaliegas, de opslag van CO2, bodemenergiesystemen en de bescherming van drinkwater; • de stand van zaken over de Omgevingswet, de inbouw van de Wet bodembescherming en de vraag of er een bodemtoets moet komen; • het toenemend gebruik van braakliggende terreinen voor bijvoorbeeld stadslandbouw en de “winning” van bijvoorbeeld metalen en olie uit afval, stortplaatsen en bodemverontreinigingslocaties (urban mining); • de bijdrage van bodem en ondergrond aan het realiseren van klimaatdoelstellingen.

THEMA

4

26e Symposium Bodem Breed

Gezonde bodem voor landbouw en natuur De bodem is essentieel voor goed functionerende kringlopen van, koolstof en voedingstoffen. Het organische stofgehalte van de bodem heeft een positieve invloed op het watervasthoudend vermogen van de bodem en speelt een rol bij droogtebestrijding op de zandgronden. In zowel het landelijk als het stedelijk gebied is het bergend vermogen van de bodem van groot belang voor de waterveiligheid.

Kortom de kwaliteiten van de bodem zijn essentieel voor onze voedsel- en drinkwatervoorziening, het voorkomen van ziekten en plagen en wateroverlast. Daarnaast komt het de natuurontwikkeling ten goede. Een goed beheer van ons grondwater (kwalitatief en kwantitatief) speelt daarbij een belangrijke rol. We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • behoud en duurzaam gebruik van biodiversiteit; THEMA • duurzaam bodemgebruik in de landbouw en vastlegging CO2 ; • de bufferwerking in de bodem en kringlopen van water en stoffen; • de betekenis van de bodem voor de biobased economie; • de bijdrage van de bodem aan gezond voedsel en drinkwater; • voorkomen van grondwateroverlast en -onderlast; • de organisatie van het (grondwater)beheer.

2

dinsdag 18 en woensdag 19 november 2014 Onderzoeken en saneren van verontreinigingen

De bodemkwaliteitszorg van de toekomst

4

THEMA

Nederland is nog niet klaar met het onderzoeken en saneren van verontreinigingen. Uit het rapport “Doorpakken, Midterm review 2013 Bodemconvenant” blijkt dat er meer geld nodig is voor de totale sanering. Er zijn nog tal van (maatschappelijke) opgaven die onderzoek en sanering noodzakelijk maken, zoals de aanleg van infrastructuur, onderhoud en THEMA beheer van het watersysteem, transacties van onroerend goed en bouwactiviteiten bovengronds en ondergronds. Daarom is het van belang dat kennis hierover verder gedeeld en ontwikkeld wordt en daarmee de bodemkwaliteitszorg ook in de toekomst gegarandeerd is. We roepen u op met voorstellen te komen over de volgende onderwerpen: • Voorbeelden van de integratie van de aanpak (onderzoek en sanering) van verontreinigingen met andere activiteiten in de ondergrond; • Voorbeelden van innovatieve, effectieve en duurzame onderzoeks- en saneringstechnieken; • Nieuwe inzichten met betrekking tot de ecologische risico’s of de gezondheidsrisico’s van verontreinigingen of het werken in verontreinigde grond; • Knelpunten, risico’s, kosten en oplossingsrichtingen als gevolg van o.a. (verandering van) beleid, wet- en regelgeving (o.a. Arbo) en normstelling bij activiteiten in de ondergrond door bedrijven.

3

De aanpak van verontreinigingen in grond en grondwater moet efficiënter, goedkoper en effectiever, mede onder invloed van de beperkte financiële middelen van overheden en bedrijven.

Het is goed dat we voortdurend nadenken over hoe het beter en anders kan. Met uitzondering van de spoedlocaties verbeteren we de bodemkwaliteit nog vrijwel uitsluitend in het kader van andere ingrepen in de fysieke leefomgeving.

Vaak levert dat goede resultaten op maar soms ook niet. De bodemkwaliteit is er namelijk niet altijd bij gebaat maar dat is ook niet altijd nodig (monitoren kan in specifieke situaties ook voldoende zijn). Als we de bodemkwaliteitszorg maar goed organiseren. Daarom willen we het met u hebben over diverse veranderingen en ontwikkelingen die wel of niet bijdragen aan verbetering van de bodemkwaliteit. We roepen u op met voorstellen te komen over o.a. de volgende onderwerpen: • Nieuwe afspraken en programmering (Convenant); • Gebiedsgericht grondwaterbeheer en monitoring; • De veranderingen binnen wet- en regelgeving (inpassing Wbb in Omgevingswet); • Duurzaam inkopen van bodemonderzoek en bodemsanering; • Nieuwe verdienmodellen en financiële arrangementen; • De vergeten of nieuwe stoffen van de toekomst (stoffen die in potentie een gezondheidsrisico kunnen opleveren, en geen normen of risicowaarden kennen); • Bodemkwaliteitszorg in brede zin (o.a. technische en organisatorische nazorg); • Kwaliteitsverbetering en wettelijke verankering van normdocumenten.

26e Symposium Bodem Breed

5

www.symposiumbodembreed.nl erziening van het H Besluit bodemkwaliteit

Internationale samenwerking en ontwikkelingen

Het Besluit bodemkwaliteit is vanaf 1 januari 2008 gefaseerd inwerking getreden. Zoals bekend bestaat het Besluit uit drie onderdelen: Bouwstoffen, Grond en baggerspecie en Kwalibo. Over die laatste twee willen we het vooral hebben. De inwerkingtreding van het besluit is gemonitord en geëvalueerd. Het verbetertraject leidt onder andere tot een gewijzigd Besluit bodemkwaliteit, dat naar verwachting per 1 januari 2015 in werking zal treden. We willen u nu alvast informeren over de ophanden zijnde aanpassingen van het besluit en de gevolgen daarvan voor de praktijk.

Daarnaast willen we graag in bredere zin ervaringen met het Besluit bodemkwaliteit aan de orde laten komen.

Gedacht kan worden aan praktijkervaringen met: THEMA • verondieping van (zandwin)plassen (technisch en beleidsmatig); • de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel en de rol van het Historisch Onderzoek daarbij; • bodembeheerplannen en gebiedsspecifiek bodembeleid; • het toezicht op en de handhaving van het besluit.

THEMA Op Bodem Breed willen we de internationale ontwikkelingen en de toenemende aandacht voor het belang van een goede bodem presenteren. Er zijn tal van initiatieven en ontwikkelingen die voor ons van belang (kunnen) zijn.

Daarom roepen we u op onderstaande ontwikkelingen te komen toelichten: • het jaar 2015 is door FAO uitgeroepen tot het Internationaal jaar van de Bodem; • de activiteiten van het Global Soil Partnership; • de intrekking van de EU bodemstrategie; • de resultaten van onderzoeksprogramma’s en projecten zoals HORIZON 2020, UNEP (United Nations Environment Programme), SNOWMAN, Building with Nature en MEA (Millennium Ecosystem Assessment).

5

6

26e Symposium Bodem Breed

6

www.symposiumbodembreed.nl Borgen en delen van bodeminformatie en kennis Mede door grote ontwikkelingen zoals de ruilverkavelingen in de jaren ‘50, de inpolderingen in de jaren ‘60 en ‘70 en de bodemsanering in de jaren ‘80. is in de afgelopen tientallen jaren enorm veel kennis ontwikkeld over de ondergrond en het bodem- en watersysteem. Daarnaast is er is nog behoefte aan ontwikkeling van nieuwe kennis over bijvoorbeeld het aanleggen van bodemenergiesystemen en het gebruik van de bodem voor opslag. Kennis en vakmanschap dreigen echter door bezuinigingen, reorganisaties en vergrijzing weg te vallen of te versnipperen. Het is ook niet eenvoudig om de benodigde informatie boven tafel te krijgen. Het is wenselijk een centrale plek of structuur te hebben waar kennis van de ondergrond en beschikbare data te vinden zijn. Hierdoor kan informatie beter gedeeld worden met iedereen.

THEMA

7

In het onderwijs zijn al een tijdje geen speciale bodemkundige opleidingen meer.

De vraag is of dat erg is want we hebben veel bodeminformatie verzameld over de opbouw en kwaliteit van de Nederlandse bodem en deze goed (?) vastgelegd op kaarten en in systemen. We roepen u op om met ideeën en voorstellen te komen over: • de kennisbehoefte van de toekomst en de wijze waarop we dit kunnen borgen in onderwijs en onderzoek; • hoe de bestaande bodemkennis en informatie het beste kan worden behouden en gedeeld; • de wijze waarop we bestaande informatie, (zowel bodemkwaliteit als infrastructuur zoals bijvoorbeeld kabels en leidingen) het beste in systemen kunnen vastleggen om deze zoveel mogelijk opnieuw te kunnen gebruiken (voorbeelden via BRO, Bodemloket en DANK); • de wijze waarop we de bestaande bodem- en geoinformatie op kaarten en in systemen nog beter kunnen ontsluiten en toegankelijk kunnen maken ten behoeve van maatschappelijke vraagstukken en ingrepen in de fysieke leefomgeving.

26e Symposium Bodem Breed

7

www.symposiumbodembreed.nl

Ontwerp: Van Lint in vorm / Foto’s: Vincent Nijhof

Klik hier om de brochure te printen.