Vastgoed Adviseur februari 2020 by Vereniging VBO

Lubbert van Dellen

Kennis makelaars onmisbaar voor de boer

L AV S PE C I A L

Transitie op het plattela nd

CDA-Kamerlid Geurts Het roer moet echt om

Willem Bruil Duurzaam bodembeheer en pachtnormen

Louise Vet

Het verdienmodel van de agrariĂŤr moet veranderen Jaargang 34, nummer 1 | februari 2020 vakblad van makelaars en taxateurs | een uitgave van brancheorganisatie VBO

in dit nummer

actueel Prof. dr. Louise Vet – Het verdienmodel van de agrariër moet veranderen

Veel boeren stoppen ermee

CDA-Kamerlid Jaco Geurts – Het roer moet om

Ing. Lubbert van Dellen RM MAB – Beloon de boer voor zijn inspanningen

Prof. Mr. Willem Bruil – Ook voor grond geldt steeds duurzamer

columns No-nonsense – Actie, actie! Ofwel: niet alles kan. Of toch wel?

Kadaster – And the winner is…Graan

Landelijk en Agrarisch Vastgoed – Maar de boer hij ploegde voort

NIEUWE VERDIENMODELLEN VOOR AGRARIËRS

uit de vereniging BV en LAV worden Zakelijk Vastgoed

VBO-events: terugblik Kennis & Koffie en VBO NEXT

5 vragen aan makelaar/taxateur Nicole Suijkerbuijk van Staal Makelaars

REV-titel: extra bewijs voor vakkennis taxateur

achtergrond Uit de rechtspraak

Marktonderzoek – Ecologisch boeren? Gat in de markt!

colofon

HET ROER MOET RADICAAL OM

VASTGOED ADVISEUR IS EEN UITGAVE VAN BRANCHEORGANISATIE VBO HOOFD- EN EINDREDACTIE Sandra Kers, sandra.kers@vbo.nl ADVERTENTIEACQUISITIE Adnovus, info@adnovus.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Paul Bodden, Willem Bruil, Harry Bruijniks, Peter Goumans, Louis Huijts, Sandra Kers, Henk de Kleine, Harry Mos, Carola Peters, Hans Peters, Kristina Ullrich, Paul de Vries BEELDMATERIAAL Istock, Truus van Gog, Jessica de Lepper (cover)

17 KENNIS MAKELAARS ONMISBAAR VOOR DE BOER

PREPRESS EN DRUK www.up-score.nl REDACTIEADRES Gildeweg 13, 2632 BD Nootdorp, Tel. (070) 345 87 03 E-mail: vbo@vbo.nl Advertentietarieven en verschijningsdata vindt u op www.vbomakelaar.nl. ISSN: 1384-7635

28 DUURZAAM BODEMBEHEER EN PACHTNORMEN | V A STGOED A DV I SEU R | 3

Medewerkers met ruime ervaring in de makelaardij

PROBEER LIVE-CHAT OP JOUW WEBSITE! Nu 1 maand helemaal gratis! e

Natascha

Waar kan ik u mee helpen? Aan het typen...

REOC beantwoordt real-time alle chat-vragen van jouw klanten op je website. reoc.nl/live-chat of bel: 070 82 00 400

BezoekREOC.NL

TE KOOP

Remko Schrijver

Ti m Scha ap TIMV AST

D. NL

Totaal Makelaars

VERKOCHT

Ook snel verkopen? Bel ons!

BINNENKORT IN DE VERKOOP

ADVISEUR KOPER

NO NONSENSE

actie, actie! ofwel: niet alles kan. of toch wel? Het jaar 2020 was nog maar enkele dagen oud toen een van de boerenorganisaties al nieuwe acties aankondigde. De ene actiegroep is wat activistischer dan de andere, en over de motieven valt ook nog wel een rijtje bomen op te zetten, maar één ding hebben al die protesterende agrariërs gemeen. Ze willen meer waardering voor hun producten en voor hun bedrijfsvoering én ze willen duidelijkheid over de weten regelgeving. Wellicht kunnen we voor ‘meer waardering’ ook moeiteloos invullen: ‘meer geld’.

olgens adviseur Lubbert van Dellen, die in

Vastgoed. Die zal – zoals de beide voorzitters overtui-

Vastgoed Adviseur aan het woord komt, is een

leden met zich meebrengen. Samen naar een hoog

deze Landelijk Agrarisch Vastgoed special van

betere prijs voor de landbouwproducten een belangrijke voorwaarde om de boeren de waardering te geven

waar ze om vragen. Naast schaalvergroting overigens,

gend betogen – zeker een aantal voordelen voor alle niveau, is het motto van de besturen. Wie kan daar tegen zijn?

want zowel Van Dellen als Hans Peters, sectievoorzitter

Over weten regelgeving gesproken: de pachtnormen

duurzaming van de landbouwsector onmogelijk is

te maken hebben. En zij wenden zich met hun vragen

van – nu nog – de sectie LAV, merkt terecht op dat ver-

zonder schaalvergroting. Dat lijkt in schril contrast te

staan met de actuele stikstof-, CO2- en methaanproblematiek. U leest er alles over in dit blad.

Ook biodiversiteit is een belangrijk onderdeel van die

roepen steeds weer vragen op bij agrariërs die daarmee tot hun adviseurs. Tot onze leden dus. Al die wijzigingen en uitdagingen zorgen ervoor dat er veel werk ligt te

wachten voor makelaars die gespecialiseerd zijn in Landelijk en Agrarisch Vastgoed!

zo gewenste verduurzaming. Prof. dr. Louise Vet is dé

Ook de vraag hoe ‘de politiek’ (in de persoon van CDA’er

geeft zij haar visie op de vraag hoe meer natuur kan

sector, komt aan de orde in deze Vastgoed Adviseur. Ik

autoriteit op dat gebied. In deze editie van ons vakblad samengaan

met

een

betere

landbouwsector.

“Voorlopers verdienen dat ze worden gefaciliteerd, het

peloton moet je verleiden en achterblijvers zullen uit-

eindelijk moeten worden gedwongen om mee te doen”, zegt ze in het artikel dat u op de volgende pagina’s

leest. “We moeten zoeken naar verbinding en naar een win-winsituatie”.

Nog een voorbeeld van zo’n win-winsituatie: de samen-

voeging van de secties Bedrijfsmatig Vastgoed en Landelijk en Agrarisch Vastgoed tot de sectie Zakelijk

Jaco Geurts) denkt over de toekomst van de agrarische

denk dat we onze leden die in het buitengebied actief zijn, daar een groot plezier mee doen.

Maar ook de leden die gespecialiseerd zijn in Bedrijfsmatig Vastgoed en in Woningmakelaardij en – taxatie, krijgen steeds meer te maken met de

ontwikkelingen in dat buitengebied. Denk maar aan de transformatie van boerderijen naar zorgcentra en naar conferentieoorden. En wat te denken van ‘wonen bij de boer’? Kortom: weer boeiend leesvoer.

Ik wens u dan ook wederom veel leesplezier toe! ■

| V A STGOED A DV I SEU R | 5

Harry Bruijniks, voorzitter VBO

ACTUEEL | Biodiversiteit

prof. dr. louise vet:

“ het verdienmodel van de agrariër moet veranderen”

De uitspraak van de Raad van State in het voorjaar van 2019 heeft Nederland met de neus op de feiten gedrukt: het stikstofbeleid dat tot dusver is gevoerd, is ontoelaatbaar. En hoewel de feiten door diverse groeperingen verschillend worden geïnterpreteerd, staat vast dat de landbouw voor een substantieel deel verantwoordelijk is voor de uitstoot van stoffen als ammoniak. Dat stelt agrariërs voor de vraag: wat gaan we doen? Stoppen (via een ‘warme’ sanering) of overstappen op andere vormen van landbouw? Bijvoorbeeld op circulaire landbouw, waarin ook biodiversiteit meer tot zijn recht komt? Waarin natuur en landbouw dus samengaan? Prof. dr. Louise Vet, hoogleraar ecologie aan het Nederlands Ecologisch Instituut NIOO-KNAW, is er duidelijk over: dit is een verantwoordelijkheid van de hele maatschappij. Alle partijen moeten samenwerken om te komen tot een integrale aanpak. Het doel: een mooie toekomst waarin biodiversiteit ook financieel wordt gewaardeerd en waarin de inkomensontwikkeling van de boeren minimaal gelijk blijft.

“I

Dat klinkt mooi, maar hoe gaan we dat bereiken?

n elk geval niet door – zoals nu gebeurt – de hakken in het zand te zetten en alleen maar naar het belang

van de eigen sector te kijken. Je ziet ook nu weer dat er

wordt ingezoomd op een enkel deelproject. Stikstof dus. Maar we moeten juist zoeken naar verbinding en naar een

win-winsituatie. Er leiden vele wegen naar Rome, maar dan moet je wel weten waar Rome ligt en je moet samen

bepalen hoe je daar gaat komen. Dat kan alleen door een breed geaccepteerde aanpak waarbij alle betrokken partijen elkaar versterken.”

maatschappelijke waarden een positieve invloed hebben op het inkomen van de boeren.” Hoe gaan we dat aanpakken?

“Dat hebben we samengevat in het Deltaplan Biodiversi-

teitsherstel. Een coalitie van boerenorganisaties, bedrijven, kennisinstellingen en natuur- en milieuorganisaties heeft de handen ineengeslagen om het verlies aan biodiversiteit

om te buigen naar herstel. Daarvoor is die integrale aanpak nodig, zodat grondeigenaren en grondgebruikers met

elkaar in overleg gaan om via een gebiedsgerichte aanpak oplossingen te vinden.

Biodiversiteit wordt nauwelijks financieel gewaardeerd

“Vele wegen leiden naar Rome, maar je moet wel eerst bepalen waar Rome ligt en hoe je er wilt komen”

in het huidige voedselsysteem. Ons uitgangspunt is dat aan ecologie ook een economische waarde moet

worden toegekend. Concreet: de inkomensontwikkeling van boeren die overstappen op circulaire landbouw, met

herstel van biodiversiteit, moet – als het even kan – beter Maar voelen die partijen daar wel voor? Daar lijkt het niet op als je even terugdenkt aan de demonstraties van de boeren.

“Die acties waren extreem, maar je ziet ook dat er steeds

zijn dan die van de boeren die niet meedoen. Het moet

financieel aantrekkelijk worden om ook te investeren in biodiversiteit.”

meer boeren zijn die beseffen dat het niet alleen (of

Er zijn veel rijke boeren. Die willen er natuurlijk niet op ach-

andere kant zijn ze natuurlijk wel bang voor verlies van

“Dat denk ik wel. Er zijn nu veel factoren die een negatieve

zelfs helemaal niet) gaat om winstmaximalisatie. Aan de inkomsten. Daarom is het doel wat mij betreft ook dat

6 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

teruit gaan. Gaat het dan toch lukken?

invloed hebben op de productie van voedsel. Denk maar

FE B R UA R I 2 0 2 0

louise vet Studie:

Studie biologie aan de Universiteit van Leiden

Promotie 1984 â&#x20AC;&#x2DC;Comparative ecology of hymenopterous parasitoidsâ&#x20AC;&#x2122; over ecologie en het gedrag van insecten Loopbaan:

1997 Hoogleraar evolutionaire ecologie aan de Wageningen Universiteit 1999 Directeur Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) 2004 Lid Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 2018 Onafhankelijk voorzitter Deltaplan Biodiversiteitsherstel

Winnaar duurzame top-100 van dagblad Trouw

2019 Afscheid als directeur NIOO-KNAW; onderscheiden tot

Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Vele bestuurlijke functies, lidmaatschappen raden en commissies zoals bestuursvoorzitter Urgenda, lid Commissie-Remkes

(stikstofproblematiek), voorzitter Deltaplan Biodiversiteitsherstel.

aan (wederom) de stikstofproblematiek, maar ook aan het

gebruik van kunstmest en alle problemen die daarmee samenhangen. En vergeet ook niet wat gewasbescherming

kost. Als we meer gebruik gaan maken van agrodiversiteit, zul je veel kosten aan de ‘voorkant’ kunnen vermijden. Vroeger hadden we in Nederland veel gemengde bedrijven. Die zijn nu vrijwel verdwenen. Hoe mooi zou het zijn

als boer A zijn koeien voert met de producten die boer B op zijn land verbouwt? Daar moet je dan natuurlijk wel goede afspraken over maken.

En als je door een slimme vorm van akkerbouw, bijvoorbeeld door strokenteelt met verschillende gewassen, voorkomt dat allerlei ziektes en plagen zich manifesteren, leidt

dat tot veel minder bestrijdingskosten. Dat zien we al bij boeren die aan kringlooplandbouw doen.”

Hoe weet je als boer wat voor jou de beste optie is?

“Om die vraag te beantwoorden, moet je eerst kijken naar

de ruimtelijke ordening (die helaas in ons land compleet in het slop is geraakt). We hebben als delta veel zeer vrucht-

bare gronden die bij uitstek geschikt zijn voor de productie van voedsel. En wat zien we daar? ‘Verdozing’ van het land-

schap: grote opslaghallen, die vaak ook nog in gebruik zijn

als doorvoerlocatie voor Chinese producten die niemand echt nodig heeft. Wat we nodig hebben, is een goede

ruimtelijke indeling, die duidelijkheid geeft over wat waar

het beste kan. Hier – ecologisch verantwoorde – landbouw, daar natuur, met een goede interactie tussen beiden. Zoals Johan Remkes al zei: niet alles kan. Kijk eens naar de veenweidegebieden. Die blijven we maar droogmalen om de koeien erop te laten grazen en de zware landbouwwerktuigen erop te laten rijden. Maar misschien kunnen die gebieden op een veel efficiëntere manier worden gebruikt. Met

waterpeilverhoging kunnen we hier heel kosteneffectief CO2 opslaan door het veen te laten groeien. We hebben im-

mers ook nog een klimaatopgave. Boeren kunnen hiervoor

gecompenseerd worden. Of boeren kunnen kiezen voor

robuustere koeienrassen of de teelt van andere, veelbelovende gewassen, die juist heel erg van water of drassige

UIT DE ‘DUURZAME TROONREDE’ 2019 VAN LOUISE VET:

‘Biodiversiteit is meer dan variatie in soorten: het

is de diversiteit in vorm en functie, en van gen tot

landschap. Ecologen onderzoeken hoe die diversiteit ontstaat, hoe organismen interacteren met elkaar en hoe ze evolueren, wat hun functie is binnen

het ecosysteem, hoe ze zich aanpassen aan een

constant veranderende omgeving en hoe het hele systeem wijzigt in ruimte en tijd. Ecologie is geen

eenvoudig vakgebied. Niets is zo ingewikkeld als een steeds veranderend complex systeem van levende organismen in interactie met hun omgeving. Een

ecosysteem waar wij als mens onderdeel én dus ook afhankelijk van zijn.’

FE B R UA R I 2 0 2 0

grond houden. Voor boeren die al op leeftijd zijn en geen opvolger hebben, is een ‘warme sanering’ ook een optie.” En dan zijn wij – de consumenten – er ook nog.

“Precies. Als we andere maatschappelijke eisen gaan stel-

len aan de productie van ons voedsel, zullen we moeten wennen aan eerlijke prijzen voor voedsel. Dat kan betekenen dat je minder vaak vlees eet, maar dan wel van een

goede kwaliteit. Vlees waarvan je weet waar het vandaan komt. Dan ben je vaak ook nog goedkoper uit! Koop zoveel

mogelijk lokale producten en maak gebruik van de ‘korte

voedselketens’ zodat de boer de waardering voor zijn voedsel direct in zijn portemonnee voelt.”

In het buitenland verklaren ze ons voor gek.

UIT HET DELTAPLAN BIODIVERSITEITSHERSTEL (JUNI 2019):

‘Kern van onze aanpak is om samenwerking

tussen alle relevante actoren op gebiedsniveau

te stimuleren, te inspireren en te waarderen voor inspanningen die bijdragen aan biodiversiteit. […] De vijf succesfactoren zijn: draagvlak en

gedeelde waarden, het realiseren van nieuwe verdienmodellen, stimulerende en coherente

weten regelgeving, nieuwe kennis en innovatie, en gebiedsgerichte samenwerking tussen alle grondgebruikers in een regio.’

“Helemaal niet! Als wij dit goed doen, kijken ze met be-

Wat moet minister Schouten doen om de L en de N in de

zijn om op een natuurinclusieve manier – dus met behoud

“Er is op de eerste plaats stimulerende en coherente wet-

wondering toe hoe wij op zo’n klein oppervlak in staat

van biodiversiteit – duurzaam voedsel te produceren. Daarvan kunnen we hét exportproduct voor de wereld

maken; vergelijk het met onze grote waterkennis. We zijn in Nederland sterk in agro én ecologie. Die combinatie is de toekomst. Nu is het nog zo dat het overgrote deel van onze

voedselproductie naar het buitenland wordt geëxporteerd. Het verdienmodel van de agrarische sector moet dus ver-

anderen: innovatieve duurzame voedselproductie kan ons

exportproduct worden. Als we een ander verdienmodel

voor de boer creëren, hebben ze de export van hun producten misschien helemaal niet meer zo nodig.”

Zo’n 80 procent van de jonge boeren ziet niks in vergroening. “Ja, zo’n uitspraak wordt dan zomaar de ether in geslingerd. Natuurlijk zie je nu dat boeren zich tegen alles verzet-

ten wat vanuit de overheid wordt voorgesteld. Maar als je

duidelijke kaders stelt én een toekomstperspectief biedt, is er heel veel mogelijk; daarvan ben ik overtuigd. Maar nogmaals: niet alles kan.”

naam van haar ministerie te verbinden?

geving nodig. Als je ziet wat er in de afgelopen decennia aan maatregelen op de boeren is afgekomen, dan snap je dat ze wantrouwend zijn. En dat ze de hakken in het zand

zetten! We moeten de voorlopers (die zijn er!) faciliteren, het peloton verleiden om mee te doen en de achterblij-

vers uiteindelijk door maatregelen dwingen om mee te

doen. Als we natuur en landbouw laten samenwerken, kunnen we een aantal maatschappelijke opgaven realiseren: de leegloop van het platteland stoppen, het aantal

recreatiemogelijkheden vergroten, dorpen in het buiten-

gebied vitaliseren en de kloof tussen stad en platteland verkleinen.”

“Voorlopers verdienen dat ze worden gefaciliteerd, het peloton moet je verleiden en achterblijvers zullen uiteindelijk moeten worden gedwongen om mee te doen”

Ik zit toch nog een beetje met die inkomens van de boeren.

Welke rol speelt de makelaar in de landelijke en agrarische

Anders is de kans van slagen klein.

“Die zal zich grondig moeten verdiepen in de innovatieve

Kunnen we hun garanderen dat ze er niet op achteruit gaan? “Je moet kijken naar de marge van de boer: wat is de

kostprijs van biodivers ondernemen? Om die op een aanvaardbaar niveau te krijgen, heb je bijdragen uit diverse sectoren nodig. Een stapeling van kleine bijdragen kan het

verschil maken. Je moet werken met korte ketens (in plaats van de vijf inkoopcombinaties die de boeren nu zwaar

onder druk zetten), de consument zal een bijdrage moeten leveren, en je zou ook kunnen denken aan verlaging van de waterschapsbelasting, pachtprijzen en de rentes bij banken voor boeren die op een ecologisch verantwoorde manier werken.

Vergeet niet: boeren zijn heel innovatief. Ze móeten wel

door al die weten regelgeving. En tja, er is geen innovatie zonder risico. Daarom moet je goed kijken naar de vraag wie het risico gaat dragen.”

sector in dat hele proces?

mogelijkheden en in de vraag wat voor de agrariër in een bepaald gebied de beste optie is. En in de vraag wat na-

tuurinclusieve landbouw betekent voor de bedrijfsvoering en het inkomen van de boer. Misschien is stoppen in som-

mige situaties wel de meest reële optie. Maar je kunt ook denken aan wonen bij de boer, aan meer commerciële agrarische activiteiten zoals een eigen kaaslijn, aan zorgboerderijen etc.

In alle gevallen zul je realisme en idealisme moeten combineren. Én positieve verhalen in de schijnwerper zetten. Kijk

maar wat er nu in Drenthe gebeurt: de Biodiversiteitsmo-

nitor voor de melkveehouderij. Daar werken de provincie, de Rabobank en FrieslandCampina samen om een meer

biodiverse melkveehouderij ook financieel te stimuleren. Het kan dus!” ■

| V A STGOED A DV I SEU R | 9

Tekst: Carola Peters Beeld: Truus van Gog

UIT DE VERENIGING Zakelijk Vastgoed

Panta rhei ofwel: alles is in beweging

bv en lav worden zakelijk vastgoed Het plan is om dit jaar de secties Bedrijfsmatig Vastgoed (BV) en Landelijk en Agrarisch Vastgoed (LAV) samen te voegen tot de nieuwe sectie Zakelijk Vastgoed. Daaraan gaat een zorgvuldig proces vooraf, dat zal leiden tot een structuur die alle leden van de nieuwe sectie de nodige voordelen biedt. Hans Peters en Louis Huijts, resp. voorzitter van de LAV- en de BV-sectie, zien vergroting van de efficiency en de slagkracht als grootste voordeel.

aan die heel verschillende culturen eigenlijk wel

Louis Huijts: “En onze leden worden zeker geen makelaar

nu gaan verdiepen in fosfaatrechten? En krijgen de

naar de ontwikkelingen in het buitengebied. Steeds meer

samen? Moeten de bedrijfsmatige makelaars zich

makelaars LAV een stoomcursus bedrijfsmatig vastgoed?

Dat is zeker niet het geval, zegt Hans Peters. “De leden van onze sectie blijven gewoon hun vak uitoefenen. Op de

manier die bij hen past. Ze houden zich vaak veel meer bezig met adviseren dan met makelen en taxeren. Ze hebben een

LAV, hoewel er steeds meer raakvlakken zijn. Kijk maar boerderijen transformeren in andere bestemmingen, zoals

zorginstellingen en conferentiecentra. Ik kan me goed voorstellen dat BV-makelaars zich ook willen verdiepen in LAV-aspecten.“

sterke – vaak levenslange – band met hun klanten. Die

REV IN 2023

en bijeenkomsten. Daar zijn de BV-collega’s trouwens ook

wij onze leden voor het taxeren ook naar dat hoge niveau

identiteit koesteren we, net als onze ledencontactdagen welkom!”

10 |

| VAS T G OED AD VIS EUR

“En andersom”, vult Hans aan. “Net als de sectie BV willen

krijgen. In de praktijk is dat de REV-titel. De maatschappij

FE B R UA R I 2 0 2 0

Hans Peters REV RMT, voorzitter sectie Landelijk en Agrarisch Vastgoed

Louis Huijts REV RM RT, voorzitter sectie Bedrijfsmatig Vastgoed

vraagt daar ook om. En als de maatschappij het niet doet,

meteen enthousiast? “Natuurlijk niet”, erkennen beide

“Klopt”, zegt Louis. ”Ons doel is dat alle BV-leden die willen

blauwtje laten lopen”, herinnert Louis zich. “Er was een

dan doen de banken het wel.”

blijven taxeren, in 2023 ‘REV’ zijn. De huidige LAV-leden dus

ook. De nieuwe sectie zal dan bestaan uit goed opgeleide makelaars/taxateurs/adviseurs, die voldoen aan de hoge

heren. “Jullie hebben ons bij het eerste initiatief een stevig heisessie nodig om de LAV-bestuurders te overtuigen van de voordelen.”

toekomstige eisen. En hopelijk groeit – mede door dat hoge

niveau – ook het aantal jongere leden. Want de vergrijzing slaat toe.”

Dat is inderdaad een probleem, erkent Hans. “Daarnaast

telt onze sectie maar 65 leden; veel minder dus dan de

“Steeds meer boerderijen transformeren in andere bestemmingen, zoals zorginstellingen en conferentiecentra.

sectie BV, die 150 leden heeft. Dat maakt de financiële

Ik kan me goed voorstellen dat BV-makelaars

invloed op de mogelijkheid om opleidingen te organiseren

zich ook willen verdiepen in LAV-aspecten.“

positie ook veel sterker, en dat heeft weer een positieve die de leden naar dat hoge niveau brengen.” KENNISORGANISATIE

Er speelt nog iets anders, stelt Louis. “De besturen van

“Zeker”, zegt Hans. “Maar wij waren toch ook snel overtuigd

bedrijf geworden, dat o.a. de bijeenkomsten voor

titel behaald en die heeft me heel veel opgeleverd. Dat

de secties zijn zo langzamerhand een soort facilitair de leden organiseert. Maar dat is natuurlijk niet de

taak van een bestuur. Dat moet functioneren als een kennisorganisatie die de leden verder helpt en ondersteunt

in hun bedrijfsvoering. Die ondersteunende taak hadden we aanvankelijk en die krijgen we straks – als de integratie

een feit is – terug. De organisatie van bijeenkomsten en andere evenementen kunnen we met een gerust hart overlaten aan de afdeling events van VBO.”

Hans nuanceert: ”Gelukkig hoeft het nieuwe bestuur niet

van de meerwaarde. Ik heb enkele jaren geleden de REVheb ik onze leden ook verteld. Daarnaast heb ik bij een ledenbijeenkomst een voordracht gehouden onder het

motto ‘Panta rhei’ ofwel: alles is in beweging. Ik wil niet

beweren dat daardoor de leden over de streep getrokken zijn, maar de overgrote meerderheid ziet wel in dat we

moeten mee-veranderen met de maatschappij. Én dat de

fusie een positief effect heeft op het aantal mogelijkheden om opleidingen te organiseren en effectief en efficiënt beleid te voeren.”

alles zelf te doen: de kennisgroepen die gevormd worden,

Louis Huijts licht toe: “We hebben – samen met de

kunnen dat ook het beste want het is hun specialiteit. Ze

ontwikkeld, waarbij 80 procent van de cursusstof exact

zullen een groot deel van de taken op zich nemen. Die krijgen daarvoor ook de benodigde financiële middelen.” IDENTITEIT

Toch nog even over die identiteit. Waren alle leden echt

Beroepsopleiding Makelaars – een prima opleiding identiek is voor alle BV- en LAV-makelaars/taxateurs. Wat is

dan logischer dan grotendeels samen op te trekken en die overige 20 procent helemaal toe te spitsen op de diverse doelgroepen? Het kan er alleen maar beter op worden!” ■

| V A STGOED A DV I SEU R | 1 1

Tekst: Carola Peters Beeld: Istock, VBO

ACTUEEL | Kort nieuws

veel boeren stoppen ermee Minister Carola Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft 7 februari jl. een brief naar de Tweede Kamer gestuurd met maatregelen die bijdragen aan het herstel en versterking van de natuur. Daarmee is de volgende stap in het oplossen van de stikstofproblematiek gezet. Hiervoor moeten alle sectoren een bijdrage leveren, ook de landbouw.

n de brief kondigt de minister aan dat er € 172 miljoen

omschakelen naar kringlooplandbouw en faciliteert het

verduurzaming van stallen. Daarnaast komt er nog

2000-gebieden.

euro beschikbaar wordt gesteld voor innovatie en

€ 350 miljoen beschikbaar voor veehouders die te kennen

Rijk een extensivering van veehouders rondom Natura

hebben gegeven te willen stoppen. Verder komt er nog

Al eerder heeft het Rijk € 180 miljoen euro beschikbaar

om alle inschrijvers die aan de eisen voldoen te helpen

regeling heeft als doel de vermindering van geuroverlast,

geld beschikbaar voor de sanering van varkenshouderijen met het beëindigen van hun bedrijf. Ook werkt het

kabinet aan een omschakelfonds voor boeren die willen

gesteld voor de sanering van de varkenshouderij. Die maar zorgt ook voor vermindering van stikstofneerslag.

Het kabinet helpt de boeren die niet verder willen met hun bedrijf, maar het kabinet ondersteunt ook de boeren die

willen blijven en innoveren. Er komen coaches die boeren persoonlijk gaan ondersteunen bij het nemen van stikstof

WAT VINDT VBO?

VBO houdt de ontwikkeling van de wetgeving in Den Haag scherp in de gaten. Zeker de aanpak van de stikstofcrisis werpt soms grote vraagtekens op als het

reducerende maatregelen of hen te begeleiden met diverse innovatieve- en opkoopregelingen.

gaat om de route van de vergunningverlening en het eerdere voorstel voor

In mei wordt de Voorjaarsnota verwacht waarbij vermoe-

behouden moet blijven voor agrarische ondernemers en staat positief tegenover

pak. ■

het vervallen van vergunde stikstofruimte. VBO vindt dat deze stikstofruimte de verlease van ongebruikte stikstofruimte.

delijk extra geld wordt gereserveerd voor de stikstofaan-

WAT DOET VBO?

Als makelaar en taxateur van VBO zijn we, mede door onze permanente

educatie, in staat om de groep stoppers op de juiste manier te ondersteunen bij het nemen van deze vaak emotionele beslissing. Naast het juiste advies

over het stop- en verkoopproces is het vooral van belang om ook de fiscale weg vooraf correct helder te hebben. Maar ook de blijvers kunnen rekenen op het

juiste advies van VBO-leden bij hun bedrijfsvoering vaak in samenhang met het uitstippelen van een passend fiscaal advies.

Door de sterke groei van vrijkomende agrarische bebouwing locaties hebben de VBO-leden de kennis in huis om de zittend en/of nieuwe ondernemer te ondersteunen bij de route voor de eventuele bestemmingswijziging en de vergunningaanvraag.

VBO neemt deel aan het crisisberaad van VNO-NCW over stikstof, om

voorstellen vanuit het bedrijfsleven om tot duurzame oplossingen te komen, te

steunen. VBO onderhoudt contacten met experts en informeert haar leden over de laatste stand van zaken.

12 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

FE B R UA R I 2 0 2 0

COLUMN Kadaster

and the winner is…. het graan! De hoogte van de grondprijs reflecteert de economische activiteit die op die grond plaatsvindt. Althans, dat zegt de theorie. Als een bepaalde sector economisch belangrijker wordt, zal de prijs van de grond waarop die activiteit plaatsvindt, sneller stijgen. Daarom zou je verwachten dat momenteel de grondprijs voor bouwkavels het meest in prijs stijgt; gevolgd door akkerbouwgrond en daarna grasland. Klopt dat wel? We doen een factcheck.

mdat ik graag wil begrijpen en verklaren

Akkerbouwgrond steeg met een dikke 7%, veel meer in

ik altijd een verklaring te vinden die je op basis

mijn berekening kon ik december niet mee nemen.

waarom ontwikkelingen plaatsvinden, probeer

van de theorie zou verwachten. Die aannames toets ik dan aan de feiten. Als het om de grondprijsontwikkeling gaat, volg ik de volgende redenering: de discussie over

stikstofuitstoot zorgt voor minder vraag naar grasland. Immers: de koe graast en produceert stikstof, en die

uitstoot willen we in Nederland verminderen. Dit heeft, in economische termen gesproken, een negatief effect op de prijs van grasland. Akkerbouwland wordt niet

geraakt door deze discussie. Wellicht neemt zelfs de vraag naar dit type land toe.

Er is een gevoel dat we met onze agrarische producten

minder afhankelijk moeten zijn van het buitenland.

waarde. Let wel op: dit zijn voorlopige cijfers, want in

Voor de prijs van bouwkavels geldt over dezelfde

periode een prijsstijging die geringer is dan die van

akkerbouwgrond, namelijk 6,5%. Dit valt mij een beetje tegen. Ik verwachtte voor dit segment een iets minder

grote prijstoename. Wellicht wordt toch de grondprijs onder een woning enigszins ‘opgetild’ door de voortdurende

discussies

over

het

oplopende

woningtekort. Dat tekort is immers alleen op te lossen met de bouw van woningen. Dit betekent dat de vraag-

aanbodverhouding op de agrarische grondmarkt voor stevigere prijsstijgingen zorgde dan die op de markt van nieuwbouwwoningen.

Woningbouwgrond is een compleet ander segment.

Het checken en vergelijken van de feitelijke grond-

Echter: voor bouwkavels is voldoende grond beschik-

ogen stond. Ik verwachtte dat de grondprijs voor

Maar net als koeien en graan staan woningen op grond. baar. Dat vertellen actoren uit de markt mij tenminste

regelmatig. Omdat er genoeg grond is, blijven sterke prijsstijgingen aan de voorkant van het planvormingsproces uit. Mijn verwachting is daarom dat akkerland

het snelst stijgt in prijs en daarna grasgrond. De kavels voor woningen stijgen het minst in prijs.

prijsontwikkeling geeft een ander beeld dan mij voor

woningen meer achterbleef bij de prijzen voor akkerland. Bovendien had ik verwacht dat er een effect

te zien zou zijn van de opkomst van zonneweides. Daarvoor wordt grasland opgekocht. Hiervan zie ik niets terug. De laatste jaren wint het graan het dus van de koe en van de woning. ■

Het Kadaster geeft de feitelijke informatie en dus kan ik

mijn redenering eenvoudig toetsen. Ik zie inderdaad

Paul de Vries,

een verschil tussen de prijsontwikkeling van grasland

Woningmarktexpert

en die van akkerbouwland. De gemiddelde prijs van een

Kadaster

hectare grasland lag in 2019 (tot en met november)

bijna 2% boven de gemiddelde prijs over heel 2018.

| V A STGOED A DV I SEU R | 1 3

ACTUEEL | Politiek

cda-kamerlid jaco geurts:

“ het denken over de indeling van het buitengebied moet radicaal om” De laarzen in zijn Haagse werkkamer laten zien hoezeer CDA-Kamerlid Jaco Geurts nog altijd met de voeten in de klei staat. Hij zit sinds september 2012 in de Tweede Kamer, met woordvoerderschappen voor o.a. landbouw en plattelandsbeleid en krimp. Vóór zijn Kamerlidmaatschap was Jaco Geurts ondere andere varkenshouder en werkzaam als rentmeester. Zijn hart ligt dan ook nog altijd in het buitengebied. Waar iedereen voor de complexe problemen in dat buitengebied naar Den Haag kijkt, draait Jaco Geurts het liever om: “We moeten de vraagstukken die er leven oplossen bij de mensen die het betreft. Daar hebben we alle direct betrokkenen bij nodig: agrariërs, gemeenten en ja, ook makelaars in het buitengebied. Want het roer moet echt om.”

angezien agrariërs niet heel vaak naar Den Haag

dat alles te snel de oplossing: “Laat de agrariërs maar een

is als ze dat wèl doen, gaat CDA-Kamerlid Jaco

coalitiepartner LPF Westland van die gemeente letterlijk:

komen en aangezien een rustig gesprek lastig

Geurts graag naar hen. En wat hij daar hoort, verontrust

hem in hoge mate. “Onzekerheid. Dat is het woord dat ik steeds weer terughoor, in alle verhalen. Op zich hoort

onzekerheid bij ondernemen en dus ook bij het leven van de agrariër. Alleen, die onzekerheid is nu tot ongekende

hoogte gestegen. Al te vaak adviseren ouders hun kinderen in het agrarische bedrijf: “Ga iets anders doen, dit heeft

beetje inschikken en opschuiven.” (Red: deze week stelde “We kunnen best wat kassen opofferen voor woningbouw.”)

Dat is niet de weg. Dan leg je de rekening volledig neer bij

één groep en het schaadt onze voedselzekerheid. Terwijl: we moeten zoeken naar een oplossing die voor alle partijen optimaal is en we moeten dat doen in een tempo dat iedereen kan bijhouden, zeker de agrariërs.”

geen toekomst meer.” Die beweging gaat ons land in

OMGEVING ONDER DRUK

laten gebeuren. De kernvraag is wat mij betreft: hoe gaan

land speelt al jaren, zo weet Jaco Geurts als geen ander.

hoge mate schade opleveren, we mogen dat niet zomaar

we alle soms tegenstrijdige belangen van alle spelers in

dit vraagstuk tegen elkaar afwegen? Die tegenstrijdige belangen hebben alles te maken met een steeds groter wordend gebrek aan ruimte. Allerlei partijen kijken verlekkerd naar landbouwpercelen, want daar kun je wat

mee. Zie de ongebreidelde groei van logistieke centra door de opkomst van internet, de ‘verdozing’ van het

buitengebied. Die kosten veel hectares en leveren weinig

hoogwaardige werkgelegenheid op. Ik zie dat met lede ogen aan. Daar komt bij dat we voor een enorme bouwopgave

staan, waar moeten we dat allemaal realiseren? Ik hoor bij

14 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

Het zoeken naar een optimale ruimtelijke ordening in ons “Jaren geleden is het reconstructiebeleid ingezet, dat als

de oplossing werd gezien om natuur te beschermen en dierziekte te bestrijden. De landelijke politiek vond het toen

wenselijk dat bedrijven in afgebakende gebieden bij elkaar gezet werden. Inmiddels vinden we dat er daardoor te veel druk op de lokale leefomgeving is ontstaan. Het geeft

voor mij aan dat we in elk geval af moeten van het zoeken

naar een oplossing vanuit alleen de landelijke politiek voor lokale vraagstukken. Ik zie liever dat lokale betrokkenen samen op zoek gaan naar een optimale indeling, waarin

je èn woningbouw èn industrie èn de agrarische sector

FE B R UA R I 2 0 2 0

Jaco Geurts, CDA-Kamerlid

DENK MEE!

Discussieer mee over de denkrichting van CDA-Kamerlid Jaco Geurts. Hoe verhoudt die zich volgens u tot de mening van o.a. oud-minister

meeneemt. Daar ligt een rol voor agrariërs: ga je slimmer organiseren, het is nu veelal te versnipperd. Daar ligt een

rol voor makelaars: wat vind jij dat er in jouw werkgebied

Cees Veerman en WUR-voorzitter Louise Fresco die in elk geval

landbouw en natuur strikt willen scheiden? Volg VBO op LinkedIn en praat mee.

speelt, wat kan en moet er anders? Ga samen op zoek naar

maatwerk, in plaats van hopen dat het heil uit Den Haag komt. Want wij kunnen wel grote lijnen uitzetten, maar

Daar kwam de gedachte op tafel om het leidende principe

stikstofprobleem. Het heeft vijf jaar geduurd voordat

mengen, dan doordenken naar meekoppelkansen en dan

dat proces gaat langzaam. Kijk maar naar het huidige

de Programmatische Aanpak Stikstof, die al ver vóór de

huidige discussie speelde, in beweging kwam. Dan kun

je niet verwachten dat we de actuele problematiek in vijf maanden centraal opgelost hebben.” ACTIVITEITEN SAMENVOEGEN

Onder druk wordt alles vloeibaar en zo verandert nu onder de druk van de huidige complexe vraagstukken ook

het denken over een optimale inrichting van ons land. Jaco Geurts: “We zijn er in de afgelopen 75 jaar naartoe gegroeid dat alle menselijke activiteiten in ons land

gescheiden moeten zijn. Wonen daar, industrie hier, natuur en landbouw weer elders, het is allemaal keurig in stukjes

opgeknipt. En: het is allemaal met weten regelgeving dichtgespijkerd. Onlangs voerde ik een interessante

discussie met het Planbureau voor de Leefomgeving, PBL.

van functiescheiding los te laten. Dus: eerst denken vanuit

pas scheiden. We zijn helemaal ingesteld op de gedachte: “Bij een agrarische activiteit kun je niet wonen.” Vroeger deed men niet anders. Nu weet ik ook wel, de agrarische bedrijven van nu zijn niet die van 75 jaar geleden. Maar toch, het gaat om het conceptuele denken. Ik voel wel wat

voor die menging zoals we ook met plattelandswoningen hebben geprobeerd, maar onze weten regelgeving is daar

totaal niet op ingericht. Dat zet het denken op slot en we

moeten dat weer openbreken. We zien dat al een beetje

gebeuren, nu woningen in agrarisch gebied vrijkomen. Gemeenten gaan daar al losser om met vrijkomende

agrarische gebouwen. We moeten wel anders gaan denken, want ook door de energietransitie gaat ons land er anders uitzien. Die strikte scheiding heeft ons ver gebracht, maar

hebben we het niet te ver doorgevoerd? Die discussie is volgens mij nog maar net begonnen.” ■

| V A STGOED A DV I SEU R | 1 5

Tekst: Henk de Kleine Beeld: CDA

UIT DE VERENIGING VBO-events

vbo next officieel van start!

Veertig VBO-leden van 35 jaar en jonger kwamen op 11 februari samen tijdens de eerste meet-up van VBO NEXT. Samen met andere innovatieve makelaars het vak naar de NEXT level tillen, dat is het doel.

amenwerken, kennis opdoen en delen stonden

en manieren van werken te ontwikkelen. Aan de hand van

Discussies over het makelaarsvak van de toekomst,

en werden zij uitgedaagd om na te denken over welke

centraal tijdens deze inspirerende eerste meet-up.

nieuwe technologieën en continue innovatie kwamen

aan bod. Tijdens deze eerste sessie stond technologie-

en innovatie-expert Danny Mekic´ op het podium. Hij helpt toonaangevende organisaties zichzelf opnieuw uit

te vinden. Dat doet hij door een visie op de wereld van

zijn inzichten gingen de young professionals aan de slag

trends en ontwikkelingen de grootste impact hebben op hun eigen business. Wat zijn nou de key challenges waar je

dagelijks tegen aan loopt in je werk? Het leverde veel stof tot nadenken en interessante discussies op.

morgen te ontwerpen, effectieve innovatiestrategieën te

Na deze meet-up houdt het niet op. De VBO NEXT

om vernieuwende producten, diensten, klantervaringen

netwerken is inmiddels in volle gang. ■

implementeren en met succes technologie te gebruiken

community is met elkaar verbonden via een app en het

Eventkalender maart en april 2020 MAART

Dinsdag 3 maart

Mentorenmiddag

Green Village in Nieuwegein Exclusief voor VBO-leden Sfeerimpressie VBO NEXT

kennis & koffie Marketing voor makelaars een groot succes

In januari was het tijd voor Kennis & Koffie over Marketing voor Makelaars. Marketing-guru Martijn Joosten gaf de ruim vierhonderd leden direct toe te passen tips en trucs over o.a. landingspagina’s, adverteren op sociale media en SEO. Hij zorgde voor een aantal eye-openers in de zaal. De aanwezigen gingen geïnspireerd naar huis. VBO is benieuwd naar alle vervolgstappen van de leden in online marketing.

Dinsdag 24 maart

TEGoVA Jaarcongres

Het Oude Magazijn in Amersfoort

Taxateurs VBO-leden, leden van NVM en Vastgoedpro Donderdag 26 maart

ASV (Algemene Sectie Vergadering) Buitenplaats Kameryck in Kamerik

Exclusief voor VBO-leden van de secties LAV en BV APRIL

7,8,9 april

Ronde door Nederland voorjaar 2020 Locaties n.t.b.

Exclusief voor VBO-leden Donderdag 16 april

Huur/Verhuurbijeenkomst Locatie n.t.b.

Exclusief voor verhuurbemiddelaars

De exacte locaties, tijden en het programma worden

binnenkort bekendgemaakt. Voor meer informatie

over bijeenkomsten en evenementen van VBO, Sfeerimpressie van de bijeenkomst in Dordrecht

16 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

ga naar vbomakelaar.nl en leden van VBO naar mijnvbo.nl.

FE B R UA R I 2 0 2 0

ACTUEEL | Bedrijfsvoering

lubbert van dellen, commercieel directeur accon avm:

“ beloon de boer voor zijn inspanningen” Minder uitstoot van methaan, CO2 , stikstof en ammoniak. Meer biodiversiteit, bijvoorbeeld door de aanleg van vlindervriendelijke akkerranden en van vogelen insectenvriendelijke bosjes en struiken. En dat allemaal in combinatie met veehouderij met minder stalemissies, met andere manieren om akkerbouw te bedrijven én met voortdurend wisselende weten regelgeving. Veel agrariërs weten zo langzamerhand niet meer wat de verstandigste manier is om hun bedrijfsvoering vorm te geven. Alle reden voor een gesprek met ing. Lubbert van Dellen RM MAB, commercieel adviseur bij Accon AVM. Het bedrijf, in 1917 opgericht als agrarische coöperatie, is een fullservice advies- en accountancy-organisatie voor het mkb.

“E

ven voor de duidelijkheid: er is geen land ter wereld

verhalen over heel rijke boeren bereiken hun doel: een

op een zo verantwoorde, efficiënte en effectieve

bij de meeste boeren zit het geld vast in grond en stenen.

waar de kwaliteit van voedsel zo hoog is én waar

manier landbouw wordt bedreven als in Nederland”, stelt

Van Dellen direct. “Én er is geen land waar de prijskwaliteitbalans zo goed is.”

De toon is gezet, maar we gaan verder. “Alle maatregelen

die leiden tot kostenreductie, zijn al genomen. De

shockeffect bij de consument. De werkelijkheid is anders: Varkenshouders hebben ondanks een goed 2019 de laatste jaren gemiddeld verliezen geleden, en ook de

winsten van rundveehouders staan onder druk, mede door de stikstofproblematiek. De helft van de boeren heeft momenteel liquiditeitsproblemen.”

| V A STGOED A DV I SEU R | 1 7

SLACHTOFFER EN DADER

MAATSCHAPPELIJKE EISEN

alleen van het overheidsbeleid maar ook van de grote

maatschappelijke eisen die aan de bedrijfstak worden

Zijn veehouders dus te zien als slachtoffer? Niet

inkoopcombinaties waaraan ze met handen en voeten

gebonden zijn? Van Dellen: “Je kunt hen zien als slachtoffer en als ‘dader’. Wat dat laatste aspect betreft: de focus heeft de laatste decennia wel heel erg gelegen op het

verdienmodel dat was gericht op verlaging van de kostprijs

en op efficiency. Met de bij-effecten daarvan worden we nu geconfronteerd.

Aan de andere kant: die inkoopcombinaties betalen de

boeren zó weinig (nog geen 30 procent van de verkoopprijs), dat zij daar in feite niet voor kunnen produceren. Als ketens verkort worden, kunnen boeren een eerlijke prijs

voor hun producten krijgen. Aandacht voor de kostprijs en met name de hoge vaste kosten blijft nodig. Zonder een betere verkoopprijs én schaalvergroting kan de agrariër niet rendabel werken.”

Dat lijkt in schrille tegenstelling te staan met de gesteld: vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen als CO2 en ammoniak, de verruiming van het

aantal hectares bos en de omvorming van één procent

veenweide-landbouwgebied naar natuurgebied. De vogelen de nitraatrichtlijn bepalen dat de depositie van stikstof drastisch wordt verlaagd.

“De verduurzaming van de landbouw is een continu proces dat al jarenlang gaande is”, zegt Van Dellen. “Momenteel is

de verlaging van de externe input van kunstmest actueel

én de beperking van de hoeveelheid veevoer dat uit ZuidAmerika wordt aangevoerd.

Daarnaast is de consument zich te weinig bewust van

de manier waarop zijn voedsel wordt geproduceerd. Veel

mensen denken echt dat melk en vlees in een fabriek

worden gemaakt. De balans tussen economie en ecologie moet worden hersteld – en in veel gevallen is die balans er nog niet eens. Dat heeft natuurlijk ook alles te maken met

communicatie, verkoop en marketing. Die taken worden

“De makelaar/adviseur heeft als taak de boer te adviseren hoe vergunningen en rechten kunnen worden overgedragen, maar hij moet ook kunnen vertellen in hoeverre sprake is van afroming door de overheid (en hoe dat kan worden voorkomen!). Dit komt samen in het verdienmodel en vooral de financiering.”

nu overgelaten aan de coöperatie.”

AANPASSING PRODUCTIESYSTEMEN

Opnieuw de vraag: hoe kan de agrariër – met ondersteuning

van zijn LAV-makelaar/adviseur – tegemoet komen aan die maatschappelijke wensen? Van Dellen: “De gemiddelde consument heeft een enigszins romantisch beeld van het ideale landbouwbedrijf, maar de economie laat dat

romantische beeld eenvoudigweg niet toe. Een goede

bedrijfsvoering bereik je alleen door schaalvergroting en verhoging van de verkoopprijs.

18 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

FE B R UA R I 2 0 2 0

HEB JE VRAGEN AAN LUBBERT VAN DELLEN?

Kom dan naar de Algemene Sectie Vergadering. Lubbert van Dellen, commercieel directeur Accon AVM

Veehouders zullen hun stalsystemen zodanig moeten aanpassen dat de uitstoot van ammoniak sterk wordt

Datum: 26 maart 2020 Tijd: 10.00 – 15.00 uur

Locatie : Buitenplaats Kameryck, Oortjespad 3, 3471 HD Kamerik.

verminderd. Voor het dagelijkse management betekent

dat: minder eiwitrijk voer, minder kunstmest, mest met

water mengen bij het uitrijden en een andere mestopslag. Voor die grote verbeteringen heb je ook andere stallen – en

Ook belangrijk: hoe acteert de Belastingdienst bij de

Bij natuurinclusieve landbouw hoort ook de aanplant

om met de financiering van de aankooprechten? Ook

dus forse investeringen nodig.

van bosjes en heggen die vlinders, vogels en insecten

aantrekken. In veel gevallen zullen ook deels andere gewassen worden geteeld, die passen bij de bodem. En

vergeet het belang van het ondergronds bodemleven niet:

overdracht van een bedrijf en hoe gaat de financier

vanwege de regelgeving rondom financiering (Basel 3 en 4) is het noodzakelijk dat bij de aankoop al maximaal aan financierbaarheid wordt gedacht.”

als mest goed wordt gecomposteerd en gefermenteerd,

‘PLUSJES’

zijn investeringen in stallen en opslag noodzakelijk.

Dellen: “We zien steeds meer ‘plusjes’ in de landbouwsector.

verbetert de kwaliteit in hoge mate. Ook daarvoor Nieuwe stallen worden doorgaans in combinatie met schaalvergroting gerealiseerd.” EEN GOED ADVIES

“Makelaars en adviseurs dienen bij de aan- en verkoop van boerenbedrijven hun klanten te adviseren over de relevante

vergunningen, zoals de Natuurbeschermingsvergunning, die bepaalt hoeveel ammoniak mag worden uitgestoten.

De fosfaatrechten zijn een ander belangrijk onderwerp: die rechten bepalen hoe groot het aantal dieren is dat mag worden gehouden. Daarnaast gaat het om bepalingen over de gronden die voor het bedrijf worden gebruikt

(op welke titel dan ook) en natuurlijk om de gronden en gebouwen die de boer in eigendom heeft.

Dat vereist nogal wat kennis en kunde van de makelaar. Die heeft als taak de boer te adviseren hoe vergunningen en rechten kunnen worden overgedragen, maar hij kan

idealiter ook vertellen in hoeverre sprake is van afroming

door de overheid (en hoe dat kan worden voorkomen!).

Het is niet allemaal kommer en kwel, benadrukt Lubbert van Die zijn – naast efficiency- en schaalvergroting – nodig

voor een goed rendement. Ik noem er een paar: Royal FrieslandCampina heeft ‘planetproof melk’; Aware heeft

de Albert Heijn melkstroom; Vion levert vlees met het

Beter Leven-keurmerk en de pluimveehouderij heeft een sterrensysteem voor vlees en eieren.

En bedenk wel: die ‘plusjes’, waardoor de boer een betere

prijs voor zijn producten krijgt, zijn er pas een paar jaar. Daarvoor was er alleen maar sprake van standaardprijzen

met kortingen. Het feit dat de boer beloond wordt voor zijn inspanningen, betekent beslist een forse impuls voor een betere balans tussen economie en ecologie.

De verschillen tussen de betere bedrijven en de ‘onderkant’ worden ook groter, en dat biedt mogelijkheden voor goed presterende agrariërs, die vakmanschap en management

combineren met een ondernemende marktbenadering. Juist in Nederland met 17 miljoen consumenten én dichtbij Berlijn, Parijs, Londen en belangrijke havens zijn er veel kansen.” ■

Tekst: Carola Peters Beeld: Istock

| V A STGOED A DV I SEU R | 1 9

ALS KWALITEIT DE FUNDERING VAN UW KANTOOR IS Dan schrijft u zich nu in bij het SCVM register.

HÃ©t kwaliteitsregister voor de deskundige makelaar.

WWW.SCVM.NL

UIT DE RECHTSPRAAK

de natuurvergunning en de waarde van een bedrijf Of een bedrijf over alle benodigde vergunningen beschikt, is een belangrijk gegeven voor de waarde van een bedrijf. Toch blijken makelaars daar niet altijd (voldoende) onderzoek naar te doen. Zeer actueel is de natuurvergunning. Indien bijvoorbeeld sprake is van relevante stikstofdepositie op een Europees natuurgebied (Natura 2000-gebied) is een natuurvergunning vereist. Denk aan deposities als gevolg van het houden van dieren in een stal of het productieproces in een fabriek.

tikstof,

daarmee

natuurvergunning,

is op dit moment een hot item. De Raad Van

State heeft geoordeeld dat het Nederlandse

Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met de

3) het project was weliswaar nog niet aangevangen, maar

daarvoor waren wel al aantoonbaar, onomkeerbare, significante investeringsverplichtingen aangegaan.

Europese Habitatrichtlijn en onderdelen van de relevante

Hoe zij dit precies ‘Raad van State-proof’ verwacht te gaan

hard toetsingskader is er nog niet. Het is hierdoor in

situatie ook voor deze gevallen nog (rechts)onzeker.

regelgeving onverbindend verklaard. Een nieuw juridisch de regel vrij ingewikkeld om, indien deze nog niet

regelen is op dit moment niet bekend. Daarmee is de

voorhanden is, een natuurvergunning te verkrijgen. Mede

Maar zelfs natuurvergunningen die op basis van het

zeer relevant bij de taxatie van een bedrijf.

geen beroep ingesteld of het beroep is door de Raad

daarom is met name deze vergunning op dit moment

Zelfs als een bedrijf al een ‘toestemming’ heeft kan de

situatie moeilijk in te schatten zijn. Zo werden in het PAS de volgende categorieën onderscheiden:

1) projecten en andere handelingen waarvan de uitstoot de grenswaarde van maximaal 1 mol N/ha/jaar niet overschreed; voor deze projecten gold enkel een meldingsplicht;

2) projecten en andere handelingen die stikstofdepositie veroorzaken boven de grenswaarde; deze waren vergunningplichtig.

De activiteiten die slechts zijn gemeld, zijn door de uitspraak alsnog vergunningplichtig geworden. Minister

Schouten heeft in haar brief van 16 december 2019 aan de Tweede Kamer aangegeven de volgende situaties te legaliseren:

1) het project was volledig gerealiseerd, bijvoorbeeld de stal en de voorzieningen waren opgericht;

2) het project was weliswaar nog niet volledig gerealiseerd, maar de initiatiefnemer had aantoonbaar stappen gezet met het oog op volledige realisatie;

PAS zijn verleend en in rechte onaantastbaar zijn (er is van State ongegrond verklaard) zijn geen rustig bezit. Deze behouden in principe hun rechtsgevolg, zo heeft de Raad van State geoordeeld. Intussen is echter de eerste uitspraak gepubliceerd (een uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant) waaruit volgt dat het niet uitgesloten is dat een onherroepelijke natuurvergunning moet worden

ingetrokken indien er een gebrek aan de daaraan ten

grondslag liggende zogeheten passende beoordeling kleeft. Uit oogpunt van rechtszekerheid is de huidige situatie zeer

ongewenst. Indien te goeder trouw is gemeld en gebouwd, dan nog is de situatie illegaal. Zelfs de onherroepelijke natuurvergunning biedt geen volledige zekerheid. Het

is belangrijk dat de taxateur goed kan beoordelen welke situatie precies aan de orde is en wat de invloed is op de waarde van het bedrijf. Mr. Paul Bodden

www.hekkelman.nl

Sla de pagina om voor meer informatie over de auteur van dit artikel.

| V A STGOED A DV I SEU R | 21

Over Mr. Paul Bodden “Het boeiende spanningsveld tussen de vele

De werkzaamheden van Paul Bodden beperken

Paul Bodden de aanleiding zich te specialiseren

rechtsbijstand. Zo doceert hij regelmatig op

claims op de schaarse ruimte”, dat was voor

in het agrarisch recht, ruimtelijk bestuursrecht, natuurbeschermingsrecht en milieurecht

(omgevingsrecht). Met deze specialisaties is hij in staat complexe projecten in het

omgevingsrecht te begeleiden. Als willekeurige voorbeelden van recente projecten kunnen worden genoemd de ontwikkeling van een

woonwijk met 400 woningen nabij een Natura 2000-gebied, de advisering ten aanzien van de ontwikkeling van een regionaal bedrijvenpark voor agro en food en de verplaatsing van een

zich niet tot het adviseren en verlenen van

de hiervoor genoemde terreinen en schreef hij bijvoorbeeld het artikel ‘Het bestemmingsplan voor het buitengebied en Natura 2000’

(TvAR 2016, p. 5 e.v.), waarin hij ingaat op de stikstofproblematiek bij het vaststellen van een bestemmingsplan en ook oplossingsrichtingen behandelt. Ook is hij onder andere

redactielid van het Tijdschrift voor Agrarisch Recht.

intensieve veehouderij.

Een volledig overzicht van alle

Paul Bodden is advocaat sinds 2003. Daarvoor

te vinden via de website

werkte hij als jurist bij enkele gemeenten en bij een grote onderneming in diervoeding.

publicaties en annotaties is www.hekkelman.nl

Over Mr. Peter Goumans Het buitengebied is voortdurend in

Daarnaast spelen er ook reguliere

daarin een belangrijke rol. Maar juist die sector

karakter van de agrarische bedrijfsvoering

ontwikkeling. De agrarische sector speelt

staat voor enorme uitdagingen. Dat geldt in

het bijzonder voor de melkveehouderij en de

varkenshouderij. Maar voor alle sectoren in de land- en tuinbouw geldt dat vaak complexe regelgeving de bedrijfsvoering stuurt. De

overheid werkt met alle sectoren in de land- en

tuinbouw aan een transitie naar een duurzame bedrijfsvoering die maatschappelijk is ingebed. Die transitie gaat gepaard met veranderende regelgeving en een sterk veranderend

buitengebied, waarin nieuwe functies

toegang vragen. Die problematiek heeft Peters

bijzondere belangstelling en alle ontwikkelingen

problemen, die vanwege het specifieke en voedselproductie daarop gerichte

juridische kennis en ervaring vragen.

Alleen specialisatie maakt het mogelijk de juridische vraagstukken waarmee de agrarische ondernemer en voedselproducent wordt

geconfronteerd op te lossen.

Kennis van en betrokkenheid bij de agrarische sector en het landelijk gebied zijn een belangrijke basis

om goed te kunnen adviseren. Daar staat Peter voor.

volgt hij op de voet.

22 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

FE B R UA R I 2 0 2 0

productiebeperkingen in de melkveehouderij Per 1 januari 2018 is door wijziging van de Meststoffenwet voor zo’n 17.000 melkveebedrijven het stelsel van fosfaatrechten ingevoerd. Voor melkveebedrijven geldt nu het verbod om met melkvee meer fosfaat te produceren dan het door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor het bedrijf vastgestelde fosfaatrecht. Het fosfaatrecht is een verhandelbaar productierecht. In 2018 ontstond een levendige handel in fosfaatrechten en liep de waarde enige tijd op naar € 275,00 per kg. Voor een extra koe betekende dat een investering van al snel € 10.000,00. Omdat het fosfaatrecht naast de benodigde vergunningen (bouwen, milieu en natuur) voor melkveebedrijven bepalend is voor de productiecapaciteit is de toekenning daarvan inzet van vele bezwaar- en beroepsprocedures. Alleen al in 2019 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven in circa 300 beroepszaken uitspraak gedaan. Er is door melkveehouders weinig succes geboekt. De kritische benadering van het College van Beroep voor het bedrijfsleven van beroepszaken blijkt uit het volgende geval.

n de vorm van een vennootschap werd een jongveeopfokbedrijf geëxploiteerd. Een van de vennoten was bovendien makelaar. De vennoten kochten een aantal

College van Beroep voor het bedrijfsleven geen strijdigheid met artikel 1 EP aan.

keren per jaar kalveren om die vervolgens op te fokken

Dan komt de makelaardij om de hoek. Ter zitting

verkopen. In oktober 2013 werd het melkveebedrijf van de

en soms verlies opleverde. Feitelijk werd er geleefd van

en daarna als drachtige vaars aan melkveebedrijven te buren door een storm getroffen. Door de storm was hun

stal zodanig vernield dat daarin geen vee meer kon worden

gehouden. De vennoten staken meteen de helpende hand toe. Zij kochten geen kalveren meer in en maakten zo

ruimte voor het jongvee van de buren. Pas in het voorjaar

van 2015 werd de aankoop weer opgestart. Op 2 juli 2015 (de peildatum voor het vaststellen van het fosfaatrecht) was het bedrijf nog niet op de oude sterkte. Voor het

bedrijf van de vennoten werd het fosfaatrecht om die

reden lager vastgesteld dan bij de normale veebezetting zou zijn gebeurd. De vennoten tekenden bezwaar en

verklaarden de vennoten dat het opfokbedrijf soms winst

het inkomen uit de makelaardij. Tegen die achtergrond oordeelde het College van Beroep voor het bedrijfsleven dat het opfokbedrijf geen wezenlijk bestanddeel van het

inkomen van de vennoten opleverde. Het College van

Beroep voor het bedrijfsleven liet daarom het belang van de vennoten niet zwaarder wegen dan het algemeen belang dat gediend werd met invoering van het stelsel van fosfaatrechten (de bescherming van het milieu en de

volksgezondheid). Het beroep van de vennoten faalde dus. De Minister hoefde de vennoten niet te compenseren.

vervolgens beroep aan.

Burenhulp pakte in dit geval dus ernstig nadelig uit.

De vennoten betoogden in beroep dat het fosfaatrech-

gewaardeerd. De vennoten zijn er door de hoogste

tenstelsel voor hun bedrijf strijdig was met artikel 1 van het Protocol bij het Verdrag voor de rechten van de mens (artikel 1 EP: bescherming van eigendom). Op bedrijfs-

niveau zou de invoering van het stelsel een individuele disproportionele last opleveren. Het College van Beroep

Ongetwijfeld hebben de buren de aangeboden hulp bestuursrechter echter niet voor beloond. Dat schuurt. Mr. Peter Goumans

www.hekkelman.nl

voor het bedrijfsleven was het met de vennoten eens dat

de toekenning van fosfaatrechten in afwijking van de ge-

bruikelijke dierbezetting een nadeliger behandeling dan van andere melkveehouders tot gevolg had. Toch nam het

Tekst: Mr. Paul Bodden en Mr. Goumans Beeld: Hekkelman

| V A STGOED A DV I SEU R | 23

UIT DE VERENIGING

Makelaar van de maand

“ gemeenten mogen best actiever opereren bij vrijkomende agrarische bebouwing” Zo stormachtig als veel agrariërs eind 2019 in beweging kwamen, zo afwachtend zijn ze nu. Is het de stilte na of voor de storm? Nicole Suijkerbuijk, makelaar/taxateur agrarisch en landelijk vastgoed geeft antwoord op deze en nog een aantal andere vragen. Ook is ze benieuwd naar uw mening, de laatste vraag is daarom ook voor u.

24 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

FE B R UA R I 2 0 2 0

“W

Waar zijn we en met wie hebben we het genoegen?

elkom in Made, een dorpje in Noord-Brabant. We zitten hier vlak onder de Biesbosch en

dichtbij Oosterhout. Ik ben Nicole Suijkerbuijk,

sinds een aantal jaren werkzaam bij Staal Makelaars. Ons kantoor is al sinds jaar en dag gespecialiseerd in agrarisch

en landelijk vastgoed. Dat is te danken aan de vroegere functie van onze naamgever en eigenaar, Jan Staal. Hij

in de benadering van vrijkomende agrarische bebouwing. Daardoor komen er ook woningen in het buitengebied

beschikbaar voor particulieren die niet van plan zijn om te gaan boeren. Je gaat dus in de komende jaren een flinke reshuffle zien van grondbezit en bestemming. Dat is op zich al een enorme uitdaging, want de verwachting is dat ons land er over tientallen jaren behoorlijk anders uit zal zien. “

werkte ooit in de landbouwvoorlichtingsdienst en rolde

Wat zie jij als grootste bedreiging voor de komende jaren?

en netwerk zijn voor ons van grote waarde, we zijn mede

huidige beeldvorming rond hun werk en toegevoegde

zo als het ware in de makelaardij en taxatie. Zijn kennis daardoor een bekende naam in West-Brabant.”

Wat maakt jullie specialisme bijzonder, wat zijn de kenmerken die het vak voor jou interessant maken?

“Bij agrarisch en landelijk vastgoed gaat het om veel meer dan louter de opstallen en de percelen. Bestemmingsplannen, de

toekomstvisie van gemeenten en provincie voor bepaalde gebieden, continu veranderende regelgeving, het speelt

allemaal een rol. Bovendien speelt ons advies een grote rol bij de continuïteit van de bedrijven die we adviseren, onze

cliënten leunen sterk op ons. Het is voor hen dan ook heel belangrijk om te weten wie er ‘op de dam’ komt, zoals dat

heet. Je gaat vaak een jarenlange relatie met elkaar aan, komt elkaar vroeg of laat weer tegen.”

“Dat zijn er meerdere. Voor onze agrarische cliënten de waarde een bedreiging. Ik zie namelijk enorm veel vernieuwing en hoogwaardige technologie, waardoor

er prachtige dingen gebeuren. Maar als ik dan zie hoe

agrariërs in de publieke opinie worden afgeserveerd, dan vind ik dat onterecht. We hebben deze mensen hard nodig

in ons land. Ten tweede: ik ben niet blij met een harde

scheiding tussen makelaardij en taxatie. Daar wordt nu wel naar gestreefd, maar volgens mij is het onwenselijk als je kantoren hebt die alleen makelaardij of taxatie

doen voor de agrarische sector. Daarmee doe je cliënten tekort. Wil je goed waarderen, dan moet je je heel goed

verdiepen in de materie. Dat vraagt dus ook om ervaring in de transacties. Andersom: als je alleen maar makelaar

bent, dan mis je een groot deel van de langdurige relaties, het wordt heel transactiegericht. Kortom, je output wordt

Wat was tot nu toe je grootste uitdaging?

“Dat is toch wel het moment van ‘binnen’ komen. Zoals ik

eerder al zei, onze cliënten verwachten een volwaardige sparringpartner, iemand met veel ervaring. En dan staat er

“Bij agrarisch en landelijk vastgoed gaat het om veel meer

wel even spannend. Maar doordat ik zelf ben opgegroeid in

dan louter de opstallen en de percelen.

een jonge vrouw voor de deur. In het begin vond ik dat best

het buitengebied en actief ben in de hippische wereld ken

Bestemmingsplannen, de toekomstvisie van gemeenten en

het een stuk makkelijker als je weet wat hen dagelijks bezig

provincie voor bepaalde gebieden, continu veranderende

ik veel agrariërs, ook van buiten het werk om. Het maakt

regelgeving, het speelt allemaal een rol.”

houdt. Nu zie ik het eigenlijk als een groot voordeel dat ik

nog zo jong ben, want ik zie maar weinig jonge vakgenoten. De vergrijzing slaat toe.”

Wat speelt er in jouw specifieke vakgebied nu en in de nabije

er in beide gevallen eerder minder dan beter van. Ten derde

“Ik

van vrijkomende agrarische bebouwing. Zij mogen wat mij

toekomst? zou

bijna

geneigd

zijn

als

eerste

stikstofproblematiek te noemen. Maar dat is te beperkt

geformuleerd, want er speelt veel meer dan dat. Door de

politieke onzekerheid rond dat vraagstuk zie je nu dat veel

agrariërs pas op de plaats maken. Ze moeten, zoals ik al eerder aangaf, jaren vooruit plannen en dat is nu vrijwel

wil ik toch zeker de rol van gemeenten noemen op het vlak betreft nòg actiever en beter inspelen op die ontwikkeling. Want als bestemmingsplannen niet wijzigen, dan zet je het buitengebied voor een deel op slot. En dat zou echt een gemiste kans zijn.”

onmogelijk. Het is een beetje de stilte na de storm, of

Heb jij tenslotte nog een vraag voor jouw collega makelaars

We voorzien dat de trend van schaalvergroting zich hoe dan

“Ik ben benieuwd hoe zij tegen die harde scheiding tussen

misschien wel vóór de storm. Want er borrelt wel van alles. ook zal voortzetten. Dat is voor ons interessante materie, want je hebt te maken met ruilverkaveling en mogelijk ook

met andere bestemmingen voor huidige landbouwpercelen

voor particulieren en ontwikkelaars. Als er woonboerderijen vrij komen, is de vraag wat je daarmee kan en wil. Gelukkig

zien we dat gemeenten langzaamaan wat soepeler worden

en taxateurs?

makelaardij en taxatie aankijken. Is het werkelijk nodig om dat per kantoor uit te splitsen, en wordt ons werk hier beter van?”

Reageren op de vraag van Nicole Suijkerbuijk? Volg VBO op LinkedIn en discussieer mee. ■

| V A STGOED A DV I SEU R | 25

Tekst: Henk de Kleine

In één jaar uw Theoriediploma Makelaar-Taxateur Woningen behalen? Bij de Beroepsopleiding Makelaars B.V. kunt u maandelijks van start! Wilt u in één jaar het Theoriediploma Makelaar-Taxateur Woningen behalen en beschikt u over voldoende tijd om te studeren? Beroepsopleiding Makelaars B.V. biedt de Theorieopleiding Makelaar-Taxateur Woningen aan in de vorm van e-learning. U bepaalt uw eigen lestempo en kiest zelf waar en wanneer u examen doet. Zo is het mogelijk om de normale studieduur voor het theoriediploma van twee jaar te verkorten tot één jaar.

Bij ons studeren?

E-learning

Kiezen voor Beroepsopleiding Makelaars is kiezen voor: • E-learning

Actueel

• Onderwijs dat aansluit bij de actualiteit in de markt • Lesmateriaal ontwikkeld vanuit de praktijk • Een laagdrempelige en toegankelijke organisatie

Innovatief

• Studeren waar en wanneer u dat wilt op computer, tablet of smartphone

Toegankelijk

• Contact per e-mail met een docent bij vragen over de modules

> Theorieopleiding Makelaar-Taxateur Woningen in één jaar:

> U kiest voor de 1-jarige Theorieopleiding Makelaar-Taxateur Woningen wanneer:

De 1-jarige Theorieopleiding Makelaar-Taxateur

• U werkzaam bent bij een makelaarskantoor

Woningen is geschikt voor u wanneer: • U in staat bent zelfstandig, gestructureerd en planmatig te werken;

en versneld uw diploma wil halen; • U een carrièreswitch wilt maken en snel aan de slag wil als Makelaar-Taxateur;

• U zeer veel zelfdiscipline kunt opbrengen; • U bereid en in staat bent wekelijks minimaal

• U op dit moment geen baan heeft en uw kansen op de arbeidsmarkt wilt vergroten.

anderhalve dag in te plannen om te studeren. De Theorieopleiding Makelaar-Taxateur

Starten kan maandelijks door in te schrijven

Woningen bestaat uit de modules:

via onze website www.makelaarsopleidingen.nl

• Woningmarkt en economie

• Woningfinanciering • Huur-Verhuur

• Koop-Verkoop

• Taxatieleer

• Woning en leefomgeving

• Bouwkundig inspecteren

> inschrijven

Kijk voor meer informatie, alle opleidingen, cursussen, trainingen en PE-bijeenkomsten op www.makelaarsopleidingen.nl

COLUMN

Landelijk en Agrarisch Vastgoed

maar de boer hij ploegde voort Wat is er mooier dan als voorzitter van de sectie Landelijk en Agrarisch Vastgoed het nieuwe jaar te mogen starten met een bijdrage aan deze speciale Vastgoed Adviseur? Volledig gewijd aan de werkzaamheden en belangen voor onze opdrachtgevers waar wij ons als makelaar en taxateur dagelijks mee bezig houden. Vaak gepaard gaand met de nodige emoties, maar o zo waardevol als het resultaat weer leidt tot meer gezins- en bedrijfsgeluk.

n dan terugkijkend op 2019, een jaar dat de

weten maar al te goed hoe lastig het is om een object

heeft zelden zo vaak de media gehaald als vorig

de impact op de huidige vergunning en het verloop bij

geschiedenisboeken in kan. De agrarische sector

jaar. In mei haalde de Raad van State een streep door de PAS-meldingen. Die actie leidde ertoe dat de overheid

genoodzaakt was om compleet nieuwe wegen in te

slaan op zoek naar oplossingen voor de immense problematiek. En de resultaten van deze maandenlange

te waarderen of te verkopen zonder duidelijkheid over een vergunningaanvraag. Maximale kennisvergroting is en blijft daarbij een vereiste. Dit alles geeft maar

weer eens aan hoe belangrijk het is om cursussen te volgen en (VBO-)bijeenkomsten te bezoeken.

zoektocht vormden de druppels die de emmers – en dat

Voor onze sectie zal 2020 ook in het teken staan van de

protestacties en onderhandelingen tot gevolg. Daarbij

samenvoeging met de sectie Bedrijfsmatig Vastgoed

waren er veel! – lieten overlopen bij de boeren. Met alle ook gesteund door de bouwsector, omdat PAS en PFAS

toch hand in hand gaan. Ondanks dat beide sectoren tegengestelde belangen dienen. Door het bijwonen van de crisisoverleggen van VNO-NCW werd me steeds meer duidelijk hoe groot deze samenhang is.

De saamhorigheid tussen de diverse belangenorganisaties kunnen we als uniek bestempelen. Nooit

eerder zagen we dat dertien organisaties de koppen bij

start van de transformatie die zal leiden tot de tot de sectie Zakelijk Vastgoed. Hier is een lange weg van voorbereiding aan vooraf gegaan, maar dit wordt

dan toch het jaar van de waarheid. Door de ontwikkeling

van het buitengebied zien we dat er steeds vaker kennis noodzakelijk is van beide vakgebieden. Hoe mooi is het

dan om deze kennis uit je eigen netwerk te kunnen

vergaren. Ik zie de ‘fusie’ met het volste vertrouwen tegemoet! ■

elkaar staken om het gezamenlijke belang te dienen. Dat geeft maar weer eens aan hoe hoog de nood is. De

gesprekken met de overheid hebben inmiddels links en rechts tot resultaat geleid. Maar er zal nog veel water door de Rijn moeten stromen om tot een acceptabel akkoord te komen.

Hans Peters REV RMT,

Van ons als makelaar en taxateur wordt verwacht dat

Landelijk en Agrarisch

voorzitter sectie

we altijd op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen

Vastgoed

en van (aanstaande) wijzigingen in de wetgeving. We

| V A STGOED A DV I SEU R | 27

ACTUEEL | Pachtnormen

ook voor grond geldt: steeds duurzamer! Er is in de landbouw steeds meer aandacht voor kringlopen en zeker ook voor duurzaam bodembeheer. Eigenaren en gebruikers van grond denken erover na en willen er vorm aan geven. In een aantal situaties is duurzaam bodembeheer al volop aan de orde. Hoe werkt dit door in pacht- en erfpachtverhoudingen?

et kan zijn dat pachters of erfpachters andere

WAT IS ‘DUURZAAM’?

pachter kan bijvoorbeeld willen kiezen voor

te discussiëren. De volgende thema’s komen daarbij onder

vormen van grondgebruik zouden willen. Een

kruidenrijk grasland, weidevogelbeheer, akkerranden en

dergelijke. In pachtsituaties zal een pachter een wijziging van het grondgebruik niet zomaar op eigen houtje

kunnen doorvoeren. In veel gevallen zal de verpachter

daarvoor toestemming moeten geven omdat ‘bestemming,

Over wat als ‘duurzaam’ kan worden betiteld, valt uiteraard meer naar voren:

• Kringlooplandbouw: gericht op het sluiten van

kringlopen; ook tussen landbouwsectoren onderling (akkerbouw – veeteelt);

inrichting en gedaante’ van het pachtobject zonder die

• Natuur inclusieve landbouw (biodiversiteit, natuur

welk gebruik in de pachtovereenkomst is overeengekomen.

• Klimaatopgave landbouw (beperking emissie

toestemming niet mogen worden veranderd. Bepalend is

Het verkrijgen van toestemming zal in het algemeen echter niet op grote problemen stuiten. Het zijn immers

en landschap);

broeikasgassen, tegengaan van bodemdaling in

veengebieden, vasthouden van organische stof in de bodem);

ook vaak grondeigenaren (verpachters) die een duurzamer

• Waterkwaliteit op orde – bestrijdingsmiddelen en

zal overeenstemming met de pachter moeten worden

• Dierenwelzijn (intensieve veehouderij,

zal soms gebeuren, maar meestal speelt duurzaamheid een

• Grondgebonden landbouwsysteem (meer regionale

in veel gevallen in geliberaliseerde vorm.

• Duurzaam bodembeheer.

grondgebruik wensen. Bij lopende pachtovereenkomsten verkregen, om de pachtovereenkomst aan te passen. Dat

rol bij de gronduitgifte via nieuwe pachtovereenkomsten,

28 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

bemesting zijn hierin cruciale factoren;

pluimveehouderij, weidegang melkveehouderij); eiwitproductie);

FE B R UA R I 2 0 2 0

KORT EN LANG

Ik zou denken dat pachtovereenkomsten voor de korte termijn (een of twee jaar) per definitie nauwelijks

duurzaam zijn te noemen. Een pachter zal misschien

weinig aandacht besteden aan bodemverbetering, biodiversiteit en dergelijke, als hij niet weet of hij na

die korte periode de grond opnieuw in gebruik krijgt. Voor geliberaliseerde pachtovereenkomsten wordt als

maximale termijn meestal zes jaar aangehouden; is de

pachttermijn langer – dat kan wel – dan krijgt men immers ook te maken met het prijsreguleringssysteem, net als bij reguliere pacht. En de meeste verpachters willen dat

niet. Ook zes jaar is natuurlijk nog niet zo erg lang. Het

moet gezegd worden dat de huidige pachtregelgeving

kortdurende verpachtingen in de hand werkt. Niet voor niets heeft de regering aangekondigd dat dat in de nieuwe pachtwet anders moet. NOORD-BRABANT

Toch is er al de nodige ervaring: vooral gemeenten, waterschappen en provincies willen meer duurzaamheid in hun verpachtingen, maar ook landgoedeigenaren zijn

er volop mee bezig. Als voorbeeld de provincie NoordBrabant. Het Groen Ontwikkelfonds Brabant heeft sinds

1 januari 2016 de pachtuitgifte overgenomen van een

groot deel van de grondportefeuille van de provincie. Daarbij gaat het om gronden binnen het Natuurnetwerk

Brabant, maar ook om gronden daarbuiten. De beschikbare

bijvoorbeeld volgens de pachtnormen, volgens een percentage van de vrije verkeerswaarde of simpelweg een vast bedrag per ha;

• Een keuze op basis van een mengvorm, zoals in

Noord-Brabant: prijs en duurzaamheidscriteria in

een van tevoren vastgestelde rekenverhouding. Ook hier weer een openbare inschrijving.

percelen worden via een openbare inschrijving verpacht.

Vervolgens kunnen verschillende bedingen in de

duidelijk is welke gronden worden verpacht en onder welke

achterwege laten en de pachter die het niet goed doet een

Deze wijze van verpachten zorgt ervoor dat voor iedereen voorwaarden. De inschrijvingen van potentiële pachters

worden niet uitsluitend beoordeeld op de geboden prijs, maar vooral ook op de inspanningen die agrarische

ondernemers leveren voor een duurzaam gebruik van de grond. Het gaat in de provincie Noord-Brabant om 1.200 à 1.300 pachtcontracten per jaar. Een selectie vindt

plaats op bedrijfsniveau op basis van prijs en certificering,

pachtovereenkomst worden opgenomen. Men kan dat ook volgende keer niet meer in aanmerking laten komen voor

pacht. Tenslotte zal er ook gemonitord moeten worden

wat er terecht komt van de duurzaamheidsafspraken

en eventueel handhavend moeten worden opgetreden, bijvoorbeeld via een vordering uit wanprestatie en ontbinding van de overeenkomst.

uitmondend in een duurzaamheidsscore.

PACHTPRIJS

SELECTIE

een rol. Als men, zoals het Rijksvastgoedbedrijf voor

De selectie van grondgebruikers (pachters) kan op verschillende manieren plaatsvinden:

• Keuze, op basis van openbare inschrijving, voor de

hoogste bieder. Dat is bijvoorbeeld de procedure die het Rijksvastgoedbedrijf hanteert, maar ook andere eigenaren doen dat wel;

• Wegingscriteria, zoals duurzaamheidspunten via

certificaten, eerdere gunningen of afstand tot het perceel;

• Een tevoren vastgestelde prijs, openbare inschrijving en vervolgens loten (al dan niet na toepassing van

een weging). Welke prijs dat is, vormt ook een keuze,

Prof. mr. D.W. (Willem) Bruil, Bijzonder hoogleraar Agrarisch Recht

Uiteraard speelt ook de overeen te komen pachtprijs prijsmaximalisatie gaat, kan men geen hoge eisen stellen aan duurzaam grondgebruik. Anders gezegd, als

een verpachter meer eisen stelt, zal de pachtprijs naar beneden moeten worden bijgesteld. Als bijvoorbeeld het

gebruik van bestrijdingsmiddelen en bemesting worden beperkt, zal het land minder opbrengen. Het is bij dat

soort bepalingen ook nog wel van belang de grond wel

te laten meetellen voor de Meststoffenwet en voor de betalingsrechten.

Tekst: Prof. mr. D.W. (Willem)

Al met al is er voor adviseurs van pachters en verpachters genoeg stof om nieuwe richtingen te bedenken. ■

Bruil, Bijzonder hoogleraar Agrarisch Recht Beeld: Harry Mos

| V A STGOED A DV I SEU R | 29

ADVERTORIAL

Taxaties opnemen via een app

“ wat mij als eerste te binnen schiet…eindelijk!!” Dit is de reactie van Wijzer in Wonen uit Drachten wanneer wij hem vragen naar zijn ervaring met de Provadie opname-app. Wijzer in Wonen is één van de taxatiekantoren die ook vindt dat de taxatieopnames van woningen veel slimmer moeten kunnen tegenwoordig. Het ouderwetse taxeren met pen en papier zorgt voor veel onnodig administratief werk en komt bovendien vaak niet de kwaliteit ten goede. EFFICIËNTIE EN KWALITEIT

naar verwachting volgend jaar geïntroduceerd wordt.

de druk op de taxatiebranche opgevoerd om meer

drukke marktomstandigheden vond Laurens Hoebert,

Mede door de AFM en De Nederlandsche Bank wordt

kwaliteit te leveren. De taxatierapporten zijn hierdoor de afgelopen jaren steeds verder uitgebreid en deze ontwikkeling zal zo doorgaan met het ABC-model dat

Vanwege de uitgebreidere rapporten alsmede de huidige oprichter van Provadie, dat er iets moest gebeuren. “Mijn doel was om een app te ontwikkelen waarmee al het

dubbele administratieve werk kwam te vervallen, de

kwaliteit omhoog ging en het taxeren weer leuk werd. En dat is gelukt!”

AANKLIKKEN IN PLAATS VAN SCHRIJVEN

Met de app loopt de taxateur zijn/haar gebruikelijke route door de woning en in plaats van te schrijven klikt

hij/zij allerlei zaken aan. Deze input wordt automatisch gegenereerd tot output in het rapport. Het gevolg is een uitgebreid rapport zonder maar één woord te hoeven schrijven.

In de app vraagt de taxateur tevens documenten op

d.m.v. diverse koppelingen en foto’s krijgen automatisch

de juiste benaming mee en komen op de juiste plek in het rapport. De taxateur voert de afmetingen in en er volgt automatisch een meetstaat. Terug op kantoor schiet

de taxateur het rapport eenvoudig in Taxateurs Unie of Taxatieweb en hoeft daar alleen nog de waarde te bepalen en de referentiepanden toe te voegen. PROBEER NU 2 WEKEN GRATIS

Op de website www.provadie.nl maak je als taxateur een

account aan en vervolgens kan de app worden gedownload

in de App store en Google Play Store. Taxateurs die voor

1 april 2020 een account aanmaken kunnen de app 2 weken gratis uitproberen.

Op de website www.provadie.nl kun jij je ook inschrijven

voor een gratis webinar of workshop op locatie om alle tips & tricks van de app te ontdekken. ■

30 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

FE B R UA R I 2 0 2 0

UIT DE VERENIGING REV-TITEL

European Valuer

rev-titel: extra bewijs voor vakkennis taxateur Het is eigenlijk meer een ‘Mark of Excellence’ dan een diploma. Wie de titel achter zijn/haar naam wil zetten, volgt geen opleiding met een examen, maar ‘bereidt zich voor’ en doet een assessment. We hebben het over de internationaal erkende en beschermde titel Recognised European Valuer, kortweg REV. Hét bewijs dat je als vastgoedtaxateur – bovenop je diploma’s en ervaring – beschikt over grensoverschrijdende kwaliteit en vakkennis.

ereldwijd professionaliseert de taxatiewereld.

bij opdrachtgevers, hypotheekverstrekkers en andere

meer het Nederlands Register voor Vastgoed

besluiten de opdracht te gunnen en/of een taxatierapport

Uitvloeisels daarvan in ons land zijn onder

Taxateurs (NRVT) dat sinds 2016 bestaat én de persoons-

gebonden REV-titel. Over dat laatste: Binnen het werkveld

partijen. In toenemende mate vragen zij ernaar voordat ze rechtstreeks, een-op-een te accepteren.

ligt de focus de laatste jaren meer en meer op internatio-

STAPPENPLAN

ben het taxatieproces geharmoniseerd.

te mogen zetten, doorloopt de taxateur (m/v) een

nale normen en afstemming. Europese standaarden heb-

Steeds meer taxateurs besluiten de REV-titel te behalen; VBO stimuleert dat. Je bewijst ermee dat je op een onderscheidend niveau met je vak bezig bent

en je persoonlijk committeert aan de Europese taxatiestandaarden (EVS), zo luidt de redenatie. En verder: De REV-titel geniet een groeiende bekendheid

Om de REV-titel uiteindelijk achter zijn/haar naam stappenplan. Dat begint met een formele aanvraag bij de

branchevereniging waar hij lid van is. Wordt die toegekend dan levert de kandidaat een lijst van twintig taxaties (niet

ouder dan 2 jaar) in, voorzien van een korte beschrijving. Van twee daarvan voegt hij het volledige taxatiedossier

bij. Een tweetal assessoren bekijkt of de inhoud van die documenten aan alle eisen voldoet. Is dat het geval, dan

| V A STGOED A DV I SEU R | 31

volgt een diepgaand mondeling assessment waarin de

je meteen al met een interne herstructurering bezig bent.

rapporten en hij zijn werk verdedigt. Bij een positief

die je kantoor verlaten, zijn meteen al stukken beter en

taxateur kritisch bevraagd wordt over de ingeleverde resultaat heeft de kandidaat bewezen aan alle eisen van

het REV-certificatieschema te voldoen. De assessoren doen dan een titelvoordracht bij de branchevereniging. Het

bestuur daarvan bepaalt vervolgens – onder auspiciën van The Eurpean Group of Valuer’s Associations (TEGoVa) – of ze de REV-titel verleent.

Daar heb je voor de toekomst veel aan. De rapporten transparanter. En dat blijft niet onopgemerkt. Vooral

niet als hypotheekverstrekkers er zonder aarzeling een ‘stempel’ op blijken te zetten.

Het aantal taxaties dat ik doe, is sterk toegenomen. Juist

ook de meer ingewikkelde zaken komen hierheen. Maar

ook steeds meer collega’s weten me te vinden als ze

COLLEGA’S AAN HET WOORD

Het aantal vastgoedtaxateurs met een REV-titel groeit. VBO is daar blij mee. Maar, er is ook weerstand. De inspan-

ning – zowel in tijd als in geld – is groot, het valt niet mee

om aan alle eisen te voldoen, de titel geniet onvoldoende

bekendheid en het uiteindelijke effect is klein, zo luidt het. Hoe denken REV-gecertificeerde taxateurs daarover? We

vakinhoudelijke vragen hebben. Het echt grote voordeel is dat je om die REV-titel te kunnen behouden meer, beter

en continu over je werk nadenkt. Je zorgt voor dossiers die op méér kennis en feiten gebaseerd zijn dan alleen

vergelijkingen met onlangs verkochte grond of objecten. Zeker bij agrarisch vastgoed is dat van groot belang.”

vroegen een drietal collega’s naar hun ervaringen.

Eddie Westmaas

Makelaar/taxateur in

onder meer agrarisch en bedrijfsmatig vastgoed.

Jan Lavrijsen

Gevestigd te Nootdorp, werkzaam in de gehele

Zelfstandig makelaar en

Randstad.

taxateur in onder meer

agrarisch en bedrijfsmatig vastgoed te Reusel.

“Als één van de eersten heb ik in 2015 de kans gegrepen

om te gaan voor de REV-titel. Ik vond het ook echt een uitdaging om tijdens zo’n assessment eens door deskundige

collega’s aan de tand gevoeld te worden. Wie anders toetst

jouw manier van werken als je ‘eenpitter’ bent? Het houdt je scherp. Én het is fijn om te beseffen dat je aan de top kunt meedraaien.

“Die REV-titel wordt steeds belangrijker in de markt. Zeker nu veel RICS-taxateurs overstappen. Ik kan me dan ook

niet voorstellen dat je ‘m niet wilt behalen. Het is echt geen grote opgave voor wie serieus met het vak bezig is.

En dat geldt – sinds de komst van de NRVT in 2016 – geluk-

kig voor de meeste taxateurs. Als je dagelijks kwaliteitsrapporten levert, zeg ik: “Nu opsturen en morgen opgaan

voor het assessment. Versta je je vak, dan haal je het. Zo’n 110 collega’s gingen je al voor…”

Zelf deed ik het in 2014. Gewoon, omdat ik het belangrijk vond me verder te ontwikkelen. Meer doen dan de

Jan Lavrijsen: “De kwaliteit van je taxatierapport blijft niet onopgemerkt.”

voorgeschreven educatie dus. Die verdieping zoek ik

sowieso altijd al. Vandaar die vele titels voor en achter mijn naam. Ik heb er ook veel plezier in collega’s te helpen hun werk naar een hoger niveau te tillen.

Daarom heb ik me ook beschikbaar gesteld voor het afnemen van die REV-assessments en het uitvoeren van

audits. Verder geef ik af en toe les en ga ik binnenkort als meestertaxateur collega’s begeleiden die uit de opleiding Ja, het kost wat geld en je moet er moeite voor doen. Het

eerste was voor mij totaal geen issue. Het tweede eigenlijk

komen. Leuk, nuttig én een welkome afwisseling in het dagelijkse werk.

ook niet, want ik ben gepassioneerd met mijn vak bezig.

Zo met het vak bezig te zijn, heeft me veel gebracht.

inleveren die aan alle eisen voldoen. Maar dat maakt dat

bijvoorbeeld, met wie je samenwerkt en specialistische

Natuurlijk, je moet je voorbereiden en twee taxatiedossiers

32 |

| VAS T GOED AD VIS EUR

Interessante

leuke

contacten

met

collega’s

FE B R UA R I 2 0 2 0

Eddy Westmaas: “Wie zijn vak verstaat, haalt het.”

kennis uitwisselt. En veel taxatiewerk! In het verleden

was ik vooral makelaar. De afgelopen jaren vooral taxateur. Ik werk voor ondernemers, banken, diverse overheden en (buitenlandse) investeerders. Met een

REV-titel bied je toegevoegde waarde en word je toch net even serieuzer genomen. Voor commercieel gewin moet je in het begin natuurlijk wel uitdragen dat je ‘m hebt. Het werk komt niet vanzelf aanwaaien. Maar voldoen aan een kwaliteitsstandaard, leidt altijd tot meer opdrachten.”

Rianka Bikker

Werkzaam bij AAG, een

adviesbureau voor bedrijfs-

Rianka Bikker:

Bosch. Onder andere actief

“Goede kans dat de Europese Bank

voering in de zorg in Den in beheer en onderhoud, conceptontwikkeling,

taxaties, financiële vast-

straks voor TEGoVa kiest.”

goedanalyses, verhuur en verkoop.

“Met 27 jaar ben ik volgens mij bij VBO de jongste én – voor

de mededeling dat ik bij andersoortige taxaties hulp van

mijn studie Vastgoed Makelaardij was ik al werkzaam bij

goed was dat ik wat dat betreft mijn beperkingen ken.

zo ver ik weet – de eerste vrouw met een REV-titel. Tijdens

een makelaar. Daar was ik voornamelijk verantwoordelijk

specialisten zou inroepen. Ik kreeg na afloop terug dat het

voor de verhuur van winkels en woningen. Later ging ik

De REV-titel heeft me nog geen extra werk opgeleverd. Al

afstuderen vrij eenvoudig Register Taxateur worden. De

Banken willen steeds vaker dat ook zorgvastgoed op

bij AAG werken. Door die ervaring kon ik meteen na mijn REV-titel behaalde ik vorig jaar.

Bij AAG doen we vooral grootzakelijke taxaties. Om die zelfstandig te mogen doen, moet je in de kamer Grootzakelijk Vastgoed van de NRVT zijn ingeschreven en dat kan pas als je minimaal 3 jaar ‘RT’ bent. Maar ik had al

wel aan diverse rapporten meegewerkt en meegetekend. Dus kon ik voor de REV-aanvraag het dossier met twintig

verwacht ik dat dat in de nabije toekomst wél zal gebeuren. marktwaarde getaxeerd wordt. Je moet dan bij een

gerenommeerde organisatie aangesloten zijn. Nu nog is

RICS een belangrijke speler. Goede kans dat de Europese Bank na de Brexit de voorkeur aan TEGoVa geeft. Dan

komt die REV-titel goed van pas. En los van alles is het ook

gewoon fijn om te weten dat je je dagelijkse werk volgens gerespecteerde assessoren goed doet.” ■

taxaties aanleveren en werd ik toegelaten. Omdat ik nog niet heel veel jaren ervaring had, heb ik eerst meegedaan aan een intensieve training op Nyenrode. Het assessment

zelf was weliswaar een serieuze aangelegenheid, maar

Kijk voor meer informatie over vereisten,

specialistische werk, wist ik niet alles van alle besproken

www.makelaarsopleidingen.nl.

het was een vriendelijk en fijn gesprek. Vanwege mijn onderdelen. Dat heb ik in het gesprek aangegeven, mét

erkenningsprocedure en tarieven op

Tekst: Harry Mos Beeld: TEGoVA

| V A STGOED A DV I SEU R | 33

MARKTONDERZOEK

greenpeace:

“ ecologisch boeren? gat in de markt!”

Het is wel degelijk mogelijk om de landbouw in Nederland ‘groener’ te maken en tegelijkertijd een aantal hardnekkige problemen op te lossen, zoals de stikstofcrisis, de uitstoot van broeikasgassen, de hoeveelheid fijnstof en het mestoverschot. Ook de gezondheidsschade vermindert. Dat kost geld, maar de transitie levert op termijn nog meer op. Onderzoeksbureau Ecorys berekende dat in opdracht van Greenpeace. Het rapport ‘Op naar de toekomst: betaalbaar beter boeren’ verscheen vorige maand. Uitgangspunt: de veestapel wordt fors verkleind.

amen met Ethical Growth Strategies rekende

HOE BETALEN WE DAT?

veestapel, maar gaat de resterende dierhouderij

scenario (73 procent vermindering van de veestapel en

Ecorys drie scenario’s door. In het eerste krimpt de

op de oude voet verder. Het tweede scenario gaat ook

uit van krimp in combinatie met een groter aandeel kringlooplandbouw en 25 procent veehouderij. De meeste

voordelen biedt scenario 3: dat gaat uit van een reductie van de veestapel van 73 procent, gecombineerd met 100

procent ecologische veehouderij. “Business as usual is op de langere termijn een slechte investering”, zeggen de onderzoekers.

De intensieve veehouderij is volgens Greenpeace gefocust

op schaalvergroting en massaproductie. Het gevolg: allerlei

‘verborgen kosten’ waarvoor de maatschappij opdraait. Kosten voor de gevolgen van de klimaatverandering, maar ook voor

BETAALBAAR BETER BOEREN

dat de komende 20 jaar 42 miljard euro. Daar staan baten

tegenover, zoals de afnemende milieuschade (m.n. door

ammoniak). Bij de huidige prijzen voor emissies lopen de jaarlijkse baten bij scenario 3 op tot 7,8 miljard per jaar.

Maar voor er winst gemaakt wordt, moet er eerst

worden geïnvesteerd, bijvoorbeeld door de instelling van een ‘Transitiefonds’. Ecorys ziet ook mogelijkheden

waarbij vervuilende vee-industrie duurder wordt en natuurinclusieve landbouw goedkoper. Bovendien zal de consument een reële prijs moeten betalen voor de

producten (minder vlees en zuivel; meer plantaardig voedsel).

noodzakelijke maatregelen voor de

SUBSIDIES VOOR TRANSITIE

dat laatste betreft: besmettelijke

ook een optie, net als het zogenaamde ‘Wopke Hoekstra-

natuur en voor de gezondheid. Wat

ziektes zoals Q-koorts en longziektes door fijnstof worden genoemd als reële risico’s, die de nodige kosten met zich meebrengen.

Een omslag in de landbouw levert

een bijdrage aan het bereiken van

de doelstellingen van het Urgendavonnis, het Klimaatakkoord van Parijs, en

Kaderrichtlijn

doelstellingen

Water

uit

het

Biodiversiteitsverdrag. Meer vliegen in één klap dus.

34 |

een volledige omslag naar ecologische landbouw) kost

door ‘een slimme aanpassing van het belastingstelsel’

VEEHOUDERIJ EN GEZONDHEID

OP NAAR DE TOEKOMST:

Wanneer wordt gekozen voor het meest aantrekkelijke

| VAS T GOED AD VIS EUR

Een goedkope lening van de Europese Centrale Bank is

fonds’ ter grootte van 50 miljard, dat de Nederlandse economie zou kunnen versterken. In september 2019 werd gespeculeerd over zo’n fonds.

En dan zijn er nog de Europese landbouwsubsidies. Nederland ontvangt jaarlijks ruim 800 miljoen uit het

Gemeenschappelijk Landbouw Beleid. Greenpeace sou graag zien dat deze subsidie volledig wordt ingezet voor de transitie naar ecologische landbouw en minder dieren.

Mogelijke voordelen voor ‘groene boeren’: verlaging van de waterschapsbelasting, lagere rentepercentages door

banken en lagere pachtprijzen. Resultaat: een eerlijke prijs voor de boer die stappen zet op het gebied van duurzaamheid. ■

FE B R UA R I 2 0 2 0

KAN JIJ OOK EEN CARRIÃ&#x2C6;RE BOOST GEBRUIKEN? MAAK EEN FLITSENDE START ALS ZELFSTANDIG MAKELAAR! 088 448 31 60

KIEZENVOORDIVA.NL DIVA MAKELAARS Landelijk werkzaam, lokaal gespecialiseerd!

Warmere vloer, meer comfort en gezondere woning

TONZON, ANDERE TECHNIEK, BETER ISOLEREND EFFECT

KLIMAATEFFICIËNT

Vloeren verliezen vrijwel alle warmte door uitstraling naar de

Alle broeikasgassen die wij

kruipruimtebodem en fundering. Andere soorten isolatie (zoals het in

uitstoten, dragen bij aan de

de nieuwbouw gebruikte EPS) beperken wel het warmteverlies door

versnelling van het broeikas-

geleiding maar stralen de doorgelaten warmte aan de onderkant

effect. Daarom moeten we gaan

gewoon uit. Zo lekt 24 uur per dag warmte aan de onderkant weg,

letten op de klimaatkosten die

waardoor nieuwbouwwoningen met vloerverwarming nog niet echt

wij maken wanneer we ener-

energiezuinig zijn. Het unieke TONZON Thermoskussen reduceert deze

gie willen besparen. Hoeveel

warmtestraling trapsgewijs tot vrijwel nul. De vloer wordt sneller warm

energie nodig is bij de productie,

en de eindtemperatuur is hoger bij een lagere luchttemperatuur.

transport en installatie van een

Meer comfort met minder energieverbruik.

materiaal weegt mee in hoe

“TONZON Vloerisolatie zorgt ook bij nieuwere woningen nog voor een stijging van het wooncomfort en een lagere gasrekening.” SCHONE DROGERE KRUIPRUIMTE

‘klimaatefficiënt’ een materiaal daadwerkelijk is. De uitspraak dat alle isolatiematerialen goed zijn omdat ze alle energie besparen, is daarom niet juist.

Het wonen boven een vochtig gat in de grond is niet prettig en zelfs soms ongezond. Door een onderdruk wordt constant vochtige lucht uit de kruipruimte de woning ingezogen. Dit vocht moet door ventilatie

Thermoskussen

weer worden afgevoerd. Dit kost energie en daar willen we juist zo weinig mogelijk van gebruiken. TONZON Bodemfolie stopt de

Bodemfolie

verdamping van vocht uit de bodem, remt het vrijkomen van schadelijk radongas en zorgt zo voor een schone, drogere kruipruimte. Misschien wel de meest duurzame maatregel voor veel Nederlandse woningen. In de gebruiksfase biedt het talloze voordelen waaronder energiebesparing. De Bodemfolie is overigens volledig recyclebaar.

Het TONZON Thermoskussen is de meest klimaatefficiënte vloerisolatie ter wereld zo blijkt uit onderzoek van het NIBE. Voor meer informatie kijk op: www.tonzon.nl of bel 053 - 433 23 91

Vastgoed Adviseur februari 2020

Articles inside

REV-titel: extra bewijs voor vakkennis taxateur

Pachtnormen – Ook voor grond geldt steeds duurzamer

Marktonderzoek – Ecologisch boeren? Gat in de markt

Landelijk en Agrarisch Vastgoed – Maar de boer hij ploegde voort

CDA-Kamerlid Jaco Geurts – Het roer moet om

5 vragen aan makelaar/ taxateur Nicole Suijkerbuijk van Staal Makelaars

Uit de rechtspraak

Lubbert van Dellen – Beloon de boer voor zijn inspanningen

BV en LAV worden Zakelijk Vastgoed

Prof. dr. Louise Vet – Het verdienmodel van de agrariër moet veranderen

No-nonsense – Actie, actie! Ofwel: niet alles kan. Of toch wel?

Kadaster – And the winner is…Graan