Wonen met water Water in Nesselande Stef Jansen in de Wal Michael Lobik Vincent Oskam Dennis Veenema Maurits Zoutendijk
Door vijf eerstejaars Watermanagement studenten aan de Hogeschool van Rotterdam. www.hogeschoolrotterdam.nl
Wonen met water Water in Nesselande
Stef Jansen in de Wal Michael Lobik Vincent Oskam Dennis Veenema Maurits Zoutendijk
2010 2
Creative Commons NaamsvermeldingGeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie Wonen met water, water in Nesselande van Jansen in de Wal, S., Lobik, M., Oskam, V., Veenema, D., Zoutendijk, M. is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieelGeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie.
Naamsvermelding—De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever aangegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat zij daarmee instemmen met uw werk of uw gebruik van het werk).
Niet-commercieel—De gebruiker mag het werk niet voor commerciele doeleinden gebruiken.
Geen Afgeleide werken—De gebruiker mag het werk niet bewerken.
3
Student Watermanagement Hogeschool Rotterdam Stef Jansen in de Wal 06 13 062 839 s.jansenidw@gmail.com overtref jezelf
Student Watermanagement Hogeschool Rotterdam Michael Lobik 06 20 140 427 michael.lobik@hotmail.com overtref jezelf
4
Student Watermanagement Hogeschool Rotterdam Vincent Oskam 06 24 343 343 vincentoskam@gmail.com http://nl.linkedin.com/in/ vincentoskam overtref jezelf
Student Watermanagement Hogeschool Rotterdam Dennis Veenema 06 28 110 682 dennisveenema@online.nl overtref jezelf
Student Watermanagement Hogeschool Rotterdam Maurits Zoutendijk maurits. zoutendijk@hotmail.com
overtref jezelf
5
Voorwoord In dit presentatieboek geven we u een goed inzicht van de Rotterdams wijk Nesselande. Voor het vak ‘Waterbeheer in de wijk’, kregen we de opdracht een Rotterdamse wijk te onderzoeken en er een mooi visueel boek van te maken. Wij kozen voor de wijk Nesselande, omdat de wijk betrekkelijk nieuw is en waterwoningen bevat, een type woning waar wij ons op de opleiding watermanagement wel meer mee bezig houden. Het boek is primair gemaakt voor een opdracht van de Hogeschool Rotterdam voor het vak ‘Waterbeheer in de wijk’. De docenten zijn N.P. Muileboom en M. van Eijsden. Het boek is ook gemaakt voor de inwoners van Nesselande zelf. Dit is voor hen een leuk boek om in huis te hebben en zo nu en dan eens door te bladeren. Lezers die vooral geïnteresseerd zijn in het ontstaan van de wijk Nesselande, worden verwezen naar het hoofdstuk ‘Historie’. Lezers die geïnteresseerd zijn in de bouw van de haven van Nesselande worden verwezen naar het hoofdstuk ‘Voorzieningen’. Neptune Publications is veel dank verschuldigd aan de docenten N.P. Muileboom en M. van Eijsden die ons begeleid hebben in het hele proces. We willen de klas wam 1.2 erg bedanken voor hun feedback op onze tussenproducten. Rotterdam 13 december 2010 Maurits Zoutendijk
6
Inleiding Dit boek is ontwikkeld als opdracht binnen de opleidng Watermanagement aan de Hogeschool van Rotterdam. Nesselande is een moderne nieuwe woonwijk die volledig is ontworpen volgens het concept: “Nederland leeft met water�. Dit boek geeft een visuele presentatie van het watersysteem van Nesselande, waarbij tekst zoveel mogelijk enkel ondersteunend is gebruikt. Het doel is dit watersysteem op een leuke toegankelijke manier toe te lichten aan een breed publiek van inwoners en mogelijk toekomstig inwoners van Nesselande. Maar dit boek geeft ons als watermanagers ook een kans om onze facinatie voor water te laten zien. Dit boek begint met twaalf waterfeitjes waarna het u langs de historie van de omgeving via de waterrecreatie en watervoorzieningen naar de presentatie en omschrijving van het watersysteem leidt. Na het watersysteem behandelen we nog de bebouwing in Nesselande met nadruk op de waterwoningen in Waterwijk.
7
3 Licentieinformatie 4 Auteurs 6 Voorwoord 7 Inleiding 10 Waterweetjes 12 Historie 16 Recreatie 22 Voorzieningen 30 Waterbalans 32 Watersysteem 48 Buurtonderzoek: Waarde van water 50 Kraanwater 52 Bebouwing 60 Toekomst 62 Verantwoording 8
Inhoud
9
10
WIST U DAT...
WIST U DAT...
...een sneeuwvlok er twee uur over kan doen om de grond te bereiken?
...om een vat bier te maken, ongeveer 5680 liter water gebruikt wordt?
WIST U DAT...
WIST U DAT...
...de hoeveelheid water op aarde altijd gelijk is?
...een liter benzine 700.000 liter water kan vervuilen?
WIST U DAT...
WIST U DAT...
...er meer dan 100 kwaliteitseisen zijn gesteld aan drinkwater?
...water de temperatuur van de aarde reguleert?
WIST U DAT...
Waterweetjes
WIST U DAT...
...ongeveer 90% van al het zoete water op aarde in Antarctica ligt opgeslagen?
...een tomaat voor 95% uit water bestaat?
WIST U DAT...
WIST U DAT...
...een druppelende kraan wel 75 liter water per dag kan lekken?
...water binnen vijf minuten na het drinken de maag weer verlaat?
WIST U DAT...
WIST U DAT...
...er ongeveer 554 miljard liter water op aarde aanwezig is? 507 miljard liter daarvan is zeewater.
...menselijke hersenen voor 75% uit water bestaan? 11
Middeleeuwen Nesselande was in de middeleeuwen geen gebied met kastelen en ridders. Het laagveen gebied was veel te vochtig. De natuur bestond uit grote watermassa’s in de vorm van met rietgevulde moerassen en een paar bomen. Lokale boeren staken een deel van het veen weg, om zo hun huis te verwarmen met de turf. Hierdoor ontstonden putten in het landschap die na verloop van tijd vol liepen met water. Het gebied was niet geschikt om op te bouwen of om er landbouw of veeteelt te bedrijven.
WIST U DAT... ...Nesselande de eerste grote nederzetting is op de grond waar zij nu ligt? Eerst bestond het gebied alleen uit moerassen. Men kon er simpelweg niet wonen.
12
Historie Grootschalige ontginning Vanaf de Gouden Eeuw (17e eeuw) begon de bevolking delen van wat nu de Alexanderpolder is, te ontginnen. Ontginnen is het droogleggen van natte gebieden als venen en moerassen. In tegenstelling tot het afgraven van veen in de middeleeuwen, gebeurde het ontginnen nu op grote schaal. Turf werd veel gebruikt in de nijverheid, de vraag steeg tijdens de industriĂŤle revolutie. Tot in de 19e eeuw bleef men het gebied ontginnen. Door het ontginnen verzakte de bodem. Dit komt omdat er volume, water, uit het land had gehaald. Het gevolg is dat de putten die in het landschap ontstaan waren volliepen met water. Zo ontstonden er verscheidene meren. Deze meren zorgde vaak voor wateroverlast in de vorm van overstromingen. Een peilstijging in het meer, bijvoorbeeld door neerslag, zou ervoor kunnen zorgen dat het water naar een iets lager gelegen deel liep dat wel bebouwd was. Het gevolg was dat bewoners uit de nabije omgeving richting hogere en drogere plekken van Rotterdam verhuisde. Na verloop van tijd zijn de meren en plassen met behulp van molens leeggemalen. Tegenwoordig worden de Alexanderploder en de Eendragtspolder droog gehouden door een aantal gemalen. De molens zijn uit gebruik genomen.
13
Tuinbouw Nadat het gebied drooggemalen is kon men gaan bouwen op het land. De grond was echter nog te vochtig om er akkerbouw op te plegen. Maar er was wel veel vraag naar voedsel in de groeiende stad Rotterdam. Zodoende begon men met tuinbouw en veeteelt. Dit gebeurde in de 19e eeuw rond 1874. De tuinbouwbranche groeide stevig, doordat zij een groot deel van de Rotterdamse bevolking van voedsel moest voorzien. In de 20e eeuw leek het gebied een soort Westland te worden zoals wij dat nu kennen.
Bouwplannen Na de Tweede Wereldoorlog is de bevolking van Rotterdam explosief gegroeid. Dit gebeurde tijdens de zogenaamde babyboom. Het gemeentebestuur van Rotterdam besloot de stad te laten uitbreiden naar het noordoosten. In de jaren ‘60 kocht Rotterdam de landerijen van de tuinders op in de Alexanderpolder. Het begin van de stadswijk Alexander begon, in 1965 zijn de eerste huizen afgeleverd.
14
Historie
Nesselande In 1999 is het ontwerp gemaakt voor de wijk Nesselande. De gemeente Rotterdam had behoefte aan een rustige wijk, in de polder waar men kon ontsnappen uit de drukte van het stadsleven. Het aspect water was belangrijk in de ontwikkeling van het gebied. Eeuwen geleden was water een gevaar en moest het in toom gehouden worden door dijken. Dijken alleen zijn niet voldoende om die grote hoeveelheid water in bedwang te houden. In Nesselande is te zien dat het water ook als onderdeel van de wijk gebruikt kan worden. Dit is vooral te zien in de waterwijk van Nesselande, waar veel woningen omringt zijn door water. Water is nu geen gevaar meer, geen probleem meer. Nesselande laat zien dat je van water kunt genieten.
15
WIST U DAT... ...er in het Lage Bergsche Bos echte Schotse Hooglanders zijn uitgezet om het gras lekker kort te houden?
WIST U DAT... ...het Hoge Bergsche Bos een voormalig vuilstortplaats was?
16
Recreatie
Bergsche Bos Het Bergsche Bos bestaat uit een laag gelegen deel en een wat hoger gelegen deel. Het lage Bergsche Bos is een parklandschap met vele recreatiemogelijkheden en voorzieiningen. Het Hoge Bergsche Bos is een echt heuvelachtig boslandschap met veel sportieve mogelijkheden zoals klimmen, mountainbiken, survivallen, skaten, golfen, kanoĂŤn en nog veel meer behoren tot de mogelijkheden.
17
Zevenhuizerplas De Zevenhuizer plas is ontstaan door het winnen van zand in de regio. Voor omliggende woonwijken was zoveel zand nodig dat er een meer is ontstaan. In 2000-2003 is het meer vergroot omdat er zand nodig was voor de aanleg van de Waterwijk Nesselande. Er is toen ook naast de Boulevard van Nesselande een nieuw zeer lang strand aangelegd.
18
Recreatie
WIST U DAT... ...de waterkwaliteit van de Zevenhuizerplas relatief goed blijft in tegenstelling tot andere meren, en dat dit komt omdat de plas zĂŠĂŠr diep is uitgegraven? 19
WIST U DAT... ...bijna elke vorm van watersport mogelijk is in Nesselande en omgeving?
20
Recreatie Water recreatie Er is in de Nesselande zeer veel ruimte voor waterrecreatie. Dit begint al op de Zevenhuizerplas met windsurfen, varen, kanoĂŤn, zeilen, duiken en roeien. Er kan natuurlijk ook gezwommen worden, hier is een afgezet gebied voor ontwikkeld zodat watersporters en zwemmers elkaar niet in de weg liggen. Natuurlijk is er ook de Teleskibaan die bijna klaar is!
21
22
Voorzieningen
Port Nesselande In de zomer van 2011 zal de nieuwe jachthaven “Port Nesselande� opengaan. De jachthaven zal 100 ligplaatsen verhuren aan de Zevenhuizerplas. Maar Port Nesselande is meer dan alleen een jachthaven! In Port Nesselande zullen ook boten verhuurd worden, er komt een strand en waterskibaan en in het recreatiepaviljoen kunnen ook de waterschuwen zich vermaken. De haven, het recreatiepaviljoen en het strand moeten op termijn een miljoen bezoekers per jaar gaan trekken.
23
WIST U DAT... …het zand op het strand in 2006 geheel is vervangen? Het zand is afgegraven en er is nieuw, fijner zand gestort. Fijn zand ligt lekkerder dan grof zand.
24
Voorzieningen
Strand Het strand en de boulevard zijn ingericht om een vakantiegevoel te op te roepen, in ‘Zuid-Europese sferen’. Wonen in een vakantieresort dus. De straten in de omgeving van de boulevard zijn genoemd naar populaire vakantiebestemmingen, zoals de kretalaan en de Kosboulevard.
WIST U DAT... ...de gemeente eerst grote gezichtsbelemmerende platanen(bomen) wilde planten langs het strand? De bewoners die bang waren voor het verlies van hun uitzicht op het strand vroegen de gemeente bomen te plaatsen die meer bij het Zuid-Europese karakter van het strand passen, zoals palmbomen.
25
WIST U DAT... ...in het winkelcentrum van Nesselande echt van alles te vinden is? Van een tandarts tot een kledingwinkel.
26
Voorzieningen Voorzieningen en bezienswaardigheden Voorzieningen en Bezienswaardigheden zijn overal aanwezig in Nesselande. Een voorbeeld daarvan is het schitterende winkelcentrum. Alle standaard dingen die u in een woonwijk niet zou willen missen zijn aanwezig. Een metrostation, de Albert Heijn, een Rabobank, speeltuinen voor de kinderen, een recreatieplas, een watersportclub, kinderdagverblijf, sportverenigingen enz. In Nesselande hoeft u niets te missen!
27
WIST U DAT... ...de metro in Nesselande helemaal door rijd naar het centrum van Schiedam? Nesselande is dus via het openbaar vervoer erg goed bereikbaar.
28
Voorzieningen
29
30
Waterbalans
Infiltratie: Als water aan het grondoppervlak, door de grond heen zakt en bij het grondwater komt. Kwel: Als grondwater aan het grondoppervlak komt. Meestal doordat de waterdruk te groot wordt. 31
WIST U DAT... ...de naam Rotterdam van de Rotte komt? In de 13e eeuw werd er een dam gebouwd in de Rotte. Het dorp dat ontstond toen de eerste mensen hun huis op die dam gingen bouwen, groeide uit tot de wereldhavenstad Rotterdam.
Gemaal zie pagina 38, 39.
32
Watersysteem
Waterweg De Rotte begint in Moerkapelle en stroomt langs de Rottemeren en de Zevenhuizerplas langs het Bergsche bos. Uiteindelijk gaat de Rotte via de Stokviswater over in de Nieuwe Maas. De Rotte voert een groot deel van het water uit Zuidplas en de Eendrachtspolder af.
33
Verhard oppervlak In stedelijk gebied is bijna al het oppervlak verhard. Een verhard oppervlak voert het water veel sneller af dan een natuurlijke ondergrond. Bij hevige regenbuien kan het voorkomen dat de riolering het water niet snel genoeg af kan voeren. Daarom wordt er tegenwoordig steeds meer gekeken naar tijdelijke waterbergingsgebieden, in Nesselande is dat het Rietveldpark.
Zie ook pagina 38,39.
34
Watersysteem
35
36
Watersysteem
Gescheiden riolering In Nesselande is een gescheiden rioolsysteem aangelegd. Dat betekent dat afvalwater (riolering uit het huis) niet vermengd wordt met het relatief schone regenwater. Dit is beter voor de filters die het afvalwater moeten zuiveren en milieuvriendelijker. Het regenwater kan zonder enige behandeling op het oppervlaktewater gestort worden. Tegenwoordig is dit standaardprocedure voor elke nieuwbouwwijk, voorheen werd regenwater en afvalwater altijd gemengd.
37
Rietveldpark Het Rietveldpark dient een multifunctioneel doel. Naast de zichtbare bestemming, zoals de elektriciteitsmasten en de metrobaan, functioneert het Rietveldpark ook als waterberging. Bij heftige regenval kan het Rietveldpark het overtollige water uit de verharde woonwijk tijdelijk opslaan. Zo worden de gemalen van Rotterdam ontzien en komen de straten niet onder water te staan.
38
Watersysteem
WIST U DAT... ...het dagelijks bestuur van deelgemeente Prins Alexander in september heeft besloten een aantal ganzen te vangen en op een andere plaats in Nederland uit te zetten? De populatie werd te groot en de dieren begonnen ernstige voerlast voor de omwonende te veroorzaken.
39
40
Watersysteem
Gemaal ir. J.M. Leemhuis-Stout Het overtollige water uit de eendrachtspolder wordt door dit gemaal vijf en een halve meter omhoog in De Rotte gepompt. Het gemaal pompt 135 000 liter water per minuut. Dat zijn 9000 colaglazen per seconde.
41
Duikers Een Duiker is belangrijk voor het watersysteem omdat het zorgt voor circulatie, het verbind verschillende wateren waardoor er een stroming ontstaat. Omdat het gebied door duikers in verbinding met elkaar staat, kan het gebied ook makkelijker gemalen worden. Stromend water is goed voor de waterkwaliteit, stilstaand water wordt troebel, groeit snel vol met kroos en veroorzaakt stankoverlast.
42
Watersysteem
43
grondwater Omdat Nesselande gemiddeld vier meter onder zeeniveau ligt, zal het grondwater dan ook hoger bij de oppervlakte liggen. Hoge grondwaterstanden kunnen overlast veroorzaken, niet alleen voor mensen, ook planten groeien slecht in drassige omgevingen. Daarom reguleren de waterschappen de grondwaterpeilen, om wateroverlast te beperken.
44
Watersysteem
45
46
Watersysteem
grondwater Niet alleen een te hoge grondwaterstand kan problemen veroorzaken. Bij lage grondwaterstanden kunnen planten moeilijk vocht onttrekken aan de bodem om te groeien. Maar lage grondwaterstanden kunnen ook paalrot veroorzaken aan oude funderingen. Ook hierom reguleren de waterschappen de grondwaterpeilen.
47
48
Buurtonderzoek waarde van water
49
Dunea Het kraanwater in Nesselande wordt geleverd door Dunea. Dunea transporteert water uit de Afgedamde Maas naar het duingebied tussen Monster en Katwijk. De duinen hebben een sterk filterende werking, Dunea pompt het water vervolgens diep in de duinen weer omhoog. Gemiddeld doet het water er twee maanden over om door de duinen te sijpelen, ongewenste bacterien en virussen worden zo op een natuurlijke manier onschadelijk gemaakt. Vervolgens wordt het water nog eens zorgvuldig gezuiverd in speciale filters om aan de hoogste kwaliteitseisen te voldoen.
50
Kraanwater
WIST U DAT... ...er in Nederland hogere eisen worden gesteld aan kraanwater dan aan bron of mineraalwater? Kraanwater wordt zorgvuldig gezuiverd, bron en mineraalwater worden zonder behandeling in een fles gedaan. 51
52
Bebouwing
Afwisseling Nesselande is een moderne woonwijk. Alle soorten bebouwing zijn nieuw. Wat opvalt in Nesselande is de afwisseling. Er zijn veel soorten gebouwen en dit allemaal in een wijk. Erg bijzonder is de waterwijk van Nesselande. Zie ook pagina 54 t/m 59.
53
Water Water is de bindende factor in Waterwijk. Iedere bewoner in de Waterwijk voelt zich ermee verbonden. Iedere bewoner heeft die fascinatie voor water. De ene bewoner omdat het water rust geeft, de ander vanwege het watersporten. Voor iedere waterliefhebber wat wils. Maar bovenal is de wijk ĂŠĂŠn, doordat ze allemaal iets gemeenschappelijks hebben: de fascinatie voor water.
54
Bebouwing
Waterwijk Het noordelijke deel van Nesselande bestaat uit het wijkdeel Waterwijk. Deze wijk bestaat voornamelijk uit waterwoningen. De wijk ligt midden in een plas water. Alle kavels worden omringd door water. De gebouwen zijn bereikbaar door normale wegen die door de wijk lopen en door waterwegen.
55
56
Bebouwing
Vrije kavels Een groot deel van de kavels in de waterwijk kan vrij bebouwd worden door de kopers. Hierdoor ontstaan er verschillende unieke gebouwen en krijgt de wijk een gevarieerd karakter.
57
58
Bebouwing
59
Tuinstad
Plannen De plannen voor de toekomstige uitbreiding liggen al klaar. Nesselande blijft zich ontwikkelen.
60
Toekomst
Badplaats
61
Pagina
Bronnen
1-64
Fotografie: Oskam, V.
10,11
Waterweetjes Waterland http://www.waterland.net/index.cfm/site/Nederland%20Waterland/ pageid/F062CA1C-9688-FD17-1DF7B113019D5FEE/index.cfm Geraadpleegd 4-12-2010
12,13,14,15
Wit, O. de (2010). Geschiedenis. http://www.hvpa.nl/site/6/Geschiedenis.html Geraadpleegd 13-12-2010 Mulder, L. (2009). De Eendrachtspolder http://www.nesseweb.nl/buitenruimte/historie/91-de-eendragtspolder Geraadpleegd 13-12-2010 Deelgemeente Prins Alexander (2008). Nesselande: de wijk in beeld. www.prinsalexander.rotterdam.nl/smartsite2123019.dws Geraadpleegd 13-12-2010
16,17
Recreatie Zuid-Holland http://www.recreatiezuidholland.nl/content/gebieden_detail.asp? menu=0010000_000000_000040_000000 Geraadpleegd 11-12-2010
18,19
Port Nesselande: eten, drinken, een jachthaven en teleskibaan http://www.rotterdam-nesselande.nl/nieuws/zuidplas/rotterdam/ nesselande/wonen/2010/02/16/port-nesselande-eten-drinken-eenjachthaven-en-teleskibaan/ Geraadpleegd 12-12-2010
20,21
Natuur– en recreatiegebieden in Zuid-Holland http://www.recreatiegebied-rottemeren.nl/v_routes/print.asp? screen=1&n_code=11 Geraadpleegd 12-12-2010
22,23
Watersportadvies Jachthaven Port Nesselande http://www.wsvbuurman.nl/eindrapport%2027%20maart%202009.pdf Geraadpleegd 12-12-2010
24,25,26,27,28,29
HVA Heuvelman Betreft http://www.hvavastgoed.nl/projecten/14-winkelcentrum-newportnesselande Geraadpleegd 12-12-2010
32,33
Wikipedia artikel Rotterdam http://nl.wikipedia.org/wiki/Rotterdam Geraadpleegd 14-12-2010 Google Maps maps.google.com Geraadpleegd op 13-12-2010
34,35
62
Hoogheemraadschap van Rijnland Beleidsregel 4 Compensatie verhard oppervlak http://www.rijnland.net/regelgeving/ beleidsregel_4_compensatie_verhard_oppervlak Geraadpleegd 2-12-2010
Verantwoording 36,37
Rioolgemalen in Nesselande in kunststof put, ASZwaans http://www.aszwaans.nl/diversen/Gemalen%20in%20PE-putten.pdf
38,39
Verkleinen ganzenpopulatie Nesselande, Nesseweb http://www.nesseweb.nl/buitenruimte/buitenruimte-algemeen/216-verkleinenganzenpopulatie-nesselande Geraadpleegd 13-12-2010
40,41
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard http://www.schielandendekrimpenerwaard.nl/bij_u_in_de_buurt/gebied_noordmidden#PagCls_258462 Geraadpleegd 13-12-2010 Tekening Oskam, V.
42,43
Samenvatting deelgemeente waterplan prins alexander http://tinyurl.com/27a5jsk Geraadpleegd 30-11-2010
50,51
Dunea duin&water http://www.dunea.nl/renderer.do/menuId/60602/returnPage/59756/ Geraadpleegd 13-12-2010 Kennis van kraanwater http://www.kraanwater.nu/Pages/Zoek.aspx?k=bronwater Geraadpleegd 13-12-2010
54,55,56,57,58,59
Palmbout - Urban Landscapes. Ontwerp voor een exclusieve woonbuurt in het uitbreidingsplan Nesselande, Rotterdam http://www.palmbout.nl/downloads/070.pdf Geraadpleegd 13-12-2010 Gemeente Rotterdam. nesselande waterwijk vrije kavels. http://www.rotterdam.nl/eCache/TER/11/18/975.html Geraadpleegd 13-12-2010 Blauw Architecten (2008). Wonen aan het water. Negen luxe watervilla’s in Nesselande. http://blauw-architecten.nl/document/water-riet-luxe-watervillasnesselande/ Geraadpleegd 13-12-2010 Tekening Lobik, M.
60,61
Nesselande Rotterdam Waterwijk informatieboek vrije kavels http://www.rotterdam.nl/OBR/Document/Gebiedsontwikkeling/ Informatieboekje.pdf Geraadpleegd 4-12-2010 Bouwfonds ontwikkeling Hollands goed heerlijk wonen in Nesselande http://www.hollandsgoedwonen.nl/downloads/ BFDE090583_brochure_Hollands_Goed_6.pdf Geraadpleegd 6-12-2010 Tekeningen Veenema, D.
63
Vijf eerstejaars watermanagement studenten presenteren het watersysteem van Nesselande zo visueel mogelijk. Tekst is enkel ondersteunend, foto’s en illustraties laten zien hoe het watersysteem in een wijk functioneert. Toegankelijk voor iedereen, in begrijpelijke taal geschreven.