Ordtak frå Hitra

24. Å skit i kål’n og eta’n opp sjøl. (Forkl: Først håne og sidan godta) 25. Når’n ha gjort det ein kainn, da e det itj meir å gjærra. (Da kan ein ha godt samvet) 26. Det va itj gjort på ein dag å bøgg Rom. 27. Kvar har sin tykkj. (tykkj = smak) 28. Aillmanns venn e ingens venn. (Om sjølstendigheit og karakter) 29. Det gjer no monn at mya (myggen) pesse i havet óg. (Om ein liten innsats i ein stor heilskap) 30. Ein mei går no på ein vei. (Forkl: Det er ikkje lett for ein person å gjere fleire arbeid på same tid) 31. Det e ingen tater om han itj har hoinnj (hund) (Om statussymbol) 32. Det kråka itj vil ha sjøl, gir’a åt ongan sin. (Satirisk, om falsk omsorg) 33. Det e best vennan som ilt kjems. (Forkl: Eit godt venskap kan vera sårbart) 34. Kua glømme fort at ho ha vore kalv. 35. Det e ingen så lang at’n itj må tøy sæ, eiller så liten at’n itj må bøy sæ. 36. Det e mang dau manns arvinga. (Herrelaust gods vil alltid freiste) 37. Dem som legg i somma seng, dem spelle óg på somma streng. 38. Slik vettet e inn, slik kjem det óg ut. 39. Det e gaill i morten óg. (Gaill = sinne) (Forkl: Det kan vere mykje sinne i ein liten kropp) 40. Håbrann e ein god fesk, … han kjem igjen. (Ironisk, om hyppige besøk) 41. Stekk du annsmanns ban i barm, da står foten ut. (Forkl: Det som ikkje er naturleg for deg, vil avsløre deg) 42. Hive du stein i bikkjehopen, da gnell den som bli træft. 43. Når vargjen skit, da skiten i dung. 44. Det e ingen så arm, at’n itj har sin avundsmainn. 45. Du må hegd frå lokke. Det e for seint når’n sjer botn. (hegd = spare) 46. Det e fleir flekkåt bikkja enn prestbikkja. 47. Kvesten kan vere god om stokken e morkjen. (Om ujamn aldringsprosess) 48. Stryk du katta på ryggjen, da sætt ho rompa rett te værs. (Ikkje alle tåler ære og anerkjennelse) 49. Det ska sterk lut åt eit skorvåt hau. 50. Når skjeia dætt, e mainn mætt. 51. Det e få som forspør sæ, men mang som forgjær sæ. 52. Et du dæ itj mætt, så sleike du dæ itj mætt heller. 53. Ha du hørt at dråppan håle ut stein? 54. Da skar (skader) itj ein rik mainn på eit au (auge). (Forkl. Mangfald gjer deg mindre sårbar). 55. Gjeita gneg no der ho e botte (=bunden) 56. Det fins hauk over hane. 57. Ære du mærra, da skit’a på skoklan. 58. Lågast gard’n e lettast kleve. (Gard’n = gjerdet. Kleve = klive) 59. Herm itj gauken, da blør’n. 60. God hane bli aller feit. 61. Låne du honnj (hunden) kaldgraut. (Da treng du ikkje klaga om du blir lurt) 62. Når hora e gammel, da blir’a helli (hellig). (Forkl. Det er lett å vere moralsk når ein ikkje lenger har lyst eller evne) 63. Av og te e løkka ber einn forstand (forstanden) 64. Han e lett å låkk, han som ætte vil hopp. 65. Aill ska no hakk på halthøna. (om mobbing) 66. Dørstokkmila e både lengst og tøngst. (om tiltaksevne) 67. Dauen må no ei oindskyldning ha. 68. Å skjærra tå skinnfell’n åvate (oppme) og skjøt på’n nemme (nedme) (om sjølbedrag) 69. Ho e framom ho som ska lær. (tida skal temme deg)

70. Det e snart gjort å pynt ei ros. 71. Det legg oftast ein dørstokk fortvart somme kor’n kjæm henn. (du kan ikkje reise fra aill motgangen) 72. Det e itj godt å gjet ddein høna som bort vil verp. (om utruskap) 73. Det må verra måt med aill god låt. 74. Hain lær i dein skolen hain går. (blir prega av miljøet) 75. Alt omsider ein einde får. Var: Allting må ein endskap få. 76. Ha’n sagt A, så må’n og sei B. 77. Støst farsken har minst bøla. (han forstår å snu seg) 78. Støst farsken har best løkka. 79. Kua ho melke ætte mulen. (innsatsen avgjer resultatet) 80. Det e von i hængan snør. (Forkl: Det er håp så lenge du freistar) 81. Det meste kan no både øyast og tøyast. (Forkl: Du kan øyde ressursane med uvettug åtferd. Eller tøye dem med forstand og omtanke.) 82. Han veit no ka’n har, men itjnå ka’n får. 83. Den som aillstan vanke, han nokka sanke. 84. Han e ailltid tom den brynnj som’n må bærra ti. (Forkl: Den som sjøl treng hjelp, har lite overskott til å hjelpe andre. (brynnj = brunn) 85. Det lønne sæ å lytt når gammelhoinj gjøyr. 86. Det e tå sin eien han skal ha det (eien = eigne) 87. Ætteåt (etteråt) veit bestaindig tosken best. 88. Du kan værra me te ords, sjøl om du itj e me te bords. (Du kan bli sitert ved bordet om du ikkje er tilstades) 89. Han vinn vel over rompa, når’n ha vonne over haue. 90. Når di onge vil leik, da vil di gamle jeip (gråte). (Dei gamle er støtt meir ålvorsvendte enn dei unge). 91. Det e mytjy mat i god drekk. 92. Der det e veitja, der bli det alltids guta. 93. Det som itj går i breidda, det går i høgda. 94. Det e den eldste bokkjen som har hardast honnja (horna) 95. Dess mei rein rote i møkka, dess meir lokte det. 96. Han tørke vel han som bløyte. (om veret) 97. Han må driv den kilen som går. (om å nytte den utvegen som gir resultat) 98. Den som kjøpe alt han ssjer, han får sea gråte når di annjer ler. 99. Spare du på øran, så kjem kronan tå sæ sjøl. 100. Nokka e ber enn itjnå. 101. Det e ingen som tar me sæ fesk åt Lofoten. Eller: potet åt Frosta. 102. Løkka ho bær den gode mann over bekken. 103. Strækk dæ itj lenger enn skinnfell’n røkk. 104. Det e godt me godt vare. 105. Kjærligheita ho fell no lik gjærn på ein lort som på ein lilje. 106. Det e dem som itj lær før dem lær på skinne. 107. Itj all rir somma dan som dem sale. (om å vere seindrektig) 108. Takk e lite å få kjærring og onga me. 109. Betal får no den gjerra som sist leve. (ironisk ved kjøp på avbetaling) 110. Det e tå bånnj (barn) og tollåt folk ein ska få hør sannheita. 111. Når sjuttua rinn imot bakk, da e’a rettelig tynn. (om å vera overdriven fornem) 112. Den som kjem føst åt kveinna, får føst mælla. 113. Ønsk i den ein handa og skit i den ainner, da ska du sjå ka for ei hand du får mest i. (om overdriven optimisme) 114. Hopp opp som ein hjort og dætt-ned som ein lort. (om å overreagere) 115. Det e alltida visa for den som vil søng. 116. Den som kveskre, han lyg. 117. Det bli mangt i nøda nøtta.

118. Den som ondt gjer – han ondt reiest. (Forkl: Den som gjer ondt, kan vente seg eit ondt endelikt) 119. Det e lett å skjærra reime tå ainnmainns røgg. 120. Du sjer ingen lenger enn åt tennj (tennene) 121. Du sakne itj kua før båsen e tom. 122. Når tosken kjæm åt by’n, får kremmar’n pæng. 123. Når’n vise ban (barn) te by – må’n sjøl ætte på ny. (om ikkje å vera ærendsfør) 124. Nybøtta e no alltid kvitast. 125. All ska herre værra. Ingen vil børa bærra. 126. Når krubba e tom, biss hæstan. 127. Attest i båten, fremst i kjerka og inst i helvete. (øvrigheita satt fremst i kjerka. Dei satt og bakerst i skyssbåten) 128. Det bynne me ei knappnål og endest me ei sølvskål. (om tjuveri) 129. Godtfolk får godt ver, - fattigfolk får stilla. (Merknad: God seglbør vart rekna som godt ver. Fattigfolk blir her sett opp som motstykke til «godtfolk» (?) 130. Det står itj på når’n bærre har trua god. 131. Det ein smæling som sjer på flaska. (smæling = smålig person) Forkl.: Det vart sett på som smålig å sjå etter kor mykje det minka på flaska når ein skjenka rundt) 132. Det kan værra mangt eit godt hau under ein skral hatt. 133. Det rop’itj det holet som e folljt. 134. Det e skam å eta mykje, men det e stør skam å elt lite. (elt=levne, legge att) 135. Du står itj for likart mainn enn maten. (Forkl: Det var ofte store familier i det gamle samfunnet. Det kunne vera trongt ved matbordet og stundom snaut med mat. Mat og matstell var omfatta med stor respekt) 136. Bølj itj før du e stanga. 137. Det går itj an å forander ei gammel ku. (om preging, inngrodd vane og ruutine) 138. Han får bruk vettet den som har det. 139. All vil høgg, - men ingen vil hold-ti øksskafte. (om ulyst til å ta ansvar) 140. Det e ingen som bli lasta før’n ska gift sæ, eiller rosa før’n e dau. 141. Det som e med synda bekomme, - ska med synda forgå. 142. Det som e nerast hjerte, kjem fremst på tonga. 143. Det du gjømme for din eien monnj (munn) nyt sea både katt og hoinnj (hund). (om planlaus sparing) 144. Det e itj godt om å hold det ein itj har i handa. 145. Det kjem itj i hop før det e lekt (likt). 146. Det e itj rætteleg gæli før det e gæli på bægge si (sider). (bruka om ekteskapsproblem) 147. Han må flyg som en e fjera (fjøra) (Var: flyg itj høgar enn du e fjera) 148. Det e jamnen som dræg. (Forkl: det er det solide og jamne som i lengda gir resultat) 149. Det e itjnå som duge uprøvd. 150. Mykje vil ha meir. Fan vil ha fleir. (om griskhet)

Kilde:

• Artikkelen sto på trykk i årboka for Fosen historielag 1977