DROOMHUIS HETE ZOMER? 12 DUURZAAM Slimme oplossingen van 88 Warmtepomp zorgt
de Klimaatexpert
HOE HARM EDENS DUURZAAM LEVEN LEUK MAAKT
voor heerlijk koel huis
EDITIE 4 / € 6,95
DE BESTE IDEEËN VOOR DUURZAAM WONEN
MOOI & ISOLEREND
ZO LEG JE EEN GROENDAK AAN
EDITIE 4
WWW.GROENERWONEN.COM
DE B E ST E I DE E Ë N V O O R DUUR Z AAM WO N EN
GEZOND BINNEN KLIMAAT MET STRO EN KALKHENNEP
NOG MEER OPBRENGST: NIEUWSTE TRENDS ZONNE-ENERGIE
02001
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 3 0 0 6
Verwarmen of koelen doe je duurzaam met een Daikin warmtepomp of airco
Is jouw huis al Ready voor een warmtepomp? Doe nu de gratis warmtepomp-check op:
Snel meer weten of komen kijken en luisteren naar een airco of warmtepomp? Bel 088-3245421
hetnieuweverwarmen.nl Hoofdsponsor KNSB
PARTNER VAN SCHAATSEND NEDERLAND
VOORWOORD DOOR JACQUELINE LEENDERS
Pak die zon! Op ons platte dak liggen sinds zeven jaar zestien zonnepanelen en al die jaren profiteerden we van de gunstige salderingsregeling en uiteraard hebben we ook de btw op de panelen teruggevraagd. Kortom: inmiddels hebben we gratis stroom, want de panelen hebben zich wel terugverdiend. Een zinvolle investering dus, zowel voor het milieu als voor de eigen portemonnee want op de bank levert je geld niks op. Ik vond het destijds wel een avontuur. Onze buurt telde slechts één ander huis met zonnepanelen. We hebben daar aangebeld en ons laten voorlichten door de bewoner die enthousiast grafieken van de opbrengst liet zien op zijn tablet. We verdiepten ons in de voordelen van ‘portrait’ en ‘landscape’, in het aantal panelen dat er op ons dak past en de juiste hellingshoek. Uiteindelijk hebben we ons aangesloten bij een collectieve aankoop van panelen en kregen daarom ook nog een mooie korting bij de aanschaf. In het begin keek ik dagelijks op de bijbehorende app. Het is zo leuk om te zien dat je zelf stroom opwekt. Bijna automatisch ga je ook zuiniger om met je energieverbruik. Zonde om al die zelf opgewekte stroom zomaar te laten vervliegen door deuren open te laten staan en overal licht te laten branden. En je kunt best korter douchen en ja, dat geldt ook voor pubers. Inmiddels is zeker 30 procent van de woningen in onze buurt voorzien van panelen. Als je op de geluidswal klimt die langs de huizen ligt, heb je een mooi overzicht. Het valt dan ook meteen op dat de panelen bij iedereen iets anders zijn geïnstalleerd, alhoewel de huizen allemaal min of meer hetzelfde zijn. Soms liggen de panelen rug aan rug als een soort puntdakje, soms staan ze in de lengte, soms in de breedte, soms liggen ze vrij plat op het dak, andere staan juist meer rechtop. De ontwikkelingen op het gebied van zonnepanelen gaan razendsnel. Je kunt nu bijvoorbeeld ook kiezen voor panelen in combinatie met een zonneboiler of je neemt bifacial-panelen, die aan beide kanten stroom op kunnen wekken zoals je kunt lezen in ons dossier Zonne-energie. Daarin ook aandacht voor de financiering van de panelen en de salderingsregeling die vanaf 2023 wordt afgebouwd. De regeling wordt vervangen door een vergoeding van je energiemaatschappij die minder riant is dan de huidige regeling. Toch is de verwachting dat de aanschaf nog steeds rendabel is, omdat de panelen steeds efficiënter worden. Ook vertellen we welke keurmerken er bestaan, zodat je zeker weet dat je met een erkende en vakbekwame installateur in zee gaat. Het wachten is nu nog op een betaalbare thuisbatterij waarin je je eigen energie kunt opslaan voor later gebruik. Nu functioneert onze elektrische auto nog als thuisbatterij. Zodra de zon schijnt en we veel energie opwekken, leg ik de auto snel aan de lader. We kunnen nu nog voor een mooie prijs terugleveren aan het net, maar rijden op je eigen zonnestroom voelt gewoon veel fijner.
‘Zonde om al die zelf opgewekte stroom zomaar te laten vervliegen door deuren open te laten staan en overal licht te laten branden.’
Geïnspireerd geraakt door het tijdschrift? Heb je tips en ideeën voor de redactie? Mail ons via groenerwonen@vipmedia.nl
GROENERWONEN
3
GROENE TRENDS 2
1
Foto: Jasper Leonard
HIP EN HERBRUIKBAAR (1) Steeds vaker kiezen we voor onze eigen herbruikbare groente- en fruittasjes in plaats van de plastic wegwerpvariant. Deze tasjes van Gekkiggeit zijn wel héél erg leuk. Ze zijn handgemaakt van duurzame materialen en gezeefdrukt met ecologische inkt op waterbasis. Met leuke prints als ‘Feelin’ Peachy’ en ‘I wish pizza was a vegetable’ zijn de zakjes een vrolijke verschijning. Met het touwtje knoop je ze gemakkelijk dicht. Ook handig: ze zijn wasbaar. € 3,95 via gekkiggeit.nl EEN GROEN DAK? DAKKAN! (2) Op 18, 19 en 20 september organiseert de stad Antwerpen voor de tweede keer het dakenfestival DAKkan. Met dit festival wil de stad laten zien dat groendaken, regenwateropvang, energie opwekken en het vergroten van de publieke ruimte hand in hand kunnen gaan. Een dak hoeft immers niet gewoon de bovenste laag van een gebouw te zijn, er zit veel potentieel in om daar mensen te ontmoeten, op een bijzonder wijze kennis te maken met de stad of te genieten van een cultureel programma op hoogte. Wil je een bijzonder of geschikt dak aanmelden? Of ben je benieuwd naar meer informatie? Kijk dan op dakkan.be
3
6
GROENERWONEN
WINDTURBINE IN JE ACHTERTUIN (3) Een windturbine in je tuin om zelf windenergie op te wekken. Gek? Nee hoor, het kan! Het innovatieve bedrijf Flower Turbines wil windenergie voor iedereen mogelijk maken. Grote windmolens kunnen vanwege lawaai en grootte niet in een stedelijke omgeving worden geplaatst. De Flower Turbines zijn relatief klein (1-6 m), stil en efficiënt en presteren nog beter als je er meerdere bij elkaar zet. Deze eigenschappen én het esthetisch ontwerp moet ervoor gaan zorgen dat wind in de gebouwde omgeving een bijdrage kan leveren aan onze duurzaamheidsambities. Met de Flower Turbines kun je ook je scooter of fiets opladen. flowerturbines.com
DUURZAME BODEMBEDEKKER! (4) Perzikstenen, zoals de hardhouten kernen van perziken heten, blijken bijzonder geschikt als duurzame bodembedekker. Door hun structuur en kleur hebben de decoratieve Nocciolo perzikstenen bovendien een warme uitstraling. Maar bovenal: de perzikstenen verwaaien niet, vergaan niet en spoelen ook niet weg, ze zijn dus buitengewoon duurzaam. Je kunt de perzikstenen onder andere toepassen op de oprit, in plantenbakken en in borders of op looppaden. nocciolo.nl
4
5
SUBSIDIE OP ELEKTRISCHE AUTO’S (5) Het kopen van een elektrische auto wordt dit jaar aantrekkelijker gemaakt door een subsidie. Vanaf 1 juli kunnen mensen namelijk aanspraak maken op een subsidie van € 4000 bij een nieuwe, en € 2000 bij een tweedehands elektrische auto. Dit heeft minister Stientje van Veldhoven voor Milieu & Wonen afgesproken met milieu-organisaties en autoverenigingen. Het ministerie hoopt door middel van de subsidie de verkoop een boost te geven en wil het aantrekkelijker maken voor particulieren om een elektrische auto aan te schaffen. De verkoop van elektrische auto’s kelderde dit jaar, nadat de bijtelling verhoogd werd naar acht procent.
6
Samen leasen is goedkoper dan individueel leasen of een eigen auto.
DEELNEMEN (6) DEEL is een initiatief van Walter Dresscher, Irene Rompa en Bastiaan Meijer. Het doel? “Wij willen bewoners helpen hun eigen lokale coöperaties op te richten, waarmee zij auto’s en andere voertuigen kunnen delen.” Een coöperatie bestaat uit buurtgenoten die samen bijvoorbeeld vijf auto’s leasen en daarvan de kosten delen, waardoor ze bijna altijd stukken goedkoper uit zijn dan wanneer ze individueel leasen of een eigen auto hebben. Als coöperatie heb je minder auto’s nodig dan wanneer je elk een eigen auto hebt en die in de straat parkeert. Hierdoor ontstaat er ook meer ruimte. Niet alleen auto’s, maar ook bijvoorbeeld (bak)fietsen of andere voertuigen kunnen gedeeld worden. Kijk voor meer informatie op wijzijndeel.nl
GROENERWONEN
7
7
ALTIJD EEN AFVALBAKJE (7) Een afvalbakje to go, om te voorkomen dat je auto vol rommel ligt of gewoon om altijd een plek te hebben om vuil weg te gooien. Flextrash is dé uitkomst. Een handig stoffen prullenbakje, gemaakt van oude plastic flessen. Flextrash is er in drie maten, 3, 5 en 9 liter, zodat je altijd een gepaste maat hebt. Met behulp van handige clips hang je Flextrash gemakkelijk op. De prullenbakjes zijn wasbaar en door een Flextrash aan te schaffen steun je ook nog eens het goede doel. De helft van de nettowinst gaat naar MWC Foundation, een organisatie die zich inzet om plastic afval te verminderen, onze vissen en koralen te beschermen en de oceaan schoon te maken. Vanaf € 18,95. Flextrash.com/nl/
8
IKEA ZEGT NEE TEGEN WEGWERPPLASTIC (8) Sinds 1 januari 2020 vind je geen plastic wegwerpproducten meer bij IKEA. De ban op wegwerpplastic vormt een belangrijke stap naar de doelstelling om tegen 2030 enkel gerecycled of hernieuwbaar plastic in het assortiment en verpakkingen te gebruiken. Ook in de horeca doet IKEA wegwerpplastic in de ban. Vanaf nu zijn er enkel bekers, bestek en borden gemaakt van hernieuwbare grondstoffen in gebruik. Daarnaast investeert het bedrijf in de ontwikkeling van steeds meer producten van gerecycled of bioplastic.
IKEA doet wegwerpplastic in de ban. 9
LEZERS ACTIE!
8
GROENERWONEN
KEURING ZONNEPANELEN (9) Wanneer je zonnepanelen installeert of dit laat doen, ga je er te goeder trouw vanuit dat dit veilig gedaan is. Toch hoor je helaas nog regelmatig over onjuiste installaties of zelfs brand. Met deze berichtgeving groeit ook de behoefte naar een onafhankelijke beoordeling. TÜV Nederland biedt gedegen keuringen op de (brand)veiligheid van je PV-installatie. Tijdens een zonnepanelenkeuring van TÜV Nederland wordt er gekeken naar de betrouwbaarheid en veiligheid van de installatie. Ervaren inspecteurs kijken onder andere naar de materiaalkeuze, veiligheid en betrouwbaarheid van de installatie en de optimale ligging, en verrichten metingen om bijvoorbeeld te achterhalen of er geen lek aanwezig is. Speciaal voor Groener Wonenlezers biedt TÜV deze keuring nu aan voor € 500. Kijk voor meer informatie en de voorwaarden op tuv.nl/groenerwonen of mail naar elektro@tuv.nl
10
SUPER SHAMPOOBAR (10) Samen met het Wereld Natuurfonds strijden tegen de plastic soep. Dat kan met de aanschaf van deze shampoobar. De giftset, leuk om te geven én om te krijgen, bevat een shampoobar, bodybar en een zeepschaaltje van bamboe. Goed om te weten: een shampoobar staat gelijk aan drie plastic flessen shampoo en gaat gemiddeld 80 wasbeurten mee. Dit geldt ook voor de bodybar. Er zijn verschillende versies te verkrijgen, voor elk haartype: voor droog & krullend haar (Honing), voor vet haar (Lavendel) en voor een gevoelige hoofdhuid (Jasmijn). € 19,95 via allebeetjeshelpen.wnf.nl
11
KRNWTR (11) Onderweg tijdens het tanken even snel je waterfles vullen? Dat kan in Vianen bij tankstation Shell Kooijman. Hier staat het eerste KRNWTR-to go tappunt van Nederland, waar je eenvoudig gefilterd, gekoeld of bruisend water kunt tappen. Zo hoef je onderweg geen flesje water te kopen, maar kun je je eigen herbruikbare fles meenemen. Tien jaar geleden richtten twee vrienden Social Enterprise KRNWTR op in de strijd tegen plastic afval. Maar ook willen ze het drinken van kraanwater promoten. Dit doen zij door het leveren van watertappunten, design karaffen, glazen, waterflessen en natuurlijke siropen. 5% van de omzet van nieuwe klanten investeren zij in initiatieven die de plastic soep verminderen.
GOED VOOR JE DIER ÉN DE WERELD (12) Goede voeding heeft - net als op mensen - een positief effect op hond en kat. Ze krijgen een mooiere vacht, betere stoelgang en betere energiebalans. Ook minder jeuk en minder allergieklachten zijn veelgehoorde verbeteringen na de overstap op Yarrah. Dit is biologische diervoeding van zeer goede kwaliteit, zonder de natuur onnodig te belasten. Yarrah analyseert grondstoffen, voordat deze worden verwerkt en controleert of deze ook écht biologisch zijn. Ook controleert men persoonlijk bij leveranciers dat de dieren een beter leven hebben. Pas als Yarrah zeker weet dat het goed is, stopt zij het in haar voer. Dit voer is er voor de bewuste dierenvriend die nét even verder kijkt en die het juiste wil doen. Yarrah heeft voer voor elke hond en kat. yarrah.com
12
GROENE TRENDS GROENERWONEN
9
13
GEMAAKT VAN ANANAS! (13) Al eens gehoord van Piñatex? Dit is een duurzame en innovatieve textielsoort die wordt gemaakt van de bladeren van ananasplanten. Na de oogst van de vrucht blijven de bladeren over, maar als bijproduct vormen ze een extra bron van inkomsten voor de boeren. Het Britse vegan horlogemerk Votch verkoopt, naast stalen en vegan-leren bandjes ook horloges met bandjes van Piñatex. Met een horloge met een bandje van deze stof draag je bij aan een betere toekomst voor de boeren en voorkom je verspilling. Votch Rose gold & Piñatex kost € 158,07. Votch.co.uk
15
SLIMMER ONLINE SHOPPEN (14) Nederlanders kunnen slimmer online shoppen volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal. Zo gaat zestig procent van de online bestelde schoenen retour naar de webshop. Zonde, want miskopen en bezorgmissers betekenen extra vervoer en dus extra CO²-uitstoot. Milieu Centraal geeft een aantal shoptips om missers te voorkomen. Een voorbeeld van zo’n tip: voorkom spoedbezorging. Meer tips lees je op groenerwonen.com/ slimmer-online-shoppen
14
TIP Meer duurzame trends en nieuwtjes volgen? Kijk dan op groenerwonen.com/categorie/nieuws
10
GROENERWONEN
Beeld: Shutterstock e.a.
NOWA IS NO WASTE! (15) Sieradenmerk Nowa, wat staat voor No Waste, maakt sieraden met een heel bijzondere oorsprong. Het zilver en goud dat gebruikt wordt, komt uit oude mobieltjes. Deze worden in Afrika ingezameld door Closing The Loop, een organisatie die werkt aan het oplossen van het elektronisch afvalprobleem. Nowa-oprichters Josette en Joyce werkten voor Closing The Loop en zochten naar een manier om het e-waste probleem tastbaar te maken. En het probleem is vrij groot: jaarlijks worden er zo’n 2 biljoen telefoons geproduceerd en 70% van alle telefoons die worden hergebruikt komt in Afrika of Azië terecht. Ze ontwikkelden twee sieradenlijnen. De tweede lijn werd onlangs gelanceerd en bestaat uit verschillende hangertjes. Voor elk hangertje zijn vier telefoons nodig. Er zijn drie ontwerpen en de sieraden zijn te koop vanaf € 39,95. nowa.com
DOE MEE & WIN 3x
3x
1
Starter Pack Ecopods (1)
Cadeaubon € 50 voor duurzame natuurverf (3)
Met Ecopods kies je voor de nieuwste manier van ecologisch schoonmaken. Dankzij de wateroplosbare capsules hervul je gewoon thuis en zeg je nee tegen plastic afval. De capsules nemen nauwelijks plaats in beslag en bevatten geconcentreerd product op basis van natuurlijke ingrediënten. De verstuivers blijf je telkens hergebruiken en belanden zo dus niet op de afvalberg. In het Starter pakket vind je alle producten terug om te starten met ecologisch, zero waste schoonmaken. Prijs Starter Pack Ecopods € 29,94. www.ecopods.be GROENER WONEN MAG 3X EEN STARTER PACK ECOPODS WEGGEVEN.
Met de duurzame natuurverf van de Natuurverfwebshop klaar je iedere schilderklus binnen en buiten. De verf bestaat uit zo veel mogelijk herwinbare grondstoffen, natuurlijke aarde en minerale pigmenten, en is vrij van oplosmiddelen. Hij is biologisch afbreekbaar en past daarom in de ecologische kringloop. Bovendien is de verf veilig voor de gezondheid en zorgt deze mede voor een gezond binnenklimaat. Door mee te dingen, maak je kans op een cadeaubon van € 50 om te besteden aan deze duurzame natuurverf. www.natuurverfwebshop.nl GROENER WONEN MAG 3X EEN CADEAUBON VAN € 50 WEGGEVEN.
5x
2x
boek Een opgeruimd gezin (2)
Iedereen is gelukkiger met meer flow in huis. In dit boek leer je handige tips en trucs om thuis met het gezin, zonder rommel en chaos, optimaal te functioneren. Deze inspirerende methode is een combinatie van Zweeds minimalisme en Japanse wijsheid. Je huis wordt omgetoverd tot een warm en gezellig thuis, vrij van frustraties en vol rust. Dit positieve en toegankelijke pleidooi is zowel herkenbaar als buitengewoon praktisch. Prijs € 20. www.kosmosuitgevers.nl GROENER WONEN MAG 5 EXEMPLAREN VAN EEN OPGERUIMD GEZIN WEGGEVEN.
Stekkie Small (4)
2 4
3
Stekkie is de onderhoudsvrije, groene natuur in een afgesloten fles. Handgemaakt in tweedehands glas en rijkelijk gevuld met levende, kleurrijke en tropische planten. We noemen het een biotoop of mini-ecosysteem, omdat deze ‘plant in fles’ ervoor zorgt dat het water en de voedingsstoffen daarin constant gerecycled worden. Omdat het ecosysteem zelfvoorzienend en gesloten is, hoef je deze nóóit meer water te geven. Ook als je geen groene vingers hebt, kun je voortaan zorgeloos genieten van mooi groen. Stekkie Small kost € 89,95. Zie voor andere Stekkies www.stekkie.shop GROENER WONEN MAG 2X EEN STEKKIE SMALL WEGGEVEN.
MEEDOEN? Ga naar www.groenerwonen.com/winnen en vul het formulier in. Dit kan tot 3 juni 2020. De winnaars krijgen vanzelf bericht.
GROENERWONEN
11
Warmere vloer, meer comfort en gezondere woning
TONZON, ANDERE TECHNIEK, BETER ISOLEREND EFFECT
KLIMAATEFFICIËNT
Vloeren verliezen vrijwel alle warmte door uitstraling naar de kruipruimtebodem en
Alle broeikasgassen die wij
fundering. Andere soorten isolatie (zoals het in de nieuwbouw gebruikte EPS)
uitstoten, dragen bij aan de
beperken wel het warmteverlies door geleiding maar stralen de doorgelaten warmte
versnelling van het broeikas-
aan de onderkant gewoon uit. Zo lekt 24 uur per dag warmte aan de onderkant weg,
effect. Daarom moeten we gaan
waardoor nieuwbouwwoningen met vloerverwarming nog niet echt energiezuinig zijn.
letten op de klimaatkosten die
Het unieke TONZON Thermoskussen reduceert deze warmtestraling trapsgewijs tot
wij maken wanneer we ener-
vrijwel nul. De vloer wordt sneller warm en de eindtemperatuur is hoger bij een lagere
gie willen besparen. Hoeveel
luchttemperatuur. Meer comfort met minder energieverbruik.
energie nodig is bij de productie, transport en installatie van een
“TONZON Vloerisolatie zorgt ook bij nieuwere woningen nog voor een stijging van het wooncomfort en een lagere gasrekening.”
materiaal weegt mee in hoe ‘klimaatefficiënt’ een materiaal daadwerkelijk is. De uitspraak dat alle isolatiematerialen goed zijn omdat ze alle energie
SCHONE DROGERE KRUIPRUIMTE
besparen, is daarom niet juist.
Het wonen boven een vochtig gat in de grond is niet prettig en zelfs soms ongezond. Door een onderdruk wordt constant vochtige lucht uit de kruipruimte de woning ingezogen. Dit vocht moet door ventilatie weer worden afgevoerd. Dit kost energie en daar
Thermoskussen
willen we juist zo weinig mogelijk van gebruiken. TONZON Bodemfolie stopt de verdamping van vocht uit de bodem, remt het vrijkomen van schadelijk radongas en
Bodemfolie
zorgt zo voor een schone, drogere kruipruimte. Misschien wel de meest duurzame maatregel voor veel Nederlandse woningen. In de gebruiksfase biedt het talloze voordelen waaronder energiebesparing. De Bodemfolie is overigens volledig recyclebaar.
Het TONZON Thermoskussen is de meest klimaatefficiënte vloerisolatie ter wereld zo blijkt uit onderzoek van het NIBE. Voor meer informatie kijk op: www.tonzon.nl of bel 053 - 433 23 91
Zonnepanelen aanschaffen? Kies voor een leverancier, aangesloten bij SGZE Zo bent u gegarandeerd van zorgeloze stroomopbrengsten
• • • •
Aanbetaling gegarandeerd Nakoming van fabrieksgarantie Geschillencommissie Kwaliteit en deskundigheid
Bij aankoop van zonnepanelen worden doorgaans langdurige en uitgebreide garanties afgegeven. Wie garandeert u dat uw leverancier er over 10 jaar nog is? Ga voor kwaliteit, zekerheid en garantie. Kijk op www.sgze.nl voor een leverancier die is aangesloten bij Stichting Garantiefonds ZonneEnergie.
www.sgze.nl
Stapsgewijs verduurzamen Laat de zon haar werk doen! ot 60% gasbesparing zonder T extra kosten voor elektriciteit Toepasbaar in alle woningen zonder grote aanpassingen irect of in een later stadium D naar volledig gasloos mogelijk
Ons concept gaat uit van de zon. De warmte die hiermee binnen wordt gehaald is gratis. Zowel voor het warm tapwater als de verwarming. Onze vacuumbuis-collectoren met buffervat, lage temperatuur radiatoren én warmtepomp geven maximaal wooncomfort én besparing.
www.sunpowersolutions.nl
|
tel. 0187-477142
Zonnepanelen laten installeren? Kies voor een Zonnekeur Installateur Kies voor kwaliteit, vakmanschap Kies voor kwaliteit, vakmanschap en bedrijfsvoering en betrouwbaarheid
Kies voor Zonnekeur Installateur
Vind Zonnekeur Installateurs op www.zonnekeur.nl
Vind een Zonnekeur Installateur bij u in de buurt
www.zonnekeur.nl
Ga voor zekerheid! Laat uw zonnepanelen periodiek keuren door TĂœV!
Nu speciaal voor lezers: â‚Ź 500,-*
Wij controleren o.a.: n De veiligheid en betrouwbaarheid van uw installatie en bekabeling n De materiaalkeuze: is het gebruikte materiaal van voldoende kwaliteit en gekeurd? n De meetresultaten van uw installatie: zitten er bijvoorbeeld geen lekken? Meer weten, neem contact op via elektro@tuv.nl of kijk op:
www.tuv.nl/groenerwonen * Dit aanbod geldt tot 31 mei 2020, kijk voor de overige voorwaarden op tuv.nl/groenerwonen
DESIGNSTATEMENT ÉN DUURZAAM ISOLATIEMATERIAAL
KURK
Een kurken vloer of een wandelement van kurk: het is niet alleen mooi in huis, maar blijkt ook een groene keuze te zijn. Want kurk is honderd procent recyclebaar, duurzaam en milieuvriendelijk. Dat het ook nog eens isolerend en geluiddempend werkt, maakt het een droommateriaal voor ieder huis. Tekst: Daphne Doemges- Engelen Foto’s: APCOR, Shutterstock e.a.
36
GROENERWONEN
H
et naoorlogse klushuis dat Arnoud Hanenburg kocht, is inmiddels onherkenbaar omgetoverd dankzij een flinke dosis kurk. Dat is niet toevallig: Arnoud is de eigenaar van Pro Suber, waarmee hij als doel heeft om kurk als (isolatie)materiaal - voor vloer, dak en muur - te promoten. Onder het motto ‘practice what you preach’ bekleedde Arnoud de wanden in zijn tussenwoning met kurk. Voor een warme uitstraling, maar ook letterlijk voor een warm gevoel. “Het hoeft hier geen 21 graden te zijn om het behaaglijk te hebben. Waar een betonnen muur een koude straling kan geven, is het met kurk voelbaar minder kil. Het materiaal isoleert thermisch én akoestisch. Tegelijk heeft kurk op de muur ook een isolerende werking in de zomer. Het werkt dan als een buffer tegen de hitte van buiten.”
NIET KAPPEN MAAR PELLEN Arnoud Hanenburg weet alles van kurk en was zich jaren geleden al bewust dat er voor een houdbare toekomst moet worden ingezet op CO2-neutraal bouwen. “De helft van de totale milieubelasting zit in de daadwerkelijke bouw. Je kunt dus ook veel bereiken door te kijken naar het gebruik van hernieuwbare of herwinbare materialen, zoals geëxpandeerde kurk. Dit materiaal is gemaakt van kurkgranulaat, afkomstig van de kurkeik oftewel Quercus suber.” Hoe het winnen van kurk in zijn werk gaat?
LEKKER ZITTEN
“Bij het pellen van de kurkeik, ook wel eken genoemd, haal je de buitenste laag van de boom weg, die vervolgens hard zijn best doet om een nieuwe laag te laten groeien. Hierdoor gaat de kurkeik drie tot vijf keer meer CO2 opnemen dan een kurkeik die met rust wordt gelaten.” In tegenstelling tot wat sommige mensen denken, worden er voor het winnen van kurk dus geen kurkeiken gekapt. “Wist je dat de eerste oogst van een kurkeik pas na zo’n 23 tot 25 jaar plaatsvindt? Je kunt daarna één keer in de negen jaar opnieuw oogsten. En dat oogsten is ook nog eens goed voor de levensduur van de boom. Een originele kurkeik wordt gemiddeld tachtig jaar, terwijl door het winnen van de kurk de leeftijd van de boom tot wel ruim over de tweehonderd jaar kan oplopen.”
Arnoud Hanenburg
Kurk werkt isolerend in de winter én in de zomer. NET ALS POPCORN Voor het gebruik van kurk als isolatiemateriaal in huis, wordt geëxpandeerde kurk gebruikt. Hiervoor wordt gemalen kurk in een grote bak onder druk verhit en zo ‘steam-backed’: door stoom gebakken. “De kurkkorrels zetten dan onder druk bij een temperatuur van zo’n 360 graden uit als een soort popcorn. De
Kurk wordt misschien wel meer gebruikt dan je denkt. In woonaccessoires, zoals onderzetters en theelichthouders, in yoga blokken en er worden zelfs schoenen en riemen van gemaakt. Er zijn ook designers die kurken meubels ontwerpen. Zo ontwikkelde Ivanka Bakker een typografisch zitconcept, waarin ze terugging naar de meest elementaire vorm van een stoel: een segment dat door herhaling duidelijk een blokvorm van een ‘b’, ‘d’, ‘h’ of ‘e’ visualiseert. Ivanka werkt hiervoor met duurzaam plaatmateriaal en geëxpandeerde kurk. “Ik heb voor geëxpandeerde kurk gekozen omdat het een veelzijdig, natuurlijk product is. Het is geschikt voor binnen- en buitengebruik, het is geluidsisolerend, het voelt prettig aan en het is goed verwerkbaar. En het feit dat het materiaal licht in gewicht is, maakt het ideaal om te gebruik voor een stoel, zodat deze goed verplaatsbaar is.” www.iva2d3d.com/chairs
natuurlijke suberine harsen die vervolgens uit de kurk vrijkomen, binden het materiaal tot een massa. De grote blokken zijn honderd procent bio based en worden in platen gezaagd. Deze platen, die je in diverse diktes kunt krijgen, zijn geschikt als isolatie binnen de constructie van gebouwen.” De platen zijn ook geschikt als gevelafwerking. “Ik heb ze niet alleen op de gevel van mijn eigen huis toegepast, maar ook bij een groot particulier project in Friesland. Daar is tweehonderd vierkante meter geveloppervlak bekleed met kurk. Naast de isolerende werking is er ook sprake van geluidsabsorptie. Je moet natuurlijk wel weten hoe je met de kurk het gewenste resultaat kunt bereiken, door aandacht te schenken aan een goed ontwerp met juiste detaillering tot en met de correcte uitvoering. Er zijn verschillende kwaliteiten en densiteiten geëxpandeerde kurk, die op hun beurt geschikt zijn voor diverse toepassingen. Naast toepassing als isolatiemateriaal of gevelafwerking kun je ook denken aan geëxpandeerde kurk die gebruikt wordt om trilling-bestendig te bouwen.” “Daarnaast bestaan er kurk-sedummodules, waarmee je met recht een echt groendak realiseert. Het dak kan tijdelijk water vasthouden, tempert hittestress in de zomer en werkt isolerend tegen winterkou. Niet alleen de planten en sedum zijn groen, maar de kurk is ook honderd procent van natuurlijk materiaal.”
GROENERWONEN
37
TERUG MET DIE KURK Dat kurk een waardevolle grondstof is, daar is ook Derrick Neleman zich van bewust. Hij bracht eind jaren negentig - na zijn opleiding biodynamische landbouw - als één van de eersten in Nederland biologische wijnen op de markt. Inmiddels heeft hij een eigen wijnhuis en wijngaarden in Valencia. Neleman wijn is verkrijgbaar in vijftien landen wereldwijd, waaronder Nederland. “We lopen voorop met innovaties in kurk: zo hebben wij handige draaikurken, waarbij je geen kurkentrekker meer nodig hebt én hebben we ND-tech kurken. Die zijn door een soort snuffelmachine gegaan die de TCA-bacterie kan detecteren, waardoor er ‘kurk’ kan ontstaan. Hierdoor zijn onze wijnen dus gegarandeerd kurkvrij.” Voorjaar 2018 startte de ondernemer een kurk-retourprogramma. “De vraag naar grondstoffen neemt wereldwijd sterk toe. Kurk is een te waardevolle grondstof om zomaar weg te gooien. In alle omringende landen bestaat een kurkretourprogramma, maar in Nederland op grote schaal nog niet. Winkeliers die zich aan willen sluiten als inzamelpunt, kunnen zich bij ons melden. Op deze manier willen wij gezamenlijk onze verantwoordelijkheid nemen en als netwerk een bijdrage leveren aan een duurzame en
38
GROENERWONEN
circulaire economie. Door kurken in te zamelen voor hergebruik, kan er isolatiemateriaal van gemaakt worden dat onder andere kan worden gebruikt in de bouw en als hitteschild in de ruimtevaart.”
LONGEN VAN ZUID-EUROPA Een tweede, belangrijk doel van het kurkretourprogramma is om de kurkeikbossen te beschermen en in stand te houden. Derrick Neleman: “Kurkeikenbossen zijn de longen van Zuid-Europa. Ze vormen een natuurlijke barrière voor bosbranden, omdat kurkeiken niet branden, maar schroeien. Verder zijn ze de leefomgeving van de met uitsterven
bedreigde lynx. En ze bieden geschikte nestplaatsen voor verschillende vogels die met uitsterven worden bedreigd, zoals de keizerarend, de monniksgier en de zwarte ooievaar. Wij hopen daarom dat de kurkinzameling in Nederland standaard onderdeel gaat worden van recycling, net zoals GFT, plastic, karton en blik.”
Ook bijdragen? Er zijn via het kurkretourprogramma al honderdduizenden kurken ingezameld. Lever je kurken in bij een aangesloten inleverpunt: www.neleman.org/kurkretour
#HETBOSVANDETOEKOMST Als de vraag naar kurk toeneemt, zijn er ook meer kurkeiken nodig, dacht Arnoud Hanenburg van Pro Suber. “Mijn doel is om meer kurkeiken te planten, zodat de komende generaties ook kunnen profiteren van het mooie en duurzame materiaal. Daarom kun je vanaf € 10 een kurkeikje adopteren onder het motto #hetbosvandetoekomst.” De eerste driehonderd jonge kurkeiken zijn inmiddels geadopteerd. “Daarmee is het begin gemaakt! Adopteer je een boompje, dan verzorg je dat de komende vijf jaar. Daarna gaat de jonge kurkeik de vollegrond in. De verzorgers van het jonge boompje krijgt twee jonge kurkeiken terug als beloning.” www.hetbosvandetoekomst.nl
DOSSIER GEZOND WONEN
46
GROENERWONEN
BOUWEN MET DUURZAME MATERIALEN Niet iedereen staat erbij stil, maar Europeanen brengen gemiddeld 90 procent van de dag binnen door. Een goed binnenklimaat is daarom van groot belang, want gezondheid gaat natuurlijk boven alles. Of je nu voor nieuwbouw gaat, een renovatie of kleine aanpassingen binnenshuis; er valt op elk niveau winst te behalen om de kwaliteit van leven in huis te verbeteren. Tekst: Danique Pals Foto’s: Strobouw Nederland, Shutterstock e.a.
GROENERWONEN
47
V
an plan om een huis te laten bouwen of verbouwen met duurzame materialen? Door te kiezen voor een ecologische methode, ga je voor een huis dat damp-open is, oftewel het ‘ademt’. Een damp-open huis isoleert en ventileert al van zichzelf en dat draagt bij aan een goed binnenklimaat. Dat wil zeggen een goede temperatuur, vochtregulering, frisse lucht en genoeg zuurstof in huis. Dus, welke bouwmethode heeft de voorkeur? Strobouw en kalkhennep in combinatie met houtskeletbouw zijn goede opties.
STROBOUW Een huis van stro klinkt misschien ouderwets, maar de moderne strobouw voldoet aan alle eisen van het Bouwbesluit. In Nederland wordt voornamelijk gebouwd met nietdragende strowanden in combinatie met een houten constructie. Daarbij worden de vakken gevuld met strobalen. Aan de binnenkant kun je leemstuc op het stro aanbrengen. Leem reguleert zelf het vochtgehalte van de binnenlucht. Voor de buitenkant is kalkstuc of hout geschikt. Belangrijk is dat de afwerking bestand is tegen regen, maar ook damp-open is. Dat draagt bij aan een goed binnenklimaat. Strobouw Nederland is een vereniging van particulieren en professionals met een passie voor bouwen met stro. De vereniging zet zich in voor promotie, advies en voorlichting over deze duurzame bouwmethode. “Wat ik zo mooi vind aan stro, is dat het naar Europa is gekomen omdat het zo goedkoop is, maar later is het als het ware herontdekt als een duurzaam materiaal om mee te bouwen”, zegt Wouter Klijn van Strobouw Nederland. “Stro neemt tijdens de groei CO² op in de stengel, waardoor het onttrokken blijft aan de atmosfeer. Bovendien is stro herbruikbaar, isolerend, vochtregulerend en er zitten geen chemicaliën in die je kunt inademen binnenshuis.”
ENERGIEBESPAREND In de zomer blijft een strohuis koel, omdat de hoge massa van het stro niet snel opwarmt. Wanneer het buiten afkoelt, geeft stro weer warmte af. Hierdoor is het energiebesparend. Stro is hierin overigens niet uniek. Meer materialen zijn geschikt om mee te bouwen, maar stro is een restmateriaal dat overblijft bij de oogst van granen. Volgens Wouter zijn riet en olifantsgras ook goede alternatieven, maar we hebben in Nederland stro voorhanden. “Daarnaast is het een toegankelijk bouwmateriaal. De bouw is een mannenwereld, maar ik zie bij strobouw ook veel vrouwen die
ermee aan de slag gaan. Je kunt natuurlijk vrij gemakkelijk je eigen strohut bouwen en dat doen mensen graag samen, waardoor er ook een sociaal aspect om de hoek komt kijken. Je kunt het natuurlijk ook laten bouwen, dat is qua kosten vergelijkbaar met een traditionele woning.” Momenteel zijn er circa 170 woningen van strobouw in Nederland. Per jaar komt er een aantal bij en bij Strobouw Nederland zien ze er steeds meer groei in.
KALKHENNEP Wanneer je hennepvezels met kalk mengt, krijg je het plantaardige bouwmateriaal kalkhennep. Hiermee kun je buitenmuren, vloeren en daken bouwen en wanden van bestaande muren isoleren. Om een huis van kalkhennep te bouwen, maak je gebruik van een houtskelet. Het kalkhennepmengsel breng je aan en vervolgens moet het drogen. Na het drogen omhult de kalkhennep het houten skelet. Er zijn verschillende technieken voor zowel nieuwbouw als renovatie. Kalkhennep werkt energiebesparend en net zoals bij strobouw kan een huis van kalkhennep zelf vocht reguleren, waardoor een goed binnenklimaat ontstaat. Het verschil tussen kalkhennep en stro zit hem volgens Wouter niet enkel in het materiaal. “Kalkhennep heeft als voordeel dat er kalk in zit en dat is minder gevoelig voor schimmel en het is geluidsisolerend. Zo zijn er in Scandinavië zelfs geluidsschermen van kalkhennep gebouwd langs de snelweg. Het nadeel is dat kalk wel een grotere milieubelasting heeft dan stro en de isolatiewaarde ligt iets lager.”
HOUTSKELETBOUW Bij strobouw en kalkhennep kun je gebruik maken van een houten constructie. Houtbouw is al eeuwenoud en vooral bekend van het typische vakwerk. Hout wordt gebruikt omdat het duurzaam, herbruikbaar en licht in gewicht is. Houtskeletbouw kan deels in
de fabriek geproduceerd worden, dat heet prefab. De voordelen hiervan zijn een snellere bouwtijd, lagere kosten en geen last van weersomstandigheden. Vocht is de grootste vijand van hout, omdat het dan kan gaan rotten. Het is daarom van groot belang dat wanneer je met hout werkt, het droog blijft tijdens het bouwen. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om van de grond af aan een nieuw huis op te bouwen. Toch is het nooit te laat om met stro of kalkhennep aan de slag te gaan. Een aanbouw met een houten skelet kan met stro of kalkhennep worden gevuld. Er zijn ook al voorbeelden waarbij er gerenoveerd wordt met deze duurzame materialen. Bakstenen binnenmuren kun je vervangen door een strowand of muur van kalkhennep. Een traditionele wand is circa 38 cm dik, een strowand circa 42 cm en een wand van kalkhennep varieert tussen de 30 en 40 cm. Hiermee creëer je dus een mooie combinatie tussen een traditioneel huis en een ecologisch huis zonder te veel ruimte te verliezen.
KOSTEN De kosten van een strohuis of een woning van kalkhennep hangen af van factoren zoals het ontwerp, de grootte en afwerking. Wanneer je zelf een strohuis bouwt, is het goedkoper dan wanneer je het laat bouwen. Strobouw Nederland geeft als grove indicatie voor een vrijstaande strowoning bouwkosten van € 1500 per vierkante meter, inclusief BTW en exclusief bijkomende kosten voor bijvoorbeeld een architect of adviseur. Stro zelf is goedkoop, maar de verwerking en de afwerking zorgen voor de kosten. De kosten voor kalkhennep hangen af van de situatie, maar ook hierbij is het product goedkoop. Per kubieke meter wordt een richtprijs gehanteerd van € 240, exclusief btw en zonder bijkomende kosten als levering en plaatsing.
GROENERWONEN
49
DOSSIER GEZOND WONEN
‘IS HET GOED VOOR HET MILIEU, DAN IS HET OOK GOED VOOR DE MENS’ De rol van het milieu wordt in onze maatschappij steeds belangrijker. We gaan vaker voor duurzaam en ecologisch, ook in het bouwen van een huis. Bijkomend voordeel is dat het binnenklimaat veel beter wordt en dat is goed voor onze gezondheid. Bij architect Joop Bensdorp ging jaren geleden de knop al om. Hij is inmiddels gespecialiseerd in duurzaam en gezond bouwen.
A
l meer dan dertig jaar is Joop Bensdorp architect en in 2009 ging hij voor zichzelf aan de slag met de focus op duurzaamheid. “Ik zat altijd al wel aan duurzaamheid te denken, maar ik heb het een beetje voor me uitgeschoven. Iets meer dan tien jaar geleden kwamen mijn vrouw en ik op vakantie in contact met een ‘Transition Town’, oftewel een gemeenschap die duurzaam leeft, woont en werkt. Dat is het moment dat er bij mij iets veranderde in mijn hoofd. Ik ben me er verder in gaan verdiepen, uit loondienst gegaan en lid geworden van de Vereniging voor Integrale Biologische Architectuur (VIBA).”
TREND OF NIET? Niet alleen bij Joop is er een ommekeer in het denkpatroon ontstaan. Het grotere publiek wordt zich ook meer bewust van het milieu en een gezond binnenklimaat. “Naar mijn idee is de maatschappij aan het veranderen”, concludeert Joop. “Mensen krijgen meer besef en ze willen iets goed doen en wanneer iets goed is voor het milieu, dan is het ook goed voor de mens. Zo zie je ook meer mensen die vegetariër worden en ecologische winkels opzetten. Ik denk niet dat het een trend is, want ik zie wel dat er echt wordt doorgezet op dit gebied. Bovendien is de VIBA al opgericht in 1976. Dat betekent dat er dus al lange tijd mensen mee bezig zijn. Toen had dat nog het stempel ‘geitenwollensokken’, maar tegenwoordig heeft het brede aandacht in de bouwwereld.”
50
GROENERWONEN
KRUISLAAGHOUT Joop werkt voornamelijk met hout en houtskeletbouw. Een interessante techniek, waar hij zelf ook mee werkt, is kruislaaghout: “Dit is een moderne manier van massieve houtbouw. In de Alpenlanden is dit steeds verder ontwikkeld, nu zien we het ook meer in Nederland. Ik ben er erg enthousiast over, want het is eigenlijk gewoon het nieuwe beton. In Amsterdam heb je bijvoorbeeld Hotel Jakarta en dat is ook op die manier gebouwd.” Het voordeel van hout is volgens Joop dat het CO² opslaat in tegenstelling tot beton; daar komt bij de productie juist veel CO² vrij. Daarnaast is het, net zoals leem, vochtregulerend. Hout is gezond voor bouwers en voor bewoners, omdat het een natuurlijk product is zonder giftige toevoegingen. Ook zorgt
hout voor een goede akoestiek in huis. Natuurlijk zitten er ook nadelen aan hout en dat is met name de prijs. Het is niet heel goedkoop. Andere angsten van particulieren zijn rottend hout en houtworm, maar daar maakt Joop zich niet zo druk om. “Hout kán rotten, maar het heeft er alles mee te maken hoe je bouwt. Het moet, net zoals bij strobouw en andere natuurlijke materialen, droog zijn tijdens de bouw. En je moet het zo in elkaar zetten, dat er geen vocht in kan komen. Wat betreft houtworm, tsja, het kan. Toch zien we het bijna niet in gebouwen, want houtwormen houden van vochtig hout in het bos. Mocht je dan toch nog last krijgen van houtworm dan kun je het laten bestrijden. Dat is niet echt goed voor het milieu, maar je huis gaat in elk geval niet helemaal verloren.”
BESTAANDE WONING
BIJZONDERE PROJECTEN Momenteel is Joop bezig met de duurzame verbouwingen van een boerderij en een woonhuis. Binnenkort wordt er een vakantiewoning in Ouddorp opgeleverd. Deze is zo goed geïsoleerd, dat er vrijwel geen verwarming nodig is. Er is alleen een balansventilatie aanwezig. Daarnaast is er ook een kleine houtkachel geplaatst, maar die is in principe niet nodig voor de verwarming. “Zulke projecten zijn bijzonder, maar weet je, eigenlijk vind ik alle projecten waar ik aan werk bijzonder.”
Joop Bensdorp
Foto: Marijn Heil
Voor mensen in een bestaand huis heeft de architect ook genoeg tips om een gezond binnenklimaat te realiseren. Zelfs als je huis niet gebouwd is van een natuurlijk materiaal. Zo kun je op bestaande muren leem aanbrengen en dat is goed voor het milieu. Bij 1 cm dikte merk je al verschil, ook qua binnenklimaat. Of wanneer je binnenshuis muren gaat schilderen, dan kun je voor minder schadelijke verfsoorten kiezen. “Daarnaast is ventileren heel belangrijk, frisse lucht. Ook moet je bewust omgaan met je ventilatie en het (laten) onderhouden. Vieze filters zijn enorm schadelijk. Bij oudere woningen heb je nog van die roosters. Mensen zetten die dingen open als het warm is en doen ze weer dicht in de winter. Je moet die roosters en je ventilatie ook openen als het koud is.” In de winter stoken mensen graag een knusse houtkachel. Dit is in principe niet erg, zolang je er maar bij nadenkt. “Je moet je echt aan de stookregels houden. In Nederland wordt er niet op gecontroleerd, in het buitenland veel meer. Toch is het voor jezelf goed om schoon hout te gebruiken, het moet onbewerkt en droog zijn. Ook moet je op een hoge temperatuur verbranden”, legt Joop uit. “Ik wil vooral de mensen adviseren om tijdens de aanschaf van een houtkachel goed op te letten of een kachel aan de laatste kwaliteitseisen voldoet.”
‘De moderne manier van massieve houtbouw is eigenlijk het nieuwe beton.’ GROENERWONEN
51
DOSSIER
GEZONDHEIDS- EFFECTEN VAN EEN SLECHT BINNENKLIMAAT
GEZOND WONEN
Geïrriteerde ogen, droge keel, verkoudheid, hoofdpijn, vermoeidheid… Het zijn allemaal klachten, die veroorzaakt worden door een slecht binnenklimaat. Op langere termijn kun je er zelfs luchtweginfectie of astma door ontwikkelen. Gelukkig zijn er genoeg maatregelen die je kunt nemen om het binnenklimaat in huis te optimaliseren.
U
it onderzoek van het internationale onderzoeksbureau RAND blijkt dat een op de drie Nederlandse kinderen onder de 15 jaar in een woning leeft met een ongezond binnenklimaat. Dat wil zeggen dat ze wonen in een huis met bijvoorbeeld schimmel, vochtproblemen, geluidsoverlast, te weinig daglicht en slechte verwarming. Deze factoren veroorzaken verschillende gezondheidsklachten en wanneer al deze problemen zich in een huis voordoen, dan hebben de kinderen ruim vier keer zoveel kans op bijvoorbeeld astma en eczeem.
VENTILATIE EN VOCHTREGULATIE “Veel van de gezondheidsklachten worden veroorzaakt door slechte ventilatie in huis”, zegt Loes Janssen van Qlima, waar je terecht kunt voor onder andere ontvochtigers, bevochtigers, luchtreinigers en verwarming. “Ramen openzetten helpt, maar een goed ventilatiesysteem is nog beter. Continue ventilatie is ook belangrijk voor de juiste luchtvochtigheid in huis. Veel huishoudens hebben last van vochtproblemen, waardoor er bijvoorbeeld schimmels kunnen ontstaan. Dit is extra vervelend voor mensen met astma. Op dit moment lopen onze luchtontvochtigers daarom ook als een trein. Je merkt binnen enkele uren al verschil in de luchtkwaliteit.”
VERWARMEN MET INFRAROOD Bij een gezond binnenklimaat hoort natuurlijk een goede temperatuur. De klassieke radiatoren zijn bij de meeste mensen wel bekend, maar je kunt ook duurzaam verwarmen met infrarood. Met een infraroodverwarming
52
GROENERWONEN
verwarm je gelijkmatig, waardoor er nagenoeg overal dezelfde temperatuur hangt. Er circuleert geen water in de verwarming en daarom is onderhoud niet nodig. Een ander voordeel zit hem in het verbeteren van het binnenklimaat. “Wij verwarmen met infrarood panelen aan het plafond. Het paneel straalt warmte uit zonder luchtcirculatie. Dat betekent dat er, in tegenstelling tot bij een radiator, geen stof of huismijt door de kamer zweeft. Dat is bijvoorbeeld erg gunstig voor iemand met astma of een allergie. Daarnaast werkt het systeem bacteriewerend en vochtwerend, hiermee voorkom je schimmels”, vertelt Roman Caresani van Degree-n, lid van de branchevereniging IG Infrarood. “Recentelijk spraken we nog iemand met een reumatische aandoening. Door de comfortabele warmte van de infraroodverwarming kon die persoon zijn handen weer beter bewegen.”
ZEROHOME Een perfect binnenklimaat creëren, klinkt als een moeilijke opgave, maar dat hoeft niet zo te zijn. Het ZeroHome systeem is ontwikkeld om te verwarmen, koelen en ventileren. De installatie is een kant-en-klare unit die in huis geplaatst wordt. Dit kan in zowel nieuwbouw als bestaande woningen. “Het is een uniek alles-in-een-systeem. De consument hoeft alleen maar de gewenste temperatuur in te stellen en het ZeroHome systeem regelt de rest. Er wordt daarbij met meer dan 50 parameters naar de waardes van het binnenklimaat gekeken. Hierdoor ontstaat er een comfortabele en behaaglijke omgeving en dat merk je”, zegt Daniël Tulp, directeur van ZeroHome. “Onze installatie werkt niet met een laminaire luchtstroom, maar met diffuse
ventilatie. En het onderhoud? Het systeem geeft aan wanneer de filters, waarmee we onder andere pollen uit de buitenlucht filteren, vies zijn en vervangen moeten worden. Meestal is dat één keer in het jaar of in de twee jaar.”
PERFECT BINNENKLIMAAT Er zijn dus veel manieren om een gezond binnenklimaat te realiseren. Houd er dan wel rekening mee, dat in het ideale geval de temperatuur in huis tussen de 19 en 22 graden ligt. In de slaapkamer mag de temperatuur iets lager zijn. Vloerverwarming kun je het beste op 19 graden zetten. Een goede luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 60 procent; dan is de lucht niet te vochtig maar ook niet te droog. Daarnaast is frisse lucht heel belangrijk. Helaas is een raam openzetten niet altijd voldoende. Voor schone lucht is 24 uur per dag ventilatie nodig.
Zorgeloos Wonen
MEER IN HUIS! Thuis is de belangrijkste plek van de wereld. De plek waar u ontspant, waar u geniet, waar u veilig bent. Een plek die helemaal van uzelf is. De vakmensen van Feenstra maken het iedere dag mogelijk. Of het nu gaat om warmte, veiligheid, duurzame energie, comfort of gezonde lucht. Want zorgeloos wonen willen we allemaal. Nu, maar ook straks. Zorgeloos Wonen is een digitaal platform waar Feenstra als landelijke installateur laat zien wat de energietransitie gaat betekenen. We nemen u stap voor stap mee naar 2050, het jaar waarin Nederland CO2-neutraal wil zijn. Met duurzame adviezen en technische oplossingen waarmee u meteen aan de slag kunt. Met Feenstra heeft u mĂŠĂŠr in huis.
Op de hoogte blijven? Schrijf u in voor gratis updates: feenstra.com/updates Of ga naar www.zorgeloos.nu
Voor meer informatie: T 035 740 05 00 E info@degree-n.com
www.degree-n.com
DE EXTREEM STILLE EN ZUINIGE WARMTEPOMP BESTAAT! Weishaupt warmtepompen behoren tot de meest efficiënte en stilste warmtepompen op de markt. Of de warmte nu uit de lucht, de grond of het grondwater gehaald wordt, steeds is een zuinige en absoluut betrouwbare werking van uw klimaat- en warmtapwaterinstallatie verzekerd.
> Slechts 35 dBA in vollast > Efficiënte opname van energie uit de bron > Tapwater tot 60 graden Celsius, zonder elektrisch element > Fraai design van de buitenunit, van hoge kwaliteit en zeer duurzaam > Voor nieuwbouw & renovatie
_
weishaupt _
DE NIEUWE GENERATIE WARMTEPOMPEN
Monarch Nederland BV ∙ t 020 - 69 97 401 ∙ www.monarch.nl
‘ WE DENKEN ALLES NAAR ONZE HAND TE KUNNEN ZETTEN, ZELFS DE NATUUR’ “We leven in een wereld waarin we denken dat alles maakbaar is. Zelfs de natuur om ons heen. Een écht mooie tuin betekent continu leren van de natuur, zeker in deze tijden van klimaatverandering”, stelt Dionysios Sofronas van Aardoom Hoveniers. Hij bedacht het concept van een drijvend terras. Het terras ligt in een waterbassin met overtollig regenwater, dat bij hevige regenval als opvangbak dient, terwijl het water tijdens droogte gebruikt kan worden om de tuin te sproeien. Tekst: Daphne Doemges- Engelen Foto’s: Aardoom Hoveniers, Shutterstock
62
GROENERWONEN
D
e huidige klimaatproblemen zijn niet nieuw, de maatschappij reageert echter nu pas op de veranderingen”, begint Dionysios. Het team van Aardoom Hoveniers ziet al jaren de negatieve gevolgen van klimaatverandering, die worden versterkt door de huidige trend waarin we de tuin als verlengde van ons huis zijn gaan zien. “Tuinen worden steeds meer ingericht als woonruimte. Wij proberen mensen al jaren duidelijk te maken, dat een tuin niet een woonkamer is, waar alles schoon en opgeruimd moet zijn. Een tuin is een stukje natuurlijke omgeving waar je lekker tussen het groen tot rust kan komen. Dat doe je niet in een dicht bestrate tuin, waarin groen tot het minimum is beperkt.”
SLECHTE TUINERVARING Het gros van de mensen streeft een opgeruimde tuin na, die niet veel onderhoud kost, is de ervaring van Dionysios. “We denken in onze maatschappij dat de wereld maakbaar is. Dat we als mens alles naar onze hand kunnen zetten, zelfs de natuur. De tendens is bijvoorbeeld dat mensen bomen mijden, want ze nemen de zon weg en vallende blaadjes zorgen voor overlast. Tegelijkertijd wil iedereen een overkapping en slepen ze parasols de tuin in: heel tegenstrijdig. Ze vergeten dat een boom niet alleen voor
de overhand heeft, zonder dat het buitensporig veel onderhoud hoeft te kosten. “Wij creëren een omgeving waar mensen graag komen, waar ze genieten van groen en rust. Een uurtje werk per week is dan ineens geen last meer. Mensen ervaren dat het leuk kan zijn om in de tuin te werken, het wordt als het ware stresstherapie.” Een tuin met veel groen is niet alleen gezond voor onszelf, maar ook nodig in deze tijden van klimaatverandering, stelt Dionysios. “We hebben een rioleringssysteem dat gemaakt is om het riool af te voeren, geen hemelwater. Maar hoe meer er wordt gebouwd, hoe meer regenwater er tijdens felle buien direct de riolering in loopt, en die is daar niet op berekend. Gevolg: wateroverlast. Het weer hebben we niet in de hand, andere factoren wel. Groendaken bufferen water en geven het geleidelijk af aan de grond. Meer groen in tuinen met veel bestrating helpt ook om wateroverlast te voorkomen.”
WATERRESERVOIR MET TERRAS Het huidige probleem van wateroverlast door felle buien, gecombineerd met hete, droge zomers, zette de hovenier op het denkspoor van een vernieuwend concept. Hij bedacht het drijvend terras, waarmee hij de Gouden Gieter won: een prijs in de groensector voor de beste praktische oplossing tegen klimaatproblemen. “Als je in een tuin echt maatregelen wil nemen tegen water, moet
‘Een tuin is een levend organisme, we zouden deze meer moeten accepteren zoals het is.’ natuurlijke schaduw zorgt, maar ook voor verkoeling.” Volgens de hovenier hebben veel consumenten een slechte tuinervaring gehad. “Ze planten bijvoorbeeld een tak van een wilg in de tuin, die binnen vijf jaar uitgroeit tot een boom van 7 m hoog en een stam van 30 cm doorsnee. Als ze ervan af willen, is dat kostbaar en besluiten ze: ‘geen boom meer’. Maar als je de juiste keuzes maakt, kan het wel goed gaan en heb je er veel plezier van.”
STRESSTHERAPIE Aardoom Hoveniers probeert mensen te inspireren met tuinontwerpen waarin groen
Dionysios Sofronas
je dat water gaan bufferen. De ruimte voor zo’n buffer is er in veel tuinen niet, en een watertank ingraven is relatief duur. Maar als je dat water kunt hergebruiken en het leuk wordt om te spelen met het concept van water in de tuin, dan wordt het wel aantrekkelijk. Zo kwam ik op het idee om overtollig water te gebruiken in het ontwerp van het terras, door een terras in een waterreservoir te plaatsen, zodat het terras op het water drijft. Het is een plek waar je water kunt opslaan. In de winter loopt de bak vol en komt het terras omhoog. Het terras vangt op deze manier het meeste licht. In de zomer, als je de borders kunt sproeien met water uit
de bak, zakt het terras omlaag. Je krijgt dan het effect van een zitkuil. Met hogere struiken eromheen wordt het een beschutte plek tegen de felle zon. De druk van het gewicht van het terras zorgt ervoor, dat het water door de leiding naar de borders loopt; je hebt geen dure beregeningsinstallatie nodig. De wateropvang zal ongeveer een meter diep moeten zijn en zo’n 9 tot 16 kubieke meter groot, wat haalbaar is in een kleine tuin.”
WATERTUIN Volgens de hovenier is het soms een kwestie van omdenken: niet tegen, maar mét de principes uit de natuur werken. “Stel je hebt veel wateroverlast in de tuin en de planten redden het niet, omdat ze continu met de voeten in het water staan. Dan kun je alles eraan doen om dat water weg te krijgen, maar je kunt het water ook de ruimte geven. Kies voor een watertuin, met moerasbeplanting en zitplekjes op vlonders.” Volgens Dionysios ontbreekt het vaak aan groen kennis als mensen zelfstandig aan de slag gaan. “Ze zien foto’s op internet: zó moet het worden. Maar ze vergeten te kijken of de beplanting bij hun woning en de omgeving past. Het groen moet altijd bij de grondsoort en situatie passen van de tuin. In een zonnige tuin op het zuiden kun je wel bosplanten als varens en rododendrons neerzetten, maar die gaan het niet geweldig doen.”
GROENERWONEN
63
LEVEND ORGANISME Volgens de hovenier zijn wij dergelijke basisprincipes in de huidige tijdsgeest uit het oog verloren. “Onze opa’s en oma’s hadden nog enige weet van tuinieren. Ze hadden vaak een moestuin en een bleekveldje waar de was werd gedroogd. Waar vroeger ligusterhagen de norm waren als tuinafscheiding, staan er nu overal schuttingen. Goede grond met een rijk bodemleven wordt afgegraven in nieuwbouwwijken, waarna de tuin gevuld wordt met weliswaar chemisch schone grond uit een depot, maar die arm is aan voeding. Vogels, vlinders en insecten hebben bijna geen bestaansrecht meer; hun woonen verblijfplaatsen verdwijnen. Veel mensen weten niet dat het koolwitje bijvoorbeeld zijn eitjes op brandnetels legt; verwijderen we massaal die brandnetels, dan verdwijnt ook het koolwitje. Een tuin is een levend organisme, we zouden deze meer moeten accepteren zoals het is. Wie een echt mooie tuin wil, leert van de natuur. Veel mensen zien het als een last om in de tuin te werken. Maar het helpt je juist om een goede kijk op de wereld te houden.”
64
GROENERWONEN
TIPS VAN DE HOVENIER
OP WEG NAAR EEN KLIMAATNEUTRALE TUIN • Regel 1: zorg voor een gezonde bodem. Dat is een bodem waar voldoende regenwormen van nature aanwezig zijn en die je makkelijk omschept. Is de bodem keihard, maak de bodem dan losser. Gebruik compost om de bodem gezonder te maken. • Tegels eruit, meer groen in de tuin. Dat hoeft niet onderhoudsintensief te zijn. Zorg dat de onderste laag beplanting goed dichtgroeit, zo heeft onkruid weinig kans. • Plaats minimaal één boom in de tuin. Lukt dat niet, kies dan voor een pergola en laat deze begroeien. Een hoogte-element in de tuin maakt het spannender, geeft schaduw en zorgt voor een koele plek om te zitten in de zomer. • Een groendak houdt water vast en geeft het geleidelijk af aan de grond. • Accepteer dat planten over de rand van borders heen groeien. Zijn ze uitgebloeid, dan hebben ze ook een functie. Knip ze niet af, maar geniet van de sierwaarde van een vruchtje of pluim. Vogels, vlinders en insecten zijn er blij mee. • Kijk of het mogelijk is materialen te hergebruiken. Gebruik je nieuwe materialen, kies dan voor FSC hout of houtsoorten die van nature hard zijn zoals eiken. • Respecteer de diersoorten in de omgeving van je huis. Ga je ergens wonen en staan er al bomen en struiken, probeer deze zoveel mogelijk te behouden.
SLIM LADEN IS DE SLEUTEL VOOR DE TOEKOMST Elektrisch rijden is in trek. En dan liefst natuurlijk op 100% groene energie. Maar kan dat wel? En kan het elektriciteitsnetwerk dat aan? Energiemaatschappij Vandebron zet in op elektrische mobiliteit. Fardau van der Galiën, hoofd Electric Mobility geeft antwoord op vragen als: ‘Heeft elektrisch rijden de toekomst?’ en ‘Hoe ziet dit er dan uit?’ Tekst: Janouk Vermaas Foto’s: Shutterstock e.a.
68
GROENERWONEN
WAAROM ZETTEN JULLIE SPECIFIEK IN OP MOBILITEIT? “Ons algemene doel is zorgen dat iedereen altijd gebruik maakt van 100% duurzame energie. Dat doen we door groene energie aan te bieden van windmolens en zonnepanelen en -parken in Nederland, maar ook door in te zetten op mobiliteit. Steeds meer mensen kiezen voor een elektrische auto. We zien de elektrische auto eigenlijk als een soort rijdende batterij, die je ook zo kunt inzetten. Daarom hebben wij slim laden bedacht. We spelen hiermee in op de toekomst; wanneer alle energie duurzaam opgewekt wordt, kan het lastig zijn om vraag en aanbod te matchen. Een simpele manier, waarop dit nu gebeurt, is door gas- en kolencentrales die dat kunnen balanceren. Wanneer er een tekort of onbalans is, kunnen deze centrales snel voor balans zorgen. Maar, we willen juist af van die centrales. Om dat te realiseren moeten we op een andere manier zorgen dat vraag en aanbod op elkaar worden aangesloten.” SLIM LADEN DUS, HOE ZIT DAT? “Wanneer we de overstap naar duurzame energie maken, moeten we het net op een andere manier balanceren. Dit is complex voor de klant, maar wij kunnen naar manieren zoeken om dit makkelijker te maken. Door de auto als batterij te zien, kun je het net balanceren door slim te laden. Wanneer iedereen rond vijf, zes uur ’s middags uit zijn werk komt, zien we nu al een gigantische piek op het net. De televisie gaat aan, er wordt gekookt en de elektrische auto wordt ingeplugd. Die begint dan meteen te laden. Zeg dat hij rond middernacht vol is, dan staat hij de rest van de nacht aan de laadpaal, zonder dat er iets gebeurt. Terwijl er juist dan veel minder vraag naar energie is. Wij stoppen het opladen van de auto wanneer er meer vraag dan aanbod aan energie is. Wanneer dit andersom is, start het laden weer. Hierdoor zijn we minder afhankelijk van de capaciteit van gas- en kolencentrales en kunnen we het net beter balanceren.” WAT DAN ALS JE ECHT MOET LADEN? “Ook daar is een oplossing voor. Je stelt in hoe laat je auto de volgende dag vol moet zijn. Daarnaast kun je ook instellen hoeveel je de auto eerst minimaal wilt laden, voordat je start met slim laden.” ZIT ER VOOR DE CONSUMENT NOG EEN VOORDEEL AAN? “In de eerste plaats zit het gemak in het feit dat we een totaalpakket aanbieden. Wij
GROENERWONEN
69
Fardau van der Galiën
zorgen voor het laadpakket, maar ook voor een pasje waarmee je eveneens bij stadspalen of snelladers kunt laden. Van A tot Z wordt geregeld. Soms vraagt men zich af of het ook mogelijk is om energie terug te leveren aan het net. Dit is zeker mogelijk en we streven er ook naar dit in de toekomst te gaan doen. Momenteel kunnen nog niet alle laadpalen en auto’s energie terugleveren. Ook staan niet alle autoleveranciers positief tegenover dit idee vanwege het effect op de batterij. Wij als Vandebron willen dit in de toekomst wel mogelijk maken, want wanneer je kunt terugleveren heb je ook meer flexibiliteit. Daarnaast zit er nóg een voordeel aan: de nationale netbeheerder TenneT betaalt de gas- en kolencentrales geld om het net in balans te houden. Dit kan flink oplopen. Door slim te laden, kun je het net op een andere manier in balans houden, waardoor TenneT niet voor de flexibiliteit van de centrales betaalt, maar voor de groep elektrische auto’s die tijdelijk stopt met laden. Dat kunnen wij dan weer aan onze klanten teruggeven en zo kun je dus geld verdienen, terwijl jouw auto ’s nachts laadt en jij slaapt.” KUN JE 100% GROEN RIJDEN? “Dat lig eraan waar je je stroom afneemt en waar je laadt. Niet alle groene stroom is even groen. Dit komt doordat groene stroom soms
70
GROENERWONEN
met behulp van certificaten wordt ingekocht uit het buitenland en zo wordt grijze stroom groen gemaakt. Er wordt dan niet méér duurzame stroom geproduceerd, maar slechts gebruik gemaakt van centrales die (meestal in Scandinavië) toch al bestaan. Dit wordt ook wel sjoemelstroom genoemd. Vanuit de regio of provincie wordt een tender uitgeschreven waar bedrijven zich voor kunnen inschrijven. Dit gaat om zowel plaatsing van de palen als levering van de stroom. De consument kiest niet wie de aanbieder is, dat doet de regio of provincie. Hierdoor kan het dus zijn dat er grijze stroom wordt geleverd met groene certificaten uit het buitenland. Wij kiezen voor groene stroom die in Nederland duurzaam wordt opgewekt. We werken momenteel aan een project waarbij de consument met zijn laadpas kan kiezen waar zijn stroom vandaan
komt. Wanneer je incheckt bij een openbare laadpaal kun je dan zelf kiezen waar je de energie afrekent en er zo voor zorgen dat je ook écht groen rijdt.” HEEFT ELEKTRISCH RIJDEN DE TOEKOMST? “Ik denk van wel. Ik denk dat binnen vijf tot tien jaar veel meer mensen elektrisch rijden. Het gaat dan denk ik vooral om personenauto’s en kleine busjes. Ik kan me voorstellen dat dit voor grote trucks en bussen vanwege de lange afstanden en het verbruik nog een stuk lastiger is, maar voor personenauto’s zie ik zeker een toekomst in elektrisch rijden. Ons streven is om dit elektrisch rijden dan ook 100% groen te maken en ervoor te zorgen dat er voldoende groene stroom is om dit te kunnen realiseren.”
GROENE STROOM Wat is groene stroom nu precies? Wist je bijvoorbeeld dat niet alle stroom even ‘groen’ is en dat er zelfs binnen dit begrip nog verschillen zitten? Op www.groenerwonen.com/wat-is-groene-stroom/ leggen we je uit wanneer stroom ‘groen’ genoemd mag worden en wat sjoemelstroom precies is.
Laat uw eigen zonne-energie niet verloren gaan
Webasto Live: Het slimme laadstation Kan geĂŻntegreerd worden in een energie management systeem voor o.a. het gebruik van zonne-energie Slimme functies zoals Dynamic Load Balancing om overbalasting te voorkomen Te koppelen aan diverse backend systemen, waaronder E-Flux Uitgebreide connectiviteit met Wifi, 4G en LAN Zeer eenvoudige bediening Hoge kwaliteit: Made in Germany
Vanaf â‚Ź 1.595,(Incl. BTW en gratis verzenden, excl. installatie)
Bestel direct op: www.webasto-charging.com
198x138mm_Webasto_Live.indd 1
12-2-2020 08:59:22