BAKRECEPTEN MET VERS FRUIT
BINNENKIJKER
RESTAURANT WORDT
GEZELLIG WOONHUIS
GROENE APOTHEEK
ZO BLIJF JE GEZOND IN DE ZON
HIPPE DIY
Haak zelf een handige strandtas
Elke Euro-Serre is gemaakt van circulaire grondstoffen en voor 95 % recycleerbaar. Zo kan je steeds genieten van een duurzaam geproduceerde tuinkas of tuinkamer.
Topservice én ruime keuze voor elk budget. Ons team van experts staat ter beschikking voor advies en plaatsing, zodat jij levenslang tevreden bent met je serre.
Euro-Serre wil je laten ervaren wat het betekent om deel uit te maken van de Euro-Serre familie. Daarom kiezen we voor exclusieve, betrouwbare dealers in België en Nederland.
Wat houd ik toch van die lekkere langere dagen. Opeens heb je zoveel meer mogelijkheden om actief te zijn. Zo fiets ik tegenwoordig elke ochtend om kwart voor 7 door de nog stille straten naar het zwembad bij ons in de buurt om wat baantjes te trekken voordat ik achter mijn computer kruip. Het is een prachtig bad, omzoomd door hoge bomen waar de zon langzaam achter tevoorschijn piept. De groep zwemmers is elke ochtend min of meer gelijk en iedereen heeft op de eerste dag onbewust een bepaalde baan gekozen en wijkt daar niet meer van af. Grappig dat wij mensen zo op routine drijven. Zelfs op vakantie hebben we al vrij snel een favoriet bakkertje gevonden of een terras waar we dagelijks neerstrijken voor een café au lait. Onze hersenen vinden het fijn om zo snel mogelijk vaste ankerpunten te vinden. Terwijl veranderen juist heel goed is om mentaal fit te blijven. Waar we in ieder geval naar hartenlust kunnen experimenteren is in de (moes)tuin. Nu het seizoen in volle gang is, loont het de moeite om eens met je telefoon door de tuin te lopen en foto’s te maken. Zijn er verbeterpunten? Wil je volgend jaar misschien wat plukbloemen toevoegen aan je border? Op pagina 32 vind je onze favorieten. Mocht je deze zomer nog op zoek zijn naar een leuke wandel- of fietsbestemming, dan kan ik het Zuid-Limburgse krijtland van harte aanbevelen. Dit heuvellandschap met charmante vakwerkhoeves is eigenlijk in elk seizoen een plaatje. Wij gingen op bezoek bij kruidendeskundige Wendie Linders die ook rondleidingen geeft en deelnemers graag wijst op zeldzame planten zoals het bosbingelkruid dat hier nog rijkelijk groeit. Er valt dicht bij huis nog heel veel te ontdekken dus sla gerust eens een ander paadje in!
10 VAN RESTAURANT TOT HUIS
De bijzondere en sfeervolle woning van foodie Anna
50 CEDAR HOUSE FERNS
Zeeuwse showtuin voor varens
84 HET ZUID-LIMBURGSE KRIJTLAND
De plek waar herborist Wendie zich thuisvoelt
Culinair
40 ZONGERIJPTE TOMATEN
Van salade tot lasagne en ketchup
68 VERSE ERWTJES
In koude soep, taartjes en spaghetti
72 ZOETE LEKKERNIJEN
Met druiven, abrikozen en chocolade
76 IN DE KEUKEN
Handige weetjes & tips
58 VERFRISSEND KOEL WATER
Mini-vijvers voor terras en balkon
78 KLEIN MAAR FIJN
Microboeketjes die de show stelen
94 HANDIGE STRANDTAS
Voor je vondsten na een dagje zee
96 HEIMWEE NAAR DE KUST
Decoraties met schelpen, grassen en hout
102 IN VOLLE BLOEI
Rozen in boeketten combineren met andere bloeiers
22
30
32
36 DE VOLKSTUIN VAN RIET
48 DE TUIN IN
60
64
8
20
92
Heb je een opmerking over LandIdee, wil je een foto delen met andere lezers of heb je een leuke tip? Schrijf een brief aan de redactie of stuur een e-mail. Het adres is LandIdee, postbus 7272, 4800 GG Breda of mail naar redactie.landidee@vipmedia.nl De redactie behoudt zich het recht voor om brieven in te korten.
“Een paar jaar geleden zag ik Petunia‘Night Sky’ voor het eerst bij mijn vader in de tuin. Ik wist niet wat ik zag: een sterrenhemel in het klein op een bloem. Het heeft iets buitenaards bijna. Dit jaar heb ik ze zelf ook in een bak in de tuin gezet en ik vind ze schitterend”, vertelt Danique.
Kristel deelde deze mooie bloemen met ons en daar worden wij vrolijk van. “Je ziet hier Allium ‘Purple Sensation’ samen met het luchtige siergras Nassella tenuissima. Ook na de bloei blijven deze ‘bollen’ van de sierui nog lang mooi!”
“Ik ben al van jongs af aan dol op blauweregen. Ik vind het bijna sprookjesachtig hoe de trossen met bloemen aan de takken hangen, maar sinds mijn buren een goudenregen hebben, ben ik daar óók gek op. Ik word er elke dag weer vrolijk van als ik die uitbundige explosie aan kleur zie”, laat Regina aan ons weten.
“Mijn moeder stuurde me deze foto. Het is haar pannenkoekenplant die in bloei staat! Dit schijnt maar weinig voor te komen”, vertelt lezeres Lisa enthousiast. Haar moeder heeft heel goed voor de plant gezorgd en dat wordt nu beloond.
Redactie: “Wat leuk! Het komt inderdaad niet vaak voor dat deze plant bloeit. Een tip voor alle lezers: zet je pannenkoekenplant in de winter op een koelere plek en zet hem in de zomer weer wat warmer.”
▶ Volg ons op Facebook: www.facebook.com/landidee.nl en Instagram: @landideemagazine
‘Sinds mijn buren een goudenregen hebben ben ik daar ook gek op.’
WENDIE LINDERS is kruidendeskundige met een grote passie voor de natuur, moestuinieren en gezond en lekker eten. Rond haar vakwerkhoeve in het ZuidLimburgse krijtland heeft ze 1 hectare grond met een moestuin en bloemenpluktuin met veel inheemse planten. Dit is de plek waar ze mensen enthousiast kan maken voor de natuur. Dat doet ze tijdens workshops, rondleidingen in haar tuin en wildplukwandelingen. De natuur in het krijtland is nog steeds prachtig, vindt ze. “Maar er moet wel aan gewerkt worden. Eigenlijk moeten we steeds minder doen, want we doen te veel. We zouden de boel meer met rust moeten laten, zodat er meer kruidenrijk grasland op kan komen. Het is nu té groen. Tussen het groen zou het ook geel moeten zijn, en wit en roze.”
Pagina 84
ANNA VANDERSTEENE is als foodie niet alleen bedreven in koken, ook voor een flinke verbouwing draait ze haar hand niet om. En dat kwam goed van pas toen ze in de Vlaamse Ardennen op een verwaarloosd pand stuitte dat ook nog eens een voormalig restaurant bleek te zijn. Pagina 10
RIET VAN LENT kan in deze periode haar geluk niet op. In haar tuinkasje teelt ze ieder jaar verschillende tomatenrassen, van sappige kerstomaatjes tot stevige vleestomaten, en ook altijd één voor haar nieuw ras. In de tweede week van juli komen ze al mooi op kleur. Het is bijna oogsttijd! Pagina 36
JOHN BIJL viel aanvankelijk vooral voor de ingewikkelde en uitdagende kweektechniek, maar inmiddels hebben de varens ook echt zijn hart gestolen. Dat blijkt tijdens een bezoek aan Cedar House Ferns, de Zeeuwse varentuin met Victoriaanse kas, waarin hij maar liefst 300 varensoorten laat zien. Pagina 50
Foto’s: Veronique De Walsche, Andrea Gulickx, Hanneke Reijbroek, Annemarie Görts
15 kalveren gemiddeld brengt een Schotse hooglanderkoe gedurende haar hele leven ter wereld. De draagtijd voor een kalf is 9 maanden.
1 volwassen stier is meestal maar aanwezig tussen een kudde koeien. Hoe je hem herkent? Bij een stier wijzen de punten van de hoorns naar voren, bij een koe omhoog.
800 kilogram is het gewicht van een volwassene Schotse hooglanderstier. Het vrouwtje weegt 500 kilogram. De dieren zien er misschien groot en robuust uit, maar ze zijn lichter dan hun soortgenoten: melkkoeien wegen gemiddeld 650 kilogram en stieren tot 1.250 kilogram.
20 kilogram aan grassen en kruiden worden per dag door een Schotse hooglander genuttigd. Daarnaast drinkt het dier dagelijks wel 50 liter water.
1200 v.Chr. is ongeveer het jaar waaruit het oudst ontdekte fossiel van de Schotse hooglander stamt. Archeologen denken dat onze voorouders de dieren ’s winters in huis lieten slapen om de kamer op te warmen.
1849 was het jaar waarna de rossige variant van de Schotse hooglander dominanter werd dan zijn zwarte soortgenoot. Het verhaal gaat dat Queen Victoria in 1840 gedurende een bezoek aan de Schotse Hooglanden verklaarde dat ze rode runderen ‘gewoon’ mooier vond dan zwarte. Vervolgens gingen de boeren meer rode varianten fokken.
Tekst: Jordi van Sluijs Foto: Shutterstock
Veel mensen zouden rechtsomkeert hebben gemaakt bij de bezichtiging van het verwaarloosde pand. Maar het hart van rasechte foodie Anna VanderSteene ging juist sneller kloppen van het voormalige restaurant in de Vlaamse Ardennen. “Ik kon wel door de slechte staat heen kijken. Dit pand heeft echt een ziel.”
Tekst: Frederike Krommendijk Foto’s: Veronique De Walsche
Muren afbreken en opbouwen, een badkamer en keuken plaatsen, een overkapping maken: klinkt als een fijne klus voor een aannemer. Maar Anna is niet alleen bedreven in koken, ook voor een flinke verbouwing draait ze haar hand niet om. “Toen ik een woning zocht, keek ik vooral naar ruimte. In Ronse kreeg je 11 jaar geleden nog waar voor je geld, de stad had niet zo’n goede reputatie. Dit pand trof me direct. Het was gelukkig wel meteen bewoonbaar, als het totaal verwaarloosd was geweest, had ik dat destijds - met twee nog heel jonge kinderen - ook niet aangedurfd. Maar je zag dat de vorige eigenaar na de sluiting van het restaurant zich er niet meer om had bekommerd om dingen bij te houden, zoals een likje verf hier en daar, een keuken installeren, moderniseren, renoveren, de tuin onderhouden. Als echte foodie vond ik het heel leuk dat het een restaurant was geweest. En ik houd van verbouwen, dus ik kon wel door de hoeveelheid werk heen kijken. Ik heb bijna alles zelf gedaan.”
De plafonds en muren waren geel van de nicotine, de restaurantkeuken was - op de wasstraat en de afzuigkap na - gesloopt, de
verwarming bestond uit twee gaskachels. “Een heel avontuur om aan te beginnen. Dat kan alleen als je het vertrouwen hebt: ik kan dit, hier is wat van te maken. En ik heb het natuurlijk in fases gedaan, niet alles in één keer. Dat kon ook financieel niet. Vorig jaar heb ik de nieuwe badkamer afgemaakt en daardoor is het meest noodzakelijke nu wel af. Maar in zo’n pand blijf je bezig.”
In de natuur
Ronse ligt in de Vlaamse Ardennen, daardoor is Anna zo buiten in de natuur. Ook dat maakte dat ze voor de plek viel. “Ik ben altijd bezig, maar ik heb de natuur nodig om tot rust te komen.” Bij het huis hoort een flinke tuin aan de achterkant, waarmee ze die honger naar rust en groen
nog meer kan stillen. “Het huis staat aan een drukke weg, dan is het fijn dat je achter het huis veel groen en bloemen hebt, en een moestuin. Dit is een directeurswoning geweest van de oude textielfabriek, die hiernaast stond. Er was nog een gebouw achter mijn woning, dat heb ik laten slopen. Daardoor ontstond een grote plaats, waar ik een terras van heb gemaakt met een overkapping. Een heerlijke plek waar je de hele dag een fijne schaduwplek hebt en rond vijf uur ’s middags van de late zon kunt genieten.” In de kelder vond ze nog een oude deur met glas in lood, die ze als afscheiding in de overkapping zette om een knusse hoek te creëren. Menigeen zou na zo’n verbouwing in de pauzestand gaan, maar Anna zette haar leven nog verder op de kop: na twintig jaar werken in de sociale sector maakte ze twee jaar geleden de switch van maatschappelijk assistent naar zelfstandig ondernemer. “Ik heb mijn kap over de heg gegooid”, zegt ze in mooi Vlaams. “Ik had altijd al heel veel interesse in voeding en gezondheid en ben daarom een take-away, catering en traiteur begonnen in gezonde
‘Bij het opknappen van het huis heb ik ervoor gekozen om het in de oude stijl te houden.’
voeding. Daarnaast begeleid ik mensen als voedingscoach. Bij dat laatste komt mijn achtergrond in de sociale sector goed van pas. Ik ga met mijn cliënten hun voedingsgewoontes na en ga daar met hen aan sleutelen. Ik leg daarbij vooral de nadruk op het luisteren naar hoe jouw lichaam reageert op bepaalde voeding en op die manier zoeken we naar wat resoneert. Dus het kan zijn dat we tot het besluit komen om bepaalde voeding weg te laten uit ons voedingspatroon. Als je mensen leert om naar signalen van hun lichaam te luisteren, komt er vaak veel meer naar boven. Als ik zie dat mensen hun energie hervinden en weer opleven, dat geeft mij zoveel voldoening.”
Zelf is ze al veel langer bezig met onbewerkte voeding, die zoveel mogelijk van
biologische oorsprong is. Daarmee maakt ze nu afhaalmaaltijden die heerlijk én gezond zijn. ‘Ik merkte dat mensen in coronatijd het gemak van afhalen hadden ontdekt, maar dat er weinig aanbod was in gezonde take-away. Bij mij kunnen ze onder andere maaltijdsalades afhalen, maar ook een lichtere variant op lasagne zonder zware sauzen, ovenschotels, stoofpotjes, taart en gebak. Ik gebruik geen koemelk, omdat mijn kinderen en ik daar allergisch voor zijn en veel mensen met ons. Ik ben begonnen met uitsluitend vegetarisch aanbod, maar gezinnen waar maar 1 of 2 mensen vegetarisch eten, moesten dan voor de rest van het gezin nog weer elders wat halen, dus heb ik nu ook gerechten met vis en gevogelte. Ik werk rond intoleranties en voedingskeuzes (veggie, vegan, koolhydraatarm/keto). Mensen met speciale noden kunnen bij mij terecht, ik
pas mijn menu aan hun noden aan, dat is hier in de streek wel uniek.”
Zolang haar kinderen (een zoon van 17 en een dochter van 15) nog thuis wonen en studeren, is het pand alleen voor hen drieën en het heerlijke terras dus privé. “Misschien wordt het in de toekomst nog anders - het pand heeft nog steeds een vergunning als handelszaak - maar voor nu is het zo prima.” De grote eettafel van 2,5 meter lang wordt nu dus vooral gebruikt voor etentjes met vrienden en familie, er passen met gemak acht mensen aan. De maaltijden bereidt ze op de plek waar eerder de restaurantkeuken zat. Anna bouwde er een compleet nieuwe keuken rond de oude afzuigkap en wasstraat. “De rest van de keuken was verdwenen, maar ik vond dit nog wel mooie oude elementen om te behouden. En bovendien heel erg praktisch.”
Kruiden en kookboeken
Haar passie voor koken heeft Anna van haar moeder. “Er stonden bij ons altijd potten op het vuur, zolang ik mij kan herinneren. Mijn moeder maakte alles zelf en had ook een moestuin vol verse kruiden en groenten. Een pot tomatensaus opentrekken zou misschien best wel eens gemakkelijk zijn, maar voor mij is het totaal vanzelfsprekend om alles zelf te maken zonder pakjes en zakjes.”
Geen wonder dus dat je een enorm assortiment aan keukengerei, kruiden en kookboeken kunt vinden in haar keuken, en in de bijkeuken op de plek waar eerder de toiletten van het restaurant waren. “Ik lees kookboeken zoals een ander romans, heerlijk. Zo blijf je ook geïnspireerd om weer nieuwe dingen uit te proberen.” Bij de eettafel herinnert de ronde bar nog aan het voormalige restaurant. “De bar is de ziel van het restaurant, er was geen denken aan dat ik die zou slopen.” De grote ruimte waar de gasten zaten te dineren, is nu haar woonkamer. “We hebben de oude houten vloer natuurlijk behouden en verder heel veel geschilderd, alles was
‘Ik lees kookboeken zoals een ander romans. Zo blijf je ook geïnspireerd om weer nieuwe dingen uit te proberen.’
donker. In één muur zijn twee grote openingen gemaakt, zodat er meer daglicht binnenkomt en ik heb een schuifpui naar het terras geplaatst.”
Veel licht
Haar interieur is een mengeling van vintage en nieuw, bijna alles in natuurlijke materialen. Zoals het oude houten kastje in de eethoek, waarin een verzameling glazen staat. Of een rotan stoel in haar geliefde boho-stijl. “Ik houd ervan om in tweedehands winkels en op rommelmarkten rond te snuffelen. Ik heb een voorkeur voor die natuurlijke materialen, die passen hier ook. Bij het opknappen van het huis heb ik ervoor gekozen om het in de oude stijl te houden. Dat geeft sfeer en sluit aan bij het oude pand. Het is vooral heel veel lichter geworden.” Inmiddels is haar huis ook voorzien van centrale verwarming, maar een klein houtkacheltje geeft op koude avonden snel warmte én extra sfeer. Natuurlijk heeft ze nog wel woonwensen. De vloer in de kamer opschuren en met een natuurlijk materiaal bewerken bijvoorbeeld. Maar omdat haar take-away goed loopt en alle basics in het huis na al die jaren van verbouwen op orde zijn, houdt ze het nu bij wat kleinere klussen. “Ik zal altijd wel bezig blijven, dat zit in mijn aard. Maar het grote werk is voor de komende tijd wel gedaan. Dat ik als echte foodie in een voormalig restaurant ben terechtgekomen en daar nu mijn werk heb, vind ik zo bijzonder. Mijn passie is mijn dagelijks leven geworden, en andere mensen genieten daarvan. Ik ben heel dankbaar dat ik dit allemaal kan en mag doen.”
INGREDIËNTEN 1 rol taartdeeg (koeling), 400 g kokosyoghurt, 25 g erythritol (suikervervanger), 2 tl citroenschil geraspt, 2 tl vanille-extract, 100 ml amandelroom, 2 g agar agar Voor de topping 100 g aardbeien & frambozen (gemengd), 1 el erythritol
BEREIDING Bekleed kleine taartvormpjes met bakpapier. Verwarm de oven op 175 ⁰C (onder en bovenwarmte).
Verdeel het deeg over de afzonderlijke vormpjes. Prik gaatjes in de bodem en bak ze 10 minuten af. Laat ze helemaal afkoelen. Het deeg moet stevig aanvoelen.
Meng de kokosyoghurt met het zoetmiddel, de citroenzeste en de vanille. Warm de amandelroom op en voeg de agar agar toe, roer dit goed los en laat het ongeveer drie minuten zachtjes koken. Voeg hierna toe aan het yoghurtmengsel en roer alles goed door elkaar met een spatel.
Verdeel de vulling over de bodempjes en laat ze opstijven in de koelkast tot wanneer de witte laag stevig is geworden. Kook voor de afwerking de aardbeien en frambozen in de pan en pureer ze met de mixer tot een dikke saus. Voeg de erythritol toe en meng goed.
Laat het een klein beetje afkoelen en versier de taartjes ermee. Laat dit alles opnieuw afkoelen in de koeling tot gebruik.
‘Ik
VOORDELEN VAN
EEN ABONNEMENT
• Je ontvangt LandIdee automatisch als eerste thuis.
• Je betaalt per nummer minder dan in de winkel
• Je mist nooit meer een nummer van LandIdee.
• Je profiteert van speciale abonnee acties en voordelen.
CADEAU TIP
VERRAS IEMAND
MET EEN ABONNEMENT
5
10 NUMMERS VOOR
De herten in het bos beginnen zich om te kleden. Tijdens de bronsttijd in de herfst moeten ze immers hun mooiste geweien dragen. Vanaf half juli stropen ze daarom de dode basthuid rondom hun gewei af door tegen bomen te schuren. Het is een natuurlijke reactie, omdat die loszittende, voorheen fluweelzachte bast ook jeukt. Na de bronst werpen ze zelfs hun hele gewei af en begint de groei van een nieuw gewei.
Na een afwezigheid van tientallen jaren heeft de keizersmantel, een dagvlinder, zich sinds 2015 weer in onze contreien weten te vestigen. Het is een prachtige vlinder, vooral de knaloranje mannetjes, die een spanwijdte van 7 cm hebben. Je ziet ze in juli vooral langs zonnige bosranden. Ze voeden zich vooral met de nectar uit onder meer koninginnekruid, bramen, beemdkroon en diverse distels.
Steeds meer boeren ruimen aan de rand van hun akkers een plek in voor stroken met eenjarige bloeiers. Veel van die bloemen bloeiden vroeger in het wild op akkers waar de natuur haar gang mocht gaan. Niet voor niets hebben veel van die wilde planten het woord ‘akker’ in hun naam. Denk aan de akkerdistel (foto), de akkerhoornbloem, het akkerviooltje en de akkerwinde.
Paddenstoelen in de zomer? Ja hoor. Vanaf juli groeit het eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) al en dat is meteen een van de lekkerste eetbare paddenstoelen. De hoed van deze paddenstoel kan wel 30 cm groot worden. Je vindt ze vooral in loof en dennenbossen. Ga echter niet zomaar plukken! In Nederland en Vlaanderen is wildplukken officieel verboden. Het Nederlandse Staatsbosbeheer staat het plukken voor eigen gebruik (maximaal 250 g) wel toe. Let wel op, want eekhoorntjesbrood wordt soms met de oneetbare maar niet giftige bittere boleet (Tylopilus felleus) verward.
Op droge weiden staat nu het duizendblad (Achillea) in volle bloei. Het is een belangrijke nectarplant voor meer dan 23 soorten vlinders, veel kevers en wilde bijen, maar ook een voedzame plant voor de rupsen van verschillende soorten vlinders en motten. Koesteren dus, deze plant!
‘Hoe heet jouw kapper?’, zou je de kievit willen vragen. De kleine man schittert niet alleen met een prachtig metallic groen-paars verenkleed, maar heeft ook nog eens een extravagante kuif. Hij is familie van de plevieren en voelt zich thuis in natte weiden en weilanden.
Heet, heter, heetst. Vanaf 20 juli spreekt men van de hondsdagen en die duren tot 20 augustus. Waarom deze dagen zo worden genoemd? Voor de oude Egyptenaren was de periode dat Sirius, de hoofdster van het sterrenbeeld Canis major (Grote hond) aan de hemel verscheen de periode dat de Nijl overstroomde, een belangrijk moment voor de landbouw langs die rivier. Via de Grieken en Romeinen kwam het begrip bij ons terecht, maar de betekenis veranderde. Onze voorouders associeerden de hondsdagen vooral als een periode van grote hitte. Inmiddels kan het ook in mei of september langdurig heet zijn, maar in de volksweerkunde is de naam gebleven.
‘Is het warm en voorspoedig weer, brengt augustus de eerste peer’, belooft een oud boerengezegde. Dit klopt als een bus, want de zon in juli en augustus zorgt altijd voor het laatste beetje zoetheid in fruit. Dat geldt zowel voor gecultiveerd fruit zoals mirabelpruimen als voor veel ‘wilde’ fruitsoorten, zoals bramen en bosbessen en de bessen van het krentenboompje. Deze bessen, die vanaf juli rijpen, zijn ook zeer geliefd bij vogels.
Van juni tot in augustus kun je in bossen, duinen en zelfs in plantsoenen de brede wespenorchis (Epipactis helleborine) tegenkomen. Snel zul je hem niet over het hoofd zien, want uit de wortelstok ontspringen meerdere stengels die tot 60 cm hoog kunnen worden. De plant is aangewezen op bestuiving door wespensoorten met een voorliefde voor het stuifmeel van klimop. Vandaar ook dat ze zich in plantsoenen, waar klimop vaak als bodembedekker wordt gebruikt, vaak uitbundig verspreiden.
Het wilgenroosje (Chamaenerion angustifolium) dat nu in bloei staat langs weide- of bosranden heeft niets met rozen te maken. De naam is waarschijnlijk afgeleid van het blad dat sterk op dat van de wilg lijkt. Deze pionierplant, met spits toelopende trossen met bloemen bovenaan de stengel, gedijt vooral op een zandige, redelijk vochtige, humeuze bodem. Hij vermeerdert zich via zaadpluis, dat op de wind behoorlijke afstanden kan afleggen.
Hoe heerlijk de zomer ook is, hitte en droogte vormen voor veel planten een uitdaging. Maar sommige soorten hebben voorzorgsmaatregelen genomen en slimme strategieën ontwikkeld om zichzelf te beschermen...
1 Sieruien (Allium) en kattenkruid (Nepeta) vormen een mooie paarse achtergrond voor de donzige ezelsoren (Stachys byzantina). Ze zijn alle goed bestand tegen hitte: de sierui verbergt zijn bol in de koele grond en de zon krijgt minder vat op de grijsblauwe blaadjes van kattenkruid en het wollige blad van de ezelsoren.
2 Van dichtbij zie je goed dat bij Stachys byzantina bijna de hele plant bedekt is met donzige haren.
3 Komkommerkruid (Borago officinalis) beschermt zich ook tegen hitte en droogte met harige bladeren en knoppen.
IN HET DIEPE
De lange penwortels van slangenkruid (Echium) en lupine (Lupinus) laten zich door niets tegenhouden; vastberaden komen ze altijd uit bij het water.
SLIMME WEIDEBLOEMEN
Korenbloemen (Centaurea cyanus) hebben lange, slanke wortels die tot diep in de grond reiken en daar water vinden. Hetzelfde geldt voor de klaproos (Papaver).
Klaprozen (Papaver) staan hun mannetje met hun vele zaden. (boven)
Verbena heeft weinig bladeren, waardoor er minder water verdampt. Zo kan hij goed tegen de zomerzon.
WIEGEND IN DE WIND
Kogeldistels (Echinops) kunnen uitstekend tegen droogte en produceren veel bloemen op zonnige locaties. Ook op de foto: pimpernel (Sanguisorba).
Reuzenlavendel (Perovskia atriplicifolia), ook bekend onder de naam Russische salie, heeft zilvergrijze stelen en houdt van warmte. Met zijn mooie lila bloempjes lijkt hij op lavendel. De plant vormt een buffet voor bijen en hommels.
1 Sedum hoort bij de vetplanten en slaat water op in de bladeren.
2 Huislook (Sempervivum) groeit op plaatsen waar bijna geen andere plant kan overleven: zelfs bij extreme hitte en droogte.
3 Veel wolfsmelksoorten (Euphorbia) horen bij de vetplanten en hebben watervasthoudende bladeren.
4 Naald van Cleopatra (Eremurus) heeft zeestervormige, vlezige wortels om water in op te slaan.
KOOS DEGELING houdt van de natuur én van schrijven. Als echte vogelaar speurt hij vooral naar vogels en eenden, en schrijft hij daarover en over andere dieren in LandIdee. Meer verhalen lezen van Koos? Kijk op Instagram @koosdegeling
In 1769 ontdekte de Britse kapitein James Cook dat Nieuw-Zeeland bestond uit een Noorder- en een Zuidereiland. De zeestraat die de twee eilanden van elkaar scheidt, is berucht en wordt beschouwd als een van de gevaarlijkste en meest onvoorspelbare wateren ter wereld. Door de geschiedenis heen zonken er vele schepen en de zeelieden voeren met doodsangst hun schepen door deze straat.
In het jaar 1888 naderde het zeilschip Brindle een uiterst verraderlijk deel van de zeestraat, toen ineens een grijze dolfijn voor de boeg opdook. Het dier bleef voor het schip zwemmen, waardoor de bemanning overwoog het te doden. De vrouw van de kapitein weerhield hen ervan, omdat ze zag hoe de dolfijn de boot langs verraderlijke rotsen en door sterke stroming leidde. Het is het eerste bekende verhaal van de grijze dolfijn (ook wel Gramper of Risso’s dolfijn genoemd), die de naam Pelorus Jack kreeg en in de opvolgende decennia zou uitgroeien tot de maritieme held van Nieuw-Zeeland. Met zijn gracieuze bewegingen bleef hij schepen begeleiden door gevaarlijke passages. Zijn vrolijke verschijning was de gerustelling te midden van de woelige baren. Alsof hij de taal van de zee begreep: een intermediair tussen mens en oceaan. Zijn reputatie als betrouwbare loods en als mascotte van de zeevaarders steeg jaar na jaar naar grotere hoogten. Schepen keken uit naar Pelorus Jack als zij het beruchte deel van de zeestraat naderden. Zagen zij hem niet, dan wachtten de zeelieden liever op hem dan hun schip te riskeren.
Maar net als veel sprookjes kreeg ook dit verhaal een donkere wending. In 1900 begon het stoomschip Penquin aan zijn vaart door de zeestraat. Pelorus Jack haastte zich naar de boeg van het schip om daar zijn assistentie aan te bieden. Aan boord van de Penquin was een man die beÏnvloed was door kwade geruchten over Pelorus Jack. De dolfijn zou de bemanning afleiden en daardoor juist voor gevaar zorgen. De desinformatie in combinatie met overmatig alcoholgebruik zorgde ervoor dat de man zijn geweer pakte en op Pelorus Jack schoot. De dolfijn werd getroffen en raakte zwaargewond. De bemanning van het schip vloog de schutter aan en het had weinig gescheeld of de man werd ter plekke opgeknoopt. Pelorus Jack verdween in de golven.
In de weken erna keek elk passerend schip uit naar de dolfijn, maar hij werd niet gezien. Maar Pelorus Jack herstelde van zijn verwondingen en pakte de draad weer op. Het publiek eiste bescherming en er werd een wet aangenomen waardoor Pelorus Jack een status kreeg waarin het verboden werd jacht op hem te maken. Voor zover bekend was hij het eerste individuele zeedier ter wereld dat door een wettelijke maatregel bescherming genoot. Door alle aandacht werd de dolfijn een nog grotere ster. Zijn afbeelding pronkte op ansichtkaarten, er werden liederen over hem gezongen en mensen boekten een boottocht enkel en alleen om Pelorus Jack in levende lijve te zien.
Zijn hele leven lang bleef de legendarische dolfijn de zeestraat tussen het Noorder- en Zuidereiland van Nieuw-Zeeland trouw. Eind 1912 werd Pelorus Jack voor het laatst gezien. Hij had toen de respectable leeftijd van 25 jaar bereikt en honderden schepen met zijn zegen veilig door de zeestraat geloodst. Er was echter één schip dat hij, sinds het voorval in 1900, nooit meer zou begeleiden: het stoomschip Penquin. Niet lang na de dood van Pelorus Jack zou het schip in de zeestraat een rots raken en vergaan.
Laat de hete zomerdagen maar komen! Wie niet dagelijks de planten water wil geven, kan deze pot gebruiken om ervoor te zorgen dat ze elke dag vanzelf van vocht worden voorzien. Deze magisch pot kan ook dienstdoen als drinkbak voor vogels en insecten.
Waterdoorlatende klei wordt in landen in Azië en Afrika al eeuwenlang gebruikt als wateropslag. De potten worden ingegraven in de grond en vervolgens gevuld met water, dat via de zijwanden in de aarde terechtkomt. Het leuke van dit systeem is dat je het gemakkelijk zelf kunt maken van simpele terracotta bloempotten. Omdat de potten niet winterhard zijn, moeten ze in de herfst, voor de eerste nachtvorst, wel weer uit de aarde worden gehaald en op een vorstvrij plekje worden gezet.
DIT HEB JE NODIG
2 potten van ongeglazuurde klei (één pot iets kleiner, zodat de rand ondersteboven in de grotere past), 2 kurken, restjes kaarsen (bij voorkeur van bijenwas), een oud blik, werkhandschoenen, schaal of schotel (optioneel)
ZO DOE JE DAT
1 Smelt de kaarsen of bijenwas au bain-marie in het blik. Maak ondertussen het drainagegat in de bodem van de grootste pot dicht met een kurk (1)
2 Zet vervolgens de kleinere pot ondersteboven in de grote pot. Vul de kier rondom met de vloeibare was (2). Laat de was goed uitharden voor je verder gaat.
3 Graaf een gat in de aarde, bijvoorbeeld midden in een border of moestuinbed (3). Laat de potten in het gat zakken en zorg ervoor dat de bovenkant zo’n 10 cm boven de grond uitsteekt.
4 Giet door het bovenste gat water in de pot (4) tot deze vol is. Dit gaat het handigst met een tuinslang
5 Sluit het gat in de bovenste pot ook af met een kurk (5).
Zo kunnen er geen insecten in het water vallen. Bovendien: zo’n pot is ook een geweldige kraamkamer voor muggen...
Vul de schaal bovenop regelmatig met vers water; de vogels en bijtjes zullen je dankbaar zijn.
In dit voorbeeld hebben we op de omgekeerde pot een waterschaal geplaatst. In dat geval kun je de tweede kurk achterwege laten. Zo’n schaal is een fijne drinken badderplaats voor vogels. Ook insecten zullen op warme dagen een slokje komen nemen. Dat is niet alleen leuk om te zien, maar zo lok je de vogels en insecten ook naar je tuin en dat is weer goed voor de biodiversiteit. Leg er wel een paar stenen of stokjes in, zodat met name de insecten houvast hebben en makkelijk uit het water kunnen kruipen.
Vanuit de tuin, via het plukmandje, in de vaas. Wat een vreugde!
Een mooi boeket is een sieraad in elk huis. Vooral als je de bloemen hebt geplukt uit je eigen tuin.
Waarom zou je snijbloemen kopen als je ze ook gemakkelijk in je eigen tuin of in potten op het balkon kunt kweken?
Dat vragen steeds meer tuinliefhebbers, die ook al groenten en fruit van eigen bodem halen, zich af. Bovendien, wat is er leuker dan zelf uit je tuin te kiezen welke bloemen je oogst. Dat is ook vriendelijker voor het milieu. Er zijn geen energieslurpende kassen nodig om de bloemen op te kweken en ze hoeven ook niet te worden overgevlogen uit exotische streken. Daarnaast kun je je snijbloemen helemaal biologisch opkweken én je doet er ook de bijen, hommels, vlinders en andere insecten een groot plezier mee.
Nog een voordeel: als je zelf kweekt, kun je ook zelf beslissen of je de opengaande knoppen, de grillige zaaddozen, de volledig uitgebloeide bloemen of de decoratieve bladeren wilt gebruiken voor het boeket. En dan kun je nog kiezen voor fragielere bloemen, die minder geschikt zijn voor transport, zoals bijvoorbeeld de juffertjes-in-’t-groen.
Sommige bloemenliefhebbers vinden het moeilijk om een schaar in de prachtig bloeiende struiken of planten te zetten. Bedenk dan dat regelmatig een boeketje
knippen veel planten stimuleert om nog meer bloemen te ontwikkelen en nog weelderiger te bloeien. Ze willen immers zaad kunnen zetten om te overleven en zullen daardoor – tot op zekere hoogte uiteraard – bloemen blijven produceren. Dus eigenlijk is het zonde om geen mooie boeketten in de keuken, op de eettafel of op het dressoir te zetten. Knip de bloemen altijd met een scherpe, schone schaar of mes, zodat de stelen niet beschadigen en de bloemen langer mooi blijven in de vaas. Pluk ook bij voorkeur in de ochtend, dan zijn de bloemen nog mooi fris en de stelen stevig, en zet ze zo
Knippen met een scherpe schaar is het beste voor de bloemen. (boven)
Eenjarige snijbloemen groeien in hun eigen pluktuin of gewoon tussen vaste planten of groenten. Zaai ze simpelweg direct in de grond. (onder)
1 Duizendschoon (Dianthus barbatus)
Deze typische cottage gardenschoonheid bloeit tussen mei en juni in betoverende kleuren.
2 Juffertje-in-het-groen (Nigella damascena)
De fijne blauwe bloempjes en daarna de zaaddozen zijn echte blikvangers.
3 Kruisdistel (Eryngium)
Heeft grillige, staalblauwe bloemen die makkelijk te drogen zijn.
4 Lamsoor (Limonium)
Deze kleurrijke eenjarige is zowel vers als gedroogd prachtig om te zien.
5 Geur- of pronkerwt (Lathyrus)
Bekoort met geurige bloemen in de mooiste pasteltinten. Langstelige soorten zijn goed voor in de vaas.
6 Goudsbloem (Calendula)
Deze kleurrijke zomerbloem kan het beste worden afgesneden als de knoppen net opengaan.
7 Lavendel (Lavendula) Vers geknipt brengen deze bloemen de geur van de Provence in huis.
8 Cosmea (Cosmos)
Levert de hele zomer tot aan de eerste vorst tere, komvormige bloemen.
9 Fijn akkerscherm (Ammi visnaga)
De geurige witte bloemschermen combineren mooi met sterke kleuren in de vaas.
10 Duifkruid (Scabiosa)
Een prachtige aanvulling in veldboeketten en de bloemen blijven lang mooi.
11 Wormkruid (Tanacetum)
Bloemisten gebruiken de kleine margrietvormige bloemen vaak als opvulling in een boeket.
12 Scharlei (Salvia sclarea)
De bloempluimen zijn rijk vertakt en hebben een heerlijke citrusgeur.
13 Zinnia (Zinnia angustiflolia)
Brengt de kleuren van haar Mexicaanse geboorteland in de vaas.
14 Duizendblad (Achillea)
Deze lange bloeier kan tot in de herfst worden gesneden.
15 Ridderspoor (Delphinium)
De romantische bloeiaren vol kleine bloemen staan ook afzonderlijk prachtig in een vaas.
16 Zonnekruid (Helenium)
De gekleurde bloemen van deze plant halen de zon in huis.
17 Siertabak (Nicotiana)
Deze buisvormige bloemen scoren met hun lange houdbaarheid.
snel mogelijk in het water. Je kunt zelfs overwegen om een emmer met wat water mee te nemen in de tuin.
In elke tuin en op elk balkon is wel een plekje voor snijbloemen te vinden. Veel klassiekers zoals cosmea, goudsbloemen en Zinnia’s zijn eenjarig. Dit betekent dat je ze tussen maart en mei/juni overal kunt zaaien waar ruimte is. Als ze eenmaal hun plekje hebben gevonden, zullen ze zichzelf - als je tegen het einde van het seizoen enkele zaaddozen laat staan - elk jaar opnieuw uitzaaien. Zo kun je onverwachte verrassingen kweken. Als je volgend voorjaar doelgericht een border met snijbloemen wilt aanleggen, een echte pluktuin, kies dan voor een lichte, zonnige plek want de meeste soorten houden van de zon. Verwijder zorgvuldig
Geknakte vlambloemen (Phlox) zijn veel te waardevol om weg te gooien. In kleurrijke potten gevuld met water worden ze opnieuw blikvangers in de tuin.
alle onkruid om te voorkomen dat de jonge scheuten overwoekerd worden. De bodem moet licht en luchtig zijn. Maak dichte aarde losser met wat zand en verbeter arme grond met compost.
De beste tijd om te zaaien en de kiemtijden staan vermeld op de verpakking van de zaden. Je kunt wachten tot je de zaden direct in de volle grond kunt zaaien, maar er ook voor kiezen om binnen voor te zaaien. Tegen de tijd dat ze naar buiten mogen, heb je dan al stevige jonge plantjes. Zorg er na het zaaien voor dat je de grond vochtig houdt zodat het kiemproces goed verloopt. Zo kun je in de zomer je beloning in ontvangst nemen: de prachtigste boeketten uit je eigen tuin. Daar krijg je vanzelf een goed humeur van!
Riet van Lent is een gepassioneerd tuinier. Haar volkstuin aan de rand van Den Bosch oogt als een cottagetuin met borders vol bloemen. Ook teelt ze er allerlei groenten en kruiden. De komende maanden volgen we haar in haar volkstuin.
haar tuinkasje teelt Riet elk jaar verschillende tomatenrassen, van sappige kerstomaatjes tot grote, stevige vleestomaten. Als we er in de tweede week van juli een kijkje nemen, zijn diverse vruchten al mooi op kleur. Zodra deze iets zacht aanvoelen, begint de oogsttijd!
Tomaten telen is niet iets dat je even tussendoor doet. Vanaf het voorzaaien tot de oogst vraagt dit gewas heel veel aandacht, maar - als alles goed gaat - geeft dat des te meer voldoening. Je kunt natuurlijk ook tomatenplanten kopen die je na half mei buiten uitplant, maar een tuinier als Riet zaait ze liever zelf. “Begin april start ik met het voorzaaien, binnen op een warme, lichte plaats, bij zo’n 20 °C. De planten kiemen dan na vijf tot tien dagen. Draai de planten wel elke dag,
anders krijg je scheefgroei. Als er twee echte blaadjes zichtbaar zijn, verspeen ik ze en rond half mei plant ik ze in mijn kas.”
In een tuinkas zijn de planten beschermd tegen weer en wind en dat heeft een groot voordeel. Tomatenplanten zijn erg kwetsbaar en staan ze in de regen dan is er grote kans op schimmelziekten zoals phytophthora. “In een kas moet je wel extra aandacht aan de grond besteden, anders put de grond snel uit”, weet Riet. “Elk jaar haal ik er een laag oude grond uit en werk er flink wat compost in. Ik heb veel geleerd van Peter Bauwens (Vlaamse auteur en teler van eetbare planten, red.). Hij zegt dat elke tomatenplant bij het uitpoten een emmer compost mee moet krijgen.”
Tijdens het seizoen volgen er allerlei andere klusjes in haar tuinkasje: opbinden, dieven, water geven en bemesten. Voor dit laatste gebruikt Riet vaak zelfgemaakte plantengier (zie kader). Het telen van tomaten heeft ze niet van een vreemde. “Mijn vader kweekte als eerste in ons dorp tomaten, kennelijk werd hij blij van experimenteren. Zelf probeer ik naast mijn favoriete rassen ook jaarlijks een nieuw tomatenras uit. Dit jaar is dat ‘Carnica’; die geeft kleine, vlezige Roma tomaatjes. Ik moet hem wel binnen de perken zien te houden, want de planten kunnen wel zeven meter hoog worden en vragen veel licht en water. Omdat ze klein zijn, zijn ze ook geschikt om te drogen. De planten hangen nu al vol met trosjes groene vruchten.”
Dat er zoveel verschillende rassen zijn van verschillende grootte en met diverse vormen, kleuren en smaken, vindt Riet een van de leuke dingen aan het telen van tomaten. “Een mooie schaal met al die verschillende tomaten is een lust voor het oog!”
ROMA TOMAAT
De naam van dit ras weet Riet niet, het zaad van deze tomaat won ze zelf tijdens haar vakantie in Toscane. (1)
KERSTOMAAT ‘HOLY PURPLE’
Dit kerstomaatje heeft niet alleen een bijzondere kleur, het bevat ook veel anthocyaan waardoor hij extra gezond is. (2)
VLEESTOMAAT ‘MARMANDE’
Deze grote, stevige vleestomaat smaakt heerlijk zoet. Het Franse ras is ook prima voor buitenteelt. (3)
PEERTOMAAT ‘YELLOW PEARSHAPED’
Deze kleine, friszoete tomaatjes geven een ongelooflijk rijke en langdurige oogst. (4)
KERSTOMAAT ‘BLACK VERNISSAGE’
Eenmaal rijp valt dit ras op door de kleur (donkerrood met groene strepen) en de smaak (zoet met een zuurtje). (5)
ROMA TOMAAT ‘CARNICA’
Een heerlijke, zoete tomaat die perfect is voor soepen en sauzen maar ook om te drogen of (in zijn geheel) in te vriezen. (6)
ANDERE FAVORIETE RASSEN VAN RIET
• olijftomaatje ‘Negro de Yeste’ • stamtomaat ‘Black Prince’
• vleestomaat ‘Black Krim’
‘Naast mijn favoriete rassen probeer ik ook jaarlijks een nieuw tomatenras uit.’
1 Maak elke week een rondje om de tomaten te dieven. Hierbij verwijder je de (snelgroeiende) scheuten die opkomen in de oksels van de bladeren. Kleine scheuten breek je eenvoudig af, voor grote scheuten - die je eerder over het hoofd hebt gezien - gebruik je een snoeischaar.
2 Groeit de plant bijna tegen het dak van de kas (of afdak), knip dan de top eruit, vlak boven een blad. Hebben je tomatenplanten geen dak boven hun hoofd? Knip dan half augustus ook de top eruit; dit voorkomt dat de plant onnodig energie steekt in verdere groei.
3 Bind tomatenplanten regelmatig aan een stevige plantensteun vast. Zorg hierbij dat de stengels - ook als ze dikker worden - niet afknellen. Geen zin in dit klusje? Gebruik dan tomatenspiralen. Plaats deze naast de planten als ze nog jong zijn en leid de hoofdtak wekelijks door het midden van de spiraal.
4 Knip zodra de planten de eerste vruchten gaan vormen regelmatig de onderste bladeren van de plant af. Zo komt er meer licht bij de tomaten, waardoor deze beter rijpen. Minder blad zorgt ook voor een betere luchtcirculatie en
dit vermindert de kans op schimmels. Heeft een tomatenplant te veel blad, dan blijven de vruchten wat kleiner.
5 In de zomer hoef je tomatenplanten minder vaak te gieten dan wanneer ze pas zijn aangeplant. Geef ze nu eens per week flink water. Zorg dat er geen water op het blad komt om de kans op schimmelziekten te verkleinen.
6 Bemest tomatenplanten regelmatig maar niet te veel, anders krijgen ze veel blad en weinig bloemen (en dus weinig oogst). Riet geeft 1x per drie weken plantengier en af en toe biologische mestkorrels.
PLANTENGIER MAKEN
• Pluk brandnetels, smeerwortel en/of heermoes.
• Doe dit in een grote, afsluitbare emmer met (regen)water.
• Zet de afgesloten emmer in de zon.
• Roer de inhoud om de week even om.
• Na drie weken is de gier al bruikbaar (maar deze blijft maandenlang goed). Verdun 1 liter gier met 5 liter water en giet dit als voeding bij de planten.
Als er één veelzijdige vruchtgroente is, dan is het wel de tomaat. Niet alleen zijn ze er in ontelbare soorten, vormen, kleuren en smaken - de zelfkwekers weten dat - ze zijn ook te gebruiken in ontelbare gerechten. Van puur in een salade of als saus in een heerlijke lasagne tot gebakken in een lekkere taart of verwerkt in een smeuÏge ketchup. Laat je fantasie de vrije loop of duik de keuken in met deze lekkere recepten.
Dankzij het hoge eiwitgehalte is deze toast heerlijk en gezond als ontbijt.
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 3-4 teentjes knoflook, 250 g kerstomaten, wat olie voor de vorm, zout, peper, 8 sneetjes volkorenbrood, 2 takjes basilicum, 4 sprietjes bieslook, 2 takjes peterselie, 400 g Hüttenkäse, 2 el citroensap, 1 avocado, dille voor de garnering
BEREIDING Verwarm de oven voor tot 220 ⁰C met boven- en onderwarmte.
Pel de knoflooktenen en snijd ze in dunne plakjes. Was de tomaten en halveer ze. Doe beide in een ingevette ovenschaal, strooi er zout en peper over en bak alles ongeveer 10 minuten in de hete oven.
Rooster het brood kort in de broodrooster. Was de kruiden, schud ze droog en hak ze fijn. Meng ze door Hüttenkäse en breng alles op smaak met zout, peper en een beetje citroensap.
Halveer de avocado, verwijder de pit en snijd het vruchtvlees in dunne plakjes. Besmeer de sneetjes brood met het Hüttenkäsemengsel. Verdeel de avocado en tomaten erover en garneer met de takjes dille.
Bereidingstijd: 20 minuten
• Baktijd: 10 minuten
Gebruik gele tomaten om de ketchup een zonnig kleurtje te geven.
Voor 2 flesjes à 500 ml
INGREDIËNTEN 650 g verse tomaten, 150 g rode uien, 3 teentjes knoflook, 2 tl olijfolie, 50 g bruine suiker, 100 ml appelazijn, zout, 1 snufje cayennepeper, 1 kaneelstokje
BEREIDING Was de tomaten en snijd ze in stukjes. Pel en snipper de uien en de knoflook. Fruit de uien en knoflook aan in de olie. Voeg de tomaten toe en bak ze kort mee. Voeg de suiker toe, laat alles karamelliseren en blus af met de azijn. Breng alles op smaak met zout en cayennepeper en pureer het mengsel. Giet het tomatenmengsel door een zeef terug in de pan en voeg het kaneelstokje toe. Laat alles 35-45 minuten op middelhoog vuur sudderen. Verwijder het kaneelstokje en giet de nog hete ketchup in uitgekookte flessen. Sluit de flessen direct.
Bereidingstijd: 20 minuten Kooktijd: 35-45 minuten
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 600 g kerstomaatjes, 800 ml groentebouillon, 1 teen knoflook, 2 sjalotten, 3 el olijfolie, 300 g risottorijst, 100 ml rode wijn, zout, peper, 75 g geraspte Parmezaanse kaas, 30 g boter, 1 takje basilicum
BEREIDING Was de tomaten. Houd 200 g apart, pureer de rest met de groentebouillon.
Pel en snipper de knoflook en sjalotjes. Fruit ze aan in een pan met 2 el olie. Voeg de rijst toe en laat die kort meefruiten. Blus af met de wijn en breng op smaak met zout en peper.
Voeg wat tomaten-groentebouillon toe en roer tot de rijst alle bouillon heeft opgenomen. Voeg op dezelfde manier beetje bij beetje de resterende bouillon toe tot de rijst na ongeveer 15 minuten gaar is, maar nog een lichte bite heeft.
Verhit de achtergehouden tomaten in de rest van de olie in een pan.
Bestrooi ze met peper en zout.
Meng 50 g Parmezaanse kaas en de boter door de risotto. Verdeel de risotto over kleine kommetjes en leg er de geroosterde tomaten op.
Bestrooi alles met de rest van de Parmezaanse kaas en de basilicum.
Bereidingstijd: 20 minuten • Kooktijd: 20 minuten
Tomaten krijgen een intensere smaak als je ze voor het koken kort roostert in de oven.
Bij de zuurtjes in de tomaten past een zachte rode wijn, zoals een Lambrusco.
VOOR DE VOORRAADKAMER
De ketchup is ongeopend ongeveer zes maanden houdbaar. Na opening blijft de ketchup nog ongeveer een week goed in de koelkast.
VOOR MEER PIT
Voeg voor curryketchup 1 tl mosterdzaad en 1 tl kerriepoeder en wat biologische, geraspte sinaasappelschil toe.
CADEAUTIP
Hang met een touwtje een kaneelstokje aan elke fles en klaar is je cadeau!
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 120 g zachte boter, 4 eieren, 250 g bloem, 1 tl bakpoeder, 100 g geraspte Parmezaanse kaas, 150 ml bruisend mineraalwater, 4 el koolzaadolie, 200 g kerstomaatjes, 1 bakje tuinkers, 4 el yoghurt, peper
BEREIDING Klop de boter romig. Voeg geleidelijk de eieren toe en roer alles goed door. Meng de bloem met het bakpoeder en de Parmezaanse kaas en roer dit afwisselend met het mineraalwater door het botermengsel. Verwarm het wafelijzer, bestrijk het met koolzaadolie en bak van het beslag 12 kleine, ronde, goudbruine wafels.
Was de tomaten en halveer ze. Knip de tuinkers van het bedje. Leg de wafels op de borden en garneer ze met een lepel yoghurt. Maal er peper over en leg de tomaten erop. Bestrooi alles met de tuinkers.
Bereidingstijd: 15 minuten • Baktijd: 20 minuten
Roer twee gekookte, gepureerde aardappels door het beslag en je hebt aardappelwafels.
Laat overgebleven wafels naast elkaar afkoelen; op elkaar worden ze snel zacht.
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 4 kipfilets (à 100 g), zout, peper, 3 el olijfolie, 2 sneetjes witbrood, 1 teen knoflook, 100 g mayonaise, 100 g yoghurt, 1 el mosterd, 1 el geraspte Parmezaanse kaas, 2 el citroensap, wat Worcestershiresaus, 250 g kerstomaatjes, 100 g rucola, 250 g ijsbergsla
BEREIDING Spoel de kipfilets af, dep ze droog en bestrooi ze met peper en zout.
Bak de filets in 1 el olie aan elke kant in 5 minuten goudbruin. Laat ze afkoelen.
Rooster de sneetjes brood aan beide kanten in de resterende olie. Laat ze afkoelen op keukenpapier en snijd ze dan in blokjes.
Pel de knoflookteen en rasp hem fijn met een snufje zout. Meng de knoflook met de mayonaise, yoghurt, mosterd, Parmezaanse kaas, het citroensap en wat water. Breng alles op smaak met Worcestershiresaus, zout en peper. Was de tomaten en de sla en laat ze goed uitlekken. Scheur de sla in stukken en halveer de tomaten. Schik ze op de borden. Snijd de kipfilet in plakjes en leg die op de salade. Besprenkel de salade met de dressing en strooi de croutons erover.
Bereidingstijd: 30 minuten • Baktijd: 15 minuten
Vervang voor vegetariërs de kip door gebakken, gerookte tofoe.
Geef een klassieke salade kleur met een bonte mix van tomaten.
Gebruik voor een stevigere smaak lamsgehakt in plaats van gemengd- of rundergehakt.
Voor 4-6 porties
INGREDIËNTEN Voor de bolognesesaus 1 ui, 2 teentjes knoflook, 1 wortel, 1 stengel bleekselderij, 2 el olijfolie, 400 g (gemengd) gehakt, 2 el tomatenpuree, 100 ml vleesbouillon, 400 g tomatenblokjes, zout, peper Voor de bechamelsaus 30 g boter, 2 el bloem, ½ l melk, zout, nootmuskaat Verder nodig 12-15 lasagnevellen, 100 g geraspte mozzarella, 50 g geraspte Parmezaanse kaas, 1 el boter in vlokken, wat basilicum
BEREIDING Pel voor de bolognesesaus de ui en de knoflook, maak de wortel en de selderij schoon en snijd alles fijn. Fruit de ui en de knoflook aan in de hete olie. Voeg het gehakt toe en bak het kruimig. Bak de wortel en bleekselderij kort mee en roer de tomatenpuree erdoor.
Blus alles af met de bouillon en de stukjes tomaat en laat het mengsel onder af en toe roeren 20 minuten sudderen tot de saus wat indikt. Breng de saus op smaak met peper en zout.
Smelt voor de bechamelsaus de boter in een kleine steelpan. Roer de bloem erdoor en bak die lichtjes aan. Giet dan geleidelijk en al roerend de melk erbij. Laat de saus al roerend zachtjes koken en breng de bechamelsaus op smaak met zout en nootmuskaat.
Verwarm de oven voor tot 200 ⁰C boven- en onderwarmte. Vet een ovenschaal (20 x 30 cm) in met olie en bestrijk de bodem van de schaal met wat bechamelsaus. Bedek de bechamelsaus met lasagnevellen, verdeel er bolognesesaus over, leg er weer lasagnevellen op en daarop weer wat bechamelsaus. Ga door tot alle ingrediënten op zijn, maar eindig met een laag bechamelsaus.
Bestrooi de lasagne met geraspte mozzarella en Parmezaanse kaas en verdeel de botervlokken erover. Bak de lasagne in de voorverwarmde oven in 40-45 minuten goudbruin. Snijd de lasagne in stukken en garneer die met de basilicum.
Bereidingstijd: 40 minuten
• Kooktijd: 25 minuten
• Baktijd: 45 minuten
Garneer het brood eventueel extra met radijsjes of aardbeien.
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 12 sneetjes stokbrood, 12 takjes cocktailtomaatjes, 200 g buffelmozzarella, 4 el balsamicoazijn, 2 tl olijfolie, zout, peper
BEREIDING Verwarm de grill van de oven voor. Leg de sneetjes brood op het ovenrooster en rooster ze aan beide kanten onder de hete grill goudbruin. Haal ze uit de oven.
Was de tomaten aan de takjes, dep ze droog en leg ze in een ovenschaal. Rooster de tomaatjes kort onder de grill tot ze een beetje zacht zijn.
Giet de mozzarella af en snijd hem in plakjes.
Beleg de sneetjes brood met een plakje mozzarella en leg de tomaatjes erop. Besprenkel elk broodje met een beetje balsamicoazijn en olijfolie en strooi er tenslotte nog wat peper en zout over.
Bereidingstijd: 15 minuten • Baktijd: 10 minuten
TIP De taart kun je ook zonder vorm maken. Klap het deeg dan licht over de vulling.
Voor 2 porties
INGREDIËNTEN 1 teen knoflook, 400 g kerstomaatjes, zout, suiker, peper, 2 tl olijfolie, ½ biologische citroen, 1 handvol dille en bieslook, 1 klein handje rucola, 400 g Hüttenkäse
BEREIDING Verwarm de oven voor tot 200 ⁰C met hete lucht. Rasp de schil van de halve citroen en pers het sap uit.
Pel de knoflook, snijd hem in plakjes en meng die met de gehalveerde tomaatjes in een ovenschaal. Breng alles op smaak met zout, suiker en peper en druppel de olie en het citroensap erover. Bak alles 20 minuten en laat het daarna afkoelen. Was de dille, bieslook en rucola en schud ze droog. Hak de dilleblaadjes en de bieslook fijn. Meng de dille, bieslook en citroenrasp met de Hüttenkäse. Leg met behulp van een serveerring een bodempje Hüttenkäse op elk bord. Leg er tomaten en rucola op. Verdeel de rest van de Hüttenkäse erover en strijk de bovenkant glad. Verwijder de ring. Schenk het overgebleven vocht van de tomaten erover en bedek met de rest van de rucola.
Bereidingstijd: 20 minuten • Baktijd: 20 minuten
Voeg wat geklopte slagroom toe, dan wordt de Hüttenkäse luchtiger.
Maak een mooie decoratie door een paar tomaten, nog aan de takjes, te bakken en die op het torentje te leggen.
Voor 1 ovenschaal (20 cm)
INGREDIËNTEN 200 g zure room, 1 tl citroenrasp, 2 el geraspte Parmezaanse kaas, 200 g room, wat olijfolie, 150 g bladerdeeg, 100 g zwarte olijven (ontpit), 500 g bonte tomaten, 2 takjes basilicum, zout, peper
BEREIDING Meng voor het ijs de zure room met de citroenrasp en de Parmezaanse kaas. Klop de slagroom stijf en spatel die erdoor. Giet het mengsel in een platte vorm en zet die minimaal 6 uur in de vriezer.
Verwarm de oven voor tot 200 ⁰C boven- en onderwarmte. Vet een ovenschaal in met olie. Rol het bladerdeeg uit en leg het in de vorm. Druk het aan en snijd de overhangende randen af.
Halveer de olijven. Was de tomaten en snijd ze in stukjes. Was de basilicum en pluk de blaadjes eraf. Hak de blaadjes grof en meng ze, samen met de olie en olijven, door de tomaten. Kruid alles met peper en zout en schep het in de vorm. Bak de taart in ongeveer 40 minuten goudbruin. Serveer de taart met het ijs.
Bereidingstijd: 35 minuten
Invriestijd: 6 uur
Baktijd: 40 minuten
Wil je de bijen een handje helpen in hun zoektocht naar nectar? Plant dan eens enkele exemplaren van de dropplant, Agastache foeniculum. Bijen zijn gek op de bloeiaren met paarsblauwe bloempjes, die van juli tot in september verschijnen. Zet de plant wel op een plekje in de volle zon. De naam dankt de plant aan het aroma dat vrijkomt als je de blaadjes tussen je vingers wrijft: een mix van anijs en drop.
Monarda is een prachtige borderplant, die bloeit vanaf juli. Hij gedijt het best op een plek in de zon of lichte schaduw, kan gemakkelijk 1 meter hoog worden en komt voor in tal van kleuren. Helaas zijn de planten gevoelig voor meeldauw, waardoor witte vlekken op het blad ontstaan. In plaats van naar schimmeldodend middel te grijpen, kun je er ook een middelhoge plant voor zetten, zodat het lelijke blad niet meer te zien is.
Een van de mooiste gasten in de tuin is de koninginnenpage (Papilio machaon). Deze aanvankelijk schaarse vlinder breidt zich dankzij de warme zomers steeds meer naar het noorden uit en is zelfs al op de Waddeneilanden aangetroffen. De vrouwtjes zetten hun eitjes vooral af op de bloemen van wilde peen en andere schermbloemigen, zoals venkel en dille. De vlinders die je in juli en augustus ziet fladderen, zijn de tweede generatie. Eind april wordt al een eerste generatie actief.
In de zomer beperken de tuinklussen zich vooral tot het verzorgen van de planten. Waar nodig opbinden, uitgebloeide bloemen verwijderen en natuurlijk water geven, vooral bij langdurige droogte. Maak dagelijks een rondje door de tuin. Dat is niet alleen ontspannend, maar zorgt er ook voor dat je alles goed bijhoudt en je tuin er de hele zomer tiptop uitziet.
Heb je zomerfruit in de tuin, dan kun je nu je hart ophalen! De aardbeien, frambozen, aalbessen en kruisbessen zijn nu rijp, sappig en warm van de zon. Vergeet ze niet te oogsten voor je ontbijt, een lekkere taart of jam. Of snoep ze gewoon rechtstreeks van de struik.
We houden allemaal van frisse lucht, vooral op warme zomerdagen, en dat geldt ook voor de planten in de kas. Vergeet dus niet de deur en dakramen open te zetten, zodat de warme lucht kan ontsnappen. Ook bamboematjes kunnen helpen de hete zon buiten te houden. Je planten zullen je er dankbaar voor zijn, je voorkomt er schimmels en plagen mee én sommige planten stoppen ook gewoon met groeien als het te heet wordt (circa 35 ⁰C). Knip gedurende het seizoen ook uitgebloeide bloemen uit.
In de zomer toont de Oost-Indische kers zijn vurige bloemen, die veel vlinders en bijen naar je tuin lokken. Hij bloeit het rijkst op een zonnige plek in niet te voedzame grond, die bovendien goed waterdoorlatend moet zijn. Want ook al heeft de plant een enorme groeikracht, te veel voedingsstoffen remmen de bloei. Overigens trekt de plant ook bladluizen en rupsen van het koolwitje aan, ideaal dus in de moestuin om te planten in de buurt van planten die je hiertegen wilt beschermen.
Ooit gedacht aan het creëren van een mooie, geurende haag? Met zijn donkerpaarse stelen en een compacte groei is de lavendelstruik
‘Hidcote Blue’ een ideale plant daarvoor. Ook rozemarijn kun je goed als haagje aanplanten.
Zorg wel dat je de haag bijtijds snoeit om hem in vorm te houden. Rozemarijn snoei je na de bloei in de zomer en na de winter in maart, lavendel eind maart-begin april.
Wie in de herfst leliebollen in de grond heeft gestopt, kan nu volop van de prachtige bloemen genieten. Om zo lang mogelijk van de planten te kunnen genieten, moet je de uitgebloeide bloemen steeds weghalen, zodat alle energie naar de nog dichte knoppen gaat. Zorg er ook voor dat de grond niet uitdroogt, vooral in het eerste jaar na aanplant. Naarmate ze langer staan - lelies kunnen in de grond overwinteren - hoef je minder water te geven, omdat ze dan een goed wortelgestel hebben ontwikkeld. Zorg tot slot voor ‘koele voeten’, door de grond af te dekken met bijvoorbeeld boomschors.
Wie buxusmotten effectief wil bestrijden, kan meestal niet om bestrijdingsmiddelen heen. Beter is het om alternatieven te planten die lijken op buxus en waar je ook haagjes, kegels of bollen van kunt vormen, maar waar het ongedierte geen trek in heeft. Dit zijn bijvoorbeeld Japanse hulst (Ilex crenata - voor vrij zure grond), steenlinde (Phillyrea angustifolia - voor een beschutte plek), Japanse kardinaalsmuts (Euonymus japonicus – doet het ook goed langs de kust) of de bijna doornloze Berberis buxifolia ‘Nana’, die houdt van kalk in de bodem.
Aanvankelijk was het de ingewikkelde en uitdagende kweektechniek die John Bijl naar de varens trok. Maar inmiddels is hij zwaar verliefd op de plant. De schoonheid, de geheimzinnigheid, de oerkracht; hij kan er uren over praten. Pteridofiel is hij, lid van de groeiende groep ‘varengekkies’. In het nieuwe Cedar House Ferns, de Zeeuwse varentuin met Victoriaanse kas, toont hij zijn mooiste en exclusiefste soorten.
John Bijl en zijn vrouw Guda in de Victoriaanse kas.
Het voorjaar 2023, ‘de natste lente ooit’, werd door menigeen vervloekt, maar door John Bijl met open armen ontvangen. Hij had zich geen betere start voor zijn varentuin Cedar House Ferns kunnen wensen. Varens gedijen het beste bij vocht, helemaal de eerste periode van hun leven. En zijn vorig jaar aangelegde varentuin in het Zeeuwse Burgh-Haamstede kan er na al die voorjaarsregen niet groener, mooier en mysterieuzer bij liggen. En oer: een beetje alsof er elk moment een dinosaurus tevoorschijn kan komen.
‘Een showtuin voor varens’, noemt hij het. De meeste tuinen in Nederland staan vol met de bekende Matteuccia struthiopteris, oftwel de struisvaren en de Dryopteris affinis, ook wel de mannetjesvaren genoemd. Die vindt je bij Cedar House Ferns ook, maar wat je er vooral aantreft tussen de 300 varensoorten zijn de exclusieve. De purperkleurige koningsvaren bijvoorbeeld, Osmuna regalis ‘Purpurascens’. Of de ijzervaren, Cyrtomium devexiscapulae, die helemaal niet op een varen lijkt. Lange, groenblijvende glanzende bladeren heeft deze.
De nieuwe varentuin is er om de varen op een hoger plan te zetten, zegt Bijl. En de mensen kunnen er inspiratie opdoen voor de eigen tuin. Zien hoe je onder een eik waaronder bijna nooit iets het doet, prima de zeer verfijnde Adiantum venustum kan laten groeien, een varen die uit tientallen kleine blaadjes lijkt te bestaan. Of ontdekken hoe mooi je varens kunt combineren met andere vaste planten: boshyacinten en andere bolgewassen. Maar ook hosta’s, heuchera en grassen. Spectaculair onderdeel van de tuin is het Cedar House, de gigantische kas die Bijl uit Engeland liet komen, in elkaar gezet door een bedrijf dat al tachtig jaar Victoriaanse kassen namaakt. Wie binnenkomt, ruikt direct de heerlijke bedwelmende geur van cederhout en kan zich vergapen aan de eyecatcher: een gigantische boomvaren van wel drie meter hoog. Als hij een varen moet noemen die zijn lieveling is, dan is het wel deze. “Die groeikracht is ongelooflijk; de jonge bladeren komen uit het hart van de plant en als dat gebeurt, zié je ze bijna groeien.” Het mooie is dat de boomvaren tegenwoordig ook in de tuin kan,
als je hem in de winter maar goed toedekt. “Het enige voordeel dat ik kan bedenken van de klimaatsverandering.”
Bijl heeft een bijzondere geschiedenis met varens, misschien wel de oudste planten op aarde. Hij kwam er voor het eerst mee in aanraking toen hij als tiener een bijbaantje had bij de kwekerij waar zijn vader werkte. “Ik moest vooral schoonmaken maar tussen de planten rondlopen vond ik fijn. Ik hield van planten, maar varens… Ik kan niet zeggen dat ik er direct verliefd op was, ik vond ze vooral lastig.”
Na de middelbare school volgde hij een opleiding microbiologie voor medisch analist. “Het microscoopwerk, het gedetailleerd met plantjes en bacteriën bezig zijn, vond ik machtig.’’ Maar omdat hij het toch niet zag zitten om zo zijn brood te verdienen, de hele dag in het laboratorium, volgde hij een opleiding tot biologieleraar. Hij
stond een paar jaar met veel plezier voor de klas als invaller, tot op een dag - nu 35 jaar geleden - zijn oude kwekerij bij hem aanklopte, of hij met zijn microbiologische opleiding niet kon helpen met het vermeerderen van varens. “Er was heel weinig kennis over.”
Het kweken van varens is - zacht uitgedrukt - niet bepaald een makkelijke klus, omdat het een plantensoort is met een afwijkende wijze van voortplanten. Varens maken geen zaad maar sporen, of ze vermeerderen zich door middel van kruipende wortelstokstelsels die ergens anders dan weer opkomen. Nieuwe varens krijg je door ‘weefselkweek’ of sporenvermeerdering.
“Dus ik begon met het experimenteren op
een klein kamertje.” Dat ging hem, om een lang verhaal kort te maken, zo goed af, dat hij na twee jaar zijn eigen bedrijf Vitro Plus opzette, gespecialiseerd in het vermeerderen van huiskamervarens tot kleine kiempjes die hij doorverkoopt aan kwekers die ze verder opkweken.
De ware passie voor varens liet een tijdje op zich wachten. “Ik begon vooral vanwege fascinatie voor de technologie achter het kweken. Hoe doe je dat dan, hoe kun je het betrouwbaar doen en hoe kun je al die soorten maken?’’ Verliefd werd hij pas echt toen hij zijn afnemers - kwekers over de hele wereld - daadwerkelijk begon
te bezoeken. Daar zag hij varens in hun volle glorie, niet te vergelijken met de op elkaar lijkende ienie-mienie-stekkies die hij gewend was. Steeds meer werd hij betoverd door de planten, helemaal toen hij om bijzondere soorten te vinden contact legde met varenhunters vol prachtige verhalen. De Engelse varenhunter Dick Hayward bijvoorbeeld, die naast zijn baan als hoogleraar talen op de universiteit ook wouden over de hele wereld afstruint. Of de Britse hunter en varenboekschrijver Martin Rickard. Bijl heeft de tijd nog meegemaakt dat ze hun buit in de vorm van een echte stek meenamen. Dat mag nu niet meer. Sporen meenemen mag nog wel. Hij leerde de Britse schrijfstser/historica
‘De groeikracht van een boomvaren is ongelooflijk; de jonge bladeren komen uit het hart van de plant en zié je bijna groeien.’
‘Tussen 1850 en 1914 werden allemaal varens verzameld in de kolonies, die kwamen vanuit het oerwoud met schepen terug naar Europa.’
Sarah Whittingham kennen, die twee boeken schreef over de bijzondere geschiedenis achter de varen. “Ze beschrijft goed waarom ze vroeger zo mysterieus waren. Hoe het met zaadplanten werkte, dat begreep men wel; een plantje maakt een zaadje en daar komt een nieuw plantje uit. Maar hoe die varens zich voortplantten was iets waar mensen helemaal niets van snapten. Sommigen hadden wel eens een stofwolk gezien, maar ze hadden totaal geen idee hoe dat dan verder ging. Ze zagen daar dan ook nooit plantjes uit groeien. En dan dat uitrollen van die planten! Dat die bladeren zich in twee dagen vanaf hele kleine stompjes helemaal hadden uitgerold. Bijna bovennatuurlijk.”
Vooral Whittingsham’s boek ‘The Victorian Fern Graze’, over de pteridomania (de varenkoorts in Engeland tussen 1850 en 1914) vindt hij een aanrader. “Je had in die tijd heel veel reizigers die naar de kolonies gingen. Daar werden allemaal varens verzameld, die kwamen vanuit het oerwoud met schepen terug naar Europa. Ze werden in speciale mini-kasjes bewaard en dat
werd een gekte. Zo’n gekte dat men ook uit de natuur ging roven in Engeland en er een verbod op kwam. Het liep helemaal uit de hand.“ Bij Cedar House Ferns staat een aandenken aan die gekte: een Wardian Case, een prachtig klein Victoriaans huiskamer-kastje dat hij op de kop tikte en dat begin vorige eeuw in heel wat Engelse huizen stond. Het beschermde de planten tegen de roet die tijdens de industriële revolutie het hele land zwart blakerde. Het zorgde voor een mooi vochtig varenklimaat en was ook nog eens een echt pronkstuk. Van een echte varengekte is in Nederland nog geen sprake, maar we zijn langzaam op weg. Bijl merkt dat de varen door steeds meer mensen wordt ontdekt. “Er komen hier steeds meer varengekkies. We bouwen echt aan een soort community. Mensen die graag nieuwe soorten willen zien die ze niet kennen. Kinderen zelfs, van zes, zeven jaar die gek zijn op varens. De Nederlandse Varenvereniging, waar ik zelf ook lid van ben geworden, heeft een toenemend aantal leden. Het leeft echt.”
Hoewel de microscoop het mysterie van
de voortplanting heeft opgehelderd, blijft het een geheimzinnige plant. Het is dat sprookjesachtige uiterlijk - met die gevederde, fijne bladeren. Maar het is ook vooral de oerkracht die eromheen hangt, denkt Bijl. “Het is een plant die miljoenen jaren oud is. Er bestaan fossielen van honderden miljoenen jaren oud waar varens op te zien zijn. Ik heb er eentje gekregen van mijn buurvrouw. De plant lijkt alles te overleven.”
De reacties van het publiek tussen de varens komen weer goed van pas bij het uitbreiden van het merk dat Bijl met Cedar House Ferns wil opbouwen voor consumentengebruik. Aan hun reacties kan hij zien waar belangstelling voor is en welke hij verderop in zijn kwekerij kan gaan kweken. Mensen kunnen planten ter plekke aanschaffen, in de kas staan er altijd wel een paar die te koop zijn. En als ze er niet zijn, valt er via de webshop te bestellen. De planten worden duurzaam gekweekt en verkocht in afbreekbare potten met een houten label eraan die je zo in de grond kan stoppen. Ideaal voor mensen zonder groene vingers, die graag varens in de tuin willen. Want staan ze eenmaal, dan heb je er geen omkijken meer naar, behalve water geven als het niet regent. Een facinerende plant en dan hebben we het nog niet eens gehad over het medicinale gebruik ervan en dat je bepaalde soorten ook kan eten. In Canada, waar nog hele bossen vol varens groeien, zijn ‘fiddleheads’ van Matteuccia struthiopteris een nationale delicatesse. Ook in Bijls varentuin staan ze. Maar eten doet hij ze niet. “Dan ben je de plant kwijt.” En ook al is het een veelvoorkomende varen, dat zou toch zonde zijn. Hier spreekt de ware varenminnaar.
Cedar House Ferns is op afspraak te bezoeken. Kijk voor meer informatie op www.cedarhouseferns.com
‘Ik begon vooral vanwege fascinatie voor de technologie achter het kweken van varens.’
maar ook mooi om te zien en makkelijk zelf te maken zijn. Voor deze minivijvers is altijd plek.
Langstelige planten zien er sensationeel uit in hoge vazen. Vul de vaas eerst met een laag kiezels, vervolgens met enkele grotere stenen en zet er dan cypergras (Cyperus) tussen. Vul de pot voor ongeveer de helft met water. Zet er een mini-aquarium met glazen objecten naast en het wordt een prachtig ensemble. (boven)
Ook planten zijn blij met een beetje verkoeling op warme dagen. In deze ruime, zinken teil heeft het cypergras (Cyperus) een plekje gevonden. In de kleine potjes daarvoor staan penningkruid (Lysimachia) en purperklokje (Heuchera). Zet de teil niet in de volle zon, want dan warmt het water te veel op en dat is niet goed voor de planten. Gebruik een fonteintje met zonnecellen om het water schoon te houden en muggenlarven geen kans te geven. Je geniet dan meteen van zacht kabbelend water. (links)
In mini-vijvers voelen hoge planten zoals riet (Phragmites) zich heel goed thuis. Maak er een romantisch plaatje van met roze (dwerg)waterlelies (Nymphaea), eendenkroos (Lemneae) en mosselplantjes (Pistia). (rechts)
FASCINERENDE WATERWERELD
Deze houten trog (bekleed met waterdichte folie) biedt plaats aan allerlei soorten waterplanten. Aan de voorkant breidt het mosselplantje (Pistia) zich mooi uit. Aan beide zijden daarvan zie je de opvallende vormen van Tradescantia. Het geheel wordt mooi omlijst met grassen zoals zwenkgras (Festuca). Een grillige, verweerde tak geeft hoogte aan het geheel. (boven)
Niets zo verfrissend als koel water. Deze vier waterrijke decoraties zijn niet alleen verfrissend,
Als je nu de lege plekken in je moestuin inzaait, kun je nog tot in de herfst groenten, kruiden en salades oogsten.
De moestuin staat vol, je kunt de hele zomer oogsten én zaaien. Kijk wel even op de zakjes of het het zaad geschikt is voor de zomer.
In de warme zomermaanden genieten hardwerkende moestuiniers meestal van de vruchten van hun arbeid. Tomaten, bonen, courgettes en sla zijn klaar om te oogsten, maar zorgen tegelijkertijd voor de eerste gaten in de moestuin. Die kun je nu, midden in het jaar, prima opvullen door er andere groenten, bladgroenten en kruiden te zaaien. Vooral ‘snelle’ rassen met een korte groeiperiode, die voor de eerste koudegolf volgroeid zijn, kunnen nu worden gezaaid.
Warme bodem
Het milde klimaat heeft nog veel te bieden in de moestuin: de lucht en de grond zijn zo warm dat de plantjes niet voorgekweekt hoeven te worden, maar direct buiten kunnen worden uitgezaaid. Ze ontkiemen sneller en kunnen profiteren van de waardevolle voedingsstoffen die hun voorgangers - vooral hardwerkende stikstofverzamelaars zoals erwten en bonen - in de bodem hebben achtergelaten. Ook voor de grond zelf
DE GROND IN
Sluit de pas ingezaaide rijtjes met verse potgrond. Die kan het water veel beter vasthouden dan zanderige tuingrond.
Geef de jonge plantjes in de zomermaanden regelmatig water, ze zijn nog niet groot genoeg om langere periodes van droogte te doorstaan. Of breng een mulchlaag van bijvoorbeeld stro of houtsnippers aan; dat voorkomt dat de grond snel uitdroogt.
Veel groenten doen het nog goed in de warme maanden. Sommige snelkiemers groeien zelfs zo snel dat ze al geoogste gaten in de tuin in een mum van tijd kunnen opvullen. Er zijn zelfs soorten die tot in september kunnen worden gezaaid:
• RADIJS behoort tot de absolute supersterren, is in vier weken oogstrijp en kan de hele zomer door gezaaid worden.
• SPINAZIE kan ook het hele seizoen gaten in de moestuin opvullen, kiemt gemakkelijk en snel en is na ruim zes weken oogstrijp.
• RUCOLA EN KROP- EN PLUKSLA gedijen goed in de schaduw van grotere aangrenzende planten.
• TUINKERS EN TUINMELDE zijn twee betrouwbare klassiekers, die zich ook snel laten zien. Tuinkers voor buiten is al na twee weken snijklaar, tuinmelde doet er zo’n drie tot vier weken over.
is het goed als gaten snel weer worden opgevuld, omdat die daardoor goed doorworteld en dus luchtig blijft. Belangrijke bodemorganismen kunnen zo ongestoord door blijven werken. Bovendien zorgt de bodembedekking ervoor dat onkruiden minder kans krijgen. Kies niet voor de allerwarmste dagen om te gaan zaaien. Wacht liever op de dag na een regenbui. Wel iets koeler, maar geen regen? Geef de droge grond de avond ervoor royaal water, dan is deze lekker koel en kunnen de zaden makkelijker ontkiemen.
Maak de grond goed los met een hak of woelvork en voeg eventueel compost, een biologische meststof of effectieve microorganismen die het bodemleven activeren toe. Let, om te voorkomen dat de bodem uitgeput raakt, op de juiste volgorde van de te zaaien planten. Zaai op plekken waar voorheen veelvraten stonden die veel voedingsstoffen aan de bodem hebben onttrokken (zoals tomaten en koolsoorten), nu alleen middelzware eters (bijvoorbeeld snijbiet, wortelen, rode biet en venkel) of zwakke feeders zoals radijs, sla en kruiden.
JUNI
Venkel (1), wortelen (2), sperziebonen, pompoenen, komkommers, courgettes, koolrabi, radijs, snijbiet (3), rucola, mosterd, pronkbonen, peultjes, mais, uien, radijs, sla en kruiden kunnen allemaal de hele zomer regelmatig opnieuw worden gezaaid.
JULI
Rode biet (4), radicchio (5), ijsbergsla (6), tuinbonen, venkel, herfstrapen, koolrabi, snijbiet, wortels, paksoi, radijs, rucola, spinazie, dille, peterselie en tuinkers doen het uitstekend in de zomer.
Kruiden, veldsla (7), andijvie, radicchio, Aziatische slasoorten, rucola, spinazie, snijbiet, paksoi, venkel, herfstrapen, radijs, wintermaïs, winterradijs (8), mosterd (9) en winterpostelein kunnen nu nog het perk in.
De bovenste 20 centimeter van de aarde moet goed vochtig zijn, ongeveer een spalengte diep. Dan kunnen de fijne wortels goed contact houden met de aarde. Het toevoegen van biologische meststoffen werpt ook vruchten af.
ANNA KOSTER heeft een passie voor eetbare natuur en is gespecialiseerd in eetbare bloemen. Ze heeft een grote tuin waarin ze experimenteert met eetbare bloemen en vertelt, schrijft en tekent over haar ervaringen. Wil je meer verhalen lezen over eetbare natuur? Volg Anna op Facebook en Instagram via www.floraltouch.nl
De zomer komt alweer aardig op gang. Ik ga mezelf eens lekker verwennen en loop de tuin in om een geurig boeket te plukken. De goudsbloemen, majoraan, kaasjeskruid, courgettes, klaproosjes en hosta’s beginnen royaal te bloeien. Er is al genoeg voor een flinke bos. De zomer geeft ons wellustige overvloed. Weet je wat, ik pluk ook nog een (eetbaar) boeket om weg te geven. Wat hoor ik daar? Mijn fleurige amigo’s roepen me toe: ‘Eet mij, proef mij!’ Ja, ik hoor het duidelijk. Nu, in de zomer is het inderdaad de ideale tijd om eetbare bloemen te oogsten. Er is genoeg. Genoeg eetbare bloemen om in mijn salades en over mijn soep te strooien. Genoeg eetbare bloemen om door de puree te roeren en genoeg om op de taart te schikken. Heerlijk toch?
Nou nee, want niet iedereen is enthousiast over het consumeren van bloemen. Er zijn tuinliefhebbers die er echt niet aan beginnen. Zij vinden het raar om bloemen op te eten. En ze hebben gelijk. Bloemen zijn ook niet bedoeld om op te eten. Bloemen zijn er om naar te kijken en om van te genieten, maar vooral zijn ze er voor de bijtjes en de vlinders. Bloemen moeten bestoven worden en dan zaad maken voor hun voortplanting. Dat is hun doel en nut in het ecosysteem. Zeggen natuurpuristen. Geen speld tussen te krijgen.
Toch snoep ik zelf graag links en rechts een bloemetje uit mijn tuin. Voor het verrassingseffect van die sierlijke daglelie in mijn glas witte wijn. Omdat ik zo blij word van de hartvormige bloemblaadjes van kaasjeskruid. Omdat het leuk is om etentjes ‘over de top’ op te fleuren met een eetbaar ‘bloemencorso’ op de borden. Ik ben nogal gretig als het gaat over eetbare bloemen. Er zijn vrienden die hun zelf geplukte tuinboeket van de tafel grissen en snel in hun aanrechtkastje verstoppen als ik voor de deur sta. En dat is verstandig, vooral als het tegen etenstijd loopt.
Wil jij meer met eetbare bloemen experimenteren maar weet je niet hoe je familieleden hierop zullen reageren? Misschien is de stap van boerenkoolstamppot naar brandnetelsoep met madeliefjes voor hen wel erg spannend. Met deze tips trek je je familie over de streep:
• Doe alsof het heel normaal is dat je (on)kruiden en bloemen uit de tuin eet.
• Start laagdrempelig met vlierbloesemlimonade en bloementhee.
• Strooi bloemblaadjes van goudsbloem en bieslook over de soep.
• Laat zien dat je ervan geniet, want enthousiasme werkt aanstekelijk.
• Maak er een feestje van door de bloemen mooi en met aandacht te schikken.
Zelf neem ik mijn kinderen en vrienden vaak mee bij het oogsten van de eetbare bloemen. Betrek óok je familie bij het plukken van je fleurige eetbare decoratie. Leg ze uit hoe de plant heet en hoe je deze herkent. Laat ze ruiken en proeven. Houd vol. Blijf enthousiast. Willen ze er echt niet aan? Blender de eetbare bloemen dan in de soep. Als de pan leeg is, verklap je pas wat ze hebben gegeten.
Met zijn kogelronde bloemen in lilablauw is Echinops ritro een opvallende verschijning in de zomerborder. Zijn bloei begint in juli en dat duurt tot in september. De bloemen zijn ook uitgebloeid nog aantrekkelijk, zelfs in de winter. Knip de verdorde bloemen dan ook pas in het vroege voorjaar af. De plant wordt circa 80 cm hoog.
Ideaal voor een hete zomer is Helichrysum italicum (kerrieplant). Dit halfheestertje met smalle, zilvergrijze blaadjes komt van oorsprong uit Zuid-Europa en gedijt dan ook prima op een droge, zonnige plek. De bloei begint in juli. Zowel de bloemen als de blaadjes hebben een milde kerriegeur.
Nepeta ‘Walker’s Low’ (kattenkruid) is een makkelijke plant die de hele zomer een wolk van lila bloempjes geeft die druk worden bezocht door bijen en vlinders. Mooi voor langs de rand van een border of losjes gecombineerd met rozen of grassen. Wil je dit breed uitgroeiende kattenkruid enigszins fatsoeneren, knip hem dan in juli - na de hoofdbloei - tot twee derde terug. Dit stimuleert een tweede bloei.
Een eenjarige bloeier, die in juli en augustus de border opfleurt, is de papierbloem (Xeranthemum annuum). Het is een ongecompliceerde bloeier, want dankzij hun stevige stelen hoef je de bloemen niet te steunen. Je hebt nog langer plezier van de bloemen als je ze droogt op een donkere plek met voldoende ventilatie.
Net als voor de meer bekende Buddleja davidii heb je voor Buddleja weyeriana ‘Sungold’ de ruimte nodig, want hij groeit breed uit. Komen de bolvormige, goudgele trossen in juli in bloei, dan zie je het verschil met de ‘gewone’ vlinderstruik.
De knikkende bloemen van Clematis tangutica
‘Lambton Park’ zijn een lust voor het oog, maar ook de zilverachtige zaadpluizen die al tijdens de bloeiperiode verschijnen zijn erg decoratief. De weelderige klimmer is goed winterhard en houdt van humeuze, enigszins kalkhoudende grond. Geef hem een plekje in de halfschaduw en laat de grond niet uitdrogen.
Angelica gigas (rode engelwortel) is met zijn soms wel 2 m hoge bloeistengels met bordeauxrode bloemschermen een indrukwekkende verschijning, zowel als solitaire plant als in de border. De krachtige groeier verlangt vochthoudende, humeuze grond en staat graag in gefilterd licht. Is de grond voldoende vochtig, dan kan hij ook in de zon staan. Hij zaait zich enigszins uit.
Verbascum blattaria (mottenkruid) raak je niet snel kwijt. Deze plant sterft na de bloei weliswaar af, maar zaait zich zelf uit, zonder dat hij de overhand neemt overigens. Hij bloeit vanaf juni met bloempjes aan een ranke bloeiaar van wel 120 cm hoog. Mottenkruid is het een ideale plant voor wie van een natuurlijk beeld houdt.
Wat oogt er romantischer dan stokrozen langs een zonnige gevel? Aan de hoge bloeistengels verschijnen vanaf juni de hele zomer nieuwe, vaak pastelkleurige bloemen. De vijgenbladstokroos vertakt zich meer dan de ‘gewone’ stokroos, leeft langer en heeft minder last van roest. Stokrozen gedijen het best op een warme, zonovergoten plek in arme, vrij droge grond.
Roze, wit, oranje, rood en geel… Echinacea purpurea is tegenwoordig verkrijgbaar in allerlei tinten, zoals de bijzondere tint van ‘Tomato Soup’ (foto). Ook zijn er cultivars met gevulde bloemen. Vanaf juli fleuren ze de border op. De bloemstengels kunnen 70 cm hoog worden. Zet deze plant op een zonovergoten plek.
LINDA VAN ’T LAND woont sinds het voorjaar van 2020 samen met haar man en hond in het buitengebied van Epe, tussen de Veluwe en de IJssel in. Ze is freelance tekstschrijver en gebruikt de rust en ruimte van het platteland om ondernemende mensen te helpen hun verhalen te vertellen.
“Je zou trots op me zijn, Pa.” Dat zeg ik de laatste tijd nog weleens hardop. Wanneer ik bijvoorbeeld met mijn blote handen een kikker uit de zwemvijver schep of met slechts een stukje toiletpapier een spin buiten zet. Als je op het platteland gaat wonen, deel je je erf namelijk met heel veel andere bewoners. Of je dat nu leuk vindt of niet. We hebben steenuilen in de oude wilg, mollen en egels in de tuin en groene spechten, Vlaamse gaaien, een fazant, twee patrijzen en vele andere vogels rond het huis. Heel soms zien we in de verte een paar reeën staan en er hollen dagelijks hazen over het terrein.
Mijn vader zou dat fantastisch hebben gevonden. Hij werd geboren op een boerderij. En hoewel hij die op zeker moment verliet om te gaan studeren en zijn dagelijks leven zich na zijn jeugd niet langer op het platteland afspeelde, is er altijd boerenbloed door zijn aderen blijven stromen. Dat bleek uit kleine dingen: een grote volkstuin om zelf aardappelen, groente en wat bloemen voor mijn moeder te verbouwen, geitjes in een achtertuin waar dat eigenlijk niet echt gewenst was en tot op hoge leeftijd kippetjes en verse eieren. Pas toen ik met hem aan een levensboek werkte, besefte ik in welke mate mijn vader altijd een boerenzoon gebleven is. Hij had het geweldig gevonden om te zien waar ik tegenwoordig woon en werk.
Na een natte winter zaten hier talloze gaatjes in de bodem van het weiland: holletjes van woelmuizen. De hond stak soms enthousiast snuivend zijn snuit in een van de gaatjes, waardoor er op een dag uit een ander gaatje dichtbij ineens een muisje zomaar over mijn schoenen heen rende. Een aantal jaren geleden zou ik denk ik de dagen erna geen stap meer in dat weiland hebben gezet. En toegegeven: van de eerste kikker die sierlijk voor mij langs zwom in onze zwemvijver gilde ik heel even als een zestienjarig meisje. Maar inmiddels heb ik vrijwel alle dieren op het erf omarmd. Ze horen bij een leven in het buitengebied.
En dan te bedenken dat ik vroeger dus steevast om mijn vader riep wanneer er een spin in de hoek van mijn slaapkamer zat. Voor geen goud zou ik die zelf pakken en ik deed al helemaal het licht niet uit voordat ik zeker wist dat ‘ie weg was. “Had je hem?”, vroeg ik steevast. Want met echt enge spinnen ging ik natuurlijk de kamer uit voordat mijn vader aan de slag ging. “Zeker”, zei hij dan. Aanvankelijk geloofde ik dat altijd. Maar toen ik groter werd, kon ik aan zijn neus wel zien als het niet gelukt was. En zie dan maar eens in slaap te komen.
Helaas kan ik mijn vader er niet meer bij roepen wanneer ik ergens ongedierte ontdek: hij overleed een aantal jaren geleden. Maar het mooie is: ik noem vrijwel niets nog ‘ongedierte’. Er is een besef ontstaan dat alle dieren meetellen in de ‘circle of life’ en dat ze vrijwel allemaal hun functie hebben, zeker hier in het buitengebied. Maar ik hoorde laatst wel van mensen met een ringslang in hun zwemvijver. Dat gaat echt te ver! Toch? Papa?!
Er is altijd boerenbloed door mijn vaders aderen blijven stromen.
Gehuld in een beschermend jasje ontwikkelen erwtjes hun heerlijk frisse, zoete aroma. Ze zitten boordevol eiwitten en je kunt ze zelfs rauw eten. Zo tover je de zomer op je bord.
Koude erwtensoep met munt
Erwten, maar ook peultjes en sperzieboontjes, zijn gemakkelijk zelf te kweken. Bovendien fungeren ze als natuurlijke bodemverbeteraars omdat ze via de wortels stikstof in de grond brengen. Ze houden van een zonnige standplaats en een luchtige bodem. Leg om de 3-5 cm een zaadje in 3 cm diepe zaaivoren (rijafstand 40 cm) en druk de grond aan. Houd de grond vochtig maar niet te nat en verhoog de bodem na 14 dagen een beetje. Zet er wel klimhulpjes bij, zoals gaas of bamboestokken. Wil je volgend jaar al vroeg beginnen? Erwten, peultjes en boontjes kun je in het vroege voorjaar prima binnen voorzaaien.
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 100 g spekblokjes, 1 el boter, 1 ui, 50 g bruine suiker, 700 g diepvrieserwten, 75 ml moutazijn (malt vinegar, op basis van bier), 14 topjes munt, 4 tl olijfolie, munt voor de garnering
BEREIDING Bak het ontbijtspek krokant in de boter en haal het uit de pan. Pel en snipper de ui en fruit die in het spekvet glazig. Strooi de suiker erover, blus af met ongeveer 200 ml water en voeg de erwten toe. Houd een paar erwten apart voor de garnering. Breng alles aan de kook en laat het 2-3 minuten sudderen. Pureer de inhoud van de pan samen met 200 ml koud water, de moutazijn en de munt, fijn in een blender. Filter het eventueel door een fijne zeef en breng op smaak met peper en zout. Zet de soep ongeveer 3 uur koud weg.
Blancheer de doperwten voor de garnering kort in kokend water, laat ze schrikken, giet ze af en laat ze ook afkoelen. Schep de soep in diepe borden en verdeel het spek en de apart gehouden erwten erover. Besprenkel de soep met enkele druppels olijfolie en strooi er royaal fijngehakte muntblaadjes over.
Bereidingstijd: 20 minuten
Gaartijd: 10 minuten
Koeltijd: 3 uur
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 250 g verse erwten, 250 g tuinbonen (gedopt), zout, 1 takje munt, 1 takje peterselie, 2 el rijstmeel, 1 tl bakpoeder, 1 ei, peper, 1 tl rasp van een biologische citroen, 1 el sesamzaad, koolzaadolie om te frituren, 175 g Griekse yoghurt, 1 el citroensap, 1 el tahin (sesampasta)
BEREIDING Blancheer de tuinbonen en erwten 4 minuten in kokend water met zout. Giet ze af, laat ze schrikken in koud water en uitlekken. Was de kruiden en hak de blaadjes fijn.
Hak de tuinbonen, erwten, kruiden, het rijstmeel, bakpoeder en het ei fijn in de keukenmachine. Breng op smaak met peper, zout en citroenrasp. De massa moet kneedbaar zijn. Voeg indien nodig extra water of rijstmeel toe. Meng tenslotte de sesamzaadjes erdoor en vorm er balletjes van ongeveer 4 cm groot van. Verhit de koolzaadolie tot ongeveer 175 ⁰C en bak de balletjes 3-4 minuten in de hete olie. Laat ze uitlekken op keukenpapier.
Meng de yoghurt met het citroensap en de tahin, breng op smaak met zout en serveer de falafel met de dip.
Bereidingstijd: 20 minuten
Gaartijd: 8 minuten
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 300 g bladerdeeg (diepvries), 300 g zalmfilet (zonder vel), 200 ml room, 3 eieren, 80 g geraspte bergkaas (of een andere pittige harde kaas), zout, peper, versgemalen nootmuskaat, 200 g erwten (split), 150 g ricotta, bieslook voor de garnering
BEREIDING Verwarm de oven voor tot 200 ⁰C met boven- en onderwarmte. Laat de vellen bladerdeeg eerst liggend naast elkaar ontdooien, leg de vellen dan weer op elkaar en rol ze op een met bloem bestoven werkvlak dun uit. Steek 4 stukken ter grootte van de vormpjes uit het deeg en bekleed er vier ovenvaste, beboterde vormpjes (15 cm Ø) mee.
Was de zalmfilets, dep ze droog en snijd ze in reepjes. Klop de room met de eieren los, roer de kaas erdoor en breng alles royaal op smaak met zout, peper en nootmuskaat.
Verdeel de zalm en de doperwten over de bodem van de vormpjes, giet het eiroommengsel erover, verdeel de ricotta er in grove stukken over en bak de taartjes in de voorverwarmde oven in 25-35 minuten goudbruin.
Maal er vlak voor het serveren verse peper over en garneer met de bieslook.
Bereidingstijd: 25 minuten
Baktijd: 30 minuten
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 250 g diepvrieserwten, zout, 1 takje munt, 1 bosui, wat rasp van een biologische citroen, 2-3 el citroensap, 2 el tahin, 4 el olijfolie, 1 tl gemalen komijn, peper, 100 g groene asperges, 4 grote gamba’s (panklaar), 50 g spinazie, 1 tl wit sesamzaad, 1 el amandelen, 2 takjes groene koriander
BEREIDING Kook de doperwten in kokend water met zout in 5-6 minuten gaar. Giet ze af, laat ze onder koud water schrikken en goed uitlekken. Was de munt, pluk de blaadjes af en hak ze fijn. Maak de lente-ui schoon en hak hem fijn. Pureer de lente-ui en de munt met de doperwten, citroenrasp, citroensap en tahin fijn. Doe het mengsel in een kom, roer er 2 eetlepels olie en de komijn door en breng op smaak met zout en peper. Verdeel het mengsel over vier glazen.
Maak de asperges schoon, schil het onderste deel en snijd eventueel een stukje van het uiteinde. Snijd ze in stukken van 3-4 cm. Spoel de garnalen af en dep ze droog. Was de spinazieblaadjes en laat ze goed uitlekken.
Roerbak de asperges 3 minuten in de hete olie en haal ze uit de pan. Doe de spinazie in dezelfde pan, roerbak die ook kort en haal uit de pan. Bak tenslotte de gamba’s 3-4 minuten in dezelfde olie en breng ze op smaak met zout, peper en citroensap.
Schep de asperges en spinazie mooi in de vier glazen. Rijg de gamba’s afzonderlijk aan een spiesje en leg ze op de hummus, asperges en spinazie. Meng de sesam met de gehakte amandelen en strooi dat over de garnalen. Garneer het gerecht met koriander.
Bereidingstijd: 20 minuten
Kooktijd: 10 minuten
Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 2 verse tenen knoflook, 4 takjes platte peterselie, 4 lente-uien, 100 g parmaham, 400 g spaghetti, zout, 2 el olijfolie, 400 g diepvrieserwten, 200 ml kippenbouillon, peper, 60 g geraspte Parmezaanse kaas
BEREIDING Pel en snipper de knoflook. Was de peterselie, schud de takjes droog en snijd de blaadjes in dunne reepjes. Was de lente-uien en snijd ze in stukken van 3-4 cm lang. Snijd de ham in grotere stukken.
Kook de spaghetti volgens de aanwijzingen op de verpakking in ruim kokend water met zout beetgaar. Verhit de olie in een pan en fruit hierin de lente-ui glazig. Voeg de erwten toe, giet de bouillon erbij en kook alles 3-4 minuten. Meng de knoflook en de ham erdoor. Breng op smaak met zout en peper en laat alles nog 5 minuten sudderen. Giet de spaghetti af, laat uitlekken en voeg toe aan het erwten-hammengsel. Voeg eventueel wat van het kookvocht toe en roer de peterselie erdoor. Breng de pasta verder op smaak, verdeel over kommen en strooi er geraspte Parmezaanse kaas over.
Bereidingstijd: 20 minuten
Kooktijd: 15 minuten
Meng 1-2 eetlepels hennepzaadolie door de spaghetti. De nootachtige olie past perfect bij de smaken van doperwtjes, bosui en ham en bevat bovendien veel gezonde omega-3en omega-6-vetzuren.
Zoete lekkernijen: chocoladetaart en -soufflé, druivennogasoezen, abrikozentaart en kwarktaart.
De zon lacht, de bloemen geuren en de tuin nodigt uit om er met alle zintuigen van te genieten. Daar horen natuurlijk lekkere gerechten voor een zoete zomer bij.
Voor ongeveer 8 soezen
INGREDIËNTEN Voor de noga-druivenvulling 100 g noga, 200 g druivenjam
Voor het deeg 250 g kwark, 50 g griesmeel, 50 g bloem, 50 g gesmolten boter, 1 ei, 1 snufje zout, rasp van 1 citroen Voor de pompoenzaadkruimels 50 g suiker, 50 g pompoenpitten, 100 g paneermeel, 100 g boter, 1 snufje kaneel Verder nodig kleine, ronde siliconenvormpjes
BEREIDING Verwarm de noga een beetje en doe die in kleine, ronde siliconenvormpjes. Doe de druivenjam ook in dergelijke vormpjes. Zet de vormpjes in de diepvries.
Kneed de ingrediënten voor het deeg door elkaar en zet het deeg 30 minuten in de koelkast.
Weeg 50 g kwarkdeeg af, druk een bevroren bolletje noga en een bevroren bolletje druivenjam in het midden van het deeg en vorm er een bol van. Ga zo door tot al het deeg op is.
Verhit water in een pan en laat de deegbollen hierin ongeveer 10 minuten zachtjes pruttelen.
Smelt voor de kruimels de boter, roer de overige ingrediënten voor de kruimels erdoor en rol de soezen erdoorheen.
Bereidingstijd: 10 minuten • Koeltijd: 30 minuten • Kooktijd: 10 minuten
Voor 1 taart
INGREDIËNTEN 5 hele eieren, 250 g suiker, rasp van 1 citroen, 1 snufje vanillesuiker, 1 snufje zout, 1/8 l hoogwaardige plantaardige olie, 1/8 l water, 300 g bloem, 1 snufje bakpoeder, 500 g abrikozen (goed rijp of ingemaakt), 100 g amandelschaafsel, poedersuiker voor de garnering
BEREIDING Klop de eieren met de suiker, citroenrasp, vanillesuiker en het zout luchtig. Meng de olie met het water en voeg dat langzaam aan het beslag toe. Zeef de bloem met het bakpoeder en klop dat langzaam met de garde door het beslag. Ontpit de abrikozen. Doe het beslag in een vierkante bakvorm, leg het fruit erop en strooi de amandelen erover. Bak de taart ongeveer 40 minuten op 180 ⁰C, laat hem afkoelen en strooi er voor het serveren poedersuiker over.
Bereidingstijd: 20 minuten • Baktijd: 40 minuten
Voor 1 taart
INGREDIËNTEN Voor de taart 5 eieren, 30 g honing, 50 g bloem, 40 g maïzena, 40 g cacaopoeder, 100 g kristalsuiker, 1 snufje zout Voor de chocoladecrème 190 g melk, 70 g slagroom, 35 g suiker, 1 pakje vanillesuiker, 3 eieren, 35 g suiker, 12 g puddingpoeder (chocolade), 100 g volle melk couverture, 1 blaadje gelatine, fruit naar keuze, ½ reep chocolade naar smaak om in schilfers te schaven
BEREIDING Begin met het beslag. Splits de eieren en roer de dooiers en de honing luchtig door elkaar. Zeef en meng de bloem, de maïzena en het cacaopoeder. Klop de eiwitten met de suiker en het zout stijf. Roer het dooiermengsel en bloemmengsel voorzichtig door de stijfgeklopte eiwitten.
Doe het beslag in een beboterde, met bloem bestoven bakvorm en bak de taart 15-20 minuten op 170 ⁰C. Stort de taart op een rooster en laat hem afkoelen. Verwarm voor de chocoladecrème de melk, room, suiker en vanillesuiker. Splits de eieren en meng de dooiers met de suiker en het puddingpoeder. Roer er een klein deel van het warme melkmengsel doorheen en voeg dit vervolgens toe aan de pan met warme melk. Laat alles goed doorkoken.
Hak de couverture fijn, week de gelatine en knijp het blaadje uit. Haal de pan van het fornuis, voeg de chocolade en de geweekte gelatine toe en meng alles nog een keer goed door. Laat een beetje afkoelen.
Verdeel de lauwwarme chocoladecrème over de taartbodem en laat verder afkoelen. Was en droog het fruit en ontpit indien nodig. Verdeel het fruit over de taart. Garneer de taart met chocoladeschaafsel.
Bereidingstijd: 35 minuten
Baktijd: 20 minuten
Voor 1 grote springvorm of taartbodem (28 cm)
INGREDIËNTEN Voor het biscuitdeeg 3 eieren, 90 g suiker, 1 snufje zout, 1 snufje vanillesuiker, 80 g bloem, 10 g maïzena Voor de kwarkvulling 5 eieren, 240 g poedersuiker, 200 g boter op kamertemperatuur, 1 zakje vanillesuiker, 1 snufje zout, 1 kg magere kwark, 2 el maïzena
BEREIDING Klop voor de taartbodem de eieren met de suiker, het zout en de vanillesuiker luchtig. Zeef de bloem en de maïzena en spatel die voorzichtig door het eiermengsel. Schep het beslag in de bakvorm en bak het ongeveer 10 minuten voor in een op ongeveer 185 ⁰C voorverwarmde oven. Laat de taartbodem in de vorm afkoelen.
Maak de kwarkvulling. Splits 5 eieren en klop de eiwitten met 120 g poedersuiker luchtig. Klop in een andere kom de boter met de rest van de poedersuiker, de vanillesuiker en het zout schuimig. Voeg een voor een de dooiers toe aan het botermengsel en roer er beetje bij beetje de kwark door. Schep tenslotte het eiwitmengsel en de gezeefde maïzena erdoor.
Verdeel het kwarkmengsel over de taartbodem en strijk de bovenkant glad.
Bak de kwarktaart 20 minuten op 160 ⁰C. Haal de taart uit de oven, snijd de rand van de vorm voorzichtig los zodat de bovenkant niet scheurt en bak de taart nog eens 20 minuten tot hij een mooie kleur krijgt.
Serveer de kwarktaart eventueel met compote (bijvoorbeeld kersen).
Bereidingstijd: 25 minuten • Baktijd: 60 minuten
Voor 12 vormpjes (lactose- en glutenvrij)
INGREDIËNTEN Voor de soufflé 8 eieren, 150 g suiker, 150 g chocolade (donkere lactosevrije couverture), 120 g plantaardige, lactosevrije margarine, 150 g gehakte hazelnoten of amandelen, 50 g glutenvrije bloem, 50 g maïzena Voor de chocoladesaus 250 g water, 80 g chocolade (lactosevrij), 70 g lactosevrije margarine, 80 g suiker, 20 g maïzena
BEREIDING Klop de eieren met de suiker schuimig. Smelt de chocolade met de margarine (in de magnetron of au bain-marie) en laat het afkoelen. Doop een vinger in de saus om te controleren of de chocolade niet meer te heet is.
Meng het eimengsel met de noten, bloem en maïzena. Schep het nog vloeibare chocolademengsel erdoor. Let op: niet te hard roeren. Doe het beslag in de ingevette en met suiker bestrooide vormpjes.
Vul een diepe bak met 1 cm water en zet de vormpjes daarin. Dek af met een deksel of aluminiumfolie en zet de soufflés ongeveer 40 minuten in de op 170 ⁰C voorverwarmde oven.
Breng voor de chocoladesaus het water, de chocolade, de margarine en de suiker in een steelpan aan de kook. Meng de maïzena met 2 el koud water en bind de saus daarmee.
Schenk de saus over de afgekoelde soufflés. Lekker met fris ijs en fruit.
Bereidingstijd: 15 minuten • Baktijd: 40 minuten
Vanaf eind juni kun je weer snoepen van sappige zomerframbozen. Maar behalve ze zo op te eten, kun je er ook heel eenvoudig een zomers bolletje vruchtenijs van maken. Doe 500 g vruchten, 200 g slagroom, 2 el suiker en 1 pakje vanillesuiker in een mengkom, mix de ingrediënten door elkaar tot de slagroom wat stijver is geworden. Zet dit drie uur in de vriezer en roer af en toe door, zodat zich geen ijskristallen vormen.
Leg vier gehalveerde broodjes op een bakplaat. Meng een fijngesneden sjalot en paprika met 250 g gehakt, 1 ei, 1 el tomatenpuree en 1 tl oregano, breng op smaak met peper en zout en beleg de broodjes hiermee. Bak de pizzabroodjes in de oven tot het gehakt gaar is. Verdeel er nog wat mozzarella over en bak ze verder tot de kaas gesmolten is.
Verse friet smaakt doorgaans het lekkerst. Voordat je ze gaat frituren, is het beter om ze ongeveer 15 minuten in water te leggen. Dan verliezen ze veel van het zetmeel, waardoor ze tijdens het frituren minder snel aan elkaar plakken en dus rondom krokant worden.
Zoete fruitsalades en andere lekkernijen lokken ook fruitvliegjes de keuken in. Omdat je ze ongetwijfeld liever kwijt dan rijk bent, kun je maar beter meteen naar dit huismiddeltje grijpen zodra je de vliegjes ontdekt: snijd een citroen in schijfjes, steek er een paar kruidnagels in en leg ze bij het fruit. De fruitvliegen vinden de geur vies en verdwijnen.
Verse kersen zijn rood en rond, hebben een groen, glad steeltje en geen rotte plekken. Ze moeten helemaal volgroeid zijn, want ze rijpen niet na. Eet ze bij voorkeur direct of na twee dagen in de koelkast.
Vlees te laat uit de vriezer gehaald? Doe het bevroren vlees in een afsluitbare diepvrieszak en leg het in koud water. In warm water dooit het vlees weliswaar sneller, maar ziektekiemen gedijen ook goed in een warme omgeving. Beter niet doen dus.
Voor versgeperst sap heb je niet per se een dure sapcentrifuge nodig; met een blender lukt het ook. Mix de stukjes fruit of groente zo goed mogelijk en druk ze daarna door een fijne zeef of een passeerdoek in een hoge kan. Knijp vervolgens nog zoveel mogelijk sap uit de doek.
Snijd een stukje van de stelen van slap geworden kruiden af en zet het ‘boeket’ in een glas met suikerwater. Na een poosje zullen de meeste bladeren weer sappig groen en fris zijn.
Goulash en andere pittige gerechten worden vaak gekruid met paprikapoeder. Bij recepten van stoofgerechten wordt meestal aangeraden om paprikapoeder al tijdens het fruiten van de uien toe te voegen, maar dat kan ook misgaan. Als het poeder aanbakt, wordt het bitter en is het hele gerecht mislukt. Voeg het daarom pas later toe.
Hardgekookte eieren kunnen gemakkelijk vier tot vijf dagen in de koelkast worden bewaard. Laat ze in dit geval na het koken niet schrikken in koud water, want dan wordt de schaal poreus en kunnen er ziektekiemen binnendringen.
Als je bessenstruiken in de tuin hebt, kun je nu volop plukken. Heerlijk voor in jams of in de yoghurt. Zorg dat er genoeg overblijft voor dit idee: leg in elk vakje van een ijsblokjesvorm een bes, vul de vorm met water en zet hem in de diepvries. In een kan water zien de ijsblokjes er niet alleen decoratief uit, als ze gesmolten zijn zorgen ook nog voor een lekker fruitig smaakje.
Kwaliteit in plaats van kwantiteit: deze lieve, kleine microboeketjes worden gemaakt van de resten van grote arrangementen of van losse bloemen uit de tuin.
1 Rozen ruiken het lekkerst net voordat ze verwelken. Meng ze met geraniums en vrouwenmantel voor een perfect (bruids)boeket.
2 Hortensia’s, rode spiraea, vrouwenmantel, rozen en de zaaddozen van juffertje-in-’t-groen: bestaat er een romantischere manier om de zomer te verwelkomen?
3 De mooiste dahlia in de tuin wordt hier artistiek omlijst door groene rozenbottels, onrijpe vlierbessen en ijzerhard (Verbena).
4 Een bal van geurig geluk: rozen, lavendel, anjers, vrouwenmantel en papaverbollen zitten hier gezellig bij elkaar.
1 Een prachtige dahlia, zomerse zinnia’s, rozenbottels en strobloemen zorgen voor een spetterend vuurwerk. Vul hiervoor een mandje met hooi en zet in het midden een waterglas als vaas.
2 ‘Sam Hopkins’ is de naam van deze diepe, donkerrode dahlia. Bramen, pimpernel, onrijpe zwarte bessen, hortensia’s en sint-janskruid maken het plaatje compleet.
3 Wilde peen, oregano, appel en bramen omarmen in dit boeket de roze dahlia ‘Daisy Duke’.
4 Ook hier wordt een dahlia omringd door hortensia’s, vlierbessen, duizendblad en wilde peen. Past niet, bestaat niet.
LANDELIJKE SCHOONHEID
Wie zegt dat miniboeketjes alleen mooi zijn in een vaas? Dahlia’s en kamille staan ook prachtig op een zonnehoed.
1 Een gouden kunstwerk met dahlia’s, guldenroede en kamille straalt in de zon.
2 Kleurrijk voor onderweg: deze clip-on vaas met vrouwenmantel, bosaardbeien en madeliefjes siert zowel bomen als salontafels.
EEN KLEINE RODE CACTUS…
Rood in rood is dubbel zo mooi: hier met een rode cactusdahlia, bramen en wormkruid.
Het Exit Black Leather zwembad is er nu ook met overkapping voor nog vaker waterpret. Het nieuwe design met zwart lederen print past perfect in de eigentijdse tuin. Het rechthoekige opzetzwembad met zwembadtrap en filterpomp is verkrijgbaar vanaf € 679. Je hebt de keuze uit twee afmetingen: 4 x 2 m en 5,4 x 2,5 m. De hoogte is 1,22 m. In de showtuin van ZwembadenWebshop.nl kun je de diverse zwembaden en spa’s zelf uitproberen. www.zwembadenwebshop.nl
Met de ZEISS SFL-verrekijker (SmartFocus Lightweight) beleef je eenvoudig bijzondere momenten. De SFL-verrekijker is geoptimaliseerd om zo licht en compact mogelijk te zijn. Hij is zelfs 30% lichter dan vergelijkbare producten. Het scherpstelwiel is zo gepositioneerd dat het ook met handschoenen precies kan worden afgesteld. Het nieuwe Ultra-HighDefinition (UHD)-concept zorgt voor levensechte kleurweergave. De SFLverrekijker heeft een gezichtsveld tot 140 meter op een afstand tot 1.000 meter en met een scherpstelafstand vanaf 1,5m biedt de SFL 8x30 een nauwkeurige detailherkenning. www.verrekijkershop.nl
Of je nu een moestuin hebt, een kruidentuintje of potten op de vensterbank, het is volop oogsttijd. Gardena lanceert een nieuw tuinmes en diverse nieuwe scharen, geknipt voor het oogsten van groenten, kruiden en bloemen of gebruik in het huishouden. De rvs scharen zijn geschikt voor links- en rechtshandigen en kunnen zo de vaatwasser in. Kies voor het VeggieCut tuinmes, de FreshCut oogstschaar (met of zonder grijper die de kruiden vasthoudt), de MultiCut huishoudschaar of de HerbCut kruidenschaar. Deze laatste is ideaal voor kruiden met houtige stelen. Het verwijderen van blaadjes gaat heel eenvoudig doordat je de stelen door de speciale gaatjes in de schaar kunt rissen. Prijzen: vanaf 22,99. www.gardena.com
De unieke 2 en 3-oog Krulpin, ontwikkeld door De Tuinfee, biedt steun aan (bloem)stelen. Met de Krulpinnen en dwarsliggers (van bijvoorbeeld hout of metaal) maak je een soort hekje om een plant of plantgroep. Voor het vrijhouden van je tuinpad of oprit en om maximaal te genieten van de bloemen en grassen die fier overeind blijven staan, ook na wind of regenbui. De 3-oog Krulpin met een steunhoogte tot ongeveer 130 cm is geschikt voor hoge grassen en om leifruit te leiden. www.detuinfee.nl
Een schaduwplek in de tuin kan soms erg fijn zijn, zeker bij warme zomers. Maar schaduw zorgt ook voor weinig tot geen licht voor de grasplant. GraszaadXL adviseert dan ook om gebruik te maken van Schaduw & zon graszaad. Dit graszaad is speciaal ontwikkeld en geselecteerd voor een gazon met schaduwplekken. Dit zorgt voor een mooie graszode en voorkomt vorming van mos (in de herfst en winter) op deze schaduwplekken. www.graszaadxl.nl
Herborist Wendie Linders:
Wendie Linders is kruidendeskundige en heeft een grote passie voor de natuur, moestuinieren en gezond en lekker eten. Het telen, verwerken en gebruiken van kruiden sluit daarbij perfect aan. Daarbij ziet ze het als haar missie om de kennis die ze onder meer opdeed tijdens een driejarige opleiding tot herborist te delen met anderen tijdens workshops, rondleidingen in haar tuin en lezingen. We zochten haar op in de tuin rond haar vakwerkhoeve in het Zuid-Limburgse krijtland.
Oorspronkelijk komt Wendie van de Brabantse zandgronden in Nuenen, waar haar interesse en respect voor de natuur begon. Als kind werd zij al lid van het IVN en hielp ze ’s winters bij het wilgen knotten. Met haar ouders en zussen trok ze de natuur in om bramen te plukken of tamme kastanjes te rapen. Twintig jaar lang moestuinierde ze samen met haar vader. Het waren momenten waarop zij heel erg het ritme van de natuur en de binding met de seizoenen ervoer. Vooral zodra in het vroege voorjaar het groen weer begint te ontspruiten. Sinds 2019 woont Wendie met haar man in de buurtschap Diependal, tussen Epen en de Belgische grens. Het is het gebied waar de bekende natuurvorser Eli Heimans ruim een eeuw geleden geregeld naar terugkeerde en zijn boek ‘Uit ons krijtland’ over schreef.
“Het is mooi om zijn beschrijvingen van bloemen en planten te lezen”, vertelt Wendie als we rondwandelen in haar tuinen en we ons een beeld proberen te vormen van het landschap dat Heimans beschreef. “Van een aantal heb ik nooit gehoord, omdat ze hier al heel lang niet meer zijn. Onlangs maakte ik een
wildplukwandeling met dertig artsen uit Amsterdam. Ter voorbereiding keek ik aan de rand van het bos bij Teuven wat er in deze periode van het jaar aan planten stond. Dat was bijvoorbeeld bosbingelkruid. Terwijl het in Nederland echt een zeldzame plant is, groeit het hier in het krijtland heel rijkelijk. Dat was mij nooit eerder opgevallen. Als je gaat wandelen zit je hoofd vaak vol met van alles en zie je helemaal niets. Maar op één vierkante meter vind je soms acht, negen verschillende plantensoorten. Toen ik dat had verteld, liepen al die artsen op een gegeven moment allemaal met de blik naar beneden gericht. Zo hadden ze nog nooit gekeken. Dat zijn dan toch weer dertig mensen die je de ogen hebt geopend.”
‘Daar ligt het weer voor ons in al zijn heerlijkheid’, schrijft Eli Heimans in het laatste hoofdstuk van zijn boek als hij naar het landschap kijkt. ‘Het stukje grond, dat ons voor de derde maal vier weken heeft geboeid. Gesloten in een wijden kring van donkere heuvelbosschen, golven de groene heuvels die stijgen naar het Zuiden. Diepe dalen, door hoog geboomte geteekend,
slingeren weg naar het lagere Noorden.’
Wendie knikt ernstig. “Waren we er maar met meer respect mee omgegaan. Heimans beschrijft heel mooi de graften en heggen en de koeien die onder de bomen in de schaduw liggen. Maar met de ruilverkaveling is er heel veel verloren gegaan. Wij proberen hier nog wel hoogstamboomgaarden in stand te houden, maar doordat de percelen steeds groter zijn geworden vanwege de grotere machines zijn er heel veel oude boomgaarden en heggen verdwenen. De graften zijn afgegraven en de koeien staan bijna altijd op stal. En als ze ’s zomers buiten staan is dat vaak ’s nachts, omdat ze anders hittestress krijgen.’
Toch vinden mensen uit de Randstad de natuur in het krijtland nog altijd prachtig, zo is haar ervaring. “Er zijn ook nog heel mooie stukken”, beaamt Wendie. “Maar er moet wel aan gewerkt worden. Eigenlijk moeten we steeds minder doen, want we doen te veel. We zouden de boel meer met rust moeten laten, zodat er meer kruidenrijk grasland op kan komen. Het
is nu té groen. Tussen het groen zou het ook geel moeten zijn, en wit en roze.”
Om haar huis heeft Wendie Linders een hectare grond, met een deel moestuin en bloemenpluktuin met veel inheemse planten. Er ligt ook een schapenweide waar alles met rust wordt gelaten en het gras alleen door de drie Mergellandschapen wordt afgegeten. “Het zou prachtig zijn als de kieviten hun nesten in de boomgaard zouden maken.”
Wendie bewaart nog altijd goede herinneringen aan de keren dat ze met haar ouders op vakantie was in Zuid-Limburg. Aan de grottenwanden bij Schin op Geul en aan de wandelingen bij Slenaken
en Heijenrath. Ze vindt het nog altijd fijn om plekken terug te zien uit haar kinderjaren. Toen ze daar een keer waren, zeiden haar man en zij tegen elkaar: ‘Als je hier toch eens zou kunnen wonen!’ Dat geschikte moment brak een paar jaar geleden aan toen hun kinderen het huis uit gingen.
“Omdat ik als herborist graag een moestuin en kruidentuin wilde hebben voor het geven van workshops, zocht ik een plek met rust, ruimte en grond. Hier hebben we die mogelijkheid. Er is hoogstamfruit, er zijn mooie gemengde meidoornhagen, en we kunnen ook nog eens schapen houden, waarvan ik de wol na het scheren handmatig vilt tot vachten. Ik kan hier mensen enthousiast maken voor de natuur.’
Inheemse planten zaait Wendie in haar eigen tuin. Wel let ze er goed op dat planten waarvan het zaad verwaait op tijd worden afgeknipt, zodat anderen er geen last van hebben. “Alles wat uit zichzelf zaait en te veel wordt, steek ik uit en zet ik met eigengemaakte compost in gerecyclede potjes langs de weg. Zo verspreid ik het over heel Nederland, Duitsland en België. Soms krijg ik een half jaar later foto’s van mensen die vertellen dat ze het eerste plantje bij mij gekocht hebben. Ze laten dan zien hoe ze het nu bij hen in de tuin doen. Dat is genieten.’
Ook probeert Wendie de planten die ze heeft in alle stadia te laten staan. Ze herkent ze al wanneer ze net opkomen en nog maar een centimeter zijn. Vervolgens
‘Het is mooi om te zien hoe op zo’n klein stukje, midden in de monocultuur, de natuur haar weg naar mijn tuin toch weet te vinden.’
laat ze ze in bloei komen. Het gewonnen zaad kan ze weer verkopen of weggeven. En het wordt natuurlijk ook gegeten door de vogels in haar tuin. “Soms zie ik een zwerm puttertjes op de distels afkomen, of op de kaardebollen. Er zijn koolmeesjes die de zaadjes uit de rode zonnehoed eten. Maar ook heel veel wilde bijen, vlinders en andere insecten. Het is mooi om te zien hoe op zo’n klein stukje, midden in de monocultuur, de natuur haar weg naar mijn tuin toch weet te vinden. Dat je dan venkel hebt die vol zit met rupsen van de koninginnenpage en dat je die vlinder later ook ziet vliegen.”
De voormalige vakwerkhoeve in Diependal - een rijksmonument van rond 1850 - bleek al een tijdje te koop te staan zonder dat Wendie en haar man dat
wisten. Zelf dachten ze aanvankelijk dat het vakantiewoningen waren. Toen ze het huis uiteindelijk op Funda tegenkwamen, bleken er meer kapers op de kust te zijn.
Maar omdat zij alles wilden laten zoals het was en de percelen grond bij elkaar wilden houden, werd het hun gegund.
“Toen wij kwamen, stond het hier vol met deze pluimhortensia’s”, wijst Wendie als we door de tuin achter het huis wandelen.
“Maar dat wilde ik natuurlijk anders, omdat hortensia’s weinig bijdragen aan de biodiversiteit. Ik wacht nu tot ze na de snoei in het voorjaar opnieuw uitschieten. Dan haal ik twee op de drie planten weg. Die zet ik dan weer langs de weg, want weggooien is natuurlijk zonde en iemand anders is er vast blij mee. Ik gooi alleen planten weg die ziek zijn of waarvan het te lang duurt voordat ze verteren op de composthoop.’
In zijn boek noemt Eli Heimans ook veel grassoorten die niet meer vindbaar zijn, maar die misschien toch nog wel in de bodem aanwezig zijn. “Omdat het gras tegenwoordig niet meer hoog genoeg komt, zaait het zich ook niet meer vanzelf uit”, legt Wendie uit. “Maar als je in de bodem gaat woelen, kan het toch nog kiemkrachtig blijken en na jaren toch weer opkomen. Als je maar lang genoeg wacht, zie je steeds meer soorten terug.”
Zonder in negativiteit te vervallen, deelt Wendie haar zorgen om het landschap. “Van heel Nederland natuur maken is onmogelijk, maar je kunt er wel voor zorgen dat we delen die we nu heel intensief gebruiken op een andere manier gaan beheren, waardoor er meer ruimte ontstaat voor biodiversiteit.” Als voorbeeld noemt ze de samenwerking tussen Stichting Ark en het Wereld Natuur Fonds die erop gericht is om de natuur te gebruiken bij de afvoer van regenwater. “Op de door zware landbouwmachines aangedrukte kale hellingen kan het water alleen maar af- in plaats van inspoelen. Maar wanneer je heggen en graften terugbrengt en ook weer bomen aanplant wordt het water langer vastgehouden. Als je dan ook geen landbouwgif meer gebruikt en geen kunst- en drijfmest, kan het bodemleven zich herstellen. Dan komen er weer pieren en lucht in de bodem, en worden onze bronnen weer schoon. Dat is weer goed voor vissen en reptielen. Op die manier krijg je een domino-effect van goede initiatieven. En dat is iets waar we ons aan moeten vasthouden.”
Het doet Wendie Linders enorm zeer als ze het mis ziet gaan. Op het moment dat ze over een veld dat gespoten is met glyfosaat een das ziet foerageren denkt ze: “Och dier, je moest toch eens weten.” Maar ze weet inmiddels dat als je van buiten komt en daarover begint het vaak wordt gezien als een aanval.
‘Ook als je geen hectare grond hebt, kun je een positieve bijdrage leveren aan de biodiversiteit.’
“Wanneer je iemand boos maakt, is er geen gesprek mogelijk en werkt het alleen maar averechts. Door het systeem worden boeren vaak gedwongen de dingen te blijven doen die ze deden. Je moet dan wel heel krachtig in je schoenen staan, wil je daar zonder steun van de overheid een ommekeer in maken. Natuurlijk wil ik dat de boer een goede boterham verdient. Maar als ik weer een spuitarm voorbij zie komen, word ik niet blij. Toch probeer ik te voorkomen dat ik daardoor een rotdag heb. Mijn stelling is dat je moet visualiseren wat je graag zou willen. Niet je aandacht richten op wat je niet wilt. Ik geloof er sterk in dat over een aantal jaren het inzicht is doorgedrongen dat we geen misbruik kunnen blijven maken van de natuur. En dat we als mens alleen kunnen overleven als we met de natuur meewerken. Dat klinkt misschien wat zweverig, maar dat is het niet. Het gaat zeker een keer stoppen, want ik ben ervan overtuigd dat alle boeren op de achtergrond al hard bezig zijn. Die zijn niet van gisteren. Zij weten ook wat er speelt en houden hun literatuur bij. Veel van hen zijn hoog opgeleid. Ze zijn alleen nog gebonden aan allerlei wet- en regelgeving en hypothe-
ken. Maar de wil is er en er zijn boeren die het al anders doen. Hier vlakbij heeft een boer een voormalig maisveld ingezaaid met kruidenrijk grasland. Andere boeren hebben een rand van hun akker ingezaaid met bloemen. Zelf ben ik met de gemeente hard bezig in het project Samen Groen om goed te kijken naar natuur in het buitengebied. Het besef is er echt en het komt goed.”
Wat Wendie op haar eigen grond probeert, is mensen de ogen te openen en te laten zien wat ze zélf kunnen doen. “Wat ik op zijn minst wil, is een zaadje planten. Ook als je geen hectare grond hebt, kun je een positieve bijdrage leveren aan de biodiversiteit. Bijvoorbeeld door voor je eigen tuin of balkon biologische planten en zaden te kopen. Ik wil niet belerend zijn, maar soms is dat lastig. Ik ben nu eenmaal gedreven en weet heel goed hoe het anders zou kunnen.’
We stellen vast dat de kom onder Epen een levend landschap is waarin wordt geboerd, maar ook druk gerecreëerd. En dat is ook wat waard. De vraag is echter of dat Nationale Park dat Eli Heimans zich een eeuw geleden al had gewenst er ooit nog eens van zal komen. “Het zou mooi zijn als er meer werd samengewerkt tussen terreineigenaren als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en het Limburgs Landschap”, stelt Wendie. “Die hebben natuurlijk allemaal eigen potjes. Maar als je een gedeelde visie hebt om de natuur te behouden en zoveel mogelijk terug te brengen, moet je ook plannen kunnen maken om dat te bewerkstelligen. Dan heb je niet alleen een botanicus nodig, maar ook iemand die leert hoe je voedselbossen moet opzetten. Ik weet dat verschillende organisaties heel graag meer grond in dit gebied zouden willen aankopen omdat deze kom tussen het Onderste en het Bovenste Bos en de Geul zich heel goed leent voor puur natuur. Maar niet iedere boer wil zijn grond verkopen en dat snap ik ook. Als dit generaties lang jouw boerenland is geweest, is het heel moeilijk daar afstand van te doen. Ik begrijp ook dat boeren de volgende generatie graag een kans gunnen. Er is overal wat voor te zeggen. Maar als er één plek in Nederland is om het te doen, is het wel deze overgang van bos via het bronnengebied naar de Geul. Dat zou een prachtige verbinding kunnen zijn. Dus in die oproep van Heimans kan ik mij helemaal vinden. Het zou ook geen park of reservaat moeten zijn, maar de normaalste zaak van de wereld. En als we het met z’n allen hard genoeg wensen, dan kan het er ook komen.’
Kijk op www.wendiespassievoorkruiden.nl
‘We zouden de boel meer met rust moeten laten, zodat er meer kruidenrijk grasland op kan komen.’
Het Maas-Rijn-IJsselvee is roodbont met veel wit. De rode vlekken zijn klein, talrijk en grillig gevormd. Ze hebben een sterke bouw en een forse kop. De MRIJ-koe staat bekend om haar geboortegemak, hoge vruchtbaarheid en sterke klauwen.
Het Maas-Rijn-IJsselvee (MRIJ) is een oud-Hollands runderras dat vooral in het stroomgebied van de grote rivieren werd gehouden. De koe ontstond door kruisingen tussen het lokale vee in het oosten van Nederland en het roodbonte Münstervee uit het Duitse grensgebied. De MRIJ-koe staat bekend als een sterke, rustige en robuuste dubbeldoel koe.
Tweehonderd jaar geleden gaf de Nederlandse koe 3000 liter melk per jaar. Dit in tegenstelling tot het vee in de landen om ons heen, dat beduidend minder melk produceerde. Dit bleef niet onopgemerkt bij Amerikaanse veehouders, die steeds meer Nederlands melkvee naar Amerika verscheepten. Ze waren van mening dat zwartbonte koeien, qua melkgift, beter waren dan roodbonte en betaalden hoge prijzen voor zwartbonte dieren. De meeste veehouders in die tijd kozen dan ook voor het zwartbonte vee, dat bij verkoop het meeste opleverde. De Amerikaanse importeurs wilden wel graag de afstamming weten van de koeien die ze kochten. Om het een en ander beter te reguleren werd in Nederland eind 19de eeuw de vereniging ‘het Nederlandsche Rundvee-Stamboek’ (NRS) opgericht. De leden bepaalden dat alleen het zwartbonte Fries-Hollands vee, de Groninger blaarkop en het Maas-Rijn-IJsselvee in het stamboek konden worden opgenomen.
Waarom voor slechts drie rassen werd gekozen is grotendeels te danken aan landbouwingenieur Iman van den Bosch. Hij inventariseerde in 1905 en 1906, in opdracht van het NRS, het Nederlandse vee op grond van duizenden inspecties. Er sprongen twee gebieden uit waar hij karakteristieke en qua type vergelijkbare roodbonte koeien tegenkwam. Rond de IJssel, ter hoogte van Olst en Welsum,
en in het Brabantse ‘Land van Cuijk’. De koeien uit beide gebieden waren duidelijk te herkennen. Hij beschreef de roodbonte koeien als koeien van bescheiden formaat, een minder elegant voorkomen, krachtig en met een hoge weerstand. Het Cuijks vee was meestal donkerrood over het gehele lichaam. Het vee rond de IJssel had meer wit ten opzichte van het rood. Van den Bosch introduceerde een nieuwe naam voor het roodbonte vee dat hij langs de rivieren tegenkwam: het Maas-RijnIJsselvee. De toevoeging ‘Rijn’ had niets te maken met het verspreidingsgebied, maar met de veronderstelde verwantschap met het Duitse roodbonte vee.
Sultan en Frits
Voor het ontstaan van het MRIJ-vee moeten we terug naar het Oost-Nederlandse vee van de 18de eeuw, dat bestond uit een mengelmoes van maten en kleuren.
Tijdens een grote uitbraak van de veepest stierven daar vele koeien.
en delen van de Achterhoek, en in het Land van Maas en Waal werd dit vee, later MRIJ-vee, gehouden. Verder was deze koe nauwelijks bekend. Daar kwam in 1913 een einde aan toen het publiek zich tijdens de Nationale en Internationale Landbouwtentoonstelling in ’s-Gravenhage vergaapte aan de MRIJ-stieren Sultan en Frits.
deel van de melkveehouders bleef het MRIJ-ras trouw.
Om de veestapel aan te vullen, kochten boeren het betaalbare roodbonte Münstervee uit het Duitse grensgebied. Deze werden gekruist met het vee dat de pest had doorstaan. Het resultaat: roodbonte koeien die zich goed konden redden onder schrale omstandigheden, zonder al te veel verlies aan melkgift en bespiering. Vooral aan beide kanten van de IJssel, in Twente
In de jaren 60-70 bestond onze veestapel voor een kwart uit MRIJ-koeien. Dat veranderde met de komst van de Holstein Friesians uit Amerika, nota bene nazaten van ons eigen zwartbonte Fries-Hollands vee dat we een eeuw daarvoor aan de Amerikanen hadden verkocht. In enkele decennia verdween het MRIJ-vee uit beeld. Raszuivere MRIJ-koeien werden door het inkruisen met de Holsteiners een zeldzaamheid. Een klein deel van de melkveehouders bleef het MRIJ-ras trouw. Hun dieren produceerden dan wel minder melk, maar dat verlies werd gecompenseerd met de verkoop van de gespierde stiertjes, die heel wat meer opbrachten dan de lichtgebouwde stierkalfjes van de Holstein Friesian. Nederland telt nu nog 6.500 zuivere MRIJ-koeien. Het ras, geschikt voor vlees en melk, past goed in de minder intensieve veehouderij. Als dat de toekomst is, dan maakt de MRIJ-koe weer een goede kans.
Een kleinTekst en fotografie: Jan Smit/dierenbeeldbank
STRANDSCHATTEN
Schelpen, drijfhout en andere mooie vondsten zorgen voor een zomerse sfeer in huis en laten je dromen over de volgende vakantie.
Een wandeling op het strand, maar ook langs het meer of in de natuur maakt de verzamelaar in ons wakker: mooie stenen, kleine schelpen of fonkelend zeeglas belanden in de meegebrachte tas...
Het idee achter deze upcycling-tassen is dat zand en aarde door de gehaakte steken naar buiten vallen en later niet in huis of in de koffer terechtkomen. De tas is natuurlijk ook heel handig voor picknickdekens of badlakens.
ZO MAAK JE DEZE HANDIGE STRANDTAS
DIT HEB JE NODIG Stoffen tas, schaar, naaimachine, naainaald, dun katoenen draad, haaknaald
ZO DOE JE DAT
1 Knip de onderkant van de stoffen tas eraf. Hoeveel je eraf knipt hangt af van hoe groot je de tas wilt maken. Vouw de afgeknipte randen om en zoom ze om.
2 Naai met naald en draad een ronde in stiksteek langs de rand.
3 Pak nu elke steek op met de haaknaald en haak een ronde met halve vasten.
4 Begin elke volgende ronde met 3 lossen, gevolgd door een heel stokje, gevolgd door weer 3 lossen. Dat betekent dat de verticale lijnen van het rasterpatroon worden gehaakt met 1 stokje en de horizontale met 3 lossen. Blijf dit herhalen.
5 Als de gewenste hoogte is bereikt, kun je de onderkant van de tas aan elkaar haken of gewoon aan elkaar naaien - dat is zelfs wat onopvallender.
Van alles wat de wind en de golven aan het strand brengen, kunnen de mooiste maritieme decoraties worden gemaakt. Maak het plaatje compleet met bijpassende accessoires en bloemen uit de streek.
MOOIE SCHATTEN
Schelpen en kleurrijke bloemen toveren, samen met aardewerk potten en rustieke hangbakken, in een mum van tijd een vakantiesfeer in de tuin.
Luchtige grassen en een kleurrijke mengelmoes van zeeschatten en strandartikelen zorgen voor een heerlijke vakantiestemming. Zet meerdere potten bij elkaar voor een mooi geheel. Het enige wat nog ontbreekt is echt duinzand... (links)
Nestel jezelf in warme zonnestralen en versier je ligstoel rondom met maritieme decoraties. (rechts)
Het veder- en zeegras in het hangende kistje laat zich perfect combineren met de delicate bloemen van de lobelia. Boor voor de guirlande vooraf een gaatje in de schelpen en rijg ze aan een touwtje. Leg na elke schelp een knoop om ze op hun plek te houden. (links)
De bloeiende madeliefjes zien eruit als zonnetjes. Daarachter schittert lobelia in lavendelpaars. Het patina van drijfhout dat aanspoelt op het strand of op de oevers van rivieren is perfect om de potten en de tafel mee te versieren. (rechts)
Alles wat de zomer te bieden heeft, kan met touw aan een stuk drijfhout worden opgehangen: de hangpotjes zijn hier gevuld met madeliefjes, elfenbloemen en zeegras. Mooi met een stormlantaarn. (links)
MOOI VERLICHT
Kaarsen verlengen zwoele avonden. Vul de glazen vaas met zand, zet er een stompkaars in en verdeel de schelpen eromheen. Daarachter bloeien wasbloempjes. (onder links)
SCHIP AHOY!
De zitplaatsen aan de houten tafel worden aangewezen door papieren bootjes waarop de namen van de gasten zijn geschreven. Blauwwit servies, leeuwenbekken en lobelia maken de decoratie compleet. (onder rechts)
VERZAMELENWAT MAG WEL EN WAT NIET?
Het rapen van kleine schelpen (bijvoorbeeld kokkels of platte mosselen) en kleine slakkenhuisjes is toegestaan. Grote schelpen, zeesterren, koralen of zee-egels mogen niet worden meegenomen, maar zijn te koop bij goede hobby- en decoratiewinkels.
Met de Aspire accuheggenschaar van Husqvarna is het eenvoudig snoeien, want je hebt optimale bewegingsvrijheid. Voor extra gemak kun je de heggenschaar voorzien van een meegeleverde ‘kam’. Wanneer je de heg aan de bovenzijde snoeit, veeg je met de kam de losse blaadjes en takjes vanzelf op de grond om ze daarna eenvoudig bij elkaar te harken. De krachtige Power for All-accu kun je bovendien gebruiken op andere Aspire accugereedschappen (18V) en op die van andere merken zoals Gardena en Bosch. Prijs: € 199. www.husqvarna.com
LandIdee mag 1 Aspire accuheggenschaar van Husqvarna weggeven.
Met de Fall in love kom je op een zonnige, kleurrijke manier alvast in de stemming voor de gouden herfst. De negen planten in deze creatie zijn een combinatie van vaste planten en grassen, die altijd voor kleur zorgen, zelfs op bewolkte dagen. De betoverende herfstanemoon en de verschillende grassen brengen lucht in deze creatie; de sedum overtuigt met zijn rijke roze kleur. Vooraan staat de tweekleurige Pink Kisses® mini-anjer. De planten zijn geplant in biologische aarde en bedekt met schapenwol, dat dient als biologische voeding. Prijs: € 99. www.theplantbox.com
LandIdee mag 1 Fall in Love-creatie van The Plant Box weggeven.
Haal de sprankelende geur van de zomer in huis met de wasparfums van Wasgeluk! Voeg simpelweg 5 ml geconcentreerd wasparfum toe aan je was en geniet van heerlijk fris ruikend wasgoed. De subtiele geuren zoals Katoenbloem, Vanille & Cashmere, Varen, Lavendel en Jasmijn zijn samengesteld uit natuurlijke ingrediënten en blijven lang aanwezig dankzij de essentiële oliën. Niet alleen je was, ook de ruimtes waar je wast en je wasgoed opbergt ruiken heerlijk. De producten van Wasgeluk zijn vegan, niet getest op dieren en de flacons zijn 100% bio-based en recyclebaar zonder micro-plastics. Prijs: € 29,95. www.wasgeluk.nl
LandIdee mag 3 keer een giftbox van Wasgeluk weggeven.
Wil je kans maken op een cadeau op deze pagina? Ga dan naar onze website www.landidee.nl/winnen en klik het cadeau van jouw keuze aan. Meedoen kan tot en met 5 augustus 2023. De winnaars krijgen vanzelf bericht.
Rozen spelen weliswaar de hoofdrol in deze boeketten, maar het is juist de combinatie met andere bloemen die ze bijzonder maakt. Het resultaat is de ene keer zacht, de andere keer fris en vrolijk.
Dit betoverende boeket straalt een landelijke charme uit. Zet eerst de kamille en de wasbloemen in een vaas met een wijde hals. Rangschik er daarna rozen in verschillende lengtes tussen.
Rozen in verschillende tinten roze staan hier in het middelpunt. Ze worden omlijst door gipskruid, dat voor een romantische uitstraling zorgt. De zachtroze kan met witte stippen accentueert de combinatie nog eens extra. Zet restjes gipskruid in een vaasje ernaast.
TIP: Dit boeket is ook heel geschikt om te drogen.
De witte hortensia in dit robuuste boeket past perfect bij de anjers, rozen, rozemarijn en chrysanten. Leg een stukje kippengaas horizontaal in de vaas en steek de stelen in de openingen; zo blijven de ‘zware’ bloemen beter overeind. Maak het plaatje compleet met servies in bijpassende tinten of met een mooi rozendessin.
Deze bloemenzakjes zijn een leuk idee voor een mooi gedekte tafel. Zet daarvoor meerdere met water gevulde vaasjes in een papieren zak en zet hier boeketjes gemaakt van rozemarijn, anjers, rozen en eucalyptus in. Dat ziet er niet alleen prachtig uit, het ruikt ook heerlijk.
BLOEMENWEELDE
Het geheim van een mooi boeket schuilt in de combinatie van verschillende grote en kleine bloemen en het gebruik van groen. Hier zijn dat anjers en rozen met kamille, wasbloemen en takjes eucalyptus. Dit is ook nog eens een boeket met een lange levensduur, zeker als je wat suiker toevoegt aan het water.
Om zo lang mogelijk te kunnen genieten van de bloemenpracht is het belangrijk dat het boeket niet in de felle zon of in de buurt van fruit staat, want dan worden de bloemen sneller slap. Ververs het water in de vaas regelmatig en snijd de stelen tussendoor nog eens met een scherp mes af. Bloemen uit eigen tuin kun je het beste ’s ochtends knippen. Laten de bloemen toch hun kopjes hangen? Knip ze dan kort af en leg ze in een schaal met water en drijfkaarsen.
LICHTVOETIG KUNT DANSEN.
Last van zware benen door langdurig zitten? Dan helpt een zachte massage met knoflook. Meng daarvoor 1 uitgeperste teen knoflook met 80 ml olijfolie en het sap van ½ citroen en laat het mengsel 2 dagen in een afgesloten glazen pot trekken. Zeef de olie en masseer de benen daar zachtjes mee. Laat de olie 30 minuten intrekken en spoel de benen daarna af met lauwwarm water.
Wilde kastanjes bevatten de zeepstof aescin dat vaatvernauwend en ontzwellend werkt. Schil voor een olie tegen opgezwollen benen een portie wilde kastanjes en hak ze fijn. Doe ze in een afsluitbare pot en voeg zoveel olijfolie toe tot de kastanjes onder staan. Laat de olie 2 weken op een warme plek trekken, zeef hem en schenk hem in een schoon flesje. Wrijf de olie op de opgezwollen benen.
…in plaats van zitten en staan. Dat is een belangrijke basis voor vitale benen, want als je veel zit of staat, moet het bloed tegen de zwaartekracht in naar het hart worden vervoerd en wordt de spiermassa die daarvoor zorgt niet geactiveerd. Als je beweegt, gebeurt dat wel. Het is ook goed om de benen in een hoek van negentig graden omhoog te houden, want dan stroomt het bloed ook gemakkelijker terug naar het hart. Leg je benen daarom meerdere keren per dag, als het even kan, omhoog.
Het is bekend dat sporten een positieve invloed heeft op de huid, spieren en stofwisseling. Wie niet zo sportief is aangelegd, kan toch wel het een en ander doen om gezwollen benen en trombose te voorkomen. Daarvoor is het genoeg om af en toe tussendoor een paar minuten oefeningen te doen. Ga bijvoorbeeld 30 seconden liggend fietsen met de benen in de lucht. Ook goed: tijdens het zitten een been strekken en met de voet tien cirkels in de lucht maken. Doe daarna hetzelfde met het andere been. Ga ook af en toe op de tenen staan en rol de voeten langzaam helemaal van teen naar hak af. Dat is ook goed voor de doorbloeding van de benen.
Appelazijn is een echte alleskunner op het gebied van schoonheid en gezondheid. Bij inwendig gebruik werkt de azijn ontslakkend en om op gewicht te blijven, maar de azijn werkt ook bij gezwollen enkels. Drink daarvoor elke morgen voor het ontbijt met kleine slokjes 2 el appelzijn - liefst biologisch - opgelost in een kop lauwwarm water. Bij uitwendig gebruik helpt appelazijn bij huidirritaties, jeuk en roodheid.
Toegegeven, benen die over elkaar geslagen zijn, zien er eleganter uit dan een wijdbeense zit, maar zo zitten is niet goed voor de bloedsomloop in de benen. Daardoor kunnen kleine bloedvaten beschadigen. Hetzelfde geldt voor hoge hakken. Draag ze niet te lang, omdat ze de bloedsomloop verstoren en spataderen kunnen verergeren. Kies liever voor lage en gemakkelijke schoenen.
Groene tomaten mag je niet eten, want ze bevatten het schadelijke stofje solanine, maar uitwendig kan deze giftige alkaloïde lelijke gesprongen adertjes voorkomen. Leg daarvoor 10 dagen lang plakjes groene tomaat op de blauw-rode adertjes. Voor deze oude truc uit grootmoeders kastje kun je ook aardappels gebruiken, want die horen ook bij de nachtschadefamilie.
Boekweit bevat het flavonoïde rutine dat bloedvaten sterker maakt, spataderen kan voorkomen en ook het bindweefstel elastischer en strakker maakt. Drink daarvoor regelmatig een kop boekweitthee: overgiet 2 g van het gedroogde kruid met 150-200 ml heet, maar niet kokend water en laat dat 10 minuten trekken. Zeef de thee en drink hem lauwwarm. Een kuur voor de bloedvaten bestaat uit 2-3 koppen thee per dag gedurende 4-8 weken. Boekweit bevat belangrijke mineralen zoals magnesium, kalium, calcium en fosfor.
Bij striae, zwellingen of eczeem kan een kompres van goudsbloem helpen. Snijd 2 goudsbloemen klein en laat ze 10 minuten trekken in 250 ml kokend water. Drenk een doek daarin, wring hem uit, leg hem op de gewenste plek en fixeer hem met een andere doek. Laat het mengsel 30 minuten intrekken.
Putjes in de huid zijn nauwelijks te voorkomen als je ouder wordt, maar je kunt het bindweefsel wel versterken door afwisselend heet en koud te douchen. Wisseldouches activeren de haarvaten en de stofwisseling. Begin met koud water op de rechtervoet, ga dan langzaam omhoog tot aan de heup en doe daarna hetzelfde met het linkerbeen. Herhaal de procedure met warm water en doe dat meerdere keren achter elkaar. Eindig altijd met koud water.
Al sinds de vijftiende eeuw is koriander bekend in onze contreien. De verse groene blaadjes of gemalen zaadjes vormen een bijzondere verrijking voor tal van gerechten. Daarnaast beschikken zowel de blaadjes, zaden als wortels over heilzame eigenschappen.
Je zult het vast niet voor het eerst horen: koriander, je houdt ervan of je haat het. Sommige mensen proeven een heerlijk kruid, anderen de smaak van zeep… Dat is zo verbazingwekkend dat er zelfs meerdere studies naar gedaan zijn. Zo ontdekte men dat de sterke weerstand van deze mensen tegen de smaak van koriander mogelijk genetisch bepaald is.
Wie niet van koriander houdt, houdt wellicht wel van de zaden of etherische olie uit de zaden, waarvan de smaken helemaal niet lijken op die van het blad. Je kunt ook de nauwelijks geurende wortels gebruiken in stoofgerechten of het gedroogde kruid in capsules kopen. Waarom je dat zou doen als je er niet van houdt?
Zowel het blad als de wortels en zaden van koriander bevatten veel gezonde vitaminen, mineralen, antioxidanten en meer.
Het belangrijkste bestanddeel van koriander is onverzadigde aldehyde in de bladeren en wortels. Een stof die in soortgelijke vorm ook terug te vinden is in zepen. Hier zou ook de oorzaak kunnen liggen, dat sommigen zeep proeven bij het eten van het blad. Bepaalde receptoren kunnen ervoor zorgen dat aldehyden die ook in zeep zitten, worden geactiveerd en door de smaakpapillen worden opgenomen. Ook sommige insecten zijn dragers van deze stof; ze lokken daarmee andere dieren of schrikken ze juist af. Blijkbaar geldt voor de dieren ook: je houdt ervan of je houdt er niet van.
Koriander (Coriandrum sativum) kennen we in de keuken voornamelijk als de warme, kruidige specerij ‘gemalen koriander’ ofwel ketoembar - de Indonesische naam. Om meteen een misverstand uit de wereld
te helpen: deze gemalen korianderzaden zijn eigenlijk helemaal geen zaden, maar de piepkleine vrúchten van de plant. Een andere, niet zo gebruikelijke naam voor koriander is wantsenkruid. Deze minder charmante naam zou het kruid danken aan het Griekse koriannon, waarbij kóris staat voor wants.
Ook de verse variant zie je steeds meer en is inmiddels algemeen bij de meeste supermarkten te koop. De specerij wordt ook bijna wereldwijd geteeld. Koriander wordt veel gebruikt in Aziatische, Midden-Oosterse en Latijns-Amerikaanse keukens, maar ook in landen rond de Middellandse Zee. Het aromatische blad past goed bij stoofschotels, kipgerechten of een Indiase lamscurry, maar ook rauw in salades en dressings. De blaadjes worden vaak pas aan het eind van de bereiding aan het gerecht toegevoegd. Grappig is de omschrijving van de smaak van de
De zaden worden gedroogd en in de geneeskunde gebruikt, of in brood en kruidenmengsels verwerkt.
blaadjes; de een noemt het peterseliecitroenachtig, een ander heeft het over een zoetige anijsachtige smaak.
En dan is er die andere toepassing: als heilzaam kruid in de natuurgeneeskunde of huisapotheek. De bestanddelen in de zaden en de bladeren verschillen weliswaar van elkaar, maar ze doen wel hetzelfde. Je kunt de werking van koriander vergelijken met die van venkel en anijs; alledrie bevorderen ze de spijsvertering en kunnen ze als digestief worden gebruikt na zware gerechten. Het zijn onder meer de stoffen linalool, kamfer en fenolen in de zaden of in etherische korianderolie die de productie van enzymen en spijsverteringssappen activeren en krampen verminderen. Ze werken dan ook verlichtend bij maag- en darmklachten.
Daarnaast hebben ze een antibacteriële
Koriander kun je zowel in potten als in de vollegrond kweken. Zaai het zaad tussen maart en augustus in voldoende grote potten of in de vollegrond in rijen op 25 cm van elkaar. Wil je lang kunnen oogsten, zaai in deze periode dan met tussenpozen van een maand. Dek het zaad af met een laagje aarde of compost van 1 tot 2 cm. Koriander houdt van een plekje in de zon of halfschaduw. De plant gedijt het best in een lichte grond die voldoende afwatert. Hij kan niet tegen ‘natte voeten’, maar de grond mag ook niet uitdrogen. Je kunt de grond eventueel afdekken met een laagje mulch om verdamping tegen te gaan. Bovendien houdt mulch, als je koriander buiten in de vollegrond kweekt, de bodem onkruidvrij.
en ontstekingsremmende werking. De vette, niet geurige olie uit de zaden kan ook worden gebruikt als vervanging voor palm- en kokosolie. De olie bevat stoffen die de doorbloeding bevorderen en de aanmaak van schimmels voorkomen. En daarnaast heeft koriander die zo typerende smaak die een verrijking voor veel
gerechten is, al zal daar niet iedereen het dus mee eens zijn. Maak bijvoorbeeld eens een pesto van korianderblad, of strooi het blad vlak voor serveren over een stoofgerecht. Korianderzaad is dan weer lekker in brood. Kortom: een gemakkelijke en heel veelzijdige plant, die niet in je kruidentuin mag ontbreken.
MASSAGEOLIE
Voor een ontspannende massage bij spierpijn of buikpijn
INGREDIËNTEN 60 ml zonnebloem-, jojoba- of amandelolie, 5 druppels etherische korianderolie, 3 druppels lavendelolie
BEREIDING Meng de oliën, roer ze goed door en laat ze enkele uren trekken.
Zet het flesje vóór de massage even in warm water om de olie op lichaamstemperatuur te laten komen.
TOEPASSING Helpt bij spierpijn en stressgerelateerde spijsverteringsklachten. Gebruik de olie - afhankelijk van de klachten - voor een stevige of zachte massage.
STIMULEREND VOETBAD
Verfrist de voeten ’s ochtends na het opstaan
INGREDIËNTEN 3-4 el korianderzaad, 1 el rozemarijn, 5 goudsbloemen (alleen de bloem), lavendeltakjes naar wens voor de geur, water
BEREIDING Breng het korianderzaad met 1 l water aan de kook. Voeg de rozemarijn en de goudsbloemen (en eventueel de lavendel) toe en laat alles 10 minuten trekken. Zeef het mengsel en voeg het toe aan een ochtendvoetbad.
TOEPASSING Meng het korianderwater met water tot de temperatuur aangenaam is. Werkt stimulerend, verzorgt de huid en helpt tegen zweetvoeten.
Tegen maagklachten en winderigheid
INGREDIËNTEN per kop een ½ tl korianderzaad, ½ tl venkelzaad, ½ tl munt, ½ tl verse koriander, naar wens ½ tl citroenmelisse, kamillebloemen of citroenverbena
BEREIDING Doe de zaden in koud water en breng dit langzaam aan de kook. Haal de pan van het vuur, voeg de overige kruiden toe en laat de thee nog 5 minuten trekken.
TOEPASSING Drink bij maagklachten dagelijks een kop thee. Maak niet meer dan 1-2 koppen tegelijkertijd. De thee vermindert krampen, versterkt de maag en helpt bij winderigheid en een opgeblazen gevoel.
Een gezonde knabbel na een overvloedige maaltijd
INGREDIËNTEN 250 g speltmeel, 125 g boter, 1 ei, 1 snufje zout, 1 snufje paprikapoeder, 1 tl versgemalen korianderzaad (eventueel ook 1 el vers, fijngehakt koriandergroen), ½ tl gemalen venkelzaad, ½ tl gemalen anijs, ½ tl gemalen komijn, ½ tl geraspte gember, ½ tl fijngehakte rozemarijn
BEREIDING Kneed een deeg van de bloem, boter, het ei, het zout, paprikapoeder en de specerijen. Laat het deeg 30 minuten op een koele plaats rusten, rol het uit en steek er koekjes uit.
Bak de koekjes (ongeveer 10 minuten) in een op 180 ⁰C voorverwarmde oven goudbruin.
Bereidingstijd: 5 minuten • Rusttijd: 30 minuten • Baktijd: 10 minuten
TOEPASSING Knabbel na een overvloedig diner op een lekker koekje. Ondersteunt de spijsvertering, voorkomt winderigheid en helpt tegen een slechte adem na het eten van knoflook.
Voor de mineraalhuishouding en bij artrose
INGREDIËNTEN 2 bosjes verse koriander, 1 teen knoflook, ½ tl grof zeezout, 100 g walnoten, 100 g olijfolie, ½ limoen
BEREIDING Was de koriander, schud de takjes droog, hak de blaadjes fijn en doe ze in een hoge kom. Pel de knoflook, snijd hem in plakjes en voeg die toe aan de koriander. Voeg het zout toe. Hak de walnoten fijn en voeg die ook toe. Voeg de olie toe en mix er met een staafmixer een gladde pesto van. Bewaar de pesto in een glazen potje. Bereidingstijd: 10 minuten
TOEPASSING De pesto smaakt heerlijk bij gegrild vlees en gerechten uit de Aziatische keuken en ontvouwt zijn smaken tijdens het eten.
Voor de mineralen- en vitaminehuishouding, is rijk aan antioxidanten en stimuleert de spijsvertering / Voor 4 porties
INGREDIËNTEN 500 g kipfilet, rasp en sap van 1 limoen, 2 el sojasaus, 1 rode paprika, 100 g mini-mais, 150 g peultjes, 100 g kerstomaatjes, 100 g sjalotten, 20 g gember, 2 tenen knoflook, 2 stengels citroengras, 1 tl korianderzaad, 2 el kokosolie, 500 ml groentefond, 400 g kokosmelk, ½ bosje verse koriander, 20 blaadjes munt, rijst als bijgerecht
BEREIDING Meng de rasp en het sap van de limoen met de sojasaus en marineer de kipfilets hierin.
Maak de paprika schoon en snijd hem in blokjes. Stoom de paprika, mais, peultjes en kerstomaatjes kort tot ze beetgaar zijn en zet apart. Pel en snipper de sjalotten, gember en knoflook. Halveer het citroengras in de lengte en fruit alles, samen met het korianderzaad, aan in de kokosolie. Blus af met de
groentefond en laat alles op middelhoog vuur ongeveer 15 minuten inkoken.
Bak ondertussen de kipfilets rondom aan of stoom ze gaar. Verwijder het citroengras uit de saus en klop de saus met een garde goed door. Snijd de korianderblaadjes en de munt fijn en voeg ze toe. Bewaar enkele blaadjes koriander voor de garnering. Voeg de groenten toe en warm alles nog even door. Kook de rijst en verdeel de curry erover. Snijd de kipfilet in plakjes en verdeel die over de saus. Garneer het gerecht met koriandergroen en een partje limoen.
Bereidingstijd: 20 minuten
Wie niet houdt van korianderthee of korianderzaad, vindt de smaak van koriander misschien wel lekker in - met nameAziatische gerechten. Zowel het verse groen als de zaden werken ontgiftend, bevorderen de spijsvertering, zijn ijzerhoudend, werken antibacterieel en stimuleren de doorbloeding.
Bij een vol gevoel of verstopping
INGREDIËNTEN 1 stuk engelwortel (Angelica), 1 onrijpe groene walnoot of een ingemaakte juninoot van vorig jaar, 1 takje bijvoet, 1 takje alsem, 1 takje citroenkruid, 1 takje munt, 2 el korianderzaad, 1 el komijn, 5 jeneverbessen, 1 l neutrale alcohol, 200 g ruwe rietsuiker
BEREIDING Snijd de engelwortel klein en doe hem in een afsluitbare glazen pot.
Hak de walnoot fijn en voeg die toe.
Doe de schoongemaakte kruidentakjes ondersteboven in de pot en voeg de droge ingrediënten toe.
Schenk de alcohol erbij.
Voeg de suiker toe en laat het mengsel minstens 2 weken op een koele, lichte plek trekken. Draai de pot regelmatig om. Filter het mengsel door een doek en bewaar in een afsluitbare fles.
TOEPASSING Drink bij een slecht werkende spijsvertering, een vol gevoel, winderigheid of buikpijn na het eten een borreltje (2 cl).
Abonneer je op onze nieuwsbrief en laat je twee keer per maand inspireren door onze redactie. Je kunt meedoen aan leuke winacties en profiteren van leuke kortingen.
De website van LandIdee staat boordevol tips en ideeën voor iedereen die wil genieten van het binnen- en buitenleven. Met veel aandacht voor natuur, feelgood, cultureel erfgoed, tuinieren, koken, interieur en gezondheid.
EEN GEBRONSDE HUID ZORGT ERVOOR DAT JE ER GEZONDER UITZIET, MAAR KAN DE HUID OOK BELASTEN. MET DEZE TIPS HOUD JE JE HUID MOOI EN ONGEDEERD.
VAN SMEREN
Je hoofdhuid en ogen kun je niet insmeren, maar ook die moeten worden beschermd tegen schadelijke uvstraling. Draag daarom als je langere tijd in de zon bent altijd een hoedje of pet en een zonnebril. De bril moet een uv400-bescherming hebben; de kleur helpt alleen tegen de felheid van het licht, niet tegen de straling.
Voeding kan de huid ook helpen om sterker te worden. Kies daarvoor groenten en fruit in de stoplichtkleuren rood, geel/oranje en groen die veel antioxidanten bevatten. Betacaroteen, dat vooral te vinden is in wortels, paprika en tomaten, zorgt voor een licht oranjebruine tint die de bescherming tegen uv-stralen kan versterken. Dat geldt ook voor de plantaardige verfstof lycopeen in tomaten.
Een goed gehydrateerde huid is beter bestand tegen uv-stralen. In de zomer zweet je sowieso meer en dan kan het lichaam wel wat extra vocht gebruiken. Om zonnerimpels te voorkomen, kun je het beste kiezen voor groene thee. Dit bevat folyfenolen die huidschade door uv-A kunnen voorkomen en door de zon beschadigde cellen herstellen.
Ook al wil je het liefst optimaal profiteren van de eerste zonnige dagen, het is belangrijk om de huid elk jaar opnieuw langzaam aan de zon te laten wennen. Begin daarom met korte periodes in de zon en bescherm je daarbij met een goede zonnebrand met een hoge beschermingsfactor. Voorbruinen onder de zonnebank helpt niet, want die straalt voornamelijk uv-A. Hyperkatose, de verdikking van de hoornhuid die je nodig hebt als bescherming tegen de zon, wordt versterkt onder invloed van uv-B stralen. De zonnebank verhoogt ook het risico op huidkanker en huidveroudering. Kies daarom liever voor de echte zon.
Ook na het zonnebad heeft de huid veel vocht nodig. Je kunt ook gemakkelijk zelf een after-sun product maken, bijvoorbeeld van aloë vera gel en amandelolie in de verhouding 2:1 (in de koelkast bewaren).
Dat is niet alleen goed voor de huid, je blijft daarmee ook langer bruin. Vermijd cosmeticaproducten met alcohol, want die drogen de huid juist verder uit.
Tussen ongeveer 12.00 en 14.00 uur is de uv-straling van de zon het sterkst. Vermijd de zon op deze momenten en blijf in de schaduw of binnen. Voor en na deze tijden kun je korte periodes zonnen. Stop zodra de huid lichtrood kleurt.
Smeren, smeren, smeren. Daar gaat het om als je in de zon zit. Breng je zonnebrand altijd een half uur voordat je naar buiten gaat royaal aan en herhaal dit elke twee uur, vooral na het zwemmen. Vergeet ook niet je in te smeren als je in de tuin gaat werken. Gebruik bij voorkeur een natuurlijke, koraalvriendelijke zonnebrand zonder nanodeeltjes. Dat is niet alleen beter voor de huid, maar ook voor het milieu. Kies de beschermingsfactor (SPF) die past bij je huidtype, de plek en de geplande tijd in de zon en bezuinig niet op de hoeveelheid. Reken als basis ongeveer drie eetlepels voor het hele lichaam.
Als je enkele dagen voordat je gaat zonnen de huid zorgvuldig scrubt, zodat afgestorven huidcellen verdwijnen, wordt de zonnebrand beter opgenomen in de huid en word je gelijkmatiger bruin. Verwen je huid in de zomer liefst een keer per week met een peeling; zo bruin je niet de oude, maar de nieuwe huidcellen. Meng daarvoor 3 el rietsuiker met 1 el amandelolie en naar wens enkele druppels etherische olie.
Lekker lang douchen kan heel ontspannend zijn, maar hoe langer je doucht, hoe sneller het bruin verdwijnt. Draai de temperatuur wat naar beneden en douche zo kort mogelijk. Gebruik daarbij pH-neutrale en olieachtige producten die de huid zacht reinigen en weinig vocht aan de huid onttrekken. Daarna droogdeppen, niet wrijven.
Ondanks alle voorzorgsmaatregelen toch verbrand? Koel de huid dan eerst met natte katoenen doeken15 tot 20 graden is ideaal. Gebruik nooit ijsblokjes of koelpacks want die zorgen alleen maar voor meer irritatie van de beschadigde huid. Gebruik liever aloë vera gel en kokosolie of een kompres met kwark of yoghurt om de huid te koelen en pijn te verzachten.
Op zoek naar meer huismiddeltjes om je huid te beschermen of te verzorgen tijdens of na een zonnebad? Blader door naar het artikel ‘Geliefde zon’ op de volgende pagina’s.
De zon is weldadig voor lichaam en geest. Tenminste, als je er verstandig van geniet. Deze natuurlijke middeltjes beschermen huid en haar tegen zonnestralen en bieden eerste hulp bij zonnebrand.
Het is verstandig om ook op bewolkte (zomer)dagen een lichte zonbescherming te gebruiken. Meng daarvoor 50 ml biologische zonnebloemolie met 30-50 druppels duindoorn-vruchtvleesolie, 10 druppels etherische lavendelolie en 5 druppels niaouli-olie en giet dit in een flesje. Masseer de olie zachtjes in de huid. Deze olie heeft een beschermingsfactor 3 tot 4.
Ze sieren muren, schalen, vazen en daken, maar slechts weinigen weten dat huislook ook een inheems alternatief voor aloë vera is. Pureer 100 g huislook en 150 ml olie met de staafmixer. Zeef de olie door een theefilter en pers het residu goed uit. Doe de olie in een pannetje en voeg er 25 g bijenwas of bessenwas aan toe en verwarm het al roerend tot de was gesmolten is. Doe de crème in kleine potjes en sluit deze goed af. Breng de crème met een schone spatel aan en masseer hem zachtjes in de door de zon geïrriteerde huid. Bij hygiënisch gebruik blijft de crème op kamertemperatuur ongeveer een maand goed.
Maak deze ontstekingsremmende olie door 5 tl sint-janskruidbloemen in een glazen pot aan te vullen met hoogwaardige olijfof koolzaadolie. Sluit de pot af en zet hem
4 weken op een zonnige plek. Zeef de olie en gebruik hem na een zonnebad als natuurlijke after-sun. Ga na het aanbrengen van deze olie niet meer in de zon.
VOOR DE LIPPEN
Smelt 10 g cacaoboter, 10 g bijenwas en 20 ml pure caroteenolie au bain-marie. Meng alles, zodra de bijenwas gesmolten is, goed door. Wie wil kan er nu nog 2-3 druppels etherische citroenolie of sinaasappelolie voor een frisse geur aan toevoegen. Doe het nog vloeibare mengsel in schone potjes en sluit ze af. Zo kan de crème rustig uitharden. Breng de balsem voordat je in de zon gaat royaal op de lippen aan.
Smelt 30 g kokosolie, 24 g sheaboter en 3 g jojobaolie au bain-marie en laat het mengsel daarna een beetje afkoelen. Weeg de inhoud. Draag bij de volgende stappen een stofmasker. Voeg, afhankelijk van de gewenste beschermingsfactor, in verhouding tot het vetmengsel 5% (SPF 2-5), 10% (SPF 6-11), 15% (SPF 12-19) of 20% (SPF 20 en hoger) zinkoxidepoeder toe, evenals 3 g vitamine E-olie en naar wens 30 druppels van een etherische olie naar keuze toe. Roer alles goed door, schenk het mengsel in een donker flesje of in een crèmepotje en bewaar het in de koelkast. Daar blijft de zonnebrand ongeveer zes maanden goed. Breng de crème royaal aan, laat hem kort intrekken en geniet van de zon.
De verkoelende gel in de vlezige bladeren van aloë vera is een oud huismiddeltje dat helpt bij allerlei huidklachten. Na een dag in de zon werkt het aangenaam verkoelend en het helpt ook bij zonnebrand. Knip een dik ‘blad’ van een grote plant af en zet het met het snijvlak naar beneden in een glas.
Gooi het gelige aloïne dat eruit komt weg, was het blad en dep het droog. Snijd het dan met een scherp mes in de lengte open en lepel de gel eruit. Je kunt het dan direct op de huid aanbrengen.
Doe 3 tl vitamine E of caroteenolie en 100 ml jojoba-olie, 100 ml druivenpitolie en 100 ml kokosolie (koudgeperst) in een sprayflacon, sluit de fles en schud het mengsel goed om. Spray de olie voor het zonnebad op de huid, laat het intrekken en masseer het goed in. De olie bevat veel antioxidanten en werkt vochtinbrengend. Een gezonde, goed gehydrateerde huid wordt mooier bruin. Door de reflectie van het zonlicht op de olie, wordt de huid ook sneller bruin.
Bètacaroteen is een antioxidant dat huid en haren beschermt tegen zonnestralen. Het remt namelijk de aanmaak van vrije radicalen die door uv-straling in de huid ontstaan en daar cellen beschadigen. Deze stof komt als natuurlijk kleurmiddel voor in oranje en gele groenten en fruit, zoals wortels, pompoenen, zoete aardappels en abrikozen, maar ook in groene groenten, zoals spinazie, boerenkool en broccoli. Voor de optimale opname van betacaroteen moeten de groenten wel gepureerd of geraspt worden; de plantaardige celwanden verhinderen namelijk de afgifte van betacaroteen. Een beetje olie verbetert de opname verder. De normale hoeveelheid vet die bij de bereiding van de maaltijd wordt gebruikt, is daarvoor al genoeg.
Verbrande huid wordt rood, zwelt en gaat vervellen. Er kunnen zelfs kleine blaartjes ontstaan. Het onaangename warme gevoel en de lichte ontsteking kunnen worden verzacht met koude kwark. Strijk daarvoor een dikke laag kwark op een schone doek. Leg die op de zonnebrand en laat het intrekken tot de doek warm geworden is. Herhaal indien nodig.
Azijn vermindert pijn bij zonnebrand en geneest op natuurlijke wijze. Drenk daarvoor een schone doek in biologische, troebele appelazijn en leg die op de pijnlijke plek. Als de huid heel erg gevoelig is, kun je de azijn ook verdunnen in een verhouding 1:1 met afgekoeld, gekookt water. Roer voor een verkoelend effect wat kwark door heldere appelazijn en breng dit mengsel aan als verkoelend masker. Spoel het daarna met lauwwarm water af.
Vipmedia heeft sinds kort een eigen digitaal lezen App:VIPKIOSK. In deze kiosk vind je naast je favoriete magazine LandIdee ook andere magazines op het gebied van Voeding, Tuinieren, Geschiedenis, Wetenschap, Wonen, Huisdieren en Duiken. Abonnees lezen met hun abonneenummer LandIdee helemaal gratis, maar je kunt ook een ALL YOU CAN READ abonnement nemen. Je betaalt dan € 4,99 per maand met een speciaal introductieaanbod van slechts € 0,99.
Reina Ovinge zei de modewereld vaarwel om een eigen boerderij en breiatelier te beginnen. De 30 merinoschapen en 25 geiten leveren duurzaam mohair en Nederlandse wol, waar Reina de mooiste truien en andere kleding van maakt. En dat allemaal in Baambrugge: een plek die voor Reina een baken van rust betekent.
“Ik kom oorspronkelijk uit Drenthe, ging studeren in Amsterdam en belandde uiteindelijk in China en Bangladesh in de fast fashion industrie. De massaproductie ging me echter steeds meer tegenstaan, dus gooide ik het roer om. In 2001 kwam ik in Baambrugge terecht, een piepklein dorpje tussen Utrecht en Amsterdam. De rivier de Angstel loopt door het dorp, dat omringd is door polders. In 2009 kwam een boerderij vrij aan de rand van Baambrugge met een eigen boomgaard en klein weilandje. Toen we nog zo’n 11 hectare grond konden bijkopen, besloot ik een paar geiten en merinoschapen te kopen. Sinds een paar jaar heb ik 30 schapen en 25 geiten, waarvan ik de vacht gebruik om kleding van te maken. Hoe ik de dieren moet verzorgen, leerde ik al doende. Ook kreeg ik hulp van mijn buurman, die schapenboer is. Een andere gepensioneerde schapenboer, Cees, helpt mij nu vier dagen per week met de verzorging van de dieren. Op de boerderij probeer ik het ambacht van wol maken terug te brengen, want ons land kent helaas geen wolverwerkingsindustrie meer. De wol van onze dieren gaat naar Italië, waar deze wordt gewassen, gekamd en gesponnen. Eenmaal terug op onze boerderij, verwerken wij de wol op twee breimachines. Met één trui zijn we zeker 8 uur bezig, want er komt veel handwerk bij kijken. Ik probeer in balans met de natuur en het land te werken, door geen pesticiden te gebruiken en te zorgen dat er geen overproductie is. Daarom maken we alles op maat. We hebben geen kleding op voorraad. Mensen zoeken bij ons iets uit aan de hand van pasmonsters en komen vier weken later terug als de trui klaar is. Eigenlijk werken we volgens het oude kleermakersprincipe, en dat heeft zeker zijn charmes. Het geeft waarde aan de wol, omdat we werken met respect voor het hele proces. We hebben 1,2 miljoen kilo wol per jaar in Nederland, maar daar wordt bijna niets meer mee gedaan omdat we in de jaren zeventig zijn overgestapt op goedkopere manieren van produceren, met grondstoffen die niet biologisch afbreekbaar zijn. Vroeger kreeg een boer 25 gulden voor één vacht; nu is het nog geen tien cent per kilo. Als je weet dat van een schaap 3,5 kilo wol komt, snap je dat ik van mijn werk niet rijk wordt. Maar zowel het bezig zijn met de dieren op het land als het breien zelf, geeft veel voldoening. Wol sorteren is heerlijk rustgevend, maar als ik hier achter op de dijk loop, ervaar ik ook geen stress. Ik geniet van de weidevogels, de schapen en geiten, hazen die om de boerderij lopen. Dit is echt mijn plek!” www.theknitwitstable.nl
heb jij ook een bijzondere plek die je graag wilt delen met de lezers van landidee ? laat het ons weten via redactie . landidee @ vipmedia . nl
Het Kasteel van Gaasbeek is na een langdurige restauratie van drie jaar weer te bezichtigen. Het laatnegentiende-eeuwse karakter van het kasteel bleef bij de werkzaamheden bewaard. De kleurrijke wandschilderingen in de kamers, gangen en zalen zijn gereconstrueerd en de lambriseringen zijn nagemaakt om de wanden weer te sieren. Op zaterdag 1 juli openen de deuren van het kasteel voor een bloeiende heropleving. Theatergezelschap FC Bergman verzorgt die dag een audiovisuele tentoonstelling. De entree voor het kasteel is € 12 (gratis tot 18 jaar). www.kasteelvangaasbeek.be
Van 17 tot en met 23 juli vindt in Rivierenland de Peddelweek plaats. Deze week worden waterliefhebbers uitgedaagd om het water op te gaan met een kano, sup of sloep. Tijdens de Peddelweek profiteer je van leuke acties, zodat je de regio extra voordelig vanaf het water kunt ontdekken. Er is ook een nieuwe Peddelroute over de Linge: een route van 54 kilometer. Onderweg kun je aanmeren bij een van de aanlegsteigers voor een hapje en een drankje bij de diverse horecagelegenheden. www.uitinderegio.nl/peddelweek
In de Stekkentuin in Espel, een klein dorp in Flevoland, kun je elke vrijdag en zaterdag in juli genieten van de Stokrozen- en Hortensiadagen. Op zaterdag 8 en zondag 9 juli is er een speciaal weekend, waarbij tevens schilderijen worden geëxposeerd. Verder kun je in de boerderijtuin heerlijk wandelen tussen alle bijzondere en kleurrijke planten. De entree is € 3 per persoon. Voor groepen op afspraak met rondleiding betaal je € 3,50 per persoon. www.destekkentuin.nl
Bijenhoudersvereniging De Vierkante Korf in Uddel houdt op zaterdag 8 juli haar 40ste bijen- en honingmarkt. Op de markt kun je diverse soorten honing en andere producten kopen, maar je komt er ook alles te weten over de leefwijze van een bijenvolk. Het belang van bijen voor de natuurlijke omgeving staat op deze dag ook centraal. Voor de kinderen is er een stormbaan en speurtocht en voor de lekkere trek is er een viskraam aanwezig. De markt wordt gehouden bij het dorpshuis Het Blanke Schot. De entree is gratis. www.devierkantekorf.nl
Check voor actuele informatie altijd de website van de betreffende organisatie.
Op het Wolfeest in Balloo staat het Drents heideschaap in de schijnwerpers. De schapen worden op zaterdag 8 en zondag 9 juli geschoren en er is een fair op de schapenweide met bijzondere en ambachtelijke producten. De wol van het Drents heideschaap is een duurzaam en kwalitatief product. De lokken worden gebruikt om kleden, sjaals, woonkussens en nog veel meer producten van te maken. Wie zelf aan de slag wil met wol kan een demonstratie volgen om te vilten, spinnen, breien en weven. De toegang is € 5 (tot 12 jaar gratis). www.wolfeest.com
In de Boergondische Tuijn in Sint Anthonis staan zo’n 100 verschillende kruiden. Ieder met hun eigen bijzondere werkzame bestandsdelen en geneeskrachtige werking. Van tijm, look, salie en munt tot dragon, dropplant en bloedzuring. Bij de Boergondische Tuijn kun je een kruidenworkshop volgen waarbij er met diverse kruiden uit de biologische moestuin een gepersonaliseerde vinaigrette wordt gemaakt. Je kunt zelf de kruiden uitkiezen tijdens een rondleiding met uitleg van al deze kruiden. www.deboergondischetuijn.nl
De tuinen van De Boschhoeve in Wolfheze staan er de komende tijd weer prachtig bij. Tijdens het Zomerbloemenfestijn op 28 en 29 juli kun je hier genieten van alles wat groeit en bloeit in de vele borders, de siermoestuin, de moederbedden en de pluktuin. In de grote schuur vind je brocante, serviezen, kaarten, kleding en leuke cadeaus. Om de dag fleurig af te sluiten kun je zelf een boeket plukken. De bloemen die je hier naar hartenlust kunt plukken, zijn onbespoten. Het festijn is van 10-17 uur en de toegang is gratis. www.boschhoeve.nl
Het Groot Sallands Maïsdoolhof opent op zaterdag 15 juli. Vanaf dan kun je dwalen tussen de planten op een veld van maar liefst zes voetbalvelden groot. Neem de kinderen mee voor een speurtocht en kijk uit op het doolhof vanaf de uitkijktoren. Op het terras kun je daarna bijkomen met een drankje en iets lekkers, maar je mag ook je eigen picknickspullen meenemen. Het maïsdoolhof is geopend van 15 juli tot en met 24 september. De entree is € 5 per persoon (gratis voor kinderen t/m 2 jaar). www.grootsallandsmaisdoolhof.nl
Tijdens de Midzomerplantenmarkt bij Tuingoed Foltz in Meeden staan de salie, de zonnehoed en de dahlia in de spotlights. Tijdens de markt op zaterdag 15 en zondag 16 juli zijn er niet alleen bloemen te zien, maar je kunt ook naar lezingen, een beeldenexpositie bezoeken en snuffelen tussen een fraaie collectie met brocante. Er zijn bovendien standhouders met sieraden en keramiek en je kunt genieten van huisgemaakt gebak. De markt duurt van 10-17 uur en entree is gratis. www.tuingoedfoltz.nl
Op de donderdagen 13 en 27 juli vindt de jaarlijkse, grote Antieken Curiosamarkt plaats op het Marktplein in Apeldoorn. Traditiegetrouw bestaat de markt uit een mix van antiekverzamelaars en mensen die de zolder van hun ouders hebben opgeruimd. Er is dus voor ieder wat wils: van hoogwaardige producten tot leuke snuisterijen. Struin langs de vele kramen en ga op zoek naar de echte pareltjes. De markt duurt van 9.00-16.30 uur en de toegang is gratis. www.uitinapeldoorn.nl
Achter gevels en poorten in de historische binnenstad van Utrecht vormen stads- en binnentuinen groene oases. Iedere tuin heeft een uniek karakter en de meeste zijn niet openbaar toegankelijk. Maar op zaterdag 1 juli krijg jij tijdens de twaalfde Open Tuinendag Utrecht de kans om toch een uniek kijkje te nemen in meer dan vijftig bijzondere tuinen en hofjes. De deelnemende tuinen zijn van 10-17 uur te bezoeken. Een passe-partout kost € 15 per persoon. www.opentuinendagutrecht.nl
Van vlinders worden we blij, maar hoeveel zijn er eigenlijk in Nederland en welke soorten? Van 7 tot en met 9 juli is het weer tijd voor de tuinvlindertelling. Kies een zonnig moment uit en loop een ronde door je tuin en noteer de vlinders die je ziet. Vlinders zijn vooral actief tussen 11 en 15 uur. Je kunt je bevindingen doorgeven via www.tuintelling.nl. Hier kun je ook een herkenningskaart downloaden, zodat je zeker weet wat je gespot hebt in jouw omgeving. www.vlinderstichting.nl
Ontdek de perfecte metgezel voor school, werk of avontuur met de lichtgewicht en veelzijdige Corker 15 rugzak. Met een ruim hoofdvak dat geschikt is voor een tablet en een handige interne organizer met rits om al je spullen georganiseerd te houden, is deze rugzak zowel functioneel als stijlvol. Bovendien zijn de spankoorden ontworpen om je bagage te comprimeren, waardoor je meer ruimte hebt voor al je essentiële items. Gemaakt van slijtvast en waterafstotend materiaal, kan deze rugzak elk weertype aan. En met het elastische zijvak kun je gemakkelijk een waterfles meenemen, zodat je altijd gehydrateerd blijft tijdens je avonturen in de stad of in de natuur.
T.W.V.: € 100
Kijk voor meer informatie op www.haglofs.com
De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.
R Z T I U C S I B C O
E E R S T O R T A D M
T M G H O O F S R O R
H R A R D Y H O K A E
C N O R A E O P M S D
U E A P W M E T L E E
L M R N S O B E E B L
A M O T S N R K H E F
O O A L D R A K D K E
T R K O O P W A R E N
T B E K K E Z P B R T
www.puzzelpro.nl ©
Ga naar www.landidee.nl/winnen en vul hier de oplossing in. Meedoen kan tot en met 5 augustus 2023. De winnaar krijgt vanzelf bericht.
LandIdee augustus/septmber verschijnt op 2 augustus 2023
Uitgever:
VIPMEDIA Publishing & Services
Postbus 7272
4800 GG Breda (NL)
Tel. 076 - 530 17 15
Komiteitstraat 46-52
2170 Merksem
Tel. 03 - 645 42 94
redactie.landidee@vipmedia.nl
www.landidee.nl / www.landidee.be
Hoofdredactie:
Jacqueline Leenders
Adjunct-hoofdredacteur:
Monique van der Voort
Een combi van lichte tinten en strandvondsten
Ambachtelijk gevilte vachten van geknipte wol
Zonnige DIY’s met stukjes glas
Warme kleuren in de tuin van Riet
NIET VOOR ZUURPRUIMEN
Zomerse recepten met citroen
Redactie:
Monique van der Voort (eindredactie)
Nique Hanskamp (eindredactie), Annemarie Görts, Janouk Vermaas, Kristel Engelen, Danique Pals, Sabien Froger, Jordi van Sluijs (stagiair)
Met medewerking van:
Sylvia Emonts, Kees Bennema, Koos Degeling, Linda van ’t Land, Anna Koster, Jan Smit, Daphne Doemges-Engelen, Véronique De Walsche, Frederike Krommendijk, Emilie Escher, Wim Huijser, Hanneke Reijbroek, Andrea Gulickx Shutterstock
Vormgeving: Iris Verheijen
Marketing: Chiara van Roeyen
Druk: PreVision Graphic Solutions BV
Advertentieverkoop:
Marc Cruyplant / Tel. 076 - 530 17 27 marc.cruyplant@vipmedia.nl
Directie: Michel Florisson (verantwoordelijk uitgever), Edwin Fijnaut (commercieel directeur)
Distributie losse verkoop
Nederland: Betapress BV
Distributie losse verkoop
België: AMP NV
ABONNEMENTENSERVICE
Bel voor Nederland 076 - 530 17 18
Bel voor België 03 / 645 42 94
Email: abo.landidee@vipmedia.nl
Een abonnement op LandIdee kost € 39,75 voor 6 nummers. Losse nummers en oude nummers van LandIdee kun je bestellen via www.vipwinkel.nl
Abonnementen zijn tot wederopzegging na genoemde periode, tenzij nadrukkelijk anders vermeld. Opzeggen van het abonnement is eenvoudig en kan per maand. Kwartaalabonnementen worden automatisch per kwartaal verlengd en kunnen per kwartaal opgezegd worden. Opzegtermijn is in alle gevallen 1 maand. LandIdee is een licentie-uitgave van LandIdee Duitsland. Licentiegever is LandIdee Verlag GmbH, Münchener Straße 101, 85737 Ismaning. De rechten van de bijdragen die in het Duitse origineel van LandIdee zijn verschenen zijn in handen van LandIdee Verlag GmbH. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
ISSN 2214-0212
Voordat ze uw tuin bereiken worden PROVEN WINNERS® uitgebreid getest op kleur, geur, hoeveelheid bloemen, blad en gemak in onderhoud. Alleen de beste komen door de test en zijn het waard om een PROVEN WINNERS® plant te worden.
Voor de beste kwaliteitsplanten vraag naar PROVEN WINNERS® bij uw lokale tuincentrum of vind ze in de opvallende witte pot.
www.provenwinnersplants.com
