DE TUIN OP TAFEL
GfM
MET HANDIGE ZAAIGIDS
Nieuwe hoofdredacteur Vera Greutink (#growntocook)
UIT DE TUIN Sla, pepers en bladmosterd
SNELLE RECEPTEN Van salade tot vega bbq
WWW.DETUINOPTAFEL.COM
01901
01 2019 / € 7,25
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 8 6 3
Editie 1/2019
GAME ON! Start in de moestuin
WE CHOOSE NATURE
We Choose Nature is een online-platform om wereldwijde bewustwording te creÍren voor een duurzamere manier van leven. Door mondiale en lokale initiatieven in de gelegenheid te stellen zich te presenteren aan de wereld en nieuws, informatie en tips te delen, inspireren we iedereen met respect voor de natuur om actie te ondernemen. We zijn er trots op dat Justdiggit het eerste initiatief is dat we ondersteunen. We Choose Nature – Een initiatief van BIOCANNA
www.wechoosenature.org
HET SEIZOEN GAAT VAN START! Op het moment dat ik dit voorwoord schrijf, is de grond in mijn tuin nog bevroren. Ondanks dat het zonnetje bijna voorjaarsachtig aanvoelde, was zo ongeveer het enige dat ik in de tuin kon doen mijn appels en peren snoeien. Maar bij het snoeien zag ik de bloemknoppen zwanger van belofte en in mijn gazonnetje bloeiden tussen de sneeuwresten de eerste dappere krokusjes, tekenen dat het voorjaar onderweg is. Het begin van een nieuw moestuinseizoen is altijd spannend, maar voor mij is dat dit jaar extra het geval omdat ik het stokje overneem als hoofdredacteur van De Tuin op Tafel, het leukste tijdschrift over eetbaar tuinieren! Net zoals mijn hoofd overloopt met nieuwe projecten voor mijn moestuin, zit het ook vol met alle ideeën die ik het komende jaar op deze pagina’s met jullie wil gaan delen. Ik ben heel blij met deze nieuwe uitdaging en beloof plechtig om mijn best te doen om, te beginnen met dit nummer, jullie heel veel inspirerende verhalen en nuttige moestuintips te brengen. Allereerst is een fatsoenlijke introductie op zijn plaats. In ‘Vera’s moestuin’ kun je alles lezen over de hobbelige weg die leidde naar onze huidige tuin van bijna 1000 m2 waar ik samen met mijn man Remco (mijn favoriete fotograaf) onze dromen aan het verwezenlijken ben. FOTO’S: VERA GREUTINK, REMCO GREUTINK, GERECHT: UIT LAST MINUTE VEGETARISCH COVERFOTO: SHUTTERSTOCK
Een nieuw seizoen begint met het maken van een moestuinplan; in het artikel ‘1 bed, 2 tot 3 oogsten’ kun je tips vinden om het maximale uit je moestuinbedden te halen door verschillende teelten elkaar te laten opvolgen. Hiervoor is het belangrijk om altijd voorgekweekte plantjes klaar te hebben en daarom lees je in ‘Planten voor een prikkie’ alles over het zelf opkweken van sterke en gezonde plantjes. Zowat het eerste gewas dat ik zaai, zijn hete pepers en van Yusuf Eren, alias Mr. Pepper, kreeg ik aanwijzingen hoe je ze in ons klimaat het beste kunt telen. Tussen de variëteiten die hij aanbeveelt, kun je er vast een paar vinden, of je nou net zoals Yusuf van super pittig houdt, of de voorkeur geeft aan wat mildere soorten. Meer inspiratie om te experimenteren vind je in het artikel ‘Nieuw in 2019’ waarin zaadbedrijven nieuwe gewassen in hun assortiment voorstellen. Bevlogen moestuinier Floor Korte stelt in een interview haar tuinjournaal voor, dat vol zit met handige tips en talloze weetjes en waarin je ook je eigen ervaringen kunt bijhouden. Myrna Cremers vertelt in haar rubriek ‘Myrna’s moestuin’ over de moestuinklusjes die ze de komende maanden in haar tuin aanpakt. En we nemen een kijkje in de eetbare paradijstuin van permacultuur ontwerper Sjef van Dongen waarin overvloedige oogsten gepaard gaan met grote biodiversiteit. Voor wie niet zoals Sjef over een hectare grond beschikt, deelt hij zijn favoriete planten voor de kleine stadstuin. Veel leesplezier en ik hoop dat 2019 voor ons allen een vruchtbaar jaar wordt!
Vera
3
inhoud MAART / APRIL 2019
‘Je kunt plantjes aanschaffen maar het is veel leuker om zelf te zaaien. Je maakt het hele proces van zaad tot oogst mee en het is veel goedkoper. Eén tomatenplant kost al gauw evenveel als een heel zakje zaad!’
IN DE TUIN
8 Even voorstellen: Vera’s moestuin 46 Makkelijk & snel: bladmosterd 60 Bollen in het gazon 74 Zo maak je een moestuinplan 78 Het hele jaar door verse sla uit de tuin
94 Ontwerp voor een eetbare siertuin
IN DE KEUKEN
14 Last Minute Vegetarisch Echt lekker koken in 10 tot 20 minuten
4
36 Super salade Je moestuinoogst in een maaltijdsalade 69 Vega BBQ Grillen zonder vlees 84 Easy curry’s Simpele, Indiase gerechten
EXTRA ZAAIGIDS
26 Planten voor een prikje 32 Bijzondere nieuwe zaden om eens uit te proberen
GfM DE TUIN OP TAFEL
‘Als is maar één groente zou kunnen telen, dan zou het sla zijn. Omdat de versheid van net geplukte sla iets is wat je niet kunt kopen. En omdat het een van de makkelijkste groenten is om te telen.’ Vera: ‘In het voorjaar wordt het gazonnetje in onze moestuin een kleurrijk tapijt. De bestuivende insecten zijn er ook blij mee!’
INTERVIEW
20 Hot colors in de tuin van Yusuf Eren alias Mr. Pepper
50 Het eetbare paradijsje van permacultuurontwerper Sjef van Dongen 91 10 vragen aan moestuinblogger Floor Korte
EN OOK
6 Colofon 59 Doe mee & win 68 Neem een abonnement 98 Volgende keer DE TUIN OP TAFEL
GfM
42 MYRNA’S
VOORJAARSKLUSJES Breng je moestuinbedden op orde, ruim je kas op en maak zelf een insectenhotel
GRATIS
BIJ EEN ABONNEMENT
5
LAST MINUTE VEGGIE De snelle moderne veggie keuken biedt volop mogelijkheden voor een heerlijke, gezonde, voedingsrijke, of juist lichte, maar altijd eenvoudige maaltijd. In haar boek Last Minute Vegetarisch deelt Anne-Katrin Weber 90 snelle en gezonde recepten voor een snelle last minute maaltijd, die je in een mum van tijd op tafel zet! Last Minute Vegetarisch is in 2017 verkozen tot het beste vegetarische kookboek van Duitsland. Recepten: Anne-Katrin Weber / Foto’s: Uit het boek Last Minute Vegetarisch Wolfgang Schardt
Platbrood met snijbiet en ei • Voor 2 personen
Ingrediënten • 500 g snijbiet • 1 rode ui • 1 teentje knoflook • 2 el olijfolie • zout • versgemalen zwarte peper • ½ rond platbrood (overdwars doormidden gesneden, ca. 250 g) • 250 g tomatensaus (fles) • 50 g manchego • 2 eieren (M) • 1 tl chilivlokken
DE TUIN OP TAFEL
GfM
Verwarm de oven voor tot 200 °C (heteluchtoven 180 °C) en bekleed een bakplaat met bakpapier. Snijd de bladeren van de snijbiet van de stelen, was ze zorgvuldig en laat ze goed uitlekken. Snijd de stelen in stukjes van 2 cm dik en snijd de bladeren fijn. Verwijder de schil van de ui en het teentje knoflook en hak ze fijn. Verhit 1 eetlepel olijfolie in een pan op middelhoog vuur en bak daarin de ui en knoflook glazig. Voeg de stelen van de snijbiet toe en bak ze 2 minuten mee. Voeg het blad van de snijbiet toe en warm het geheel 5 minuten door.
Breng op smaak met zout en peper. Rooster intussen het platbrood (met het snijvlak naar boven) 3 minuten in de voorverwarmde oven. Neem het brood uit de oven en bestrijk het met de tomatensaus. Verdeel het snijbietmengsel erover. Rasp de kaas grof en strooi het over de taart. Bak de taart 12-15 minuten in de oven; klop na 5 minuten baktijd de eieren los en giet ze over het platbrood. Bedruppel met de resterende olijfolie, bestrooi met de chilivlokken en bak het platbrood verder af.
15
Hazelnootpolenta met wortelgroenten • Voor 2 personen
Ingrediënten Voor de wortelgroentemix • 250 g bonte wortels • 250 g peterseliewortels • 1 tl korianderzaad • 1 tl venkelzaad • 2 el agavesiroop • 2 el citroensap • 2 el olijfolie • zout • versgemalen zwarte peper • 1 el verse tijmblaadjes Voor de polenta • 200 ml hazelnoot- of haverdrank • 1 laurierblaadje • zout • versgemalen zwarte peper • 1 snufje versgemalen nootmuskaat • 75 g snelkookpolenta • 20 g gemalen hazelnoten • 3 el boter
Gesmoltenchocolade cakejes met bramen Gesmolten-chocolade cakejes met bramen • Voor 2 personen
Ingrediënten Voor de cakejes • 35 g boter, plus wat extra voor invetten • 70 g pure chocolade (ca. 70% cacao) • 1 ei (M) • 35 g poedersuiker • 1 snufje zout • 20 g tarwemeel Voor de bramen • 125 g verse bramen (of uit de diepvries) • 1 el suiker • 1 el crème de Cassis (likeur) of water • 1 mespuntje Piment d’Espelette of cayennepeper (optioneel) • ½ tl cacaopoeder Verwarm de oven voor tot 200 °C (heteluchtoven 180 °C). Vet twee hittebestendige soufflévormpjes (ca. Ø 9 cm) of kopjes royaal in met boter. Voor de cakejes: snijd de boter in blokjes en doe ze in een pan. Breek
16
de chocolade in stukjes en voeg ze toe aan de pan. Smelt de boter en chocolade op heel laag vuur, roer regelmatig. Doe het ei, de poedersuiker en het zout in een kom en klop alles door elkaar. Voeg de lauwwarme chocolademassa toe en roer door. Voeg het tarwemeel toe en roer door. Schep het beslag in de ingevette vormpjes en bak het 10-12 minuten in de voorverwarmde oven. De cakejes zijn gaar wanneer de kern nog wat vloeibaar is. Doe in de tussentijd de bramen met de suiker en de likeur of het water in een pan, en breng aan de kook. Neem de pan van het vuur en laat de inhoud wat afkoelen. Breng eventueel op smaak met de Piment d’Espelette. Stort de cakejes voorzichtig op borden en bestrooi ze met de cacaopoeder en naar wens wat Piment d’Espelette. Schik de bramen rond de cakejes, bedruppel ze met de vruchtensaus en serveer direct.
Verwarm de oven voor tot 220 °C (heteluchtoven 200 °C). Voor de wortelgroentemix: schrap de wortels en de peterseliewortels en snijd ze in de lengte in vieren. Doe alle stukken wortel in een grote schaal. Stamp het koriander- en venkelzaad grof in een vijzel. Voeg dit, samen met de agavesiroop, het citroensap en de olijfolie toe aan de groenten, bestrooi met zout en peper naar smaak en meng goed. Verdeel de wortelgroentemix over een bakblik en zet hem in het midden van de oven. Bak de groenten 20 minuten tot ze knapperig zijn; schep ze een paar keer om. Breng in de tussentijd voor de polenta de hazelnootdrank met het laurierblaadje en 175 ml water aan de kook. Voeg zout en peper naar smaak en de nootmuskaat toe. Voeg de polenta en gemalen hazelnoten toe en laat het geheel 2 minuten koken; blijf voorzichtig roeren. Neem de pan van het vuur, roer de boter erdoor en laat de polenta circa 5 minuten rusten. Verdeel de wortelgroentemix over borden. Roer de polenta nog een keer door en schep hem naast de groenten. Bestrooi met de tijmblaadjes en serveer heet.
GfM DE TUIN OP TAFEL
20
GfM DE TUIN OP TAFEL
Mr. Pepper houdt van pittig Vroeger ontmoette je andere tuiniers voornamelijk op een moestuincomplex of binnen een tuinclub, tegenwoordig is onze tuinwereld dankzij social media een stuk groter en worden steeds meer verbindingen in eerste instantie online gemaakt. Zo volg ik vele interessante tuinders via Instagram, waaronder ‘Mr. Pepper’, een specialist op het gebied van pepers in allerlei vormen, kleuren en mate van pittigheid. Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Vera Greutink, Remco Greutink
M
ijn Instagram-account begon eigenlijk als een grapje’’, vertelt Yusuf Eren, alias Mr. Pepper. „Ik plaatste er wat foto’s van mijn tuin en de variëteiten die ik teel op, maar ik begon leuke reacties te krijgen en langzaamaan groeide het uit tot een kleine onderneming. Dit jaar heb ik een webshop opgezet waar je ook alle zaden kunt kopen of bijvoorbeeld gedroogde chilivlokken. Toen ik klein was, moesten we van mijn ouders altijd pittig eten, omdat ze geloofden dat het gezond was en hielp tegen verkoudheid en andere infecties. Naarmate je ouder wordt, ga je het waarderen en tegenwoordig gaat er voor mij geen dag voorbij zonder pittigheid. Mijn vrouw wordt er soms gek van’’, geeft Yusuf toe. Hoewel hij uit Turkije komt, vindt hij de voorliefde voor pittig eten niet per se typerend voor de Turkse keuken, maar eerder tekenend voor zijn familie. „De gemiddelde Turk eet eigenlijk niet zo pittig, maar wij houden er allemaal van. Mijn oom is de koning; hij is in staat om elke peper die ik kweek te eten, zelfs de allerheetste. Zelf kweekt hij ze ook en selecteert hij zelfs eigen nieuwe rassen. Zijn doel is dan natuurlijk om bestaande rassen nóg pittiger te maken’’, lacht Yusuf.
Van vensterbank naar kas Yusuf komt van een boerenfamilie en het telen van groenten is hem met de paplepel ingegoten. „Vooral van mijn oma heb ik heel veel geleerd. Maar omdat het vroeger móest, had ik eigenlijk een hekel aan tuinieren. Pas zes jaar geleden begon ik zelf te telen - eerst op een vensterbank, omdat ik geen tuin had. Ik kreeg snel de smaak te pakken en ben op zoek gegaan naar een huis met tuin. Ik verhuisde naar Amersfoort, naar een huis dat ik speciaal had uitgezocht op de tuin; hij moest op het zuiden gericht zijn voor maximale zon en warmte.’’ Zijn achtertuin werd al snel te klein en daarom kwam er een volkstuin bij. Binnen de kortste tijd stond ook
DE TUIN OP TAFEL
GfM
21
DE PEPERS VAN MR PEPPER Zes van de vele variëteiten die Yusuf teelt, gerangschikt van de mildste naar de heetste.
1 ANCHO
Deze milde peper is een van de populairste pepers in Mexico waar men hem graag vult met kaas en frituurt. Yusuf vult ze liever met gehakt en rijst om ze daarna in de oven te bakken. De pepers worden meestal groen geoogst en kunnen ook gedroogd worden.
2 BISHOP’S CROWN
Misschien wel de mooiste, maar in elk geval de meest ongewone peper in Yusufs assortiment; de kleine pepertjes, die maar een vleugje pittigheid bezitten, lijken inderdaad een beetje op een mijter. De planten dragen rijkelijk. Omdat de pepertjes goed hun vorm behouden en niet gauw zacht worden, zijn ze geschikt voor inmaken, al dan niet gevuld met roomkaas.
3 JALAPEÑO
Volgens Yusuf is dit dé peper om in te maken. De planten zijn niet superproductief. De pepertjes zijn tussen de 6 en 10 cm lang en worden meestal geplukt als ze nog helemaal groen zijn.
4 PAMUKKALE
Een rode peper, geselecteerd door de oom van Yusuf, van het ras ’Kilpeper’ wat ‘haarpeper’ betekent, een verwijzing naar zijn lange, dunne vorm. In tegenstelling tot zijn voorouder, doet de Pamukkale peper het ook in de openlucht in Nederland heel goed. Yusufs oom heeft zijn selectie genoemd naar het mooie gebied in Turkije waar de familie vandaan komt.
deze vol met pepers en werd er opnieuw uitgebreid: tegenwoordig huurt Yusuf ook een stukje grond in een biologische volkstuin onder glas in Almere. „Ik werk door het hele land, dus elke keer als ik in de buurt ben, ga ik hier even langs om mijn planten te verzorgen en water te geven, minstens een keer per week’’, vertelt Yusuf. Pepers houden van hitte en de planten worden in de kas groter en geven een hogere opbrengst, maar een kas is volgens Yusuf zeker geen vereiste als je in Nederland pepers wilt telen. Wel draagt de warmte van de kas bij aan een pittigere smaak. Terwijl we praten, komen er drie dames langs met de vraag of Yusuf zijn pepers ook verkoopt? „Nee, ik verkoop ze niet, maar je kunt ze wel krijgen’’, antwoordt Yusuf en hij gaat meteen aan de slag met plukken. Net zo gul als hij is met zijn oogsten, is Yusuf gul met het delen van zijn ervaringen, zowel in persoonlijke gesprekken als online, omdat hij graag anderen wil helpen om in ons koele klimaat succesvol pepers te telen.
Pepers telen volgens Mr Pepper „Als je binnen op de vensterbank gaat zaaien, kun je het beste heel vroeg beginnen: meteen na nieuwjaar. Heb je een verwarmd kasje en groeilampen, dan kun je wat later beginnen, eind februari tot begin maart. De zaaigrond moet weinig voedingstoffen bevatten, ik gebruik puur kokosgrond. In het begin groeien de planten heel langzaam, maar als na de kiemblaadjes ook de eerste blaadjes verschijnen, is het tijd om te verspenen. De planten hebben dan ook meer voedingstoffen nodig - ik maak zelf een mengsel van gelijke delen gewone potgrond en kokosgrond met wat kippenmest- en koemestkorrels er doorheen. De toevoeging van kokosgrond maakt het groeimedium luchtiger en je hebt ook veel minder last van schimmels dan wanneer je alleen potgrond zou gebruiken.’’ Eind mei/begin juni is het tijd om de pepers uit te planten. „Hierna hebben ze niet veel zorg nodig - de planten buiten geef ik geen water, in de kas ongeveer een keer per week, als het blad gaat hangen. Dit kan overigens ook door hitte komen en in dat geval herstellen de planten als de kas ’s avonds weer een beetje afkoelt.”
5 7 POD PEACH
Dit pepertje is zo heet, dat slechts één vruchtje genoeg zou zijn om zeven pannen stoofpot op smaak te brengen. Hij is er in het rood, wit en bruin, maar Yusuf teelt ook een oranjeroze variant, die, als je je over de pittigheid heen kunt zetten, ook iets fruitigs heeft.
6 CAROLINA REAPER
In 2013 is deze rode peper met een grappig puntje door Guinness Book of Records uitgeroepen tot de heetste peper van de wereld. Regelmatig wordt hij daarom gebruikt in YouTube ‘challenge’ video’s en bewijzen hoe stoer je bent, is zo’n beetje ook het enige wat je ermee kunt doen, want voor de keuken is deze hitte-bom niet echt bruikbaar. Yusuf teelt ook een bruine variant ’Chocolate Carolina Reaper’.
DE TUIN OP TAFEL
GfM
23
Een lekker borrelhapje of voorafje bij een zomerse maaltijd, dat er bovendien erg leuk uitziet.
24
GfM DE TUIN OP TAFEL
Zelf zaaien
PLANTEN VOOR EEN PRIKKIE Je kunt voor je moestuin in het voorjaar plantjes aanschaffen, maar veel leuker is het om uit zaad te beginnen. Je maakt het hele proces van zaad tot oogst mee, wat voldoening geeft, en je bent niet aangewezen op de selectie in plantgoed; die is in vergelijking veel kleiner dan de hoeveelheid aan rassen die je als zaad kunt kopen. Ook niet onbelangrijk: zaad is veel goedkoper dan plantjes. EÊn tomatenplant bijvoorbeeld kan al gauw evenveel kosten als een heel zakje zaad! Tekst: Vera Greutink / Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink
DE TUIN OP TAFEL
GfM
27
O
m succesvol je groenten uit zaad te telen, heb je in eerste instantie vooral kiemkrachtig zaad nodig. Tijdens bewaring verliest alle zaad aan kiemkracht en hoe snel dit gaat, is sterk afhankelijk van de manier van bewaring - de ideale omstandigheden om zaden te bewaren zijn koel (het liefst onder nul), droog en donker. Daarnaast verschilt het ook per gewas: onder goede omstandigheden kun je tomatenzaad tot tien jaar lang bewaren en sla en kool zo’n vier tot vijf jaar. Bij andere groenten gaat de kiemkracht hard achteruit: wortel of pastinaak bijvoorbeeld blijven maximaal twee jaar bruikbaar.
Kiemtest Het is natuurlijk niet leuk om tijd, energie en grondstoffen te verspillen aan zaad dat nooit opkomt en als je vermoedt dat het zaad dat je hebt niet betrouwbaar is, kun je vooraf een kiemtest doen. Leg daarvoor ongeveer 20 zaden op een stukje vochtig keukenpapier. Doe het in een kunststof of glazen bakje dat dicht kan en schrijf er de datum en naam van de groente en variëteit op. Laat het bakje op kamertemperatuur staan en controleer het dagelijks. Houd het doekje vochtig door het te besproeien met een plantenspuit en houd bij hoeveel zaad ontkiemt. De meeste groenten ontkiemen binnen een week, maar sommige, zoals pastinaak, kunnen er langer dan drie weken over doen. De leeftijd van de zaden heeft niet alleen invloed op hoeveel er zullen ontkiemen, maar ook op de snelheid waarmee het gebeurt; hoe ouder het zaad, hoe langer het duurt. Ontkiemt het zaad niet? Gooi het dan weg en begin met vers. Als je eenmaal over kiemkrachtig zaad beschikt, zijn er grofweg twee manieren om te zaaien: rechtstreeks in de tuin of binnen voorzaaien. Beide hebben ze hun voor- en nadelen en zijn daarom geschikt voor verschillende gevallen.
Buiten zaaien Rechtstreeks in de tuin zaaien, is natuurlijk het makkelijkst en bespaart veel tijd. De gewassen kunnen een sterk wortelstelsel ontwikkelen dat nooit verstoord wordt door verplanting. Er is geen gedoe met afharden en geen risico van groeistilstand na uitplanten. Het is wel belangrijk om te wachten totdat de grond een beetje opgewarmd is: vrijwel geen enkel zaad zal ontkiemen onder de vijf graden en de meeste groenten zullen veel vlotter groeien als de grond warm aanvoelt. Het nadeel van rechtstreeks buiten zaaien, is natuurlijk dat je het weer niet in de hand hebt en door ongunstige omstandigheden (nat en koud weer) kan het zaaien soms compleet mislukken. Daarnaast zijn jonge zaailingen meer onderhevig aan slakkenvraat dan voorgekweekte planten. Zelf zaai ik vooral de groenten die een penwortel vormen rechtstreeks, want de penvorm maakt ze ongeschikt voor opkweken in potjes en gevoelig voor verplanten. Dit geldt met name voor pastinaak, wortel en schorseneer. Ook saladeplanten die jong geoogst worden en daarom dicht op elkaar gezaaid kunnen worden, zoals raketsla of bladmosterd, zaai ik rechtstreeks. Het loont om een apart zaaibed te reserveren voor het buiten
DE TUIN OP TAFEL
GfM
‘ De meeste groenten ontkiemen binnen een week, maar sommige, zoals pastinaak, kunnen er langer dan drie weken over doen.’ voorkweken van groenten met een lang groeiseizoen, die onnodig lang veel ruimte in de tuin zouden innemen als je ze meteen op de juiste afstand zou zaaien. Dit geldt bijvoorbeeld voor kolen die gemiddeld al gauw op een afstand van 50 cm komen, maar er lang over doen om de ruimte op te vullen. Als je ze eerst in een apart zaaibed dicht bij elkaar voorzaait, kun je ze later op een gepaste afstand verplanten naar een ander bed waar eerst een vroeg gewas heeft gestaan. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld prei: twee korte rijen zijn genoeg om later een heel bed met prei te vullen.
PERSPOTJES IN PLAATS VAN PLASTIC
Perspotjes zijn een handig (en milieuvriendelijk) alternatief voor plastic: je hebt alleen een pottenpers en geschikte potgrond nodig en je kunt er zoveel potjes mee maken als je wilt. Met de pottenpers die ik heb, maak ik per keer 4 potjes van 5 cm, maar er zijn ook modellen waarmee je meer potjes tegelijk kunt persen, en modellen om kleinere of grotere potjes mee te maken. De pottenpers is wel een investering, maar het is een degelijk stuk gereedschap en gaat probleemloos jaren mee. Het maken van de potjes vergt wat handigheid maar als je even oefent, ontdek je snel hoe vochtig de potgrond moet zijn en hoe stevig je het moet aandrukken om stevige potjes te verkrijgen. Potgrond met een groot aandeel van perliet is niet geschikt voor het maken van perspotjes, want dan zouden ze uit elkaar vallen. Omdat perspotjes geen wanden hebben, stoppen de wortels vanzelf met groeien als ze aan lucht worden blootgesteld en krijg je nooit ingedraaide wortels, zoals dat in plastic potjes soms gebeurt. Na het uitplanten gaat de plant dan ongestoord verder met groeien.
29
growit.
BOLLEN IN HET GAZON Heel lang zag ik gazon als ruimteverspilling - er zijn immers toch zoveel andere dingen die je kunt kweken behalve gras? Maar toen ik onze huidige tuin ging ontwerpen, die vele malen groter is dan de vorige, heb ik toch een stukje naast de vijver voor een gazonnetje gereserveerd. Want uiteindelijk is een grasveldje een heerlijke plek om te ontspannen, op blote voeten te lopen of lekker te picknicken. Maar dat bleek toch niet genoeg‌. Tekst: Vera Greutink Foto’s: Remco Greutink, Vera Greutink
DE TUIN OP TAFEL
GfM
61
AAN DE SLAG
T
oen het gras er eenmaal groeide, begon ik al gauw na te denken over een manier om het wat op te vrolijken en kwam ik op het idee er een mengsel van voorjaarsbollen in te planten. Zo werd de groene vlakte in het voorjaar omgetoverd tot een kleurrijk tapijt en naast dat dit een leuk plaatje oplevert, zijn de bloemen ook een bron van voedsel voor bestuivende insecten op het moment dat er verder nog maar weinig bloeit. Net als bij andere bollenaanplant ben ik hierbij geïnspireerd door ‘bollenkoningin’ Jacqueline van der Kloet, wiens boeken ik van harte aanbeveel aan iedereen die bloembollen aan zijn tuin wil toevoegen.
Gazon of weide? Als je bollen wil planten in een bloemenweide die maar één of twee keer per jaar gemaaid wordt, zijn er heel veel soorten die je kunt kiezen. Bij gras dat als gazon wordt beheerd, dat wil zeggen regelmatig kort wordt gemaaid, ben je een stuk beperkter in je keuze. De bollen moeten namelijk niet alleen uitgebloeid zijn op het moment dat er voor de eerste keer gemaaid wordt, maar ook het loof moet afgestorven zijn. Zo krijgt de bol voldoende kans om voedingstoffen op te slaan voor volgend jaar. Daarnaast zijn er bloembollen waarvan je graag wil dat ze zich uitzaaien, zoals krokus en Scilla en die moeten een kans hebben gehad om hun zaden te rijpen voordat je er met de maaier overheen gaat. In de praktijk betekent het dat je pas zo’n vier tot zes weken na de bloei kunt maaien. Als je dus ergens in de eerste helft van mei voor het eerst maait, betekent het dat de laatste bollen uiterlijk begin april mogen bloeien. Dat sluit de meeste tulpen en vele narcissen uit, maar gelukkig zijn er ook andere bolgewassen en blijft er nog steeds genoeg keus voor meer dan twee maanden bloei.
62
Voorjaarsbloeiende bloembollen worden in de herfst geplant - vanaf eind september tot in november, hoewel bij deze vroege bloeiers het eerdere tijdstip de voorkeur heeft. Planten in een gazon is lastiger dan planten in een border, je moet immers door de grasmat heen steken. Ik gebruik hiervoor vaak gewoon een smal schepje met een scherpe punt, maar als je veel bolletjes moet planten, is dit belastend voor je pols. Een distelsteker, als je die hebt, werkt stukken beter. Hiermee kun je een gaatje maken, het bolletje erin laten vallen en de aarde weer aandrukken. Om een natuurlijk effect te bereiken, strooi je de bolletjes uit over het gazon en plant je ze waar ze gevallen zijn - sommige zullen zo in groepjes dicht bij elkaar komen, andere wat verder uit elkaar. Omdat veel van de in dit artikel genoemde bollen vrij klein zijn, is het handig om het gazon van tevoren kort te maaien; dat maakt het makkelijker om ze terug te vinden. Plant de bollen in twee rondes: eerste de wat grotere (tulpen en narcissen), dan de kleintjes (krokussen en Scilla). Wat aantallen betreft, kun je mikken op ongeveer 15 van de eerste groep en 30 van de tweede per vierkante meter.
SNEEUWKLOKJES, EEN VERHAAL APART
Anders dan de bollen die je in het najaar moet planten, worden sneeuwklokjes het liefst ‘in het groen’ geplant. Dat wil zeggen in het voorjaar, net nadat ze zijn uitgebloeid. Op dat moment kun je ze bestellen bij een kweker, of bestaande pollen uit de tuin opgraven, delen en herplanten.
De soorten Het effect van beplanting in een gazon zit hem vooral in de aantallen; een gazon is daarom geen plek om bijzondere, kostbare bollen tentoon te stellen. Plant deze diva’s in een pot bij je deur waar je ze van dichtbij kunt bewonderen en kies voor het gazon soorten die algemeen verkrijgbaar zijn, makkelijk te telen en goedkoop, zodat je ze en masse kunt planten. Natuurlijk kun je de beplanting variëren en aan je voorkeuren aanpassen. Om je op weg te helpen, staan op de volgende pagina’s alle soorten die ik zelf heb geplant.
GfM DE TUIN OP TAFEL
KROKUSSEN
Vrijwel alle krokussen zijn makkelijk, vroeg bloeiend en geschikt voor verwildering. Ik koos de allervroegste en beperkte mij tot drie blauwpaars getinte cultivars, maar laat je vooral niet weerhouden om ook andere kleuren te proberen: krokussen zijn er ook in wit, geel of gestreept.
CROCUS TOMMASINIANUS ’BARR’S PURPLE’
Deze vroegste onder de krokussen bloeit vaak al in februari, tenzij het lang blijft vriezen. In het Nederlands wordt deze stinzenplant boeren- of elfenkrokus genoemd. De lila bloemetjes hebben aan de buitenkant een zilveren glans en openen zich bij warm weer totdat ze helemaal plat zijn. Mits hij de kans krijgt, zal deze krokus zich rijkelijk uitzaaien. Een prettige bijkomstigheid: muizen houden niet van de boerenkrokus en laten de bolletjes, in tegenstelling tot sommige andere soorten, met rust. BLOEI: FEBRUARI-MAART HOOGTE: 8-10 CM PLANTEN: 5 CM DIEP
CROCUS SIEBERI ’FIREFLY’ EN ’TRICOLOR’
Omwille van zijn vroege bloei wordt deze krokus in Engeland ook ‘snow crocus’ genoemd. De twee cultivars die ik heb gekozen zijn subtiele schoonheden in respectievelijk violetroze en lilapaars met een geel hart met wit eromheen. BLOEI: FEBRUARI-MAART HOOGTE: 10-15 CM PLANTEN: 5 CM DIEP
64
GfM DE TUIN OP TAFEL
growit.
STERHYACINT
Scilla is een heel makkelijk te telen bolgewas, dat het bijna overal goed zal doen, of het nou in de zon is of in de schaduw. Wat mij betreft eentje die meer aangeplant zou moeten worden! In mijn gazon plantte ik twee soorten die elkaar in bloei opvolgen.
SCILLA MISCHTSCHENKOANA
De ijverige porseleinblauwe bloemen van Scilla mischtschenkoana openen zich nog voordat ze volledig boven de grond komen. Ze zijn stervormig, hebben donkerÂblauwe nerven en geuren heerlijk. Uit elke bol komen drie tot vier bloeistengels. BLOEI: FEBRUARI-MAART HOOGTE: 10-12 CM PLANTEN: 6-8 CM DIEP
SCILLA SIBERICA
Deze meer bekende Scilla is uitermate geschikt voor verwildering. Hij heeft glanzend groen blad en helderblauwe bloemen die met vier of vijf als klokjes bij elkaar aan een donker gekleurd steeltje hangen. BLOEI: MAART-APRIL HOOGTE: 15 CM PLANTEN: 6-8 CM DIEP DE TUIN OP TAFEL
GfM
65
NARCISSEN
Uit het enorme aantal verschillende narcissen zijn enkel degene die al in februari en maart bloeien geschikt voor onze beplanting. Ik koos er twee met relatief kleine bloemen, maar er is meer zoals ’February Gold’, ’Little Gem’, ’Peeping Tom’, ’Cragford’ of verschillende hoepelnarcisjes zoals N. bulbocodium of N. cantabricus. Ze bloeien vroeg genoeg om bruikbaar te zijn.
Narcis ‘Topolino’
NARCIS ’TÊTE-À-TÊTE’
Deze narcis met kleine botergele bloemen is terecht de meest populaire en meest geteelde narcis in Nederland en daarbuiten. Naast dat hij rijk bloeit, is het ook een bijzonder betrouwbare bol die jaar na jaar terugkomt. BLOEI: MAART-APRIL HOOGTE: 20 CM PLANTEN: 12-15 CM DIEP
NARCIS ’TOPOLINO’
’Topolino’ betekent muisje in het Italiaans, een passende naam voor dit lieflijke narcisje. De kroonbladeren rond het heldergele trompetje zijn crèmekleurig na het openen, maar verbleken geleidelijk tot bijna wit. BLOEI: MAART HOOGTE: 15-20 CM PLANTEN: 10 CM DIEP
’Tête-à-Tête’ 66 Narcis
GfM DE TUIN OP TAFEL
growit.
TULPEN
De beste tulpen voor verwildering zijn botanische tulpen en binnen deze groep is vanwege de zeer vroege bloei Tulipa turkestanica het meest geschikt voor het planten in gazon.
TULIPA TURKESTANICA
De bloemen van dit bescheiden botanische tulpje zijn niet groot, maar worden rijkelijk geproduceerd: een bol kan meerdere steeltjes met tot twaalf bloemen voortbrengen. Het grijsgroene blad completeert de witte bloemetjes met geeloranje hart. BLOEI: FEBRUARI-MAART HOOGTE: 20 CM PLANTEN: 6-8 CM DIEP DE TUIN OP TAFEL
GfM
67