Hoe
Dit jaar is naar mijn idee zo ontzettend snel gegaan. Ik heb weer heel veel lekkers kunnen oogsten, maar helaas was het ook een jaar met veel warmte, droogte en mislukte oogst. Ik had zoveel meer slakken dan anders in de moestuin, die veel hebben opgegeten. Maar ook dat gebeurt en hoort er allemaal bij in de moestuin, het gaat niet altijd allemaal goed en dat is prima. Ik ga er volgend seizoen gewoon weer helemaal voor, vol nieuwe moed en inspiratie. Dit maakt de moestuin ook zo leuk in mijn ogen, ieder jaar is anders. Maar niet alleen dat. Ook de verandering van de seizoenen is prachtig. Ieder seizoen geniet ik van de kleuren, de groei van de planten en de klussen die er te doen zijn. Mijn favoriete maanden in het jaar zijn maart en september. Twee echte tegenpolen in mijn ogen: de ene maand kaal en koud, de andere heel groen, kleurrijk en warm! Beide bieden zoveel moois. Eerst zaaien en plannen maken en een half jaar later oogsten, inmaken en vooral genieten van wat je dit jaar allemaal hebt gekweekt voor jezelf, maar ook voor de dieren om je heen! Wat is jouw echte favoriet als je moest kiezen? Twee maanden kiezen, net als ik, is ook goed hoor! Zoals ook bij mij zullen er bij jou in de moestuin ook dingen anders gelopen zijn, dan je had bedacht. Ik krijg dagelijks veel vragen binnen over allerlei onderwerpen, van zaaien, snoeien en afharden tot oogsten, bewaren en plagen. Ik vind dat altijd leuk, want ook van dergelijke vragen leer ik weer nieuwe dingen. Even teruggaan naar de basis, dingen opzoeken en onderwerpen uitpluizen.
Om niet alleen mezelf maar ook jullie deze kennis mee te geven, bedacht ik samen met het team van De Tuin op Tafel, deze fantastische bewaarspecial met alleen maar vragen en antwoorden die ik afgelopen jaar heb binnengekregen. Het was een flink karwei, maar het is gelukt! Het resultaat? Een unieke en vooral persoonlijke special en misschien staat jouw vraag, die je mij het afgelopen jaar stelde, er ook wel tussen!
Alles staat overzichtelijk weergegeven per onderwerp zoals je van mij gewend bent, dus zoeken wordt daardoor ook nog eens een stuk makkelijker. Ook vind je veel van ‘Floors Favorieten’ en achterin maakte ik een handige zaai- en oogstkalender voor je.
Heel veel moestuinplezier voor komend seizoen!
Liefs, Floors Moestuin
Handig om te hebben is een handschepje en een harkje, een plantenspuit of drukspuit, en een snoeischaar. Dit ligt bij mij altijd in de kas en altijd binnen handbereik in de schuur.
Het is slim om je eerst in de materie te verdiepen in plaats van zomaar te starten. Dat kan wel, maar de kans op slagen is minder groot. Met een goed moestuinplan zul je uiteindelijk meer oogsten. Je kunt de volgende stappen volgen:
• Waar wil ik de moestuin starten? Houd rekening met de stand van de zon, de moestuin leg je het beste aan op een plek met veel zon.
• Meet het perceel(tje) op en maak er een tekening van op schaal.
• Wat voor grond heb je en moet je die verbeteren of niet? Zorg dat je een voedzame bodem hebt, dit is de basis van een goede moestuin.
• Wat eet je graag en veel, en reserveer vooral voor deze gewassen een plekje in de moestuin.
• Verdeel de gekozen gewassen in de zes groentefamilies: bladgroenten, kolen, peulen, aardappels, wortelgroenten en vruchtgroenten.
• Deel de tekening op in 6 stukken en verdeel de families hierover. Volgend jaar schuif je alle gewassen een vakje door. Dat heet wisselteelt. Wil je meer weten over het maken van een moestuinplan? Kijk dan op Detuinoptafel.nl of Floorsmoestuin.nl
Moet ik mijn grond ieder jaar verbeteren?
Dit is zeker aan te raden; de planten hebben voeding nodig en dat is na één seizoen op. Verbeter daarom ieder jaar de grond met een laag van 3 cm compost.
Moet ik rekening houden met goede en slechte buren in de moestuin?
Dit is wel slim om te doen. Goede buren helpen elkaar. Zo houden prei en wortel de prei- en wortelvlieg bij elkaar weg. Slechte buren, zoals komkommer en tomaat, zitten elkaar in de weg; in dit geval in verband met de hoeveelheid water die ze nodig hebben.
Kunnen kolen en peulen bij elkaar in een vak staan?
Het eerste jaar is dit geen probleem. Zorg er wel voor dat je het tweede jaar alles een vakje doorschuift. Nog beter is het om op de plek waar het eerste jaar peulen stonden, het tweede jaar kolen te planten. Peulen slaan stikstof op in de bodem, die kolen weer goed kunnen gebruiken voor het groeiproces.
Wat zet ik in een moestuin waar ik slechts 1 weekend per 3 weken ben? Voor een volwaardige moestuin met gewassen die zorg nodig hebben, is dit veel te weinig tijd naar mijn idee. Kies in dit geval voor makkelijk gewassen als aardbeien, kruiden of kies gewassen waar je maar één keer in het jaar van kunt oogsten en waarvoor minder onderhoud nodig is. Bij voorbeeld bieten, wortels, pompoen, appelboom, perenboom, frambozen, blauwe bessen, aardappels en prei.
Heb jij je kas zelf gebouwd, en waarmee heb je dat gedaan?
Jazeker, en daar ben ik ook erg trots. Hij is ge maakt van gerecyclede materialen. De onderste laag bestaat uit stenen uit de tuin, het karkas is van hardhouten palen die we over hadden na het plaatsen van een geluidwerende nieuwe schutting. De planken komen ook van de oude schutting en de ruiten (oude kwekersramen) heb ik voor bijna niks via Marktplaats aangeschaft. In mijn boek ‘De groene tuin’ vind je een uitgebreide bouwtekening van de kas.
Wat mag er niet missen in jouw moestuin?
Insecten! Ik word daar zo blij van en het is zo belangrijk. Niet alleen de vliegende beestjes, ook de beestjes in de bodem mogen niet ontbreken, omdat anders de moestuin niet eens kan bestaan. Ook mijn fruit zou ik niet willen missen; hier geniet ik enorm van. De vriezer ligt nog steeds vol met frambozen van dit seizoen.
Wat is jouw beste tomatenras?
Mijn favoriete tomatenrassen zijn in ieder geval de rassen waarvan ik biologische zaden kan krijgen en dan met name de rassen voor in de kas: ‘Bartel ly F1’ die veel productie met enorme trossen met cherrytomaatjes geeft, en ‘Mirabelle Blanche’, een gele tomaat die wat zoeter is. Voor buiten zou ik zeker gaan voor ‘Zuckertraube’, een gewone rode tomaat, maar hij geeft veel productie, ook in een natte zomer.
Waar kijk je het meeste naar uit om te zien groeien dit jaar?
Ik ben altijd in voor nieuwe dingen, ik houd van uitdagingen. Maar ik ben ook erg van de basics in de moestuin en vooral wat wij regelmatig eten: bieten, wortels, komkommer, tomaat, spinazie, aubergine, courgette, sla, uien en knoflook. Maar ook tuinbonen. Daar kun je mij voor wakker ma ken, helemaal omdat dit een gewas is dat ik als een van de eerste uit de moestuin oogst in het seizoen. Het groeiproces van de tomaat vind ik fascinerend en ook pompoenen en de pompoenplant zelf, die je groter en groter ziet worden, vind ik mooi.
Voor 4 personen
INGREDIËNTEN
∙ 1 pompoen
∙ 1 el groentebouillonpoeder (zie extra recept)
∙ 1 tl gedroogde rode peper
∙ koolzaadolie
∙ 2 schorseneren
∙ zout
Ook nodig: staafmixer, hapjespan, mandoline
Halveer de pompoen. Verwijder de pitten (pitten niet weggooien; droog ze en gebruik ze als krokante garnering in een salade) en de draderige binnenkant met een lepel. Schil de pompoen en snijd in blokjes. Doe de pompoenblokjes in een pan en voeg zoveel water toe dat de blokjes onder water staan. Voeg het groen tebouillonpoeder toe. Kook de pompoen in 10 minuten gaar. Giet de pompoen af en vang het kookvocht op. Pureer de pompoen met een staafmixer. Voeg tijdens het pureren zoveel kookvocht toe dat een smeuïge puree ontstaat. Strooi de rode peper erover.
Verwarm een flinke hoeveelheid koolzaad olie in een hapjespan om te frituren tot 180 °C. Boen de schorseneren goed schoon met water en dep droog. Halveer de schorseneren en schil flinterdun met een mandoline. Frituur de schorseneren in ongeveer 2 minuten goudbruin. Haal de schorseneren uit de koolzaadolie en laat uitlekken op keukenpapier. Vouw de schor seneren speels om terwijl ze nog warm zijn en bestrooi met een klein beetje zout.
Groentebouillonpoeder
Voor 0,4 liter
INGREDIËNTEN
∙ 1 winterpeen
∙ 1 halve knolselderij
∙ 1 prei
∙ 1 ui
∙ 1 venkel
∙ 4 tenen knoflook
∙ 1 bosje (15 g) peterselie
∙ 1 bosje (15 g) bladselderij
∙ ½ bosje (7 g) tijm
∙ ½ bosje (7 g) rozemarijn
∙ 20 g zout
Ook nodig: keukenmachine, goed afsluit bare weckpot met een inhoud van 0,4 liter
Verwarm de oven voor tot 80 °C. Snijd alle groenten in kleine stukjes en verdeel over een ruime ovenplaat. Laat de groenten en kruiden ongeveer 6 tot 7 uur drogen in de voorverwarmde oven. Als de groenten en kruiden droog en krokant aanvoelen, zijn ze klaar.
Maal alle ingrediënten in een keukenmachine tot een mooi poeder. Bewaar het poeder in een goed afsluitbare weckpot op een droge, donkere plaats. Dan is het zeker een halfjaar houdbaar.
Pompoenpuree met gefrituurde schorseneren
Wist je dat pompoen al meer dan 10.000 jaar gegeten wordt en van oorsprong uit Zuid-Amerika komt?
Wat kan ik zaaien in een schaduwtuin?
Voor veel gewassen is een plek in de halfschaduw eigen lijk heel erg gewenst in de zomer. Als de tempera turen oplopen, wat in de afgelopen jaren ook in het voorjaar al gebeurde, hebben sommige planten het beter naar hun zin in halfschaduw. Echte schaduw, dus amper zon, is minder geschikt. Een paar voorbeelden:
• Radijsjes schieten snel door als ze in de zomer op een te warme plek staan. Een plekje in half schaduw zorgt ervoor dat je lekkere radijsjes kunt oogsten.
• Pluksla is in het voor- en najaar niet gevoelig, maar in de zomer kun je het beter zaaien op een plek waar het wat koeler is. Hetzelfde geldt voor kropsla. Deze zal het in de volle zon ook niet goed doen; hij schiet dan snel door en dit komt puur door de warmte.
• Spinazie is ook tevreden op een plek waar er niet heel veel zon komt.
• Aziatische groenten zoals paksoi hebben maar 2 uurtjes zon per dag nodig.
• Ook veel kruiden hebben helemaal niet zo veel felle zon nodig. Denk aan dille, peterselie, koriander, bieslook en munt.
Moet je palmkool voorzaaien of kan hij meteen in de vollegrond?
Het kan beide en dat zou ik dan ook aanraden. Zo ver spreid je je oogst wat, omdat de plantjes die je in de kas of binnen voorzaait uiteindelijk eerder te oogsten zijn. Dek de planten in de zomer af met insectengaas, anders zijn de rupsjes je voor. Geen paniek als er toch rupsjes in zitten. Dat is bij mij meerdere keren gebeurd, maar de plant groeit uiteindelijk, als deze rupsjes vlinders zijn geworden, gewoon weer door. Al zal je er dan wel minder palmkoolbladeren van kunnen oogsten.
Hoe zaai je afrikaantjes? Ze komen maar niet op. Afrikaantjes of Tagetes zijn eigenlijk heel makkelijk om te zaaien. Zaaien direct in de vollegrond kan vanaf april tot eind juni, het beste is na de laatste vorst. Binnen kan je de zaden het hele jaar door zaaien. Als afrikaantjes buiten gezaaid worden tegen nematoden (aaltjes) dan kun je ze ook nog in juli tot half augustus zaaien. Het niet ontkiemen kan verschillende oorzaken hebben: ze hebben geen kiemkracht meer, zijn te diep gezaaid, de zaaigrond is te nat of het is simpelweg te koud.
Hoe zorg jij ervoor dat de vogels niet op je aardbeien aanvallen?
Heel simpel, zorg ervoor dat de vogels iets anders te eten hebben, leid ze af van de aardbeien. Of dek je planten af met kippengaas. Je kunt ook netten gebrui ken maar deze moet je wel vaker checken, omdat de vogels hier veel sneller in verstrikt kunnen raken.
Heb jij een tip tegen witte vlieg?
Jazeker, voorkomen is beter dan genezen. Dek je koolgewassen, waar de witte vlieg veel aanwezig zal zijn, na het uitplanten van de zaailingen af met een insectengaas. Witte vliegen zuigen plantensappen uit de plant en maken weer een kleverige substantie aan, ook wel honingdauw genoemd. Honingdauw kan weer schimmel veroorzaken op de bladeren en trekt weer heel veel mieren aan. Mieren houden namelijk van die zoete honingdauw.
Wij hebben veel mieren in de kas, wat doe ik ertegen?
Ook deze beestjes komen veel voor in de moestuin en kunnen gaten in bladeren veroorzaken, oogst opeten én de wortels van planten aantasten. Ze brengen daarnaast ook veel bacteriën met zich mee. Daarom moet je de oogst ook altijd goed wassen. Kaneel en nootmuskaat is een goed natuurlijk hulpmiddel om mieren te weren. Afrikaantjes planten naast het holletje werkt ook meteen.
Het is eerst goed om na te gaan waarom de luizen er zitten voordat je ze zomaar weg wilt sturen. Dit lees je terug in de aflevering Voorjaar. Mocht dit nou nog niet helpen, dan kun je een spray maken waarmee je de plant bespuit. Knoflookof ui-extracten zijn goede alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen. ‘Knoflookthee’ maak je zo: snijd 5 knoflookbollen in stukjes, giet er 1 liter water over en laat dit 24 uur trekken. Zeef het geheel daarna. Spuit dit goedje op de plant. Dit kun je meerdere dagen achter elkaar herhalen voor een beter resultaat.
Bijen, hommels en sommige kevers eten veel nectar en komen op stuifmeelrijke bloemen af. Ze zorgen voor leven in de tuin, maar ook dat je gewassen bevrucht worden. Geschikte planten voor bijen en hommels zijn:
knoflook ongeveer een minuut mee. Voeg eerst de bladpeterselie en dille toe aan de uien en knoflook, roer om ze te mengen, en voeg daarna de paddenstoelen toe. Roer goed. Voeg het sap en de geraspte schil van de citroen, het paprikapoeder en de piment toe, breng het uienmengsel op smaak met zout en peper en voeg een scheut water toe om te voorkomen dat het mengsel aankoekt. Schep het uienmengsel in een kom, voeg de tahin, walnoten en (sultana)rozijnen toe, evenals het afgegoten, gekookte graan. Breng de vulling op smaak met zout en peper en roer goed.
Vul de koolbladeren. Leg de koolbladeren plat neer op een werkblad. Neem zo veel bladeren als je nodig hebt om de vulling op te maken. Verdeel de vulling over de blade ren en rol de bladeren zorgvuldig op. Begin hierbij met de stengel onderaan en vouw de zijkanten naar binnen. Knijp voorzichtig in de gevulde bladeren om compacte pakketjes te maken en leg ze in een ovenschaal. Ga door tot de ovenschaal vol is of tot de vulling op is.
Schenk de tomatensaus gelijkmatig over de gevulde koolbladeren. Verwarm de gevulde koolbladeren 20 tot 25 minuten in de oven tot ze door en door warm zijn en de bovenkant mooi bruin is. Haal de ovenschaal met de gevulde koolbladeren uit de oven en serveer ze zo of met een eenvoudige salade erbij.
∙ Je kunt iedere soort graan gebruiken in dit gerecht. Voel je vrij om linzen of andere gekookte peulvruchten te gebruiken, afhan kelijk van wat je in huis hebt. Soms voeg ik wortels of bleekselderij toe aan de vulling. Je kunt het ook heel eenvoudig houden. Voel je vrij om de paddenstoelen weg te laten als je je wilt beperken tot producten uit je keukenkast. Of voeg een andere groente naar keuze toe als je er een restje van hebt. ∙ Je kunt een grote hoeveelheid tomatensaus maken, want hij is ongeveer 5 dagen houdbaar in de koelkast en minimaal 3 maanden in de vriezer. De tomatensaus is snel te bereiden, stevig en ideaal om toe te voegen aan pasta- of rijstgerechten. Als je hem koud serveert, kun je er een plant aardige room bij serveren.
Gevulde koolbladeren in Poolse stijl∙ ½ spitskool
∙ handje bloemkool (ca. 80 g)
∙ 1 kleine wortel
∙ ¼ rode paprika ∙ 1 sjalot ∙ 1 rode peper ∙ 2-3 teentjes knoflook ∙ 2 tl mosterdpoeder ∙ 2 tl kurkuma ∙ 2 tl gemberpoeder ∙ 2% zeezout
Snijd de spitskool in kwarten. Ver wijder het kontje en het hart en snijd de kwarten in dunne reepjes. Maak de bloemkool, wortel, rode paprika, sjalot en rode peper schoon. Pel de knoflook. Snijd de bloemkool in kleine roosjes en de paprika en sjalot in dun ne repen. Rasp de wortel grof. Snijd de rode peper en knoflook fijn. Afhankelijk van hoe klein je snijdt past er ongeveer 500 gram groente in een pot van 1 liter. Meng de groenten met het mosterd poeder, de kurkuma en het gember poeder en doe de groenten in een fer mentatiepot. Duw tussendoor steeds goed aan. Vul de pot met water tot alle groente onderstaan.
Bepaal het totaalgewicht van het water en de groenten. Giet het water in een kom en voeg 2% van het totaalge wicht aan zout toe. Roer tot het zout is opgelost en giet het water terug in de pot. Zorg ervoor dat alle groenten ondergedompeld blijven.
Sluit de pot met een deksel met water slot. Laat de atjar 10 tot 14 dagen op kamertemperatuur fermenteren. Als je geen waterslot hebt, laat dan geregeld de overdruk ontsnappen door de pot te laten ‘sissen’. Proef na 10 dagen. Vind je de atjar tjampoer goed?
Omdat de aanwezige suikers tijdens de fermentatie worden omgezet in melkzuur, smaakt deze versie niet zoet. Wil je toch een zoetje toevoe gen? Doe dat dan bij het opdienen.
Ik heb stokbonen waarvan de bladeren geel worden en verdorren, kan ik hier iets mee?
Als er geen boontjes meer aan de planten hangen, is dit het teken dat de planten gerooid kunnen worden; ze zullen geen oogst meer gaan leveren. Hangen er nog wel bonen aan, dan kun je die het beste nu allemaal oogsten. De verkleuring en met name de dorre bladeren laten zien, dat er een ziekte in de plant is geslopen. Dit kan vaker gebeuren wat later in het seizoen. Er valt meer water, er is minder zon en warmte en dan steken vaker schimmels de kop op.
Ik wil graag Japanse wijnbes tegen de schutting, maar de buren er niet mee opzadelen. Heb jij tips?
Dit is geen probleem, blijf de plant de baas en knip heel lange uitlopers af zodat je de plant aan jouw kant houdt. Begeleid de plant langs staaldraden of langs een beton gaas rek dat je aan de schutting bevestigt. Zo blijft de struik compact en kun je er goed bij om de vruchten te oogsten. Deze tijd van het jaar is ideaal om fruit aan te planten. Doe je dit nu dan kun je er volgend seizoen in augustus heerlijk van snoepen.
Vergeet niet het handgereedschap dat je afgelopen seizoen gebruikt hebt goed schoon te maken en eventueel in te vetten met een scharenspray. In de herfst en winter zul je merken dat het gereedschap minder gebruikt wordt en dus sneller kan gaan roesten en dat zou echt zonde zijn.
Hoe kun je fruit als appels en peren het beste bewaren?
Zijn de appels en peren helemaal rijp en wil je niet dat ze narijpen? Dan kun je ze het beste meteen opeten of bewaren op een koele, vorstvrije en donkere plaats zoals een garage, schuur of kelder.
Wat kan ik doen met vlierbloesem en vlierbessen, oogsten of beter laten hangen?
De bloemen ontstaan in het voorjaar, deze kun je oogsten en er heerlijke siroop van maken. Ik zorg er altijd voor dat ik wel vol doende bloemen laat hangen, zodat deze kunnen uitgroeien tot vlierbessen. Deze bessen kun je ook gebruiken voor sap, maar je kunt ze ook laten hangen als voedsel voor de vogels. Ik zou zeggen: zet op een plek waar je zelf wat minder goed bij kan in de tuin nog een vlier neer die je lekker met rust laat voor de bijen en de vogels. Uiteraard moet je er wel ruimte voor hebben.
Rijpen aardbeien ook nog als ze geoogst zijn?
Yes, aardbeien rijpen nog na als je ze hebt geoogst. Aardbeien die aan de plant zelf in het warme zonnetje rijpen zijn wel het allerlekkerst; deze zijn nog warm en zijn een stuk zoeter naar mijn mening.
Hoe weet ik wanneer mijn pompoen rijp is?
Bij een pompoen kun je heel erg snel en makkelijk herkennen of hij rijp is.
• Klop op de vrucht. Klinkt hij hol dan is hij rijp
• Het steeltje begint te verhouten, het verkleurt dan naar bruingrijs.
• Als het blad van de plant valt en er enkel nog pompoenen liggen. Dit kan geen kwaad, maar betekent wel dat het tijd is om te oogsten.
Hoe weet ik dat ik mijn knoflook kan oogsten?
Als je nu knoflook plant, kun je oogsten vanaf juni. In die periode is het dus even opletten. Het loof gaat dan steeds meer hangen en begint van lichtgroen naar geel te kleuren. Oogst de bollen net voordat het loof op de grond ligt; dan zullen ze niet in de grond gaan rotten.
Hierna kun je het beste de bollen ondersteboven, met het loof naar beneden, hangend laten drogen aan de lucht maar wel onder een afdakje; ze mogen niet nat worden.
Zijn het snackkomkommers, dan oogst je ze als ze circa 6 cm groot zijn. Dan zijn ze het lekkerste en hebben ze niet zoveel zaadjes; die maken de komkommer name lijk bitter. Is het een ‘echte’ komkommer, dan wacht je gewoon tot de komkommer de gewenste lengte heeft.
Hoe krijg je al het eten dat in de tuin groeit op voordat het bederft?
Ik zaai niet alles in een keer, waardoor ik ook niet alles in een keer hoef te oogsten. Daarom maak ik ook een moestuinplan en werk ik met een zaai- en oogstkalender.