TUINSeizoen
TUINSeizoen Mei 2019 ∙ € 6,95
Het nieuwe tuinieren!
www.tuinseizoen.com
Snoeien doe je zo!
TIJD OM VOLOP TE GENIETEN
Het nieuwe tuinieren!
Maak ruimte voor water in de tuin
Mei 2019
Verleidelijke pioenen stelen deze maand de show
∙ De machoplanten van kwekerij Jan Spruyt ∙ In 7 stappen naar een bloeiende border ∙ Prijswinnende Japanse watertuin
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 8 4 9
En ook
00419
10x heerlijke vlinderplanten
PAASSPELEN 22 APRIL 2019
RUIM TWEEHONDERD INSPIRATIETUINEN
PROFESSIONEEL TUINADVIES IN DE WEEKENDEN
PARKWINKEL EN PLANTENMARKT
DIVERSE RESTAURANTS OM HEERLIJK TE LUNCHEN
Laat je inspireren bij De Tuinen van Appeltern!
8,3
De Tuinen van Appeltern zijn gemaakt om jou te laten ervaren wat een tuin met je doet. Niet alleen wat betreft constructies, dieptewerking en beslotenheid, maar ook qua geuren en kleuren. Elke tuin heeft een eigen inrichting en een beplantingsplan. Maak een heerlijke wandeling en laat je inspireren! Kijk voor meer informatie op www.appeltern.nl.
DE TUINEN VAN APPELTERN • WALSTRAAT 2A • 6629 AD • APPELTERN • (0487) 54 17 32 • INFO@APPELTERN.NL • WWW.APPELTERN.NL
TUINSeizoen
TUINSeizoen Mei 2019 ∙ € 6,95
Het nieuwe tuinieren!
TIJD OM VOLOP TE GENIETEN
Het nieuwe tuinieren!
Maak ruimte voor water in de tuin
En ook Verleidelijke pioenen stelen deze maand de show
∙ De machoplanten van kwekerij Jan Spruyt ∙ In 7 stappen naar een bloeiende border ∙ Prijswinnende Japanse watertuin
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 2 8 4 9
01904
10x heerlijke vlinderplanten
Mei 2019
COVERFOTO: SHUTTERSTOCK
Snoeien doe je zo!
Inhoud
Tuinseizoen
www.tuinseizoen.com
Inspiratie
16 Splash! 48 Verleidelijke pioenen 81 Mooi!
Reportage
22
8 Leven in een veldboeket 37 Van wegshop naar liefhebberskwekerij
64 Planten die het verschil maken
Praktisch
32 De schaar erin! 44 De moestuin van Angelo 54 Boeiende borders 58 Maak een mini-moeras
En verder
6 Favoriet van Annemarie 15 Column door Laurence Machiels
22 Exclusieve Japanse watertuin 26 Kweker in beeld 28 In de tuin van Anne 70 10x vlinderplanten 74 Groen talent
37 Geniet deze zomer ook van vlinders in je tuin! Pagina 70 8
58
Rubrieken
4 Welkom in Tuinseizoen 69 Puzzel 76 Tuinnieuws 82 Colofon 82 Volgende keer
Gratis bij een abonnement! Pagina 54
70
48 04| 2019 Tuinseizoen
3
Voorwoord Ontstressen
De voorjaarszon verspreidt een aangename warmte.
Geniet van je tuin!
Ja cquelin e 4
Tuinseizoen 04|2019
FOTO: KEES BENNEMA
Na een stressvolle week boordevol deadlines en veel te veel uren achter de computer is het genieten in de tuin. De voorjaarszon verspreidt een aangename warmte en ik heb besloten de vlonder onder handen te nemen. Bij de aanleg, twaalf jaar geleden, was ik er blij mee maar ik zou er nu niet meer voor kiezen. In de winter is er weinig zon in onze tuin en wordt de vlonder spekglad, onmogelijk om er dan over te lopen, ondanks de groeven in het hout. Inmiddels zitten er ook wat planken los en de rand met subtiele ledverlichting is al jaren defect. Wij zijn ook niet zo handig in dit soort dingen. We zien het verval wel, maar grijpen niet in. Een plant verzetten vind ik eenvoudiger. Maar goed, ik sta op de vlonder om met een harde bezem en veel kracht de blaadjes van de bamboe weg te vegen die aan het hout zitten vastgeplakt. Nu het voorjaar vordert is dit juist de plek die het langst zon heeft en we zitten er graag aan het eind van de dag om een glaasje te drinken. Als ik zo in de tuin bezig ben, ben ik eigenlijk altijd aan het speuren en doe ik voortdurend nieuwe ontdekkingen. Wat groeit daar toch tussen de vrouwenmantel? Ach, het zijn kleinbloemige viooltjes! Vorig jaar had ik die in een paar bakken staan en blijkbaar hebben ze zich spontaan uitgezaaid. Dat is ook gebeurd met een mooie pol munt, voor de zekerheid met pot en al ingegraven, maar toch is het ‘misgegaan’. Nou ja, kunnen we veel verse muntthee drinken dit jaar. Ik ben ook altijd alert op nieuwe scheuten van de bamboe. We hebben een polvormende soort die gelukkig geen lange uitlopers maakt, maar hij dijt wel uit en we moeten een beetje oppassen met de gepotdekselde delen tegen de gevel. De nieuwe scheuten hebben de neiging erachter te verdwijnen en dan komen de delen los te zitten. In het groeiseizoen loop ik de wand elke week even na en verwijder ik meteen het teveel aan bamboescheuten. Zo rommel ik de middag door. Hier wat wieden, daar wat knippen en opruimen, de tijd vliegt voorbij en ik vergeet alle sores van de afgelopen week. Nadat ik de leunstoeltjes heb afgesopt, ga ik eens even zitten. Net als ik bedenk dat een gekoeld wijntje nu wel heel lekker zou zijn, valt mijn oog op een dooie muis die met de pootjes opzij naast de vlonder ligt. Oké, dit is ook natuur. Eerst maar even een stoffer en blik halen….
Bijzonder tafereeltje
,,Onderweg van Reeuwijk naar Gouda kwam ik op 1 maart dit bijzondere tafereeltje tegen in de berm van de Breevaart. Dit kom je toch zelden tegen: een Gerbera, omringd door narcissen. Hiervan wil ik jullie graag mee laten genieten.’’ Yvonne den Ouden
Aquarium op het terras
,,Elke keer geniet ik weer van uw blad. Praktische onderwerpen en prachtige foto’s. Ook op mijn tachtigste beleef ik nog veel voldoening aan het cultiveren van mijn grote tuin, maar gelukkig heb ik wel een goede hulp weten te vinden, want het wordt met het jaar pittiger. Al vele jaren hebben we in de zomer iets leuks op ons terras, wat misschien voor de lezers interessant kan zijn: een grote vaas met visjes. De vaas is circa 1 m hoog en we kopen elk jaar 3 á 5 visjes die er voldoende ruimte vinden en dan in oktober een nieuw leven krijgen in de vijver. Er gaat een flinke tros ‘waterpest’ in de vaas, een echte zuurstofplant, die het water kristalhelder houdt en algen geen kans geeft. Daartoe moet de vaas flink licht krijgen, maar hij mag maar een gedeelte van de dag in de zon staan. Aan het oppervlak drijft een spiegelende kerstbal die ervoor zorgt dat de reiger niet toeslaat, want geloof het of niet: dat is gebeurd. Kortom een leuke blikvanger op het terras, waar vooral kinderen weg van zijn.’’ Ria van Dijk-van de Linden uit Cranendonck
Welkom bij Tuinseizoen EEN RUBRIEK OVER MENSEN IN TUINSEIZOEN, BRIEVEN VAN LEZERS EN SOCIAL MEDIA. BEN JE TROTS OP JE TUIN? WIL JE REAGEREN OP TUINSEIZOEN? STUUR ONS EEN MAIL VIA REDACTIE.TUIN@VIPMEDIA.NL OF DEEL JE MENING OP FACEBOOK OF ONZE WEBSITE WWW.TUINSEIZOEN.COM
Tuinliefhebber en amateurfotograaf Tammo Hagedoorn uit Vught stuurde ons deze wel heel bijzondere rozenfoto. „Door het mooie weer in het laatste deel van februari ga je weer verlangen naar het voorjaar en kleur in je tuin. De herinnering aan het beeld van een zonnig voorjaar met bloeiende rozen dringt zich dan weer op. Door de ligging net naast de vijver worden de rozen in mijn tuin weerspiegelt in het water, je hebt er dan als ware twee keer plezier van. Ik kan bijna niet wachten tot ze weer bloeien…”
Miriam Kühnapfel
De borders bij de oude veilingwoning van Miriam zijn als weelderige boeketten: ingericht met een nonchalance die je ook in Engelse cottagetuinen ziet. Haar passie voor groen kreeg twee jaar geleden een nieuwe impuls met de opening van haar snijbloementuin Zinnia&Co. Inmiddels heeft ze een fulltime baan aan tuinieren. „In het groeiseizoen ben ik elke dag, van ’s ochtends tot ’s avonds, in de tuin bezig.’’ Pagina 8
Jan Spruyt
In 1975 begonnen Jan en zijn vrouw Anne een kwekerijtje in de tuin, nu verlaten jaarlijks 2 miljoen planten de kwekerij. Jan droeg het stokje inmidddels over aan zijn zoons en houdt zich nu bezig met zijn grootste passie: planten veredelen. ,,De verschillen ontdekken, zien wat een plant beter maakt, is de kunst.’’ Pagina 64
Anneke Konijn
Wat ooit begon met de verkoop van wat tuinplanten langs de weg is uitgegroeid tot een kwekerij die liefhebbers van heinde en verre naar Tuitjenhorn trekt. Vooral veel Salvia-liefhebbers, de passie van Anneke’s man Peter, die zich ook bezighoudt met de veredeling van deze planten. „Wellicht komen we over een jaar of drie met nieuwe Salvia’s op de markt!’’ Pagina 37
Hoe heet deze plant?
,,Tijdens een wandeling zag ik in een voortuintje in Amstelveen deze knalrode bloemen. Ze stonden tegelijk in bloei met wat narcissen. Wie kan mij aan de naam van deze bloemen helpen?’’ Chantal Disselen Weet jij het? Vul dan het formulier in op www.tuinseizoen.com/winnen De winnaar ontvangt een mooi boek.
De naam van de plant in het maartnummer is Colchicum ’Waterlily’. Dit bolgewas bloeit in het najaar en wordt ook wel herfsttijloos genoemd. In tegenstelling tot de meeste soorten en cultivars heeft ‘Waterlily’ gevulde bloemen. De winnaar is Ruud Slaats uit Sevenum.
Stelling ‘De IJsheiligen wacht ik niet af. Eind april vul ik de potten al met perkgoed.’ Stuur je reactie naar redactie.tuin@vipmedia.nl of reageer via facebook
Stelling januari-februari ‘Zoals elk jaar staan mijn vensterbanken weer bomvol zaaisels.’ REACTIES VAN LEZERS
Ann Albert ‘Al veel gezaaid; een deel is inmiddels al van de vensterbank naar de kas verhuisd.’ Thera Beckers ‘Nou dat doe ik niet meer, want het worden allemaal lange, groene, zwakke planten.’ Lianne Breidenbach ‘Klopt, ik heb rozemarijn, Lathyrus, petunia’s en vlijtige liesjes en een mengsel van kruiden gezaaid en dat staat nu in vier bakken in de vensterbank boven de cv.’ Paula Bos ‘Te veel zaad kiemt niet, te oud waarschijnlijk. Ik koop wel plantjes Spaanse peper en paprika. Bijzondere pepers en aubergines zijn wel opgekomen. Komend weekend ga ik tomaten zaaien, gelukkig blijven die zaden wel tot zes jaar levensvatbaar.’
FOTO’S: VERONIQUE DE WALSCHE, TUINBRANCHE NEDERLAND/MAAYDE DE RIDDER, SIETSKE DE VRIES E.A.
Weerspiegelde rozen
04|2019 Tuinseizoen
5
Op tuinbezoek
LEVEN IN EEN VELDBOEKET
In het Gelderse Lochem zag Miriam Kühnapfel haar passie voor groen langzaam opbloeien tot een hoogtepunt: de Zinnia&Co snijbloementuin die ze twee jaar geleden opende. De privétuin achter haar oude veilingwoning is echter het tegenovergestelde van de keurige pluktuin. De borders zijn als weelderige boeketten: kleurrijk, dynamisch en ongetemd. TEKST: KRISTEL ENGELEN FOTO’S: SIETSKE DE VRIES
Buxussen, taxussen, bomen en hagen zorgen voor structuur. ‘De verdere invulling deed ik puur intuïtief.’
E
en vleugje blauwpaars, een zweempje roze en een toefje wit. De oase van bloemen begint vrijwel meteen bij Miriams achterdeur. Als een deinend landschap volgen hoogteverschillen elkaar op en glijden langzaam verder de tuin in. De kogelronde Allium-bollen worden afgewisseld met luchtige schermen van kervel (Anthriscus) en de verticale aren van de vroeg bloeiende duizendknoop (Persicaria bistorta). Die laatste hebben zich als een lopend vuurtje door de tuin verspreid. Op sommige plekken schiet er opeens een plant de hoogte in, wat voor dynamiek zorgt in het geheel. Groenblijvende planten als buxusbollen en grassen zorgen voor eilandjes van rust. Het klinkt als een uitgekiend plan, maar niets blijkt minder waar als we het brein achter deze tuin ernaar vragen. ,,Het meest gestructureerde zijn de vaste structuren van buxussen, taxussen, bomen en hagen’’, vertelt Miriam. ,,De verdere invulling deed ik puur intuïtief. Piet Oudolf is mijn idool en ik vind zijn manier van werken bewonderingswaardig. Maar misschien juist omdat ik zelf meer van het ‘her en der’ ben. Het tuinieren in groepen is iets wat ik niet kan. Daarvoor ben ik niet streng genoeg.’’
Comme si, comme ça De borders zijn aangeplant als weelderige veldboeketten - ingericht met een bepaalde nonchalance die je ook in de Engelse cottagetuin terugziet. Toevalligheden mogen er zijn in deze tuin. ,,Het zijn juist de verrassingen die het leuk maken’’, vindt Miriam. ,,Zo heeft de ontdekking van een plant als venkel (Foeniculum vulgare) me al veel plezier opgeleverd. De luchtige bloeiwijze trekt heel veel insecten aan en de plant zaait zich uit als een tierelier. Akeleien, vingerhoedskruid en papavers zijn ook van die losse types die zich door mijn tuin mogen verspreiden. Je moet dan wel rigoureus te werk durven gaan als je ze weg wil hebben, anders blijft er op den duur weinig van je tuin over.’’ Een graspad splitst de grote border in tweeën en leidt naar het achterste deel van de tuin. Daar heeft Miriam een kleine kweekkas staan die haar man Bas zelf bouwde. Miriam gebruikt hem voor de opkweek van eenjarige planten en tomaten. Zowel de tomaten als het gros van de zaailingen krijgen echter elders een plek, buiten de tuin. ,,In de Zinnia&Co tuin, op twee kilometer afstand van hier’’, vertelt Miriam trots. ,,Hier startte ik twee jaar geleden mijn eigen snijbloemenkwekerij.’’ Keurig in rijen Om te leren hoe ze haar snijbloementuin het beste kon organiseren, las Miriam zich goed in. Na het lezen van het boek Cut Flower Garden raakte ze geïnspireerd om ook een online cursus te gaan volgen bij de maker van het boek, Floret Farm, een toonaangevende Amerikaanse bloemenfarm. ,,Zo leerde ik wanneer je welke soorten het beste kunt zaaien en hoe je het juiste zaaimoment kunt berekenen door terug te tellen vanuit de laatste oogstdatum vóór de eerste vorst. Er kwamen rekenvoorbeelden voorbij die je leren hoeveel je kunt zaaien en hoe vaak dat per seizoen kan. Maar ook leerde ik, dat als je weken na elkaar telkens opnieuw dezelfde soort zaait, je ook weken langer kunt snijden.’’ De 1300 m2 grote snijbloementuin is volledig in gebruik, waarvan 600 strekkende meter met bedden is ingericht. Op het terrein groeit ook een aantal groentesoorten waarvoor Miriam in haar eigen tuin geen ruimte heeft. De kweekbedden zijn, heel anders dan in haar eigen tuin, keurig in rijen gerangschikt. Hierop worden ruim zestig soorten snijbloemen opgekweekt, een mix van eenjarigen en meerjarigen zoals Achillea, Agastache, Ageratum, Ami majus, Centaurea, Coreopsis, Daucus, Delphinium, Digitalis, Helianthus, Helenium, Lathyrus, Lavatera, Lupine, Panicum, Phlox, Rudbeckia en Verbascum. ,,De natuurlijk geschikte boeketten verkoop ik aan huis, op markten en aan vaste abonnees. Voor nu is dat voldoende, maar ik ben natuurlijk pas net begonnen.’’ Puur natuur Wat Mirjam ook leerde tijdens haar cursus is, dat wanneer je veel vraagt van de natuur, je ook veel moet teruggeven aan de grond. Haar tuinen onderhoudt ze op biologische wijze. ,,Mijn tuin bemest ik met organische mest en champost. Daarnaast maak ik zoveel mogelijk gebruik van 10
Tuinseizoen 04|2019
Op tuinbezoek
‘Snijbloemen die weken lang staan zijn onnatuurlijk; vergankelijk heid hoort bij de natuur.’
04|2019 Tuinseizoen
11
de compost van mijn eigen composthoop, al moet ik voor de pluktuinen natuurlijk wel extra compost inkopen.’’ Spitten is iets wat ze niet of zelden doet. ,,Slechts lichtjes inharken, verder probeer ik de grond vooral met rust te laten. In de bodem zitten veel goede schimmels die je beter niet kunt verstoren.’’ Achter in de tuin staan twee bijenkasten waarvan Miriam haar eigen honing slingert. Ook in haar pluktuinen is een bijenvolk actief. Mede om die reden zijn gifstoffen uit den boze. ,,Eind vorig jaar had ik voor het eerst de buxusmot in mijn tuin, waarvoor ik dit voorjaar feromoonvallen heb geplaatst. Als die niet aanslaan, is dat heel jammer, maar gifstoffen zal ik nooit gebruiken. Je hoort zo vaak dat de bijen erdoor sterven en de vogeltjes misschien ook, je weet niet wie er allemaal last van hebben. De bloemen uit mijn boeketten zijn dan ook puur natuur. Dat klinkt heel normaal, maar veel commerciële kwekers dienen al op het land allerlei middeltjes toe waardoor de bloemen op de vaas langer blijven staan. Snijbloemen die wekenlang staan zijn onnatuurlijk; vergankelijkheid hoort bij de natuur. Mijn klantenkring weet die verse, natuurlijke bloemen juist te waarderen. Daarmee maak ik het onderscheid.’’ Overal bloemen Dat bloemen zich op alle fronten met Miriams leven verwikkeld hebben, blijkt wel als we haar woning binnenstappen. De bloemen die buiten staan te bloeien, vormen binnen een stilleven met de oude vaasjes en kruiken waarin ze staan. Een groot deel van haar inrichting haalde ze bij de kringloopwinkel, Miriam heeft duidelijk een neus voor dit soort juweeltjes. Het aankleden van haar woning met bloemen in losse boeketten, maar ook op de terrassen buiten, is iets wat de eigenaresse het hele bloeiseizoen lang doet. ,,Op dit moment zijn er al heel veel planten waarvan je goed kunt plukken. Persicaria, korenbloemen, akeleien en Alliums zijn fijne plukbloemen die met schoon water al snel vijf tot zeven dagen mooi staan op vaas. Dat het water schoon is, is een heel belangrijke voorwaarde als het om de houdbaarheid gaat.’’ Waar maar enigszins plek is, plant Mirjam eenjarige bloeiers. Voor extra kleur en bloemen, want sinds Zinnia&Co is Miriam naar eigen zeggen wat krenteriger geworden met het plukken uit eigen tuin. ,,Het voelt op de een of andere manier logischer om van de kweekvelden te snijden. Stom eigenlijk, want juist door ervan te plukken, stimuleer je de aanmaak van nieuwe knoppen.’’ Oud veilinghuis Hoewel Miriam en Bas beiden op het platteland opgroeiden, hebben ze niet altijd zo vrij gewoond. Tot twintig jaar geleden woonden ze in de binnenstad van Amsterdam: het contrast kan bijna niet groter. ,,We merkten met de komst van de kinderen dat we toch de ruimte en vrijheid misten. Ik wilde mijn kinderen ook het buitenlevengevoel meegeven. Omdat we niet meteen een geschikte woning tegenkwamen, zijn we eerst in een nieuwbouwhuis met een kleinere tuin gaan wonen. Van daaruit zijn we ons verder gaan oriënteren.’’ Na vier jaar kwam hun huidige woning in het vizier, een 115 jaar oud veilinghuis. ,,Geen mens die er interesse in had, omdat het niet in gebruik was als woonhuis. Men had geen idee wat je ermee zou kunnen doen. Bas en ik houden wel van een uitdaging en hebben het in samenwerking met Bas’ broer, die architect is, naar onze zin laten verbouwen. Tijdens de verbouwing hield ik me al met de tuin bezig. Er was werkelijk nog helemaal niets; het achterste deel stond vol dennenbomen en er was een vervallen schuurtje. We hebben de tuin toen volledig leeggehaald en in overleg met de buren ook bij hun wat hoge dennen laten kappen; dat bracht veel licht in de tuin.’’ Pas toen de kinderen groter werden, bleek er te weinig tuin voor Miriam: ,,Zo ontstond het idee voor Zinnia&Co.’’ Oranje erbij Met haar eigen tuin die 500 m2 beslaat en de snijbloementuin van 1300 m2 heeft Miriam een fulltime baan aan tuinieren. ,,In het
‘Het tuinieren in groepen is iets wat ik niet kan. Daarvoor ben ik niet streng genoeg.’
groeiseizoen ben ik elke dag, van ’s ochtends tot ’s avonds in de tuin bezig. Mijn man helpt wel eens mee met de grove werkzaamheden, zoals het snoeien van de bomen en werken met de composthoop, maar doordeweeks heeft hij zijn werk en ik het mijne. Toen wij dit huis kochten was mijn jongste kind twee en de oudste dertien. Al die jaren ben ik fulltime moeder geweest en dat was goed - een absolute luxe dat het kon trouwens. Maar nu alleen mijn jongste nog thuis woont, ben ik blij met een nieuwe invulling van mijn leven.’’ Sinds dit jaar heeft Miriam het seizoen op het land vervroegd door tulpen en narcissen aan haar assortiment toe te voegen. In haar privétuin is ook een kleine verandering te bespeuren; na jarenlang paars en blauw, merkt Miriam dat ze steeds vaker oranje aan het kleurenpalet toevoegt. ,,Zo’n felle kleur haalt alle andere kleuren op. Maar nog altijd plan ik niets hoor. Vaak koop ik planten zonder te weten waar ik ze neer moet zetten. Het leuke daarvan is, dat ik elk jaar weer een andere tuin heb.’’
BLOEMEN KIJKEN & KOPEN
Biologische bloemen kopen bij Miriam? Dat kan tijdens de lentefair (op 5 mei) en de plantenmarkt (op 2 juni) bij de kwekerij van Arjan Schepers in Mariënheem (OV). Op 16 juni is er bij Zinnia&Co een open dag van 10-16 uur. Op deze dag kun je per fiets of met de auto een route rijden langs nog twee open tuinen in de buurt: de moestuin van Landgoed Verwolde in Laren (GE) en de tuin van Nitha Annink, Grondig Geniethen in Lochem. Zinnia&Co ∙ Lochem ∙ 06-14 181 972 ∙ www.zinniaenco.nl
04|2019 Tuinseizoen
13
De brug van stalen platen vormt een waar kunstwerk.
Exclusieve Japanse watertuin Of je nu in het luxueuze theehuis zit of rondom de enorme waterpartij loopt, vanuit elke hoek is het zicht adembenemend. Onlangs won tuinontwerper Noël van Mierlo met deze bijzondere Japanse watertuin twee prestigieuze prijzen. TEKST: ANNEMARIE GÖRTS FOTO’S: NOËL VAN MIERLO, CAROLINE PIEK (FOTO MET NOËL VAN MIERLO)
WERELDPRESTATIE
De Japanse watertuin is aangelegd door hoveniersbedrijf Totaaltuin Leende te Leende. Noël: „Dit is een vrij jong team van hoveniers, maar ze hebben een wereldprestatie geleverd! De spirit die er was toen we daar samen bezig waren, voel je in de tuin terug.’’
Bekroonde tuin
P
as een jaar was Noël van Mierlo lid van de Britse SGD - de Society of Garden Designers, een vereniging van vooraanstaande internationale tuinontwerpers waar je niet zomaar wordt toegelaten - toen hij besloot mee te doen met de SGD Awards, de jaarlijkse competitie voor de best ontworpen tuinen. „Ik wilde weleens de degens kruisen met internationale tuinontwerpers, dus heb ik deze bijzondere tuin ingezonden’’, aldus Noël, die in Deurne een eigen tuinontwerpbureau runt. Een goede keuze want zijn exclusieve Japanse watertuin viel zowel bij de vakjury als het publiek erg in de smaak. Hij werd uitverkozen als Best International Garden én won de felbegeerde People’s Choice Award (publieksprijs). En zo werd op 1 februari in Londen voor de eerste keer een SGD Award uitgereikt aan een Nederlandse tuinontwerper. Noël is dan ook terecht erg trots. „Het is een heel bijzondere tuin waarbij het thema eigenlijk vanzelf ontstond. Het was niet zo dat ik de opdracht had om een Japanse watertuin te ontwerpen, maar Japan en water zijn een goed huwelijk. De klant heeft veel gereisd, vaak ook naar Japan. De Japanse filosofie spreekt hem erg aan en dat was in de oude tuin ook terug te vinden.Toen de vijver lek was en ze een nieuwe tuin wilden, hebben we het oosterse erin gehouden.’’ Circle of life Een enigszins oosterse sfeer is vaker in tuinen van Noël terug te vinden, net zoals natuurlijk ogende waterpartijen met grote keien, zoals in deze Eindhovense tuin. Extra bijzonder aan dit project is, dat de belangrijkste kenmerken van een Japanse tuin erin zijn verwerkt. „De rotsen staan volgens de Japanse filosofie voor de obstakels in het leven, waarbij de waterpartij het leven voorstelt. De brug staat voor transformatie; bij het oversteken laat je de bekende wereld achter je en stap je in de groene wereld, met het theehuis als plek voor meditatie. Meanderende paden staan voor mindfulness; door er overheen te lopen, vergeet je de alledaagse problemen.’’ Waarna hij in één adem vervolgt: „De zon komt op in het oosten en gaat onder in het westen, dat is de circle of life, de baan van het leven. De waterloop in deze tuin stroomt daarom van oost naar west. Het theehuis ligt aan het water zodat je daar een oneindige blik over de natuur hebt. In Japan is dat ook zo. Die eindeloze blik werkt rustgevend en helpt bij het mediteren.’’ Rustgevend is deze tuin zeker. Een heerlijk oord om bij te komen van de drukte van alledag of om met vrienden gezellig te borrelen op de grote vlonder of bij de buitenhaard in het schitterende theehuis. Het is absoluut een tuin met allure! De krachtige architectonische vormgeving in combinatie met de natuurlijk ogende beplanting vormt een boeiend en sfeervol geheel.
‘Het theehuis ligt aan het water, zodat je daar een oneindige blik over de natuur hebt.’ Geleend landschap Zonder een team van vakmensen had deze exclusieve tuin niet gerealiseerd kunnen worden. „De tuin en het theehuis heb ik zelf ontworpen, maar samen met een bouwkundig architect heb ik de puntjes op de i gezet.Voor het paviljoen was bijvoorbeeld een goede bouwtekening voor de aannemer nodig’’, aldus de tuinontwerper. „Mijn rol zie ik als regisseur, die heeft ook een goede cameraman, acteurs en belichting nodig; hij zorgt ervoor dat goede mensen op de goede plek komen.’’ Daarom schakelde Noël onder meer een lichtarchitect (van Licht Aan) en beplantingsexpert Ruurd van Donkelaar in. „Met Ruurd werk ik al heel lang samen, hij doet altijd mijn beplanting. Ik zoek zelf de bomen uit en ik bepaal ook de structuur van de tuin. Daarna brainstorm ik met hem over de look en feel van de tuin. Omdat we een Japanse sfeer wilden, hebben we gekozen voor bijvoorbeeld azalea’s, bamboe en dwergconiferen.’’ Door de aanplant van grootformaat bomen en heesters oogde de tuin na aanleg al mooi volgroeid. De grote Japanse esdoorn en Japanse notenbomen (Ginkgo) - door Noël samen met de klant uitgezocht bij de kweker - zijn heel karakteristiek en dragen beslist bij aan de oosterse sfeer. Bij de situering van de bomen is rekening gehouden met de bomen in de omgeving, zodat ook deze optimaal tot hun recht komen. Een slimme ontwerptruc, want door dit ‘geleende landschap’ zie je niet waar de tuin ophoudt; hij lijkt gewoon door te lopen in de omgeving.
De materiaalkeuze is geïnspireerd op het wabi-sabi principe, een Japanse levensfilosofie. „Wabi sabi staat voor de kunst van het imperfecte, de kunst van het verouderen, ofwel van de vergankelijkheid. Dus kozen we materialen die mooi verouderen, die niet te steriel zijn. De brug is bijvoorbeeld van gewoon staal, dat blíjft roesten. De meerpalen zijn al honderd jaar oud, die hebben al karakter. En de zwerfstenen, daar komt vanzelf mos op!’’ De brug is een waar kunstwerk, gemaakt in samenwerking met beeldend kunstenaar Xander Sproncken. Eén geheel Het geheim van zijn tuinen is volgens Noël, dat hij altijd kijkt of hij méér met een tuinelement kan doen,‘dat het iets overstijgt’. „De brug is niet alleen om overheen te lopen, maar vormt ook een uitkijkpunt, midden in het hart van de tuin. En de vijver is niet alleen een plas water, maar de oever loopt vanuit het water de kant op; de zwerfkeien liggen in het water, maar ook op het land. Dit is wat maakt dat deze tuin voelt als één geheel. Het is één grote verbinding; niks in deze tuin is de baas, alles is even belangrijk.’’ Behalve Noël werd er bij de uitreiking van de SGD Awards nóg een Nederlandse tuinontwerper bekroond. Piet Oudolf kreeg de Lifetime Achievement Award vanwege zijn geweldige bijdrage aan de nieuwe, naturalistische manier van het gebruik van vaste planten en siergrassen. „Een eer dat ik samen met Piet Oudolf op het podium stond. Grappig, twee Nederlanders die, net voor de Brexit ingaat, een Britse Award in de wacht slepen!” 04|2019 Tuinseizoen
25
Kweker in beeld
‘FRANCINE HOUDT VAN ECHINACEA, IK ZIE LIEVER HEUCHERA’ Twee jaar geleden vertelde zijn vrouw in deze rubriek over haar grote passie: Echinacea. Nu is het de beurt aan Karel Steukers, die vertelt over zijn favoriete plant: Heuchera. Het zijn de paradepaardjes van hun kleinschalige kwekerij Meers in het Vlaamse Bilzen.
F
rancine houdt van Echinancea, ik zie liever Heuchera’’, bijt Karel het spits af. ,,Heuchera staat bekend vanwege hun bijzondere bladkleuren en -tekeningen, maar ook de bloei mag niet onderschat worden. Er zijn variëteiten die geweldig mooi en lang bloeien. Neem nu Heuchera ’Paris’, met dieproze bloemen die van mei tot september hoog op hun stengels staan. Deze variëteit is ook nog eens uitgerust met bijzonder groen gemarmerd blad. Daarmee doet hij niet onder voor andere tuinbloeiers; integendeel zelfs.’’ Zó mooi bloeien niet alle Heuchera’s, maar als een soort eens wat mindere bloemen heeft, dan compenseert het blad dat vaak ruimschoots volgens Karel. ,,Heuchera ’Red Lightning’ is een van mijn favorieten. Hij heeft gele bladeren met opvallende donkerrode nerven. Ook erg bijzonder zijn de cultivars ’Tiramisu’ en ’Champagne’. Kiezen is lastig, er is zoveel binnen deze familie.’’ ,,Heuchera’s combineren werkelijk met alles. Dat ze bladhoudend zijn en dus ook in de winter sierwaarde hebben, is een groot voordeel. Zo kun je ze bijvoorbeeld met wintergroene siergrassen combineren. Of als bodembedekker aanplanten, waardoor er één groot vlak aan kleurschakeringen ontstaat. Ze gaan ook schitterend samen met Echinacea’s, juist omdat Heuchera heel luchtig bloeit.” Heucherella ,,Je kunt Heuchera overal gebruiken’’, vervolgt de enthousiaste kweker. ,,Eigenlijk zijn ze heel gemakkelijk. Zolang de grond niet te nat of te zuur is - ze houden van kalkhoudende grond kan het bijna niet misgaan. In principe kunnen ze in de zon én halfschaduw staan.Twijfel je,
TEKST: KRISTEL ENGELEN FOTO’S: HANNEKE REIJBROEK
dan is halfschaduw beter. Zeker soorten met geelachtig blad staan liever niet in de volle zon.’’ Heuchera als bodembedekker wordt breder, maar maakt geen uitlopers waarmee hij aan het ‘wandelen’ gaat. Heucherella, een kruising tussen Heuchera en Tiarella, heeft wel soorten die uitlopers maken. ,,Dit maakt ze ideaal voor vakbeplanting’’, zegt Karel. ,,Ook in een hangpot staan ze erg sierlijk, omdat de uitlopers gaan afhangen. Je moet ze in een pot wel op tijd bemesten, maar dat geldt eigenlijk voor elke plant.’’ Of Heuchera dan helemaal geen nadelen heeft? ,,Zeker wel, ze hebben nogal eens last van de taxuskever, waarbij de larven de wortels aanvreten.Wij behandelen ze daartegen met nematoden, een natuurlijke manier om de larven te bestrijden.’’ Breed assortiment Sinds hun start in 1986 hebben Karel en Francine heel wat vaste planten bij elkaar verzameld. Naast Heuchera staan Geum, Astrantia, Helleborus, Kniphofia, Thalictrum en natuurlijk Echinacea, de grote passie van Francine, in het schap. ,,Ik denk dat we op beurzen en in de regio nog altijd bekender zijn om de Echinacea’s dan om de Heuchera’s’’, meent de kweker. ,,Van Heuchera hebben we zo’n vijftig soorten, naast zo’n zeventig soorten Echinacea.Voor die laatste zoeken de mensen ons op tuinbeurzen vaak op.Voor de Heuchera’s moeten we met meer kwekers concurreren. Je bent niet snel meer alleen met een soort. Net als iets goed loopt, duikt een andere kweker er weer op.’’ Dat het assortiment relatief breed is, heeft te maken met de voorgeschiedenis: al voordat Francine geboren werd, waren haar ouders eigenaren van de kwekerij. Een groot deel van de collectie is in stand gebleven. Maar er is ook veel veranderd sindsdien. ,,Mijn schoonouders kweekten geen bijzondere variëteiten’’, legt Karel uit. ,,Die had je in die tijd nog niet.
De categorie vaste planten was naast de vele boomkwekerijen al een specialisatie op zich. Ze werden met name als standaardvoorziening bij tuinaanleg gebruikt.’’ Even wennen Aanvankelijk werkte Karel nog bij een bank, maar daar kwam al snel verandering in toen er kinderen kwamen; Francine kon de kwekerij niet meer in haar eentje draaiende houden. ,,Eerst werkte ik alleen in de avonden op de kwekerij, totdat we besloten om mijn baan op te zeggen. Dat was een verschil van dag en nacht.Waar ik aanvankelijk voor de ontspanning meehielp, moesten we nu onder druk meer gaan kweken om het rendabel te maken. Mijn vrouw moest ook wennen aan het samenwerken. Eerst was ze alleen, nu moesten we samen onze weg zien te vinden.’’ En lachend: ,,Gelukkig heeft het goed uitgepakt.’’ Hun verfijnde assortiment bieden ze met name op beurzen aan, in het najaar en in het voorjaar. ,,Van midden juni tot september zijn we druk met andere dingen. Zo moeten alle planten opgepot worden en daar zijn we dan de hele dag mee bezig. In de zomermaanden draaien we dubbele uren.’’ Karel is 59 en hoopt het in de komende jaren wat rustiger aan te gaan doen. ,,In principe moeten wij nog tot ons 66ste werken, maar misschien laten we wel wat beurzen vallen. Al vind ik dat net het leukste van mijn vak; de contacten met mensen en de enthousiaste reacties die we krijgen, daar word ik blij van!’’
Kwekerij Meers Bilzen www.meersvpk.be De kwekerij is enkel op afspraak te bezoeken. Van 10 t/m 12 mei staat Kwekerij Meers op de Tuindagen van Beervelde. 04|2019 Tuinseizoen
27
HOE MEER ZON, HOE MEER BLOEMEN PIOENEN GEVEN.
48
Tuinseizoen 04|2019
Feest van geur en kleur
VERLEIDELIJKE PIOENEN Binnenkort breekt de pioenentijd weer aan! Als de grote, kogelronde knoppen openbarsten en de bloemblaadjes zich ontvouwen, begint het feest van geur en kleur. De grote, vaak gevulde bloemen zijn stuk voor stuk juweeltjes! TEKST: ANNEMARIE GÖRTS FOTO’S: IVERDE/MAAYKE DE RIDDER, SHUTTERSTOCK
J
uist omdat pioenen relatief kort bloeien, is de bloei spectaculair. Hun bloemen hebben wel wat weg van enorme rozen, vandaar dat ze ook wel pioenrozen worden genoemd hoewel ze niet aan rozen verwant zijn. De bij ons meest toegepaste pioenen zijn de vasteplantpioenen die ’s winters boven de grond afsterven om in het voorjaar weer krachtig uit te lopen, vaak met fraaie roodbruine uitlopers. Het zijn echter geen vaste planten die het eerste jaar al uitbundig bloeien, die je gemakkelijk verplant als je ze toch liever ergens anders wil hebben en die je na een jaar of drie, vier rooit, in stukken hakt en weer terug plant. Niets van dit alles. Bij jonge pioenen kan het wel enkele jaren duren, voordat de eerste bloemen verschijnen en ze houden er absoluut niet van om verplant te worden. Van belang is dan ook om pioenen meteen op de juiste plek te zetten en ze daar vooral te laten staan. Hebben ze het naar hun zin, dan kunnen ze tientallen jaren oud worden en elk jaar rijk bloeien. Pioenen zijn dan ook te beschouwen als een aparte groep planten; een boeiende plantengroep met een rijk en gevarieerd sortiment. Alleen al van vasteplantpioenen zijn honderden verschillende cultivars verkrijgbaar. En dan hebben we het nog niet gehad over boompioenen met hun imposante bloemen of over de heel bijzondere (en kostbare!) Itoh-hybriden. Deze kruisingen tussen een vasteplantpioen en een boompioen lijken wat
bloemen en blad betreft op een boompioen, maar sterven net als vasteplantenpioenen ’s winters boven de grond af. Wensen Nooit eerder gehoord van een boompioen? Dat is niet zo gek, want deze struikvormige pioenen die zo’n 2 m hoog kunnen worden - en beslist geen boom vormen! - zie je bij ons eigenlijk niet zo vaak. Jammer, want met zijn tot 30 cm grote bloemen en zijn grijsgroene, diep ingesneden bladeren oogt de boompioen heel exotisch. Vaak wordt gedacht dat boompioenen in ons klimaat niet winter-
hard zijn. Maar op een warme, beschutte plek valt dat reuze mee. Kou is overigens niet het grootste probleem; de strenge vorst van een paar jaar geleden, met temperaturen tot ver onder de 20 °C, hebben veel boompioenen in ons land blijkbaar overleefd. Maar natte voeten, daar houden ze niet van en dat geldt ook voor vasteplantpioenen. Pioenen hebben beslist goed doorlatende grond nodig, die ook ’s winters niet te lang nat blijft. Te droog is daarentegen ook niet goed. Pioenen hebben zo hun wensen; ze gedijen het beste in vochthoudende (maar wel goed
04|2019 Tuinseizoen
49
1
2
3
KEUS GENOEG! 1 Paeonia ’Uncle Tom’ - zeldzame vasteplantpioen met bijna zwart-rode bloemen die licht geuren. 2 Paeonia ’Duchesse de Nemours’ betrouwbare vasteplantpioen met heerlijk geurende bloemen. 3 Paeonia ’Coral Sunset’ - vroegbloeiende vasteplantpioen die van abrikooskleur verbloeit naar lichtgeel. 4 Paeonia ‘Leslie Peck’ - vroegbloeiende vasteplantpioen met schitterende tweekleurige bloemen. 5 Paeonia suffruticosa ’Rinpo’ - boompioen met grote, felgekleurde bloemen. 6 Paeonia ’White Cap’ - populaire vasteplantpioen vanwege zijn bijzondere, tweekleurige bloemen. 7 Paeonia ’Kopper Kettle’ - fraaie Itoh-hybride die verbloeit van oranjerood naar crèmegeel. 8 Paeonia ’Yellow Heaven’ - Itoh-hybride met hemelse bloemen en erg mooie bladeren.
4
6 50
Tuinseizoen 04|2019
7
5
8
Feest van geur en kleur drainerende), humusrijke grond. Kleigrond en zavel zijn ideaal, ook omdat pioenen niet van zure grond houden. Tuinier je op veenof zandgrond, geef dan jaarlijks wat kalk of dolomietkorrels. Om de structuur van de grond te verbeteren, kun je op zware klei en lichte zandgrond het beste flink wat compost of bladaarde door het plantgat mengen; het maakt dat kleigrond beter afwatert en zandgrond juist beter vocht vasthoudt. Arme zandgrond bevat ook nog eens te weinig voeding voor pioenen; verrijk deze jaarlijks met organische mest zoals koemestkorrels of oude stalmest. Heb je niet de juiste grond voor pioenen, dan zal je echt het nodige moeten doen om ze in bloei te krijgen! Twee keer per seizoen bemesten hoort daar ook bij: als de scheuten boven de grond komen en nog een keer na de bloei. Geef bij voorkeur (organische) mest met een laag stikstofgehalte. Live in bloei Hoe meer zon, hoe meer bloemen pioenen geven, dus een zonnige plek heeft de voorkeur. Halfschaduw kan eventueel ook, als de planten in ieder geval maar 5-8 uur zon per dag krijgen. In een warme, zonovergoten zomer zoals vorig jaar heeft halfschaduw zelfs voordelen. De planten verdampen dan uiteraard minder vocht, de bloemen verbloeien minder snel en - last but not least bij felgekleurde pioenen die in halfschaduw staan blijft de bloemkleur mooier. In felle zon
Pioen weetjes • De naam Paeonia verwijst naar de Paieon, in de Griekse mythologie de god van de genezing. Dit vanwege de geneeskrachtige werking van zowel de wortels als de zaden; onder meer bij stuiptrekking en om pijn te stillen. • Zie je mieren op de knoppen van je pioenen? Geen paniek! Ze doen geen kwaad, ze smullen alleen van de zoete stof die door de knoppen wordt afgescheiden. Deze ‘stroop’ beschermt de knoppen-in-ontwikkeling. • Pioenen groeien langzaam. Het duurt wel vijf jaar, voordat de planten volwassen zijn en de bloemen van gevuldbloemige cultivars mooi gevuld zijn. • Wil je pioenen plukken voor de vaas? Snijd ze dan in de ochtend en snijd alleen de stelen waarvan je de knoppen iets kunt indrukken. Zet ze in een schone vaas, in water met snijbloemenvoedsel.
Tips voor aanschaf & aanplant * Schaf bij voorkeur pioenen in grote potten aan. Deze bloeien vaak al het eerste jaar, terwijl de bloei van pioenen die in kleine potjes zijn opgekweekt enkele jaren op zich laat wachten. * Sommige pioenen met gevulde bloemen hebben steun nodig om te voorkomen dat de bloemen bij regen topzwaar worden en doorbuigen. Informeer je vooraf goed, als je dit soort pioenen niet wil. * De beste planttijd is september-oktober, de planten maken dan vóór de winter nog nieuwe haarwortels. Bescherm ze de eerste winter wel tegen vorst. * Plant je aan het begin van de herfst (september-oktober), dan kun je kiezen voor pioenen met kale wortel. Bij pioenenkwekers zoals Warmerdam Paeonia is hiervan een groot sortiment verkrijgbaar. * Plant pioenen in ‘verse’ grond en niet daar waar al eerder pioenen stonden. * Bij pioenen is de plantdiepte heel belangrijk; plant je vasteplantpioenen te diep dan bloeien ze niet! Zorg dat de neuzen maximaal 5 cm onder de grond komen. Plant boompioenen en Itoh-hybriden net zo diep als ze in de pot stonden.
kunnen ze namelijk flets worden. Pioenen zijn niet geschikt voor in een pot, het zijn echt planten voor in de border. Plant ze wel op een open plek waar ze geen concurrentie hebben van bomen of struiken. Al met al hebben pioenen dus wel wat noten op hun zang, maar staan ze op de juiste plek dan zijn het betrouwbare, sterke planten die elke voorjaar weer de show stelen! Hebben we je met dit artikel verleid en wil
je zelf ook (meer) pioenen in je tuin? Dan is het slim om ze eerst ‘live’ in bloei zien - al was het alleen maar om te ervaren welke het lekkerst ruiken - voordat je beslist welke je in je tuin zet. Dat kan heel goed in De Tuinen van Appeltern, gelegen in het Land van Maas en Waal. Hier zijn tijdens het pioenenseizoen - vanaf half mei tot ver in juni - vele soorten en cultivars te bewonderen, onder meer in een speciale pioenrozenborder. 04|2019 Tuinseizoen
51
Een klassieke Engelse border in zachtgeel en oranje. De rozen op stam zorgen voor kleur en geur op hoogte, terwijl eronder ruimte is voor andere planten. Ideaal als je rijk beplante borders wil!
BOEIENDE BORDERS
In tijdschriften, boeken en opengestelde tuinen zie je prachtige borders die je graag in je eigen tuin zou willen hebben. Maar hoe doe je dat? In het nieuwe boek van Jeanne van Rijs en Modeste Herwig is dat overzichtelijk op een rijtje gezet. TEKST EN FOTO’S: JEANNE VAN RIJS EN MODESTE HERWIG
54
Tuinseizoen 04|2019
EEN BORDER BOEIT DOOR: In deze border, die grenst aan een weiland en sloot, zijn natuurlijk ogende planten gecombineerd met siergrassen. De planten zijn als in een bloemenwei door elkaar geplant.
In 7 stappen naar een boeiende border STAP 1 Maak een plattegrond op schaal, liefst 1:20 voor wat kleinere borders. STAP 2 Kijk naar de standplaats. Gaat het om volle zon, halfschaduw of schaduw? Wat is de grondsoort? Is de grond nat of droog? STAP 3 Bepaal de stijl van je beplanting: wil je een romantische Engelse border of een naturalistische beplanting met de natuur als inspiratie. STAP 4 Bekijk of je de beplanting in een bepaalde kleurencombinatie wilt ontwerpen. STAP 5 Selecteer geschikte planten en let hierbij op de wensen van de plant wat betreft de standplaats, maar ook op de hoogte, de kleur, bloem- en bladvorm en extra’s zoals geur. Verzamel de geschikte planten op een lijst. STAP 6 Verdeel de planten over de border en zorg hierbij voor mooie combinaties. Vooral de manier waarop je de planten verdeelt over het oppervlak bepaalt de stijl en uitstraling. STAP 7 Plant de border in, een goede tijd hiervoor is het voorjaar of het najaar.
56
Tuinseizoen 04|2019
1 Rustpunten (grote groepen, groot blad) 2 Ritme en herhaling 3 Bijzondere kleur- en vormcombinaties
H
et succes van een mooie border vol gezonde en rijk bloeiende planten is onder andere te danken aan de juiste planten op de juiste plek. Maar hoe kies je de juiste planten voor een bepaalde standplaats? Meestal is een bezoek aan een tuincentrum of een kwekerij de eerste stap op weg naar een nieuwe border. Vaak zet je dan bloeiende planten die je mooi vindt in het winkelwagentje. Maar als je mooie planten koopt en hierbij niet let op de wensen van de plant, haal je je gelijk een probleem op de hals. Want komt een plant op een verkeerde plek te staan, dan zal de plant daar niet optimaal kunnen groeien. Natuurlijke standplaats In de vrije natuur zoekt elke plant een plaats waar hij zich prettig voelt en zich gezond kan ontwikkelen. Niet alleen de grondsoort, de wind, de hoeveelheid licht, water en ruimte zijn van belang, maar ook de relatie met andere planten speelt een rol. Verschillende soorten vormen een plantengemeenschap, zoals bijvoorbeeld wilgen, lissen, riet en plompen in en om een sloot. Of op voedselarme, zure zandgrond: struikheide, vliegdennen, jeneverbessen en brem. Zet je in je border ook planten die bij elkaar ‘horen’ en dezelfde groeiomstandig heden wensen, dan verhoogt dit het gevoel van natuurlijke logica en vergroot het de kans dat de planten het goed doen. Als je let op de wensen van planten dan zal je zien dat het onderhoud gemakkelijker wordt en je de mooiste beplanting krijgt. Kunst en ambacht Het is dus belangrijk om bij je ontwerp op de juiste standplaats voor de borderplanten te letten. Daarnaast moet het natuurlijk een mooi geheel worden. Maar wat de één mooi vindt, ervaart de ander als oninteressant of zelfs lelijk. Wat is het dan dat een border kenmerkt als goed of niet goed? Wij vinden dat het woord boeiend beter in de buurt komt dan de term mooi. Iets wat boeit, trekt de aandacht. Vertaald naar een borderbeplanting betekent dit, dat je oog onbewust naar iets boeiends in de border getrokken wordt. Rustgevend groter blad, ritme en interessante combinaties vangen de aandacht. Een beplantingsplan samenstellen is zowel kunst als ambacht. Er is gevoel voor kleur en vorm nodig, maar ook kennis van zaken. Het is onze ervaring dat het stapsgewijs te werk gaan (zie kader hiernaast) de enige manier is om niet verstrikt te raken in alle mogelijkheden en plantensoorten.