Don Saturio

N.O 1

NOVEMBRO - DECEMBRO 1.980

ABRENTE 80: UNHA MOSTRA A DESTEMPO E DE CONTRATEMPOS

.

. d

SI-liT

sistemas de iluminacion • • • • •

Proxectores para teatro (nacionais e de importación) Lámpadas especiais para calquer tipo de proxectores (antigo e moderno) Filtros, xelatinas, accesorios para a iluminación de escena Efectos de flash, fume, néboa, etc.

Electrónica para control e regulación, desde reguladores manuais até pupitres e computadoras Especialistas en alumeado dramático

SPOT & CONCORD. R/ Fernando Macfas, 3·5 - A CORUÑA - Tfs.261708/261107

ULTIMAS

NOVEDADES

Editorial C[8cográflca Galega

Imp. SUCI.

d. Ab_al-La Coruft.

D. Legal

c· 825

- 1.980

_

_

_

J

COA ESPERANZA BRINCANDO NO PEITO

~

\

I

A pesar dos ma·los tempos que corren. o Teatro Galego está amosando unha vitalidade que medra de día en día. Esto non supón que o seu futuro non se presente outamente incerto. pero a fé. a teimosía. a carraxe de cantos están facendo posibel este fenómeno de hoxe permite acochar esperanzas cara ao mañán.

Un boletín informativo -o comezo ha ser por forza modesto- prestaríalle un gran servicio ao noso teatro. Hai meses así o pensamos uns poucos. Logo soupemos que tamén o pensaban moitos máis. Fixemos contas. A razón decíanos que non. que non resultaría. Mais estaba a vontade. que nos impulaba a tentalo. e a vontade impúxose á razón.

Don Saturio. pois. nace filio de familia humildosa. mais anque os nosos recursos señan poucos non deixamos de aspirar a moito. Nós ainda cremos neso de que a necesidade é a nai da invención.

A independencia é pra nós un principio fundamental e necesario. xunto coa defensa e desenrolo da nosa lingua. A nosa angueira estará guiada polo propósito firme. por un ha disposición isenta de favoritismos. de coñecer e propagar todo canto contribúa a enlevar a condición do noso teatro.

Todos os grupos que fagan teatro con certa continuidade contarán coa nosa atención. Asímesmo non deixaremos de ocuparnos cumpridamente do teatro infantil. O grande e o pequeno teñen necesidade un doutro. e nós de todos.

Haberá espacio tamén prá información gráfica -sen outra limitación que a dos costes- e prás entrevistas. conversas e debates de interés xeral. ¿A quén lIe vai interesar un boletín de teatro sen estampas nin diálogos?

Folga decir que ofreceremos colaboracións especiais de cantos pOidan expoñer cuestións de interés común. Novidades editoriais. concursos. cartas dos lectores tamén terán cabida nas páxinas de Don Saturio.

Aos grupos pedímoslles que nos envíen toda canta información -escrita e gráfica- sobre as súas actividades e espectáculos pOidera ser de interés xeral.

A nosa ollada extenderáse por toda a xeografía de Galicia. Desde Santiago. Vigo.

Ourense. Lugo. Ferrol e Coruña os nosos corresponsa is cubrirán a información de actividades nas súas respectivas bisbarras.

Así é cómo esperamos acadar o interés de todos cantos fan teatro. ou organizan espectáculos teatrais. ou asisten a eles como espectadores.

Cada dous meses Don Saturio chegará aos suscriptores ou estará nos postos de venda. Coa esperanza brincando no peito.

Nota: O espacio ocupado polo material informativo da VIII Mostra de Teatro Galego. que sobrepasou as nosas previsións. impideunos incluir neste número outras informacións que tíñamos preparadas.

Contido

Director: Celestino Leno L6pez Coordlaador: Francisco Pillado Mayor Correspoa.al.: -

Pedro Blanco Llano (O Ferro!)

Xoel G6mez (Sa ntiago) Anxe ll ~ !e slas Dlaz M." do PUar Pin Vega Fra ncisco Vldal Blanco

Dlbuxaate: Xaqurn Marin Fotóllra'o: Francisco Xabier Pose Admlal.tracl6a:

DON SATURIO

Editorial

3

Abrente 80 Unha Mostra a destempo e de contratempos

4

En .percura da saida do circulo

7

A Mostra. vista polos seus protagonistas

11

Entrevista con Ruberto Vidal Bolaño ' .

14

Pedro Madruga, novo espectáculo de T roula

]6

Coruña, 60 . 3.° Esd." O F1iRROL

,I

?J

Abrente. - 80.

UNHA MOSTRA A DESTEMPO E DE CONTRATEMPOS Do 13 ao 21 de Setembro o Teatro Galego celebr6u a sua anual cita -a V"I cita, e cecáis a derradelra- con Ribadavia. Unha nova Mostra, pols, na que se representaron trece dos quince espectáculos esperados, e .que poideron ser dezaséis. E unha Mostra positiva en todos os aspectos, sobre todo no que toca aos espectáculos e ao ambiente de traba110 e cooperaci6n dos distintos grupos. Agardábase molto, moltas cousas de Abrente-80, mal s no'n todas se conseguiron. · Anque as conseguidas foron boas e. ao parecer, firmes. O que xa non é pouco.

o

PRIMEIRO OlA,

QUE POIDO SER O ULTIMO Para o día 13 ás oito da tarde estaba previsto o primeiro espe-ctáculo. Mais previo 8 este celebr6useunha xuntanza Idos grupos na que se cuestion6u a posibM idade de suspender as 'fepresentaci6ns para solidarizarse os ,t eatreiros cos nacionalistas detidos entre Agosto e Setembro. Esta proposta non supuña -a suspensión -d a Mostra, so dos espectáculos; os grupos seguirían a traballar en Ribadavia.

Ao remate houbo empate : cinco grupos -<: ur:i osamente os cinco profesionáis- manifestáronse pola suspensión, e outros cinco -nos que tamén se Incluía un profesional- en contra. Por fin houbo un -acordo, cáseque tácito, de que os espectáculos se :Ievaran -adiante 'anque, previo ao comenzo dos mesmos, debía l erse un comunicado que cont6u co apoio dos grupos e de Abrente e no que se facía referencia ás detencións en cuestión. Un primeiro día, pols, tenso e marcado pola política, que se ben todos os ranos estivo presente en Ribadavla, en 1980 cobraría l.In protagonismo digamos que especial.

OS RETRASOS DE TODOS OS ANOS E os espectáculos comezaron, como sempre. con retraso. O primeiro con máis dunha hora e o segundo, o mesmo sábado tamén, con mals de media. Por non haber, o primeiro día nln slquera houbo coloquio.

- .. -

Os retrasos foron constantes non s6 nos espectáculos senon mesmo nos actos Podense con tar os que comenzaron puntuáis.

Onde non houbo 'ret raso foi nos roces e difere -, cias 'entre 'Os grupos e Abrente. Non hai que esquecer que ·a Mostra se retrasou case tres meses por diferenci'as de criterios respecto á mesma -tanto á sua organ-izaci6n, finalidade e outros aspectos- dos grupos coa agrupación cultural do Ribeiro; diferencias que remataroncun ultimatum de doce grupos tras unha xuntanza celebrada o 28 de Abril deste ano, e na que participaron os sete grupos profesionáis: se Abrente non aceptaba as suas condici6ns non acudirían á V"I Mostra. Unha nova xuntanza de urxencia axud6u a -limar diferencl'as e por fin a Mostra celebró use en Setembro., Mais -aquí as diferencias seguían: 'Iogo se queixaron os grupos da pouca colaboración de Abrente.

Algúns datos a reseñar son: que a propaganda da Mostra se fixo 56 dous días antes e que o intento d descentralizála 'levando -representacións a outros povos do Ribeiro fallóu. Logo, -a non asistencia de certos grupos para representaren é tamén un erro dos organizadores, ,anque neste caso tamén haxa que Incluir aos grupos. Enfin .••

O MARTES DO DESPRECIO Mals sería na xornada do martes cando a Indignación se rapoderóu dos compoñentes dos grupos polo que consideraban un desprecio ao Teatro Gal ego. Para ese día estaban convocados a unha xuntanza de traballo o conselleiro de cultura da Xunta, os catro delegados de cultura e representantes das comisl6ns de cultura dos concellos e Diputaci6ns.

Pols ben: non se -present6u ningún e tan 56 dous excusaron a sua aslstenci-a.

Representantes dos grupos -reuníronse para redactar un duro comunicado no que protestaban polo tal desplante. Mal, mui mal estaban as cousas. Gracias que logo Artello anlm6u 80S teatrelros cun es-

r I

pectáculo sorprendente poi a sua candade, realización e feltura. E A moi-a, pala nc~ite, tampouco estivo mal de todo.

o mércoles e o xoves nin A. Vi-c loria de Vigo nin Teatro Libre de Ferrol se personaron para representaren os seus espectáculos. E o que pOdía ser un novo cabreo palióuseen grande medida gracias á xuntanza de traballo do xoves pola tarde cos parti-dos políticos. Poucos asi-sUron, mais non estivo ma,1 e tiráronse ·algunhas conclusións váJl'i,das. Vexamos.

PARTIDOS QUE VOTAN TEATRO A agardada xuntanza coas forzas políticas e sindicais respostaron ANPG, MCG, PSOE e UPG. Roberto Vldarl, en representac-ión dos grupos, pasou a facer unha semblanza xeral da situación do Teatro Galego e sinalou a necesidade de contar coa axuda dos concellos.

L'ogo das c:orrespondentes presentacións, a representante rdo PSOE (Margarita Val derrama) fixo un ha anállese do teatro de hoxe 'afirmando que a súa función está manipulada e que se debía tentar facer un teatro popular que recollera a problemática do povo, cunha orientación municipa'lizada, de xeito que os concellos crearan -as condicións axeitadas para -a formación do público, hoxe mol escaso.

UPG fixo ti,"capé na normalización da lingua, que debía ser reivindicada polo teatro como punto de partida.

ANPG (representada polo autor Manuel María), logo de tacer unha 'lúcida aná'¡¡'se e historia do Teatro Ga'lego na posguerra, concretizou os seguintes obxetlvos: normalización do Teatro Galego como un paso máis dentro da normao(ización cultural, teatro que debía ser popular, de clase e en lingua ga'lega; asímesmo 'institucionalizar a Mostra de Ribadavia, que debía ser aberta e contar cun estatuto elaborado por Abrente, grupos, autores e asociaclóns culturars. Fiflalmente suliñou 'a necesidade de acadar subvenc-ións, anque aquí a capacidade dos municipios é pouca e limitada, agás nas 7 princlpáis cldades galegas.

«Rúa Viva», coa Oposlclon , no seu día, do BNPG).

Os grupos pediron coherencia.

En distintas intervencións R. Vidal falou de coherencia e consecuencia dos grupos de teatro que mesmo se cuest ionan os circuitos comerciais existentes, cousa que non fan os out ros eidos da cultura; a situación case humillante dos protesionais de teatro, esqueci.dos como traballadores que son por partidos e s;';¡dicatos; o importante papel que poden desempeñar os concellos tacendo a proposta de consegu ir unha representación mensual nos concellos de menos de 80 mil habitantes e cinco nos de máis.

Os representantes -que estiveron case sempre de acordo entre eles- remarcaron os condiciona~ mentos políticos e económicos dos concellos, coinci-diron na necesidade de subvencións ao teatro e amosaron a súa boa disposición de querer axudar, anque o cómo debíano decir os grupos.

Ao 'Iongo da xuntanza foran saín do contradicións

Por fin se quedou nunha nova xuntanza en Santiago na segunda quincena de Outubro -posiblemente o día 18- para en levar conxuntamente, grupos e parti-dos, unha proposta aos concellos. Os partidos políticos presentes comprometéronse a con-

da esqueroa nosconcellos con respecto ao Teatro Galego, principalmente en Vigo (600 mH pesetas para unha compañía española e nada para grupos galegos), Santiago (onde o PSOE se opuxo a unha alternativa de Teatro Municipal) e Ourense (caso

vocar ás forzas ausentes así como a -votar a proposta conxuntamente elaborada nos concellos e diputacións nos que contan con representación (PSOE mesmo otreceu a posibilidade de levar o tema ao parlamento, e a súa representante sinalou que a pro-

MCGapenas rinterveu pols tívose que j.r axiña.

Ao parecer houbo un erro no súa convocatoria.

- 5 /'

11 'antlterror,ista, asr como . 'a ':libera'ción . i nmediata : dos nacionalistas presos e a amnistía total. Léuse unha carta de Méndez Ferrín á AELG e os as'istentes amosaron o seu rexeitamento do Estatuto de Autonomía, afiormándose que as negoci'acións que estaba a haber do mesmo xunto coas detencións supuñan unha man iobra para ,desprestixiar 'aos sectores naci'onali,stas ma'is compromeHdos e tentar dar pulo a un Estatutto que constitue 'unha aldraxe a Gallcla.

Xuntanza que duróu mais de dúas horas e, 80 remate da mesma, sóubose do tras'lado dos nacionalistas a Madrid, polo que se acor'dóu tamén ' protes tar por tal fe ita.

posta debía ser xeral e "ogo concretizada naigúns concellos concretos, como o de Vigo).

Veremos, Don Saturlo seu pró~imo poslbel para

pois, o promete número o nos'o

que pasa o 18 de Outubro. ocuparse desta xuntanza no e ogallá sex'a o máls positl,va te'atro.

TODO QUEDOU NO AIRE ~a desde o comezo da xuntanza entre os grupos ,e as entidades culturais se veu que non serfa doado en entendemento. Mentras que os primeiros esperaban que foran os segundos os que expuxeran as s'Úas alternativas de 'axuda e colaboración, éstos, que man'ifestaron descoñecera problemática do Teatro Galego, esperaban en troques que foran os grupos os que expHcaran cál é a situación déste e céles os seus problemas e necesfdades.

Sobre as 7 comezóu outra xuntanza entre Abrente e os grupos para trataren de negociar o Estatuto da Mostra elaborado por di'stintos representarltes de grupos e 'apoiado por nove dos participantes. Xuntanza mui curta pais Abrente se negou a calquer ne gociación por consi'derar o tal Estatuto Inaceptabel, co que 'os grupos optaron por abandonar a xuntanza.

Logo de tentarse, con pouco éxito, definir o tipo de relación que poderra haber entre as enUdades e o teatro, chegou por fin a prlmelra alternativa concreta, é que deu lectura o seu portador, vencellado ao BNPG. Tal alternativa contempla a poslblJldade de crear un Centro Nacional de Teatro Galego, que serra a un tempo centro de coordinación e de preparación de actores con carácter permanente, e que poderra ofrecer con periodicidade ooras dos nosos autores. Ese Centro Nacional de Teatro Galego serra apolado por todas as entidades culturais e Instituclóns.

Rematada esta, -representantes dos grupos teatráis firmaron un comunicado de repulsa polo trasla do dos nacionalistas :a Madrid. Sería tamén neste momento cando se 'acordóu suspender a representación da noite para amasar tamén a súa solidarldade cos devanditos detidos.

Sobre as 8 do serán houbo unha representación de títeres non prevista no programa e incorporada a última hora.

E pala noite foi cando todo estalóu: 80 saberse a decisión de non representar o espectáCUlO de Troula -que xa o tiña montado e que prometéu tornar a Ribadavia para representálo gratuitamente, datándose esta representación no venres 26 de Setembro- Abrente e o público amasaron o seu disgusto; Abrente por non IIe ser comunicada esta de-

En "elación con esto, o crítico Pedro Barea, do Pars Vasco, declarou que en San Sebastián se val crear un centro dramático balxo o auspicio da TV vasca. Eso contribuirá ,a crear as condiclóns básecas para rea,lIzar programas dramáticos propios.

Flna:lmente se acordou convocar unha nova xuntanza, pendente de se datar, para a que os representantes das entidades pediron a elaboración dunha orde do dra.

cisión e o público porque quería ver o espectáculo.

Todo rematóu, pois, cunha deplorabel discusión e malentendidos tras os que o futuro da Mostra de

DOMINGO PARA ESQUECER E por fin chegamos ao domingo. A xornada última, de non se ter celebrado , de seguro que o noso Teatro non 'a ía estrenar.

I I I

l

As 4 da tarde houbo unha xuntanza de distintos sectores da nosa intelectua'lidade, convoca'da pala Asociaoión de Escritores' en Ungua Galega, e na que se tratóu sobre o ,tema dos detidos. Acordóuse tormar 'un com ité de solidaridade cos presos e f'Ífmóus'e un comunl'cado-carta manifestándose' poi a 11bertade de expresión e '8 derogac'ión do decreto-Iel ~

6 -

Rlbadavla -por se non o flcara xa na xuntanza das i- ficóu mul gravemente ameazado. Falta agardar a unha xuntanza dos grupos prevista en prIncipio para o 28 de Setembro e que se retrasóu para o 5 de Outubro. Dela Informará Don Saturlo no seu 'próximo número e nela agardamos que se tomen Importantes decislóns con respecto ao noso Teatro.

A _XEITO DE CONCLUSION E un has notas para rematar sobre o que fol e supuxo esta VIII Mostra do Teatro Galego: -Vi use moito público 'ateigando todos os espectáculos e que 'aplaudíu a rabiar ao remate dos mesmos. Esta foi un ha constante en case todas as representacións.

-Observóuse un 'avance do noso Teatro en todos os aspectos: tanto no plano temático como de medios e Interpretación. Este avance véuse en todos os grupos, tanto amadores como profesionáis.

-Destacar tamén o excelente ambiente de traballo, cooperación e ente demento entre os grupos esquecendo posíbeis diferencias. A este respecto hai que suliñar, non obstante, o feito de que nas xuntanzas con partidos e entidades culturáis só se levara un cuestionario e non se presentara un informe da situación e problemática do noso Teatro agardado por moitos 'interlocutores dos teatreiros para determinar posíbeis solucións e alternativas.

-O tema por excelencia desta Mostra fo l o da morte e a crítica social, e víronse menos obras Infantís que en edicións anteriores.

-Os debates das noltes estiveron mal plantexados e non respostaron ao Interés que se agardaba deles.

Moitos temas foron reiterativos, superrepetidos e Inúteis, caéndose en vellos tópicos e aportando menos do que era de desexar e esperado.

-A organización non estivo á altura das circunstancias e cecáis a moita xente IIe veu demasiado ancha esta Mostra. Nos próximos anos, de celebrarse, habería de buscar novas formas e métodos.

-E dúas notas fináis: esta fol a Mostra dos comunicados anque, desde aquí, eu pregúntome se hoxe serven para algo. E a nota mais negativa desta Mostra constituea o feito de que peHg re a sua continuidade en Ribadavia. Coi do que hoxe é necesario que a vila do Ribeiro siga a organizar este acontecemento. Nun futuro, queagardamos mais cobizoso, xa se verá. Mals delca entón compre unha solución de síntese ou do que se quelra pero que garantice a continuidade da Mostra en Ribadavia. De non soceder esto, e ogallá me trabuque, moito me temo que o noso Teatro pode ría levar un grande golpe do que co tempo se arrepentlrla.

XOEL GOMEZ

N. da R.: Cando este número de Don Saturlo estaba a piques de entrar no prelo chéganos a nova . da suspensión do espectáculo de . Troula en Ribadavia " o día 26 de Setembro.

EN PERCURA DA SAlDA DO CIRCULO A VIII Mostra delxou tras sí unha morea de expectativas e interrogantes de tal magnltude que se pode asegurar que os seu s ecos e consecuencias persistirán aínda langa tempo.

Baixo a luz dos focos, a xente de teatro delxou constancia de se atopar nun proceso de superacl6n que, de continuar, o levará a acadar cotas Insospeltadas. O comentario que sigue é unha primelra aproximación de Don Saturi'o ao seu bon facer xeral c:<l hoxendía.

COMEZO PARA COBRAR fOLGOS E xa temos en escena ao prlmeiro dos espectáculos da Mostra: «O retábulo da peste», de O Facha, inspirado no fi'lm «O sétimo se lo», de Igmar Berman. Tema: o medo á morte. Un cabaleiro que volta das cruzadas (século XIV) chega a un país asolado pala peste. O cabaleiro concerta un ha part ida de ·axedrez coa Marte, pérdea e atópase envolto nun p ranto macabro. Os personaxes láianse, pregan , perguntan ... O malo é que apenas atinxen que interese o que din. O fi.lm, ademáis de xogar con signos, está feito de mar, rachas , pó, arbres, vento.

Imaxes que constitúen un ha apoiatura esencial, pois é no plano formal, cecais máis que na temática, onde reside maiormente o Interés do film. Ao ser elementos físicos non tras'ladabeis ao escenario, ¿como suplir a súa ausencia? Tarefa difícH, pois, dar coa expresión formal escénica axeitada. E non queremos decir que o trabaLlo de O Facho careza de mérito, que sí o ten , senón que escolleron o camiño máis difícil que podían ter escollido: quedarse no film.

Lástima que non tentaran actualizar o seu espectáculo facendo , poñamos por caso, a transposición temática ao noso tempo, coa ameaza da aniquilación atómica pendendo decote sobre a humanidade. Si a peste era a anguria de entón, 'a de agora é a ameaza de exterminio total.

parti'Oipación» do espectador, Pol~ cando: ,éste , s,e atopa n o Edén, xa danzando tO'lamente, xa converHdo en protagon ista de «o momento máis feliz da sú a vida» , ¿non está consentindo, s'in' se 'd ecatar delo, en perpetuar o que se está a cuestionar? Si a nosa interpretación é atinada, é obrigado calificar de mol coherente á solución escénica. Logo, a coherencia serf'a o seu punto forte , o punto feble.

e

unha certa amblgüedade

UNHA MITADE VISTA E NON VISTA «o Agnus Dei dunha nai » é a ópera prima de Mari-GaHa, grupo profesiona'l instalado recentemente entre nós. Un ha nai', converti'da en carceleira da súa filia, instrumentaliza 'a reHxión para exercer o dominio s+Colóxi'c o e físi,co sobre ésta. Di'ríamos que no fondo temos, pois, a 're'lixión como obxeto de alienación e opresión espiri1ual e físi'ca. Drama de xenreiras contidas, ~oi1as xordas, violencias, nunha atmósfera escu ra e tensa. Boa ambi'e ntación, a cui'a criación contribúen moi eti'cazmente os panos negros -algún dispostos obHcuamente para suliñar a inestabHidade-, os obxetos ilit úrxicos degradados, as -luces esmorecidas, as percusións que xurden paseniñamente da escuridade. E 'Iogo está a interpretación , que nos parec'eu o mellorde tod o. En suma un conxunto 'de elementos que cumplen perfectamente a súa función ao servicio dun texto ben estruturado, cu i'os valores dramáticos superan nidiamente aos 'literarios. Entre os elementos formais hal a'lgúns tomados de «A orxía», de Buenaventura, espectácul-o no que tomaran parte os autores de «O Agnus Dei dunha nai»: Dorotea Bárcena e Xulio Lago.

O Taller 1 de EscO'I'a Dramática Galega representO'u «Edén», de Manuel Lorenzo. O autor ensaia aquí unha 'Ienguaxe teatral novedosa, da que se val para tentar unha reflexión encO'I da famNia e a súa problemática. Un ha fami'l+a burguesa arquetípi'ca, composta dos pa'is e un ha filia , posuidora, como compre, dun Edén privado, é o obxeto da reflexión. Con estes elementos humáns mínimos xa estamos di ante docO'nfH10 entre xeneracións, que no seu desenrolo vai revelando as condutas , e estas a súa vez os factores moti'vadores : relacións sexuais, falsa moral, hipocresÍ'a, 'arelas de dominio... E tO'do esto nun marco concreto, no Edén, paradiso de eterna feHcklade e refuxi'O da súa miseria exis.tenc'i'al contra un mundo «en descomposición». Porque a fami<Ji.a, 'amáis de perpetuara súa especie, tamén quixera perpetuar os ,seus sagrados fundamentos , articulados en' leises desde o principio dos tempos. Palabras, palabras, palabras .. . e o absurdo. Revelar o que ha! de segredo, . amosa'r o que ten de oculto, abrir o que se mantén pechado. Un proceso que comeza no texto, que prosigue na interpretación Ido actor, que culmina n'a ' posta en escena. Sí, -a brir o pechado non só para facer .ylsibel o 'i nterior, senón tamén para entrar neL Abri'f o Edén escénico para que o espectador, si así lIe prace, se 'intrO'duza decididamente nel. Vista así a función do 'e spacio escénico, 'o de «Edén» val máis aló de ser un mero «instrume.1to de

«Tara-rá-chts-púm» é un xogo no que participan actores e nenos a partir '<Iesta Idea: un rapaz que querendo ser pai'aso perde 'a rtsa. Un ha serie ' de historias tais como a do lobo amigo, a do foguete espaci'a'l, a da l úa, e, cómo non , a do circo estimu'Ian a ,i maxinación dos nenos, que no decorrer da representación van dando ao -rapaz pistas que lIe axuden' aatopar a risa perdida. No espectáculo hai tamén mús'ica e canclóns compostas expresamente para él. Traballo de creación colectiva do grupo Artello, que tivo unha acollida unánimemente favorabel.

Osas,istentes coinckliron en destacar a frescura, a espontane,idade, a ledici'a do espectáculo, que acadou pl enamente 'un o bxeti vo primordi'al neste xénero: a participación aberta do público infantiL Laiámonos de non ter asisHdo a ese espectáculo, que convirtiu a Artello nunha das revelacións da Mostra.

Aimposibi'lidade de presenciar as actuacións de A Farándula,cunha peza 'Infantil; de Arnoia, con «VIda e morte do Antroklo», de Cami'l o Valdeorras; e da A.C. de A Estrada, con «Os monifates», impfdenos comentar os seus espectáculos. Sobre as ci'rcunstanCÍ'as que determinaron 'a suspensión de «Anastás oua orixe da constituc'lón», de Troula, xa se falo u anteriormente.

O espectáculo presentado por Ditea constou de dúas pezas: «O mariñeiro» e «O escolante», de F. Pessoa e N. Saito, respectivamente. Sin trama, sin 'a cción, cun diálogo mO'nótono, «O mariñei'fO» é o «antiteatro por excelencia», según definición propi'a. Moito máis 'interesante foi «O escolan1e», unha «farsátira», como se 'anunci,a no programa, baixo a forma de choqueiro divertimento, que tenta poñer en so'lfa algunhas dascondiclóns en que se des'envolve o ensino de hoxe. Teatro crítico

~onxe

de ca'l quer

moda, culos Intérpretes, que derrocharon' entusiasmo e slnceridade,conqueri'ron con todo merecemento o , ap'lauso do público.

«A fábula da fonte e 'a raposa», de M. Cariñena, representada por Malveira, éunha obra ,que parte dun tema Interesante e de actuaNdade: Q papel co-

lonizador e os métodos de- imprantación das multinacfonais. O malo é que o seu desenrolo dramático carece dunha estrutura axeitada, e así a acción 'vai perdendo Nui·dez e farse excesivamente re iterativa.

Lásti ma que o desexo dos compoñentes de Malveira de ofrecer un ha obra de interés testemuñal non se vira favorecido polo texto, pois o que é eles a posta en escena co fdá rona moito máis que out ras veces.

A ETERNA DONA DA NOITE, TEMA DO REMATE Dúas caras ten 'a 'in'dustrialización : unha surrin· te e outra tristeka, a de quen se beneficia dela e a de quen a ~ofre, a de a comedia e a traxedia. En «Memorias de mortos e ausentes» o autor, Roberto Vi'dal Bolaño , amósanos a segunda. A vítima esta vez é unha aldea enteira que vai desaparecer esnaquizada baixo ·as gadoupas do «progreso». Un home, Xan , decide morrer coela, e a derradeira noite revive o pasado xunto cos mortos e ausentes da aldea, 'integrantes dun cortexo da Santa Compaña, mentras agarda o mencer, mentras 'agarda a cita coa morte. Non é, pois, ún'ecamente unha historia de mortes, senón tamén a historia de moitas miserias que sofre o galego que vive da súa terra. Xan é o eslabón que vai encadeando os diversos «sketchs», que se suceden como unidades dunha acción , dramática que sigue unha 'línea tensional xa ascendente, xa ,descen'dente. Un espléndido exemplo de tensión dramática en levada ao máis aolto nivel é «O berro». Ignoramos quen é o autor deste relato ----Iembremos que Bolaño empregou textos de diver-' sos autores pra compoñer esta obra-, mais a dramatización do mesmo amosa a súa peculiar forma de criar un ha acción dramática que, ,Ionxe de aca-

cena que é case estática. O tino con que están feitas as 'devanditas escenas palian as insuficencias doutras, e as í «Memor;as de mortos e ausentes» constituiu un dos mellores espectáculos da Mostra e Tragallo outra das reve lac ións.

Tamén a morte, agora por su ic idio, é o tema central de «Bailadela da morte ditosa», a segunda obra de Roberto Vidal Bolaño representada na Mostra, anque a primeira no tocante ao orde. Si en «Memorias .. .» é a morle en re lación coa nosa tradición cultural e relixi osa o punto de arranque para a exposición e a denunc ia dunha parcela da nosa realidade, éstas fanse en «Bailadela .. .» a partir dunha forma de morte que acada entre nós un alto índice: o sui'c idio (ver entrevista co autor). A morte por suici'dio é, na concepc ión dramática de Bolaño, a Ma rte Ditosa, «a am iga que acude na nosa axuda can do a chamamos, permitíndonos realizar o último exercicio de libertade, provocad o case sempre pala falta de libertade existencial». ~ por eso polo que a Marte Ditosa se representa por unha figura que é a un tempo afabel e témera. A tolemia, a soidade, o fracaso , a doenza sen remedio, a xuventude perd i'da son os temás secundarios escoll id')5 para desenrolar o tema central dunha obra que ta:l~ ,l Sf>r testemuñal, analítica. Esta abranga sete historias que acaecen ao longo dunha noite , nun cruce de camiños, sobre un fondo luar no que se perfi:a un cruceiro central e máis un albre murcho , sobre cuio esquelete as pegas anuncian a presencia da morte.

Formas e volumes, pois, de marcado carácter mítico e sinxela interpretación sim bólica, que se destacan polo efecto dos contraluces -a lúa constitúe unha fonte de iluminación de tonos cambeantes

decismos estere is, funciona extraord inari'amente ben cando éinterpretada como compre, cando nunha acción dual, como neste caso, cada actor recibe do outro a forza da súa 'acción, e 'así a carga tensiona'l vai medran'do e medrando até acadar o climax. Logo, unh'a transic,ión obrigada, sen ocultar que ao cabo aquelo é un arti'f icio , favorece o dis-, tanciamento emociona'l odo espectador. Este acerto e máis out ros quedaron patentes ao 'Iongo de varios «sketchs», ta'is como «Hai un ha muller que agarda», «Cómo se ten que chamar maíz ao millo» , «O ramo», «A fe i'ra» , que é, ao noso ver, on'de cecáis os acertos se xuntan en maior cantidade. O drama do 'Iabreque 'acude á feira turrando dun anima'l, o boureo e rebuJ.ir dos feirantes , Q colorido pintoresco están sintetizados e expresados admirablemente pola adi-

90

viña coa súa inflamada denunci'a - arenga , polos borboriños e berros ,das vendedoras e o axudante , po'los : cambeos de ,luz que imprimen dinam ismo a un ha es-

-__9~ ::-

1

( ven da páx. 15)

-A realidade actual do pars non debera permitir a existencia de seis ou sete grupos profeslonals bos.

Esto en termos de caHdade, e en termos económicos xa o aseguro ·agora mesmo, non permite a exlstencl'a de seis grupos de teatro profeslonals. Pero falando en' ter.mos de ca:fidade, a existencia de seis núcleos de xente de teatro lastra as poslbl·lidades de que o teatro galego neste momento poidera sumin istrar unhos productos que tiveran auténtica enti'Ciade. Así, o exemplo deste traballo conxunto podería, de cundir, proporcionar dous ou tres grupos de teatro auténticamente importantes en Galicla, e por suposto fora dela.

-Si se consegulra chegar a ese tope que tI consideras ideal, ¿sería posibel acadar unha profesionalidade digna?

moi benaproveitada- nun espacio que se :adentra entre o públ i<:o. Este espac io permite establecer unha espedal ·relación situacional de primeiro - segundo p lano entre os personaxes. Benfadado o emprego do Alalá, canto de 'Ionxana raigame popu.lar.

Acompañado pola's percusións do bombo, expresa a serenidade que sigue á toma da decisión final. En suma, un espectáculo sóHdo , <:obizoso, de moi alto nivel , que amasa as grandes posibi'lidades do Teatro do Estaribel , pero que ao naso ver adoece dun detecto importante. Un ha anál'ise 'Clramática non é un ha análisecentífica. A primeira non debe ser máis que unha 'interpretación, da que ,tamén o espectador debe ser partícipe. Entón non 'Ciebe aspirar ·a ser exhaustivo, senón sintetiza'Cior ou selectivo. Decir o mesmo en menos tempo, ou -resolver máis breve. mente o que pala súa forma debe ser breve, ou evlta·r que unha introdución, que polo común carece de datos previos , abrigue ao espectador a un esforzo mental superior 'ao que compre, son factores que xogan un papel importante. Debi'do ao método seguido polo Estaribel no proceso de criación do seu espectáculo, 'ignoramos si o 'apuntado é da exclusiva respons'abi'li'Ciade do :autor do texto, mais xa en «Memoria .. .» poidemosobservar a mesma tendencia, 'anque atenuada. Naturalmente, esta é unha consideradón circunstancial que non impide que cons·ideremos a Bolaño <:omo un dos primeiros autores do Teatro Galego. En <:erta oIiña, o valor máis firme.

CODA A vista do presenciado na VIII Mostra podemos afi·rmar que o Teatro Galego, con todos os seus defectos e carencias, :avanza 'Ciecididamente polo camiño da súa s·uperación. Factor de decisiva importanc'ia é que tanto aut0res --na·lgúns casos integrados en grupos- como directores, actores e técnicos s·on conscentes da necesidade de conxuntar os seus esforzos para acadar obxetivos cada vez máis cobizosos. Cremas que hai entre eles va'lores dos que cabe esperar moito, e si non quixemos citar nomes -salvo os que eran 'ineludibeis- fol por evitar esquecementos inxustos. Xa haberá 'ocas·ión de ocuparnos deles noutros números de Don Saturlo.

C. LEDO

-Goido que é posibel porque eu son un ha realidade. E posibel desde un sentido da austerldade bastante grande e desde unha forma particular de entender a vida. Esto non quere decir que eu estaña a gasto coa vida que o teatro me permite levar neste momento, pero tampouco me costa excesivo trabailo asumilo qulzals porque teño certos problemas resoltos que outra xente non ten. Refírome a problemas como o da viven da ou como o de rec ibir en comida as becas fami'liares que eu lIes ch~rn:>.

Entre eso e entre que o traballo d:> gru¡;o en que estou estános permitindo cobrar do arde das v¡n~e mi'! pesetas, pois vaise vivindo. Unha forma de vida nin mellor nin peor que a dos demáis. Ganare:no3 pouco diñeiro, pero fa'cemos o que queremos.... alnda que non o fagamos como qulxéramos.

Librería

DELTA MERQUE LIBROS GALEGOS

Rúa da Coruña, 7

o

Ferrol

'\

'A ~' MOSTRA 'VISTA POLOS SEUS PROT AGONISTAS PAROLADA A CATRO VOCES No último día da Mostra Don Saturio qulxo facer balance da mesma, pulsar a oplnl6n dos grupos de Teatro Galego e mirar de dar unha vlsl6n da sltuacl6n deste medio na GaJJcla de hoxe. Por eso falamos con Eduardo Alonso (Estarlbel), Antonio Durán uMorris» (ArteJlo) e Antonio SIm6n (Troula). A pesar dos nosos fntentos non poldemos falar con ningún representante dos grupos amadores. Citar, eso sf, a TagaJlo, que estaba Invitado para asistir a esta táboa redonda e non se present6u logo de prometer a sua presencia: Estas son, pols, as oplnl6ns dos que respostaron á nosa chamada.

Don para foron tico,

Interlocutores

Saturio.- Cando s6 faltan idous espectáculos rematar esta Mostra *, ¿cáis vos parecen que os 'aspectos mais destacados, no plano temádo visto até agora?

Antonio Sim6n_ Eu non vln todos os espectáculos, pero paréceme que destaca o da Escola Dramática con ese tema da fam ili'a , co enfrentamento de xeracións dentro do que é a familia. Paréceme que é, dentro do Teatro Galego, un tema novedoso en sr e pola manei·ra en que se trata.

Eduardo Alonso_ Cando xa Iba pasada asr como media Mostra, comenz6u a discutirse sobre os temas dos espectáculos. Un dos puntos en que se coincldra era en que no Teatro Galego únicamente se fal aba de mortos. Aínda que eso era certo no caso do noso espectáculo, e tamén no de O Facho, e despols no de Tagallo, ao día seguinte Artello demostr6u que eso non sempre era así. O seu Teatro é alegre e nel falase non da morte sen6n da vida.

Morrls_ Non engado nada novo ao que dixeron Ant6n e Eduardo, cuias manifestaci6ns están apoiadas polo que se opln6u nos coloquios. Empeza a haber xa un ha variedade temática cada vez maior.

Don Saturio.- ¿E no plano formal?

-'

A. Simón.- Neste plano habería que destacar tres cousas : ·a prlmeira é o tremendo 'avance a nivel escenográfico , de i·luminación, de espacio escénico ...

Outra. o espectáculo dun grupo 'amador como Taga110, que acada un nivel totalmente profesional, presentando un espectáculo dunha calidade que flrmarra calquera dos grupos profeslonáis E a tercelra, o intento de querer enlevar o Teatro Galego a unha estética urbana, máis cidadana. Esto p6idose ver por exemplo no espectácu·lo de Malvel·ra, no que se obse rva a necesidade de ·ter que mostrar escenas ru-· ráis xunto con escenas . urbanas.

..,. 11 -

Eduardo_ Hal que destacar un esforzo xeralizado que persigue acadar unhas cotas de calidade superiores e que sup6n esforzos moi grandes por parte de distintos grupos. Mentras que en Mostras pasadas aparecían un ou dous espectáculos que destacaban moi por riba dos outros, eso xa non acontecéu nesta Mostra.

Morrls.- .Ailgúns dos espectáculos desta Mostra caracterizáronse polo afán de búsqueda de innovacions estéticas, que se traduce nun avance global do Teatro Galego. E evidente que os grupos están a buscar unha forma propia de linguaxe teatral, unhas veces mais conseguida que outras. Un caso claro é o da Escola, cuio traballo é un exponente claro do devandito. Non sai se realmente está conseguido, pero está nesa liña de traballo. que é o importante.

Sería conveniente que nas próximas Mostras os espectáculos presentados foran menos, pero de maior calidade.

Don Saturio_ Tendo en conta o dito até agora, ¿cáis foron os espectáculos que mais aportaron en conxunto?

Eduardo_ A mín o espectáculo que mais me interes6u, pois sup6n case un ha leci6n pola sua frescura e imaxinaci6n, foi o de Artello. Tamén resultóu moi interesante a aportaci6n de Tagallo e por suposto a do espectáculo da Escola e o de Mari-Gaila.

Quero citar tamén o de Troula, que xa o coñecía.

A. Slmón.- Eu non vin o espectáculo de Artello, pero no sentir xeral é un dos que mais aportóu. Non obstante , considerando os aspectos temát ico e foro mal, o espectáculo que mais aportóu. aínda sen gustarme, foi o da Escola, pois anque non me interesa o texto nin a historia é o mellor exponente do que pode ser un teatro innovador, diferente do que se fixo até agora, pois traballar entre o público buscando a intervención directa de éste paréceme a aportaci6n mais importante na traxectoria do noso Teatro.

Morrls.- Estou bastante de acordo co que, no referente á Escola, opin6u Ant6n Sim6n . Para mín é o indicio de algo que se aveciña , si ben é unha forma de traballo que non está nin moitís imo menos consegui·da. As aportaci6ns que pode facer por exem-

plo o Estaribel 'levan outro sentido, un dos cáles sería o tocante 'ao espaci'o escénico. O «Tararáchis-pum» pode facer aportacións de tipo pedag6xico e didáctico de cara 'ao Teatro Infantil.

Eduardo.- Eu engadiría que o traballo de MariGaHa contén aportacións interesantes no que se refire ao traballo do actor.

AS XUNT ANZAS DE TRABALLO Don Saturio.- Parellamente aos espectáculos celebráronse duas xuntanzas -con .partidos políticos e entidades culturáis-. ¿Respostaron éstas ás expectativas postas nelas?

Eduardo.- Penso que unha das cousas mais importantes que se fixeron foron as taboas de traballo, Foron 'Importantes, mais non todo o que se quería.

A. Sim6n.- Para min despréndense duas conclusi6ns 'fOtundas e c ategóricas. A primeira é as ganas e a capacidade de traballo que teñen os grup<:s.

ICOmO mostra eí 'están as taboas -redondas das que se fará un boletín de 'información que se distribuirá a todos os que o queiran ter. A outra é o desinterés e a desinformación da Administrac ión nas persoas dos seus 'representantes, como poden ser as diputa'ci6ns, os 'delegados de cultura .. . ou cargos menos po'líticos táis como a Fundación Barrié , a Real Academia... que amosaron ter unha desinformación espantosa do Teatro Galego , cecáis a manifestaci6n cultural de máis forza neste momento na nosa Terra.

Morris.- Coido que esta Mostra déu ocasión aos grupos de .afondar en temas comúns. Qued6u de-

- - lZ.:

mostrado, e mesmo claro nos cO'loqulos, que o Teatro Gale.go non é s6a Mostra de Rlbadavla. Mals esta Mostra pode servir de punto de partida para o traballo que se desenrole ao longo do ano.

Eduardo_ Nase sentido as xornadas de traballo supoñen o comenzo dunha sistematización do traballo conxunto a nivéis te6ricos e prácticos.

Don Saturlo.- Así pois, se tivérades que facer un ha valoraci6n de conxunto da Mostra, ¿c6mo sería?

Eduardo_ Na miña opini6n púxose a prlmelra pedra dun traballo conxunto, agora hal que seguir avanzando. O Teatro Galego non pode discutir só a sua funci6n senon tamén aspectos estéticos, Investigación de cara ao actor, a escenografía, a iluminación ... Est6u certo de que son cousas que se seguirán discutindo.

Morrls_ Boeno, penso que esta fol un ha Mostra positiva que deberá servir para seguir a traballar.

Don Saturlo_ Un <los aspectos mais positivos desta Mostra foi a superación dos grupos en todos os órdenes. Non obstante séguese a notar unha certa falta de ,base ...

Morris_ A cuestl6n' está en saber cómo superar esa faUa. O que sí está daro é que os camiños seguidos polos grupos son distintos hoxe en día, e as súas formas de trabaJlo pl'antexarían uns requerimentos de formación moi distintos. Sería desexabel organizar cursiños, etc. , pero é un problema de difícil solución.

Eduardo_ O tema dos cursiños xa foi abondosamente debatido, e qued6u ben claro que non pode ser esta a soluci6n dos grupos. Durante a celebración' da Mostra non todos poden estar presentes.

Habería a posib¡'¡idade de que os grupos con menos posibj.¡idade de asistencia destacaran a un ou dous membros e que estos despois transmitisen o recellido 'aquí, pero esto non tería molto sentido pols serían meros intermediarios.

A. Slm6n_ Penso que podería concebirse o traba110 de investigaci6n conxunta organizando seslóns nas que participaran integrantes de dous grupos concretos, Intercambiando experiencias e Investigando conxuntamente. Outra posibilidade interesante, se houbese cartos sobrantes da Mostra, sería a de contratar a dous ou tres especialistas que durante algún tempo se trasladaran aos lugares de residencia dos grupos e traballaran en estreita colaboración coeles.

A REALlDADE PROFESIONAL Don Saturlo_ Hoxe en día hal seis grupos protesionáls 'actuando en Gallcia, ¿qué opinandes de és ~o e qué posibi'lidades teñen de subsistir dignamente?

A. Slm6n_ Atendendo ás cifras parece Imposibcl, porque tamén hai grupos amadores que ocupan o seu espacio, case tanto coma nós. O que se polda manter seis grupos profeslonáis depende do aumento do número de funci6ns, que hoxe é <lunhas 500 ao ano. Galicia ten capacidade de futuro para absorber todo o que se está facendo, e se cadra aínda mais. Pero hoxea realidade é que as condici6ns son ,limitadas. Creariase un ha mellor infraestructura se a xente que organiza espectáculos se metera nos mlolos a conveniencia de que os espectadores pa-

garan unha entrada, xa que os que traballamos no teatro somos profesi'onáis que vivimos desto coma pode vivir un fontaneim ou ·un ebanista, poñamos por caso.

Eduardo.- Bueno, a supervivencia non é doada. Hal que ter en canta que dos 'ingresos dun grupo só o 50 por cen revirte en xornáis. O resto é para amortizac ións de mate riáis e <lesplazamentos. E o que cobra un grupo por función osci'la arredor de 35 mli pesetas , e algúns por menos, como A Farándula, que vai por 20 mil.

Morris.- Nós ternos dous espectáculos infantís po·Ios que percibimos entre 35-40 mil. Tense falado da con veniencia 'de que os grupos discutan as condiclóns básicas de contratación, porque os entes contrat antes adoitan xogar coa confusión que existe entre os grupos, resultando todos perxudicados.

A. Simón.- Boeno, e si a subsistencia para un grupo profesional xa é difícil, o sería moito mais se aínda fixera Teatro Infantil. Os prec ios deste xa se sabe que son distintos porque se ,leva a colexios ande mo itas veces non hai cartas para pagálo, ou ás AsoCÍ'ac ións de Vec iños, ande os nenas non pagan taqu illa.

SUSCRrCIONS

Eduardo.- Respecto á subsistencia de seis grupos pro fesi'on áis, eu engad iría o segu inte: o ano pasado os grupos profesionáis e non profesionáis ingresamos uns 10 millóns de pesetas, un pouco pasados, sen contar subvencións dos Min isterios que así serían uns 12 millóns langas. Esta cantida·de repartida entre os 6 grupos profesionáis só daría uns 2 milIóns .para cada ún. E se desta cantidade deducimos o 50 por cento de gastos de infraestructura e manten imento, quedaríanos un millón pra repartir entre os 5 ou 6 membros de cada grupo, o que supón unhas 150 mi·1 pesetas escasas ao ano. Entón, esos 10 millóns non permiten a subsistencia dos 6 grupos. Penso que Galicia ten que invertir máis en Teatro, a sua infraestructura o permite e ademáis esos 10 mi llóns aparecen cando os grupos se profesionalizan e forzan a situación. Proba delo é que dende entón a contratación é o 300 por cén superior cuantitativamente. Daquela, os grupos profesionáis están a crear a estructura que no futuro permita a existencIa non xa de 6 senon de máis.

A. Siman.- Tamén hal que dec ir que os profeslonáis do Teatro Galego se sinten auténticos trabalIadores porque, aparte do seu traballo como actores, cargan e descargan , a veces por sitios imposfbeis, e fan de carpinteiros, pintores, costureiros ... xa que todo o que compoñen os espectáculos o fan eles. Lago, tende en canta que por exemplo os d;l Estaribel nun día de actuación de «Bailadela» teñen 6 horas de montaxe, 2 e media de actuación e unh .~S 4 de desmontaxe, sen contar as horas de furgoneta ...

Eduardo_ Por eso, porque xa estamos cansos t!e furgoneta queremos adicarnos á estabilidade. Pero entendendoa como un ha estabilidade da itinerancia.

Morris.A necesidade de preparar un ha montaxe que sustituía ao espectáculo que se está representando exclue calquer intento de investigación que, ás veces, debería acompañar a todo o traballo de posta en ese ea, para acadar os resultados que o grupo quixera.

Don Saturio.- E poñemos fin a esta táboa redonda.

Moitos temas fican no tinteiro, certo, e delo somos conscentes. Temas importantes que haberá que tratar, como se merecen, en próximos números. Neste, o espacio xa non da para mals.

D. S.

* A conversa desenroiou-se o domingo pala maMn.

(Seis n. OS ano)

Nome ............................................................................... ..

Rúa. ................................................................. n.o.............. ..

Pago.

Cidade ou poboación

D D D D

Transferencia Xiro postal Contra-reembolso T alón nominativo

Remitir a

DON SATURIO Coruña, 60 - 3.° esquerda O Ferrol

Anual:

450

Exlranxeiro:

700

Premio Abrente 1.980

Entrevista con

ROBERTO VIDAL BOLAÑO Novas autores, na súa maloría vencellados ao traballo dos grupos, están xurdlndo balxo o pulo de encher o valeiro de literatura dramática ou de cubrir as necesidades inmediatas dos seus propios grupos. Neste fenómeno tamén ABRENTE, coa súa convocatoria anual do Premio que leva o seu nome, tlvo desde o ano 1973 unha participación decisiva, até o plinto de que hoxe se pode xa falar da deneración Abrente». Un dos máls destacados Integrantes da mesma é Roberto Vidal Bolaño, dúas veces ganador do premio: en 1976 con «Laudamuco señor de ningures», en 1980 con «Balladela pala morte di tosa». Outra obra súa, «Memorias de martas e ausentes», foi mención no ano 1978. Tamén é autor da eeLedal1nas pala morte do Meco», publicada en Editorial eePico Sacro» xunto con ClLaudamuco ... B. Bolaño perteneceu ao Equipo Lupa de cine galego, do que foi xefe de produción e axudante de dirección, facendo tamén labor de comentarista e crítico de teatro na prensa galega. Foi unho dos fundadores do grupo Antroido, hoxe fusionado con Andrórnena 'no Teatro do Estaribel. Roberto Vidal Bolaño é, pols, actualidade, e esta é a entrevista que lie flxo Don Saturio.

-En eeBailadela ...» cóntanse sete historias de suicidios. ¿Algunha delas está Inspirada nun feito real?

-Cas·1 todas elas teñen algún e'lemento extraído de feitos reais. Hai un ha, que é a do monólogo da viuda, esa historia do emigrante que vol ve e merca un piso cos aforros de vintaoito anos na emigración.

Necesita 'arrendar un ha habitación , pero esa habitación non se 'arrenda e a muller vese forzada a trabailar naque'lo no que traballou na Arxentina, que é de marmota. E logo hai ,a do fogueteiro, que en piano centro de Ribadavia se suicidou met9fldo un cartucho na boca; prendeulle ,Iume e reventou.

-¿Ten o suicidio peculiaridades distintivas entre nós os galegos?

-Sí, evidentemente ten 'unha chea delas. Mentras que na maioría dos países de occidente as tasas de mortandade por suicidio se manteñen, en GaliC'iaestán medrando, e xustamente a costa dos suicidios que se producen nas zonas rural s. Entón hai xa dúas peculiaridades: que ,as tasas medran en troques de manterse e que medran a través dos sulcl'dios das zonas rurais. Este é tamén un fenómeno ' que non se da nos países de occidente, onde as tasas se manteñen polos suicidios urbáns. Despóis están os modos a través dos cales se consuman estes suicidios. Polo xeral teñen un ha carga terribel de violenci'a, 'son suicidios irreversibeis -todos eles; forca ou mergullo.

-¿Cáles serían as causas prlnclpals?

-A nosa cultura é unha cultura eminentemente rural que está sendo colonizada, que está sen do transformada nunha cultura maiormente Industrial, co que esto supón como factor de desestabilizac,ión da vida 'dunha chea de xente, até en algúns casos levála a unha situación de ter que decidir entre a vi,da e a morte. A hora de plantexar o espectáculo esto tiña para nós un aspecto moi interesante, que é completamente especulativo, pois non hai datos: é a posibilfdadede que estes suicidios que se producen ailladamente moi ben poideran corresponder 'a eses outros que se producían en sociedades doutros tempos colectivamente cando se repetían situacións de colonización semellantes á que agora padecemos nós. Si daquela eran exércitos en bloque os que se enfrentaban , e os perdedores preferían morrer antes que rendirse ou se suici<laban masivamente cun sentido festivo da morte na medida que era unha morte asumida como liberación, neste momento as agresións prodúcense dunha forma moito máis suti'l e caen sobre unha sociedade deslabazada, que ten bastante 'deteriorado o seu sentido comunitario. Entón, ¿por qué non pensar que todos estes suicidios son o equivalente <Jaqueles suicidios colectivos?

-O espacio escénico é un factor destacado na túa proposta de ceMemoria de mortos e ausentesD e tamén en ceBalladela ...D -O asunto do espacio interésame moito de sempre. De entrada hal esa necesidade sentida e compartida por gran parte da vangarda teatra,I, e que neste momento é a de romper con esa especie de imposición terribel do escenario á italiana. Eu rebélome contra esa imposición. Non digo que non seña válido para aqueles casos que o demanden, pero cada obra <lemanda un espacio concreto.

-¿Coldas que os locals onde se fal teatro favorecen esas asplraclóns?

-En Galicia temos '8 desgracia e a fortun'a de '8rrincar da falta de tradición teatral. A falta de Infraestrutura oblíganos a representar a maioría das veces en 'Iocais que non son nin moito menos teatros, pero que ben utilizados permiten libertades, máis das que permitirían o Teatro Colón da Coruña ou o Teatro Principal de Santiago, poño por caso, Cun estudio cuidadoso das posibilidades reais do espacio no edificio teatral galego pódese xogar con certa 'libertade a nivel espacial. E por suposto po-

derfase xogar con todas as ventaxas si houbera medios e si se pok fera facer con máis frecuencia con espados máis complica1dos que o que nós facemos en «BaÍ'iadela ... », que á un t ing-Iado que pode ser montado ·indistintamente flun docal aberto e nun teatro convencional.

-¿Qué consideracións te levaron a proxectar o espacio escénico de «Balladela ... »?

-De entrada hai unha preocupación relacionada coa temática, pois 'a obra está 'Iocalizada nun cruce de camiños. Esto supón o encontro de dous camiños cando menos, e dado que as entradas e saídas dos personaxes debían produc irse indistintamente por cada un deles, pensamos que o escenario á italiana nonos ·permitía facer esto. Así á cómo os concebimos Insertos no medio do público, e presididos por un cruceim , como Dios manda nos cruces de cam iños galegos, e pola -lúa e pola natureza representada polo albre. Logo, na medida en que a obra decorre un pouco fora dos tempos reais, nun tempo ... nunha dimensión distinta á real, pensamos que eses ' camiños debían ter unha corporeidade especial. De ahí ese carácter molido que ten o chan do escenario, coa goma-espuma.

-No programa da Mostra hal catro espectáculos que están feltos can textos de integrantes dos grupos que os montaron, e un quinto espectáculo, «Memorias ... », con texto tamén teu. ¿En qué medida favorece eso ao teatro galego?

-Eu creo que, en principio, en todas as medidas. Favorecerao máis ou menos según o acerto dos que facemos os textos, pero de entrada que a xente dos grupos se poña a facer os textos que o seu propio grupo necesita á non soio natural senón fundamental. Non hai máis que botar unha ollada á historia do teatro para decatarse de que os momentos máis fecundos do teatro universal están case sempre presididos por autores que escriben para o ::.eu grupo, plegándose as necesidades do grupo, pensando inc'luso nas características dos actores que o compoñen , entre os que se encontran eles tamán case sempre. Este á o caso de case todo o teatro griego , e parte do teatro román está escrito así tamén , e o mesmo pasa co Isabelino, encabezado por Shakespeare , que escribía para a súa propia

companla. Hai un ha anécduta que di que na edición orixinal de «Hamlet» hai acotac ións nas que se precisa que Hamlet é un home gordo, pois gordo era o úneco actor xoven de que dispoñia naquel momento. Logo temos tamén a Mol iere. Lope ... Entón o que a xente dos grupos esteña escribindo os seus propios textos ten todas as ventaxas do mundo e é dunha coherencia total e absoluta. O asunto é que seipamos facelo, que xa é outra historia.

-¿Tes algunha obra en proxecto?

-Sí, trátase dun proxecto vello, un proxecto que me ten completamente absorbido o miolo. e ao que lIe ·Ievo dando voltas desde hai catro ou cinco anos.

Sería un espectáculo da Bella Otero e o seu tempo, e sobre todo da súa particularísima relación C.:la terra que a veu nacer. que é Galicia. Neste momento teño un ha idea suficentemente interesante p':lr¡} poñerme a escribila, e dado que o grupo neces:ta un texto que se axuste as características hum~ :,s, medios e tal, e esto encaixa nesas caracterist;;:as. pois posiblemente o vexades por ahí adiante o ano que ven. Será un espectáculo sobre a Bella Otero non exactamente biográfico, pero sí xogando co que foi a súa biografía. Realmente existen dúas biografías del a: a biografía real, que case nin Dios coñece, pero da que hai datos que é fácil recrear, e esa gran historia falsa que dela se conta, de que non é filia de Galicia, senón de Andalucía.

-¿Cómo ves o momento actual do Teatro Galego?

-O momento é malo, podía selo máis, pOdía selo menos. Supoño que algo de esperanza no futuro debo ter porque sigo facéndoo e non pensel en deixalo. Creo que ao mellor hai que plantexarse un enfrentamento aberto, violento si fai falta, coa admin istración ou con aquelas forzas que poden facer que a adm inistración se decate que existimos, e non soio para f... senón tamén para facelo con dignidade, ou ben mandalos ao c ... e buscar solucións propias desde aquí e desde nós. O que non podemos é andar durante máis tempo xogando e deixándonos derrotar poi a burocracia e polo agotamento de ter que negociar con quen non quer negociar con nós, con quen quer impoñer condicións ...

-¿E excesivo o número de grupos profeslonals existentes? (si.f?Ue na p áx. lO

- 15 -

"Pedro Madruga, Conde de Caaminha, Sr, de Soutomallor", novo espectáculo de Troula.

Primeiro fol «o velorioB, de F. Taxes, drama e'ntre esperpéntico e expresionista sobre o caciquismo rural; despóls. IIAnastás ou a ori· xe da constituciónl), de J. Benet, farsátira da nosa circunstan cia política aclua' ; agora, «Pedro Ma druga, Conde de Caaminha, Sr. de Soutomalloril, sobre un tema da nOS8 h:storia do século XV. {(COmedia tinldds polo desencanto e <l derrota». Tres espectáculos radicalmente distintos, que amosan be'n as cl aras a versatllidade, en todos os ordes, e o propósito de Troula de escudlr «os encasillamentos teóri co-estéticos». Don Saturi'o, que tentará dar noticia de todo novo espectáculo en proceso de montaxe, comprácese en poder adiantar a información que sIgue sobre «Pedro Madruga ... », que mol prdnto desfilará polos escenarios galegos, logo de ser estrenado en Sltges.

O TEXTO: Explicación que non explica nada.

As ánimas de Don Pedro Alvarez de Soutomallor -Pedro Madruga- e o seu capitán Paio Beloso vol tan a Galicia, pois éste sabe que a a'lma do conde non terá acougo senón na súa terra.

Madruga é a parábola vivente do truntador, 00 poderoso, ao que a sorte lIe virou 'as costas. Esta é, pols , a historia dun retorno slnalado pO'lo desencanto e a derrota. Ninguén espere atopar nela un ha análise sociopolítica das causas que propicl'aron a carda e a derrota do Ma'druga. Esta é simplemente un ha obra de fición na que 'dous personaxes, que están fora do tempo e do espacio, falan das súas causas, O AUTOR: Miguel Gato Luaces (1948) Ligado fundamenta'lmente ao cine, ande fixo de todo -'desde escribir gulóns e dlrixir cortos até ser 'axudante de oirección e xefe de produción-, a súa relación ca Teatro é relativamente curta.

En 1974 traballa no Departamento de Difusión de «Estudio de Teatro», órgano coordinador do teatro profesiona'l ,Independente do Estado Español, En 1980 escrlblu «Pedro Madruga ... » por encargo expreso de Troula.

TROULA: Unha comedia che a de amargura e desmitificadora

o desexo de abrir máis o naso abanico de posibi'¡¡ dades como traball adores dun teatro sen encasillamentos teórico-estéticos é, en primeiro lugar, o que nos meveu a montar este texto.

Tras os dous primeiros montaxes chegamos á conclusión de que tíñamos que facer un espectáculo sen condic ionamentos técnicos. Con este t exto de Miguel Gato, feito por encargo para nós, non teríamos necesidadede doblar personaxes; para facer a música en 'd irecto non sería preciso contrat ar a músicos de fora da compañía ; non habería que xogar na 'ambigüedade dos símbolos e poderíamos deixar voar a imaxlnación para crear sen estar collidos pol a inmediatez dun texto dunha época presente. Noutras palabras, poderíamos traballar sen moitas das 'limitaclóns que sempre estiveron presentes no naso traba110 para volcarnos na creac ión dunha obra artística en por el a, sen que esto supoña que seña un texto sen ideoloxía algunha, senón que é un texto aberto con todas as 'licencias que permite un tema histórico tratado 'ahlstóricamente.

Neste como en todos os espectáculos que temas fe ito, unha vez que tivemos o texto nas mg.:n o prlmeiro que fixemos fol sometelo a unha anál ise teórica dividindoo en situacións, Cada situación anall-

- 16 -

zámola baixo un ha 'lente de catro perspectivas: a) Impresión xeral da situación, b) o actor, c) espacio escéni'co, d) espac'i o sonoro.

Fe ito o traballo teórico, chegamas a algunha conclusions, tais como que «Pedro Madruga ... » era un ha comedia chea de amarguras e desmitificadora: que os personaxes, con seren Conde e Capitán, eran xente do campo cos seus coñecementos bélicos e de crase, aprendidos nos camiños da experiencia; que sendo un ha histo ria de dous fantasmas que voltan a súa terra, despóis de martas, para se enterreraren, deberlan ser neste traballo mol reais, mol auténti<:os, moi vivos , e as súas cousas , dentro dunha ,l ibertada imaxina1iva, mol verdade , e todo o que os arrodea, cheo de matices 'i nconcretos tais como o chan mulli·do, taboas fantasmais, titlritei ros presentes que só se escoltan; que o son debería ser todo en directo facendo un ha sinfonra entre bruidos dos caba'los , flautas, melodías de ,Iaúde, cascabeis e paus, utÍ'lizada e o m o eortinlñas musicais nun esti'lo ·r adiofónico que se concretiza só por momentos para estar_ presente sempre nos ouvldos dos espectadores; que a 'l uz debería sarr toda xunta dun ~ado 'Para ,1·luminar a escena en branco si é de dra, e toda xunta en azul do lado contrario 51 é de noite; que era un traballo que tífiamos que facer eon molto cariño, e asl o flxemos; que .. ,