7 minute read
Wijken van het aardgas
Rotterdam voortvarend aan de slag Wijken van het aardgas
Dat heel Nederland in 2050 van het gas af moet, daar is iedereen zo langzamerhand wel van doordrongen. Maar hóe dit gerealiseerd moet worden, roept nog veel vragen op. In Rotterdam proberen ze die vragen te beantwoorden door in vijf wijken praktijkervaring op te doen.
Advertisement
Woningen in de Rotterdamse wijk Pendrecht. (foto: G.Lanting Wikimedia Commons/ G. Lanting) I n Rotterdam gaat het om maar liefst 263.000 gasaansluitingen die vóó r 2050 vervangen moeten worden. Om het overzicht te houden bij die enorme operatie, ontwikkelde de gemeente in 2018 een zogenaamde WAT-kaart. ‘Hierin hebben we voor alle wijken in Rotterdam in kaart gebracht wat het goedkoopste alternatief is voor aardgas’, vertelt Karen Jakschtow, projectleider bij gemeente Rotterdam. ‘Vanwege de aanwezigheid van de Rotterdamse haven en de restwarmte die we van de industrie kunnen benutten, is het goedkoopste alternatief meestal een warmtenet. Uiteindelijk hebben we vijf wijken uitgekozen waar we een businesscase en gebiedsaanpak voor ontwikkelen. Met de brede ervaring die we in de eerste wijken opdoen, willen we een standaardaanpak ontwikkelen. Die kunnen we, met ruimte voor maatwerk, in alle wijken van Rotterdam toepassen.’
Groter denken Een van de vijf geselecteerde wijken is Pendrecht; ongeveer 50 procent van het vastgoed is daar in bezit van woningcorporatie Woonstad Rotterdam. De keuze van Rotterdam om een aanpak per gebied te bepalen, past helemaal bij de strategie van Woonstad, vertelt programmamanager Duurzaamheid Pim Dumans. ‘Om tot een volledig gasvrije voorraad te komen, zijn wij in eerste instantie gestart met een aantal kleinschalige projecten.
TEKST TON VAN LEEUWEN, Leene Communicatie
Dat ging bijvoorbeeld om een blok met honderd woningen. Maar al snel bleven we daarbij hangen in technische discussies en rekensommetjes. Een probleem groter maken leidt verrassend genoeg vaak tot nieuwe oplossingen. Dan komen er gesprekspartners aan tafel met meer mandaat en ruimte om buiten de gebaande paden te denken. In gesprek met energie
bedrijven betekent dit dat je los kunt komen van bestaande tariefstructuren. Dan kun je nieuwe contractvormen gaan bespreken, ervaring opdoen en kunnen organisaties zichzelf opnieuw uitvinden. Want dat is echt nodig bij zo’n grote opgave.’
In Pendrecht is Nuon-Vattenfall concessiehouder; in principe sluit die de gebouwen aan op warmte. ‘De aan besteding heeft ruim tien jaar geleden plaatsgevonden en de concessie geldt tot 2043. Het aanbestedingscontract is niet per se optimaal ingericht voor de huidige energie transitie’, weet Jakschtow. ‘Daar voeren we goede gesprekken over, want ook Nuon-Vattenfall ziet in dat we nu in een heel andere tijd zitten.’ Die andere tijd bestaat bij voorbeeld uit slim variëren met vaste en variabele tarieven, iets dat volgens Dumans bij telefoonabonnementen al heel gangbaar is. ‘Bij de aanleg van een warmtenet heb je te maken met drie soorten kosten: investeringskosten, een vastrecht en de variabele gebruikskosten. Om het warmtenet betaalbaar te houden, moeten we opnieuw aan die knoppen draaien. Ons uitgangspunt hierbij is dat bestaande huurders er niet op achteruit gaan.’
Technische vragen Hoe de kostenverdeling er precies komt uit te zien is nog niet duidelijk. Ook op technisch vlak moet er nog veel worden uitgezocht, weet Jakschtow. ‘We komen er nu bijvoorbeeld achter dat een aansluiting op een warmtenet soms ook flinke aanpassingen vergt ín de woningen. Om daar een goed beeld van te krijgen, zal elke woning van binnen moeten worden geïnspecteerd.’
Voor een rechtvaardig en efficiënt systeem moet iedereen mee doen met de omschakeling naar aardgasvrij in een wijk. Communicatie met bewoners over de mogelijkheden en voornemens is daarom cruciaal.
In een deel van Hordijkerveld-Noord in Groot-IJsselmonde is de gemeente vanaf eind 2017 al met inwoners in gesprek over de transitie naar aardgasvrij. ‘Hiermee hebben we al wat meer ervaring dan in andere gebiedsaanpakken’, vertelt projectmanager Lydia Hameeteman. ‘Mijn belangrijkste tip is: zorg dat je je wijk kent! In Hordijkerveld-Noord hebben we bijvoorbeeld een doelgroepenonderzoek uitgevoerd en een serie interviews gehouden. Hieruit bleek niet alleen dat er veel vragen zijn over de kosten, maar ook dat veel mensen opzien tegen het “gedoe” dat bij zo’n transitie komt kijken. Duidelijkheid, snelheid en ontzorgen zijn dan ook belangrijke begrippen.’
Het voeren van interviews biedt ook de kans om ‘actieve’ bewoners te identificeren, vervolgt Hameeteman. ‘Die kunnen we bijvoorbeeld een rol geven bij de inloopbijeenkomsten, maar ook bij het testen van een brief. Of de keuzekaart; die hebben we recent ontwikkeld om bewoners duidelijk te maken dat zij daadwerkelijk een keuze hebben. Mensen die net een CV-ketel hebben aangeschaft, zullen bijvoorbeeld minder snel open staan voor een nieuwe ingreep. En sommige mensen willen misschien wél al hun huis duurzaam verwarmen, maar nog niet elektrisch koken. We hebben daarom twee aansluitmomenten bepaald, in 2021/2022 en 2027. Dit najaar zijn we van plan de huizen langs te gaan en mogen mensen hun keuze aangeven.’
Het lastige van deze transitie blijft volgens Hameeteman dat mensen er gevoelsmatig niets mee ‘winnen’. Concreet: er komt nu warm water uit de kraan, en dat komt er straks nog steeds. ‘Daarom kijken we ook naar meekoppelkansen’, vertelt Hameeteman. ‘In Hordijkerveld-Noord grijpen we de transitie ook aan om de buitenruimte op te knappen. Voor het warmtenet moet de straat straks toch open. Door de straat meteen breder open te breken kunnen we ook verbeteringen in de wijk doorvoeren die wél zichtbaar zijn.’
Terwijl Rotterdam dus al volop ervaring opdoet met gebiedsaanpakken, gaat de gemeente ook actief het gesprek aan met de rijksoverheid. Ook op landelijk niveau bestaan immers nog veel onzekerheden. ‘Het gaat dan niet alleen om het beschikbaar stellen van subsidies, maar ook om het borgen van het publieke belang bij aanleg en onderhoud van warmtenetten’, legt Jakschtow uit. ‘Verder is er veel discussie over de koppeling van stadswarmte aan de gasprijs. Deze wordt op den duur losgelaten. Maar wat komt daarvoor terug? De nieuwe tariefstructuur moet aantrekkelijk zijn voor bewoners én voor energiebedrijven.’
Iedereen moet mee Een ding is zeker: om de energietransitie voor iedereen haalbaar en betaalbaar te maken, moet de hele wijk meedoen. Dus niet alleen woningcorporaties, maar ook particuliere woningbezitters. Alleen dan kun je de kos
WEBSITE
www.rotterdam.nl/wonen-leven/ energietransitie ten eerlijk verdelen. Maar energiebedrijven zullen pas investeren in nieuwe aansluitingen wanneer zij ook contracten kunnen sluiten. ‘Wanneer een kleine groep bewoners niet meedoet, gaat dat ten koste van de efficiëntie van de infrastructuur. Dan loop je het risico dat de mensen die later aansluiten meer moeten betalen; dat kan de voortgang van de transitie uiteindelijk vertragen’, vertelt Jakschtow, die niet voor niets veel aandacht besteedt aan communicatie. Deels is dit natuurlijk een verantwoordelijkheid van de energiebedrijven, maar als gemeente heb je toch een andere positie. We organiseren bijvoorbeeld ook kookworkshops, waarin mensen zelf kunnen ervaren hoe het is om elektrisch te koken.’
Stap voor stap De gemeente wil dat Pendrecht in 2030 aardgasvrij is. Maar voor 100 procent duurzame verwarming is aansluiting op het warmtenet nog niet voldoende, benadrukt Dumans. ‘Gebruik van restwarmte is een goede stap, maar uiteindelijk moeten we naar een duurzame bron.’ Ook Jakschtow houdt dat einddoel scherp op het netvlies. ‘We werken stap voor stap. We laten de Erasmus Universiteit onderzoek doen naar onze manier van werken bij de gebiedsaanpak, zodat we ook het proces kunnen blijven verbeteren.’
STAND 2.3.35 VAKBEURS OPENBARE RUIMTE
OP HET BEURSPLEIN DE GROENE STAD
Gedurende werkzaamheden aan (snel)wegen en spoorwegen staat steeds vaker centraal dat het publiek zo min mogelijk hinder ondervind van deze werkzaamheden. Vaak zijn afsluitingen en omleidingen het gevolg waardoor het publiek gedwongen wordt om te rijden, fi etsen of lopen waardoor er vaak ergernissen ontstaan. Gigant Temporary Infrastructuur speelt hierop in met de bouw en verhuur van o.a. tijdelijke trapconstructies, tijdelijke bruggen maar ook een tijdelijke bushalte of metro- of trein perron.
Gigant heeft ruim 35 jaar ervaring in het bouwen van tijdelijke constructies veelal toegespitst op publieke doeleinde. Waar zijn oorsprong ligt in de bouw van podia en publieke constructies op festivals en evenement neemt Gigant deze kennis mee naar de bouw en infra branche. Met zijn productengamma is Gigant een specialist in het bouwen van een tijdelijke infrastructuur om voetgangers en (brom)fi etsers rondom werkzaamheden op een veilig manier om of over de werkzaamheden te leiden. In het assortiment zijn o.a. trappen en brugconstructies welke op elke locatie gebouwd kunnen worden. Door het fl exibele bouwsysteem wat een combinatie van Layher Allround is met diverse specials is er op elke locatie een passende oplossing te bieden. Een voetgangers- of fi etsbrug over een opgebroken weg of over de spoorwegen, een tijdelijke vloerstructuur als perron of een trap of hellingbaan tegen een talud gebouwd, Gigant maakt op elke locatie een passende oplossing en functionele toepassing.
Bij iedere opdracht staat de veiligheid van de constructie, de gebruiker en de omstanders centraal. Gigant heeft alle specialisten in huis, van kundige bouwers tot technisch tekenaars en constructeurs. Zo worden alle constructie vooraf in bouwkundige tekeningen en 3Dmodellen uitgewerkt en levert Gigant een pakket samen met statisch calculaties voor de gemeentelijke keuring aan. Gigant is de totaalaanbieder voor tijdelijke infrastructuren voor de overheid en aannemerij.
