Beheer doet er toe

Klimaatadaptatie en gezondheid in gezamenlijk perspectief Beheer doet er toe!

Stadswerk en branchevereniging NVRD hebben de handen ineen geslagen in het programma ‘Beheer doet er toe’. Hiermee laten we de waarde en het belang zien van slim beheer en leggen we verbindingen tussen maatschappelijke vraagstukken. Zo ook in een reeks artikelen in Stadswerk magazine. In dit artikel staat de verbinding tussen klimaatadaptatie en gezondheid centraal.

De openbare ruimte vormt de basis voor het openbare leven. Het is de plek waar mensen elkaar ontmoeten, naar hun werk gaan, spelen, sporten en ontspannen. De openbare ruimte verbindt. Het ontwikkelen en beheren ervan is dan ook een van de belangrijkste taken voor gemeenten. Ook kunnen gemeenten er andere maatschappelijke uitdagingen mee oppakken. In ‘beheer doet er toe’ onderscheiden we: energietransitie, klimaatadaptatie, veiligheid, participatie en zelfbeheer, biodiversiteit, circulaire economie, gezondheid, verstedelijking en krimp, mobiliteit en toegankelijkheid en inclusieve samenleving.

VOORBEELD: VAN REGENWATER TOT DRINKWATER IN ANTWERPEN

Onze zuiderburen gaan nog net een stapje verder. Op de Groenplaats en de Gedempte Zuiderdokken in Antwerpen start waterproducent WaterLink een proefproject om regenwater lokaal op te vangen, te zuiveren en geschikt te maken als drinkwater. Zo wil het bedrijf water upcyclen en daarmee bijdragen aan duurzaam waterbeheer. Dit betekent eerst een grootschalige vervangingsopgave van het riool, om te voorkomen dat het water direct wegloopt en daardoor extra gezuiverd moet worden. Antwerpen broedt daarnaast ook op kleinere initiatieven als tuinstraten waar het in 2020 mee start. Daar gaan geveltuinen en groentetuintjes water opvangen dat hergebruikt kan worden voor onder meer bewatering.

TEKST MARCELLE VERHOEVEN, Vereniging Stadswerk Nederland

VOORBEELD: SLIMDAK010

Op 1 juli 2018 ging deze testcase in Rotterdam van start. Meerdere partijen, waaronder het desbetreffende waterschap, aannemers en groenbedrijven, bundelden de krachten om het initiatief van de grond te krijgen. Door gebruik te maken van smartflowcontrol kan het dak slim water opslaan of (langzaam) afgeven als er een grote hoosbui aankomt. Op 120 vierkante meter kan tot wel 9.000 liter regenwater opgeslagen worden. Water dat bijvoorbeeld goed gebruikt kan worden voor ‘daklandbouw’ of vele andere doeleinden. Er zijn inmiddels al 22 aanvragen voor smartflowcontrol in binnen- en buitenland, waaronder een aantal in de Verenigde Staten, we kunnen dus wel spreken van een groot succes!

(BRON: MILIEUCENTRUM ROTTERDAM)

Klimaatadaptatie Het klimaat verandert en weersomstandigheden worden extremer. Voor Nederland betekent dat langere perioden van droogte, afgewisseld met grote buien waarbij veel water valt in korte tijd. Ook steken door mildere winters ziekten en plagen onder flora en fauna de kop op. Om de openbare ruimte minder kwetsbaar te maken, is het van belang slim na te denken over toekomstbestendig ontwerp en beheer. Klimaateffectief ‘groen’ en ‘grijs’ biedt kansen voor verkoeling en opslag van water (‘blauw’) voor later gebruik. Alleen door deze drie aspecten van de openbare ruimte te combineren, kunnen we bovenstaande uitdagingen veranderen in kansen en mogelijkheden. Gezondheid Er is wereldwijd sprake van een toenemend tekort aan zoet (drink)water. Dit geldt ook voor Europa, zo blijkt uit de toekomstvisie Drinkwater 2020-2050 van Waternet. We zijn afhankelijk van een krimpend aantal bronnen en deze staan bovendien onder hoge druk. Er is echter nóg een bron die nog niet (volledig) benut wordt en vaak over het hoofd gezien wordt, namelijk hemel- of regenwater. Er valt evenveel of zelfs meer neerslag, maar de natuur kan dit niet allemaal opslaan vanwege het korte tijdsbestek. Zo verliezen we veel water via het riool, dat bovendien te weinig capaciteit heeft voor deze piekmomenten. Bij een gebrek aan oneindige toevoer van schoon water uit de bergen, zoals in gebieden als Noord-Italië, en met het oog op de verzilting in West-Nederland, moeten we zelf slimme ecosystemen ontwerpen en beheren. Zo kan de gezondheid van de bevolking ook in de toekomst gewaarborgd worden.

Waar klimaatadaptatie en gezondheid samenkomen Kunnen we de natuur én de bebouwde omgeving een handje helpen om daar vervolgens zelf de vruchten van te plukken? Een aantal gemeenten biedt bewoners reeds de mogelijkheid zelfvoorzienend te zijn door initiatieven zoals een regenton (gedeeltelijk) te financieren. Bewustwording is er dus wel degelijk en alle kleine beetjes helpen. Toch moeten we groter durven denken. Bijvoorbeeld door zowel bij nieuwe projecten, als renovatie- en vervangingsopgaven in de openbare ruimte, de opslag en langzame afgifte van water op slimme wijze te integreren. Irrigatie, drinkwater en verkoeling zijn van belang voor elke gemeente, des te meer vanuit het oogpunt van klimaatverandering. Laat deze kans dus niet liggen!

WEBSITES

www.hln.be/in-de-buurt/antwerpen (artikelen - Regenwater Groenplaats en Zuiderdokken wordt drinkwater) www.citylab010.nl/initiatieven/slimdak www.nvrd.nl (dossiers - het belang van beheer) www.stadswerk.nl (thema’s - beheer doet er toe)

Undercover daken gebruiken de stadse m 2 optimaal

Gebruiksdaken herken je meestal niet direct. Wanneer als je erop loopt, fi ets of rijdt, zal je waarschijnlijk niet beseff en dat je je op een dak bevindt. In je beleving is het gewoon een plein of een park. En daar ligt nu juist de kracht van het gebruiksdak. Het bestaande omgevingsbeeld rond een gebouw kan worden doorgetrokken op het dak van de (ondergrondse) constructie. Zo zijn gebruiksdaken letterlijk undercover.

Een gebruiksdak is anders dan het typische sedumdak. Daken van het laatst genoemde type zien er mooi uit en hebben een positieve invloed op het stedelijk leefklimaat. Je kunt er echter geen gebruik van maken. Ze creëren wel een groene ruimte, maar geen nieuwe leefruimte. Dat doen gebuiksdaken daarentegen wel. Het dak gaat naadloos over in de omgeving en er ontstaan nieuwe gebruiksmogelijkheden van het dak, waardoor de beschikbare ruimte optimaal wordt benut. Bij het ontwerp van een gebruiksdak zijn de onderliggende dakconstructie, de aan te brengen dakbedekkingsconstructie en de bescherming daarvan van groot belang voor het succes van een project. Daar ligt de specialiteit van Nophadrain. Naast het leveren en produceren van hoogwaardige groen- en gebruiksdaksysteSTAND 3.5.32 VAKBEURS OPENBARE RUIMTE men, geven onze specialisten bouwkundig advies dat rekening houdt met alle facetten van het bouwproces. Van informatie over richtlijnen en normeringen tot advies over de juiste vegetatie of verharding. Zo slaan wij met onze expertise een brug tussen iedereen die bij de aanleg van een groendak of gebruiksdak betrokken is: ontwikkelaars, architecten, constructeurs, dakdekkers, hoveniers, groenvoorzieners en land

ND WSM-50 Waterreservoirplaat

ND 620hd Drainagesysteem

schapsarchitecten.

ND TSF-100 Glij- en Beschermfolie

Nophadrain’s krachtpatsers zorgen voor duurzame gebruiksdaken Water is van levensbelang voor vegetatie, maar teveel water verzuipt de planten. Een duurzame en goede drainage is daarom van groot belang. Maar ook bij daken waar (alleen) verharding wordt toegepast is een duurzame en goede drainage noodzakelijk. Wanneer de funderingslaag of de straatlaag verzadigd raakt met water, kan de bestrating verzakken. In de winter kan het opgestuwde water opvriezen, waardoor de verharding zelfs kan breken. Het mooie strakke plaatje dat de ontwerper en opdrachtgever ooit een keer voor ogen hadden, komt zo ten einde.

Daarnaast liggen lekkages aan het dak op de loer. Opstuwing van water zorgt voor hydrostatische druk, wat het dakbedekkingssysteem op den duur niet ten goede zal komen.

Dat een goede en duurzame drainage bij daken met bestrating belangrijk is, moge daarmee duidelijk zijn. Maar hoe bereik je een goede drainage? Nophadrain biedt voor daken met een berijdbare toepassing (en dus met verharding) de ND 600 serie Drainagesystemen aan (bijv. ND 620hd Drainagesysteem). Deze serie drainagesystemen kenmerkt zich door een noppenfolie met extreem hoge druksterkte (900 en 1.200 kPa, afhankelijk van het product) en een speciaal monofi lament fi lterweefsel. Het zijn de krachtpatsers onder de drainagesystemen. Het drainagesysteem zorgt voor vrije ruimte onder de berijdbare opbouw om zo het water drukloos af te voeren.

Al 10 jaar duurzame drainage bij de Zomertuinen In 2009 werd het dak van de ondergrondse parkeergarage van het woonzorgcomplex Zomertuinen als berijdbare en groene openbare ruimte ingericht. Hierbij werd het ND 620hd Drainagesysteem toegepast. Het drainagesysteem transporteert het water horizontaal van het dak af. In combinatie met de ND TSF-100 Glij- en Beschermfolie zorgt de glijfolie van het ND 620 Drainagesysteem ervoor dat de dynamische belastingen die veroorzaakt worden door het rijden en remmen van auto’s en vrachtverkeer de onderliggende dakbedekking niet beschadigen. En met succes. Na 10 jaar ligt de verharding er nog steeds strak bij.

In de meeste gevallen worden berijdbare daken gecombineerd met vegetatie. Zo ook bij dit project. Op diverse plekken zijn er plantvakken gecreëerd. Aan de ene kant is het belangrijk dat overtollig water hier ook wegstroomt, maar aan de andere kant heeft de vegetatie ook water nodig. Om in drogere tijden de begroeiing in de plantvakken tegen uitdroging te beschermen zijn de ND WSM-50 Waterreservoirplaten van Nophadrain toegepast. Deze minerale steenwolplaten zijn bij de plantvakken bovenop het drainagesysteem geïnstalleerd. Overtollig water wordt afgevoerd door het drainagesysteem, en het noodzakelijke water voor de vegetatie wordt vastgehouden in het substraat en de minerale steenwolplaten. Via capillaire werking wordt het opgeslagen water aan de vegetatie afgegeven wanneer deze het nodig heeft. Zo blijft niet alleen de verharding in goede staat, maar ook de vegetatie.

Onze fi losofi e: “Gebruik de ruimte”. Steden verstenen steeds meer en de groene leefruimte wordt steeds geringer. Met haar groen- en gebruiksdaksystemen brengt Nophadrain de esthetische waarde van groen terug naar de stad en geeft de ruimte die is ingenomen door gebouwen weer terug aan de inwoners.