Dutch - Visit Wales 2013

Wales View alesView

Vakantieplanner

De kust is een must: 1400 kilometer avontuur Levende geschiedenis: historicus Dan Snow leidt ons door Wales Wales op twee wielen: met Dave Brailsford en Rob Penn Familiepret: van boerderijvakanties tot aan avontuur in boomtoppen Plus reisinformatie en tips –– www.visitwales.nl

Kom binnen

Welkom bij Wales View voor 2013. We hopen dat je het bij ons naar je zin zult hebben. In dit nummer gaat het eigenlijk een beetje om de liefde – daar kunnen we niet omheen. Het staat bol van prachtige verhalen van mensen die een stukje van hun hart aan Wales hebben verloren.

Neem nou Giles Coren, een van de populairste Britse columnisten en culinair recensenten, of auteur en komiek Charlie Higson. En dan is er de vooraanstaande historicus Dan Snow. En niet te vergeten de man achter de 'gouden eeuw' van de Britse wielersport, Dave Brailsford. In de verhalen van al deze mensen komt hun grote liefde voor hun favoriete plekken, mensen en belevenissen in Wales tot uiting. En daarin zijn zij beslist niet de enigen.

Wales is een land met indrukwekkende landschappen, een rijk erfgoed en een fascinerende, zeer diverse cultuur. Het is ook een land dat vooruitdenkt. Dat blijkt wel uit het ongelooflijke, 1400 kilometer lange Wales Coast Path – het eerste in zijn soort ter wereld.

We houden hier ook van feestvieren, zoals je kunt zien aan de grote verscheidenheid aan muziekfestivals die elk jaar weer in Wales plaatsvinden. En wat dat betreft zal de viering van de 100e geboortedag van het Welshe literaire genie Dylan Thomas in 2014 helemaal een feest zijn.

Inhoud Deze pagina: Llynnau Cregennen, Snowdonia Voorkant omslag: Criccieth, schiereiland Llˆyn

2–7

32–33

Wales Coast Path

Toi-toi-toi

Wat je kunt zien en doen langs de adembenemende 1400 km lange kustlijn, met tips van o.a. Bryn Terfel en Charlie Higson.

Een uitgebreide rondleiding langs de bruisende podiumkunsten in Wales.

8–11

Voedselparadijs Eerbetoon van schrijver Giles Coren aan de keuken van Wales.

12–15

Carmarthenshire Het groene hart van Wales heeft alles wat je hartje begeert.

16 –19

Koetjes en kalfjes Schrijfster Sali Hughes beschrijft een boerderijvakantie voor het hele gezin.

20–21

Familiepret Kindvriendelijke tips: groot plezier voor kleine mensen.

34–41

Evenementenagenda Neem een van de vele fantastische evenementen die in 2013 plaatsvinden in je reisplan op.

42– 49

Wales op twee wielen Met Dave Brailsford, manager van Team Sky en het Britse olympische wielrennersteam en de befaamde schrijver Rob Penn.

50–53

Wat een rust!

Actrice, zangeres en tv-presentatrice Connie Fisher en haar man Jeremy vieren hun trouwdag in Wales.

54–55

Alles is liefde Perfecte romantische weekendjes weg.

22–25

De magie van het verleden Historicus Dan Snow kan maar niet genoeg krijgen van de Welshe geschiedenis en cultuur.

56–61

Dylan Thomas 100e geboortedag van de beroemdste literaire persoonlijkheid van Wales.

26 –27

62-63

Het verleden leeft

Nuttige informatie

Voor zijn leeftijd ziet Wales er nog prima uit. Kom zelf maar kijken.

Reisinformatie, informatie over touroperators en vakantieregio's in Wales.

28–31

64

De beste muziekfestivals

Kaart van Wales

In Wales worden de populairste muziekfestivals van het VK gehouden.

Visit Wales kan niet instaan voor de nauwkeurigheid of betrouwbaarheid van de informatie in deze publicatie en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor enige fouten, weglatingen of onjuiste voorstellingen. Voor zover toegestaan door de wet, wijzen wij alle aansprakelijkheid voor verlies, teleurstelling, nalatigheid of andere schade veroorzaakt door het stellen van vertrouwen in de in deze gids vermelde informatie van de hand. Wij raden u aan om alle details en informatie nauwkeurig na te gaan voordat u boekt. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op welke wijze dan ook, zonder de voorafgaande toestemming van de eigenaars van de auteursrechten. Neem daarvoor contact op met Visit Wales. De in Wales View verstrekte meningen kunnen afwijken van de meningen van Visit Wales.

Wales View wordt uitgegeven door Visit Wales, de Toerisme en Marketing Divisie van de Welsh Government ©2012. Visit Wales, Welsh Government, QED Centre, Main Avenue, Treforest Industrial Estate, Treforest, Pontypridd CF37 5YR. (WG16194)

Directeur-hoofdredacteuren: Foto's: Crown copyright (2012) Visit Wales.

Iestyn George en Charles Williams Overige foto’s: BBC Ontworpen door: Worldwide, Eddie C (MBWales www.celf-art.com Flicr Group), Phil O’Connor Gedrukt door: Photography, Kiran Ridley, MWL Print Group TeamSky.com, Emyr Young ISBN: 978 0 7504 7922 6 Crown copyright (2012) Visit Wales

Deze brochure is ook beschikbaar in braille, in groteletteruitvoering, en/of op geluidsdragers bij Visit Wales. info@visitwales.com

Gedrukt op gerecycled papier

www.visitwales.nl

1

Als er één Brits volksdansje is, dan is het er wel een waarbij je je natte zwemgoed uittrekt, je onderbroek aantrekt, en er tegelijkertijd dan ook nog een handdoek voor moet houden. Wij zijn daar meesters in. Wij zijn eilanders, en de rituelen tijdens een strandvakantie zijn diep in de ziel van onze natie verweven.

De perfecte kust

N

iemand in Wales woont verder dan een uurtje rijden van de kust. Super!

We zijn bezeten van onze kust, elk stukje ervan, vooral nu ze allemaal aaneen zijn geregen tot één ongelooflijk Wales Coast Path, alle 1400 km bij elkaar. Dit is de langste aaneengesloten kustroute rond een land ter wereld, en daar zijn we met recht belachelijk trots op.

De kust van Wales is een en al afwisseling, van de moerasgebieden in het zuiden tot aan de duizelingwekkende kliffen in het noorden en westen, ingekerfd door die “door reigers gewijde” riviermondingen (om maar eens met Dylan Thomas' woorden te spreken) en bezaaid met pittoreske havens met pastelkleurige huisjes.

Eigenlijk is er altijd wel iemand die helemaal weg is van welk stukje van de 1400 km dan ook.

Het ligt natuurlijk ook aan je stemming op dat moment. Heb je zin om te klauteren langs door de golven geteisterde rotsen? Coasteren is iets dat wij hebben uitgevonden, en onze kust is daar ideaal voor, maar ook voor andere extreme sporten, zoals kitesurfen en scubaduiken. Maar als je niet van surfen houdt (of surfen niet van jou houdt, omdat je maar niet rechtop kunt 2

www.visitwales.nl

blijven staan), kunnen we bodyboarden van harte aanbevelen. Vreselijk leuk voor iedereen die er geen moeite mee heeft een wetsuit aan te trekken (en tegelijkertijd natuurlijk een handdoek op te houden).

Maar soms is het nog het beste om helemaal niets te doen. Om gewoon op een rots te zitten, en de vloed de kust geleidelijk maar genadeloos te zien veroveren, terwijl de zon langzaam achter de horizon verdwijnt. Paradijselijk!

Dan zijn er ook de wonderen van de natuur: de dolfijnen en bruinvissen, de grijze zeehonden, de kolonies krijsende zeevogels, die je allemaal kunt bewonderen vanaf de met bloemen bezaaide kliftoppen.

Of kijk eens op het dagmenu in een plaatselijke pub, waar de kersverse vangst o.a. uit kreeft, krab en zeebaars bestaat. Maar als je het liever zelf doet, ga dan op een speurtocht naar mosselen en zeevenkel, of huur een kotter in de haven om je eigen maaltje makreel op te vissen – en op het strand te barbecueën, helemaal het einde.

Paardrijden op het strand? Een tochtje met een speedboot rond het Bristolkanaal? Rondhangen bij een jachthaven?

Een rondje golf aan Cardigan Bay, waar je wel een spatje water kunt verwachten? Of het zwempartijtje van je leven in een verlaten inham? We zeiden het al; het ligt er maar aan waar je zin in hebt.

Achtergrond: Surfen, West Dale, Pembrokeshire Boven: Rotsklimmen, vlakbij St David’s, Pembrokeshire Onder: Porth Dinllaen, schiereiland Lly^n

“Wat heerlijk: om langs de hele kustlijn van een land te wandelen, om elk hoekje en gaatje, elke rots inham en monding te verkennen. Is dit niet de beste manier om de vorm – en ziel – van een land echt te leren kennen? Nou, Wales is het enige land in de wereld geworden waar je dat kunt doen.”

Lonely Planet, die het Wales Coast Path in 2012 op nummer 1 in hun top 10 van regio's plaatste.

Het Wales Coast Path is in acht stukken verdeeld, en het traject van 1400 km omvat: 1 geopark, 1 zeereservaat, 2 nationale parken, 3 beschermde natuurgebieden (AONB's), 11 nationale natuurreservaten, 14 jachthavens, 14 stukken beschermd kustgebied, 23 historische landschappen, en 43 stranden met blauwe vlag.

Het begint – of eindigt – allemaal bij de monding van de rivier de Dee, vervolgens door de badplaatsjes aan de noordkust, een rondje Anglesey, dan rond het schiereiland Llyˆn en in zuidelijke richting langs Snowdonia. Daarna omlaag langs Cardigan Bay en rond de ruige kliffen van Pembrokeshire, voordat de route de eindeloze stranden van Carmarthenshire en de enorme drie-armige riviermonding schampt naar de adembenemende stranden van Gower.

Swansea Bay leidt naar de gelaagde kliffen van de beschermde kust van Glamorgan, voorbij het eiland Barry en Cardiff Bay, en door de Gwent Levels naar de finish bij Chepstow.

Maar dit is nog niet einde verhaal, want in de loop der tijd zullen aan het Wales Coast Path rondlopende kustroutes worden geplakt, die een verbinding vormen met de stadjes en dorpjes in het binnenland. www.visitwales.nl

3

Nadia Kamil Cabaretière, schrijfster en actrice

Eiland Barry, Vale of Glamorgan

Lynn Bowles BBC-radiopresentatrice Iedereen wordt verliefd op onze kustlijn. Maar niet alleen wij zeggen dat.

De kust van Wales is erg geliefd bij deze bekende globetrotters, die hier hun droomplekken onthullen.

“Het eiland Barry was het walhalla van mijn leven toen ik zo''n vijf tot tien jaar oud was. Ik dacht wel eens: 'Wat kan er in het leven nog mooier zijn dan dit?'

Mijn ouders zaten in de scheepvaart – hun familiebedrijf heette Bowles Sand & Gravel. Vroeger was er een scheepswerf vlak naast de plek waar nu het Wales Millennium Centre staat, en daar bracht ik veel tijd door samen met mijn vader, wanneer we keken hoe de schepen werden gerepareerd. Dus ik heb een hechte band met de havens van Cardiff, en ik ga er nog steeds heel graag naartoe.

Het Wales Coast Path is een enorme prestatie. Het is niet gemakkelijk geweest om het voor elkaar te krijgen. Veel stukken van de kustlijn zijn in particuliere handen, maar ze hebben dat allemaal kunnen oplossen, en ik ben er zo trots op dat Wales het heeft klaargespeeld.”

Worm’s Head, schiereiland Gower

“Het stukje van Swansea Bay waar je het Blackpill Lido vindt, is mijn favoriete plek aan de kustlijn van Wales. Sinds ik daar een paar honderd meter vandaan woonde, en de weg bestrooid was met zand, voel ik me helemaal verloren als ik niet in de buurt van de zee ben.

Mijn oma heeft een caravan in Horton, op het schiereiland Gower. Een paar jaar geleden ben ik daar met Pasen met wat vrienden naartoe geweest. Een van hen ging elke dag de zee in. En een ander trok me erin, en toen vond ik het zo koud dat ik een paniekaanval kreeg.

Weer een ander zei, terwijl we bovenop Worm’s Head zaten na een ochtendwandeling omhoog: “Ik wist niet wat me te wachten stond, maar dit is een fantastische vakantie!”

“Dat is de power van Gower.”

Een hemel op aarde 4

www.visitwales.nl

Strand van Mwnt, Ceredigion

Eiland Llanddwyn, Anglesey

Blue Lagoon, Abereiddi, Pembrokeshire

Bryn Terfel Operazanger

Charlie Higson Auteur, acteur en cabaretier “Ik ben helemaal weg van de kust rond Cardigan. Mijn schoonfamilie heeft daar een huisje, nogal idyllisch. Het staat midden in de weilanden, en er is niet eens een weg naartoe. Mijn kinderen hebben er heerlijke herinneringen aan dat ze erheen konden gaan en gewoon lekker veilig konden rondrennen.

Vlakbij bij Castell Henllys is ook een mooie nederzetting uit de ijzertijd. Dat spreekt echt tot de verbeelding, en we hebben daar enorm genoten.

Het strand waar we meestal naartoe gaan is Mwnt. Dat is een perfect Brits vakantiestrand, nog helemaal in oude stijl, precies zoals je je uit je kindertijd herinnert. Het ligt aan een prachtige, beschutte baai. Er zwemmen dolfijnen, en erboven ligt een lage berg, en er is ook een prima tentje om ijsjes te kopen. Maar het belangrijkste is dat er een leuk, schoon beekje naar het strand stroomt. En daar hebben onze kinderen een groot deel van hun jeugd heerlijk zitten knoeien: eerst een dam maken, en daarna de dam weer doorprikken.

Rond Cardigan ligt een hele reeks schitterende kleine baaien, en er zijn geweldige wandelingen te maken langs de kliffen en naar die schiereilandjes, waar je een echte wildernis aantreft.

Als de zon schijnt, is dit de mooiste plek op aarde. Sommige van onze zonnigste vakanties vielen in het voorhaar. We gaan er met Pasen heen, en in dat jaargetijde lijkt het er altijd heerlijk weer te zijn, zonnig en warm.”

Steffan Rhodri Acteur “Een paar jaar geleden heb ik voor een goed doel van noord tot zuid te paard door Wales gereden. Dus twee van mijn meest geliefde stukjes van het Wales Coast Path moeten wel het startpunt en eindpunt van dit avontuur zijn.

Het ene is het strand van Talacre met de vuurtoren van Point of Ayr in het noorden, en het andere het traject tussen Porthcawl en Ogmore met zijn schitterende duinen in het zuiden.

Maar als ik echt zou moeten kiezen, dan denk ik dat het stukje van het Wales Coast Path dat ik het meest koester, het traject is langs de adembenemende kliffen van Pembrokeshire.

Vanaf het parkeerterrein bij het strand van Abereiddi de heuvel over en langs de Blue Lagoon, waar je de kans krijgt van de richels te duiken, iets waar je hart bijna van stilstaat, en dan naar Porthgain met zijn indrukwekkende gevoel van historie als uitvoerhaven van leisteen.

Ik krijg er maar nooit genoeg van…”

“Mijn favoriete stuk van de kustlijn ligt op Anglesey, rond het eiland Llanddwyn. De naam Llanddwyn betekent 'de kerk van St Dwynwen', Welshe beschermheilige van minnaars. Eigenlijk is het niet echt een eiland, want het is met het vasteland verbonden, behalve tijdens de hoogste vloed.

Bardsey, een heel bijzonder eiland 3 km buiten het puntje van het schiereiland Llyˆn, is een heel ander verhaal. Je moet een verraderlijk stukje zee oversteken om er te komen. Het is heel klein, maar echt betoverend. Ze zeggen dat er 20.000 heiligen begraven liggen, en dat zal vast wel waar zijn, want ik heb nog nooit zo veel spiritualiteit ervaren. Ik wilde altijd al graag in het kapelletje zingen, dat het spirituele centrum van het eiland is. En dus heb ik er per boot een vleugel naartoe gebracht om Litanie op het feest van Allerzielen van Schubert op te nemen, want dat leek me heel gepast. Toen we op het eiland aankwamen, zong een welkomstcomité van zeehonden ons de baai in. Ik houd veel van golfen, maar ik hoop dat niemand ooit het idee opvat om hier een golfbaan te maken. Zo midden tussen die woeste zee, met de zeehonden en de Noordse pijlstormvogels om je heen zou je je beslist niet op je putts kunnen concentreren.

Zelf kom ik uit Snowdonia, maar het feit dat ik er pas drie jaar geleden toe kwam de Snowdon eens te beklimmen, wijst er wel op dat mensen vaak de kans niet grijpen om te genieten van de meest ongelooflijke landschappen die zich vlak onder hun neus bevinden.”

www.visitwales.nl

5

Alles waar je van houdt…

Deze kust en wandelen zijn voor elkaar geschapen, maar behalve wandelen is er langs het Wales Coast Path nog veel meer te zien en te doen. Dus, waar houd je van? Want langs de kust van Wales is er altijd een plek waar je precies kunt doen waar je van houdt.

Stranden

Dieren in het wild

Hier vind je liefelijke, ongerepte stranden zoals bijna nergens anders in heel Europa. Vraag het maar aan een willekeurig persoon in Wales, en dan krijg je meteen te horen wat hun favoriete strand is, of waarschijnlijk een heel rijtje stranden.

Het is geen toeval dat het tvprogramma Springwatch van de BBC zijn kamp opsloeg in het reservaat Ynys-hir van de RSPB (vogelbescherming) aan de monding van de rivier de Dyfi. De kust en eilanden van Wales staan wereldwijd bekend om hun rijkdom aan dieren in het wild, met populaties vogels en zeezoogdieren die van groot internationaal belang zijn.

Het ligt natuurlijk ook aan je stemming. Voor pure, verbazingwekkende schoonheid staan stranden zoals bij Barafundle, Three Cliffs, en Llanddwyn meestal bovenaan. Surfers zweren bij Porth Neigwl, Freshwater West of Llangennith, terwijl zeilers misschien kiezen voor Abersoch of Dale. En dan zijn er nog wat unieke plekken zoals Mwnt met zijn kapelletje, de Blue Lagoon bij Abereiddi, de waterval bij Tresaith, de Whistling Sands van Porth Oer, en de stapstenen bij Ogmore.

Of misschien val je wel op die verlaten, naamloze baai die je toevallig tegenkomt wanneer je op het Wales Coast Path wandelt. Even naar beneden, naar het strand, om een duik te nemen. Perfect!

Three Cliffs Bay, schiereiland Gower 6

www.visitwales.nl

Cardigan Bay heeft de grootste inheemse populatie tuimelaars (dolfijnen) van het Verenigd Koninkrijk, en je kunt ze met een boottocht een bezoekje brengen. Grijze zeehonden en bruinvissen zijn hier ook een veel voorkomend verschijnsel, en in de beschermde wateren van Pembrokeshire kun je ook het geluk hebben reuzenhaaien, orka's, gewone vinvissen, grote blauwe haaien, maanvissen en schildpadden te zien.

In de lucht bij de kusten wemelt het van de vogels: de natuurreservaten bij South Stack op Anglesey en het eiland Skomer bij Pembrokeshire zijn een uitstekend uitgangspunt, terwijl je ook rond het

Vogelreservaat Ynys-hir, vlakbij Machynlleth

National Wetland Centre vlakbij Llanelli kunt fietsen of wandelen (en 's zomers zelfs kanoën).

Spanning en sensatie Abseilen, wildwaterraften, kitesurfen, paragliden. De kust van Wales is de aangewezen plek voor een hele reeks extreme sporten. Het hele jaar door!

De beste locaties in het hele Verenigd Koninkrijk voor rotsklimmen aan zee bevinden zich in Gwynedd en Pembrokeshire. Op de stranden aan het schiereiland Lly^n kun je kitebuggyen en kitesurfen, terwijl de beschutte stranden ook favoriet zijn bij waterskiërs en wakeboarders. Abersoch is een toplocatie voor alle soorten watersport: bij Plas Menai kun je les krijgen van experts, en in 2013 wordt ook de nieuwe Pwllheli National Sailing Academy geopend.

Pembrokeshire is ideaal voor surfers, zeilers, windsurfers en kajakkers. Ervaren duikers kunnen het zeereservaat rond Skomer verkennen (beginners kunnen terecht bij het National Diving & Activity Centre vlakbij Chepstow),

Kitesurfen aan de beschermde kust van Porthcawl

terwijl iedereen zich aan het hier uitgevonden coasteren kan wagen.

Geloof het of niet, maar Cardiff International White Water heeft stroomversnellingen in de hoofdstad, en je kunt Cardiff Bay en de eilanden in het Bristol-kanaal met een speedboot verkennen.

Weg van de drukte Met zo'n gigantische kustlijn vind je altijd wel ergens een rustig plekje helemaal voor jezelf alleen. Langs sommige trajecten kun je zelfs midden in de zomer kilometers lang lopen zonder ook maar iemand tegen te komen. Dat geldt zelfs voor het toch redelijk dichtbevolkte zuidoosten, waar je in alle rust door het beschermde kustgebied van Glamorgan met zijn spectaculaire gelaagde kliffen of het moerasgebied van de Gwent Levels kunt wandelen. Je kunt nog een stapje verder gaan en in de voetsporen treden van de pelgrims naar het eiland Bardsey – het eiland van de 20.000 heiligen – vlak buiten de kust van het schiereiland Lly^n, of naar zeevogelparadijs

Nash Point, Glamorgan Heritage Coast

Cardiff International Canoe

Skomer, of Flat Holm in het Bristol-kanaal gaan. De eilanden lenen zich perfect voor dagtochtjes, maar er zijn ook vakantiehuisjes en logeeradresjes met stapelbedden als je wat langer echt helemaal weg van de drukte wilt zijn.

Er zijn ook een paar speciale plekken die alleen op bepaalde momenten van de dag tevoorschijn komen – de lagunes en waddeneilanden.

Ga maar eens op Worm’s Head staan, en kijk terug over de verharde weg richting Rhossili. Dat beeld zal eeuwig op je netvlies blijven staan...

Smullen Langs het hele Wales Coast Path en ook op de talloze voedselfestivals die het hele jaar door plaatsvinden vindt je plaatselijke lekkernijen.

Het Conwy Feast trekt elk jaar weer in oktober beroemde koks aan, terwijl op het Anglesey Oyster Festival allerlei plaatselijke heerlijkheden worden geboden, zoals Menai-oesters en -mosselen, Aberdaronkrab en verse vis. Ceredigion eert het plaatselijke voedsel met het Cardigan Bay Seafood Festival, het Aberystwyth Food Festival en de regelmatig gehouden boerenmarkten in deze badplaats.

Ook Pembrokeshire is gezegend met alles wat de natuur aan voedsel voortbrengt, en eind juni/ begin juli doet het hele

Wandelen boven Llangrannog

graafschap mee aan de Pembrokeshire Fish Week. In Swansea en op het schiereiland Gower worden veel verschillende soorten smakelijk voedsel geproduceerd, waaronder lamsvlees uit de kwelders, zeevenkel, Welsh Blackrundvlees, laverbread (zeewier, een delicatesse), verse vis en schaal- en schelpdieren, vooral kokkels.

Anders dan anders Voor zo'n klein land biedt Wales heel veel belevenissen die anders dan anders zijn.

Het fantasiedorp Portmeirion brengt een verkwikkend stukje Italië naar de kust van Wales. In augustus worden de jaarlijkse Coracle Races op de rivier de Teifi in Cilgerran gehouden, waarbij de plaatselijke vissers vol trots hun technieken bij het vangen van zalm en zeeforel op primitieve huidboten laten zien. Elk jaar in september viert het schilderachtige vissersdorpje Aberaeron het Mackerel Fiesta: kraampjes, bands en een parade – met voorop een vis van 6 meter.

Ja, je leest het goed, 6 meter!

Mocht je tijdens de kerstperiode in Tenby zijn, dan kun je meedoen met de 600 mensen die op Tweede Kerstdag een kerstduik nemen. Of wat dacht je van een heel apart, lekker modderig weekendje bij het Festival of Mud in het National Wetland Centre vlakbij Llanelli? O, en meng je vooral onder de duizenden

Abersoch, schiereiland Lly^ n

Elvis-fans in Porthcawl voor het Elvis Festival, allemaal ter ere van The King, met o.a.

The Elvies,'s werelds meest vooraanstaande prijzenshow met tribute-artiesten van Elvis.

Paardrijden Bij de vele paardrijcentra in de kuststreken van Wales kunnen ruiters van alle leeftijden en niveaus terecht, of je nu een stevige rit wilt maken over ruiterpaden of liever een stimulerende galop over het strand. Op het strand van Talacre rijdt je bijna 8 km veilig over het zand, en op het strand van Conwy Morfa kun je ook paardrijden, met parkeergelegenheid voor paardentrailers.

Llangrannog heeft zijn eigen paardrijcentrum, terwijl de Forestry Commission (staatsbosbeheer) speciale ruiterlocaties heeft aangewezen in het Pembrey Forest. Op het prachtige schiereiland Gower zijn vrijwel alle stranden via ruiterpaden toegankelijk – Pennard en Cefn Bryn zijn populaire bestemmingen – terwijl je in de spectaculaire duinen rond Ogmore ook uitstekend paard kunt rijden.

Toegankelijkheid Wij willen dat iedereen van het Wales Coast Path kan genieten. Dus de trajecten zijn zo veel mogelijk uitgezet met het oog op mobiliteit.

Zo heeft het nationaal park Pembrokeshire Coast nu 70 routes met een

Royal St David’s

totale lengte van circa 50 km die gemakkelijker toegankelijk zijn, terwijl er ook strandrolstoelen beschikbaar zijn. Bij veel attracties, waaronder Newport Wetlands en het National Wetland Centre, zijn scootmobielen beschikbaar. Het vlakke, 10 km lange traject rond Cardiff Bay is perfect voor rolstoelgebruikers, evenals de ruim 20 km lange route door het Millennium Coastal Park bij Llanelli.

Golfen Bijna de helft van de ongeveer 200 golfbanen in Wales heeft uitzicht op zee. Eigenlijk liggen veel van de allerbeste golfbanen vlak aan de kust, en ze bieden linksbanen die tot de mooiste behoren van GrootBrittannië of – het is moeilijk bescheiden te blijven – van de hele wereld.

Laten we maar niet gaan zeggen welke de beste zijn.

Royal Porthcawl of Royal St David’s in Harlech? Allebei van wereldklasse. Is de 13e hole op de kliftop van Nefyn indrukwekkender dan de 7e hole van Pennard, waar je misschien misslaat doordat je wordt afgeleid door de pracht van het Normandische kasteel en Three Cliffs Bay? Zijn de aangelegde waterpartijen van Machynys minder betoverend dan Aberdovey, die maar één waterpartij (namelijk Cardigan Bay) heeft?

www.visitwales.nl

7

“Als culinair recensent zou ik toch al veel over voedsel moeten weten. Maar als ik in Wales kom, valt er nog aardig wat bij te scholen.”

Voedselparadijs

Giles Coren is schrijver, presentator en culinair recensent voor The Times.

“Ik ben gek op de mensen in Wales. Als ik later groot word, wil ik zo'n oude Welshe knar zijn,” was ooit een tweet van hem. Dit is een man die precies weet wat goed voedsel is, en hij is ervan overtuigd dat Wales het helemaal voor elkaar heeft.

Interview door Kirstie McCrum

The Welsh Connection

Op het veedrijverspad

Ik heb met Wales een persoonlijke band. Mijn schoonmoeder komt uit Ceredigion. Ze is letterlijk met blote voeten opgegroeid op een boerderij, gelegen op een heuvel, waar ze schapen hielden. Ze is nu helemaal gewend aan het stadsleven in Londen, maar ze heeft nog een foto van haar over-overovergrootvader, een veedrijver genaamd Daniel Jones. Wat een ongelooflijke gedachte dat ik een stukje van mijn roots in dit bijzondere landschap heb liggen.

Voor mijn werk reis ik door het hele Verenigd Koninkrijk, en ik heb het geluk dat ik ook regelmatig in Wales kom.

Ik maak boottochten, autoritten en treintochten, maar in Noord-Wales was ik zo bevoorrecht om de oude veedrijversroutes te kunnen volgen die de boeren vroeger gebruikten.

Op het platteland van Wales heeft het leven een liefelijk weemoedig toontje. Ik ben wel eens met een boer het land op gegaan, en hij zong een prachtig, treurig lied in het Welsh. Er was een tijd dat het Welsh als taal leek uit te sterven, en dan dacht je: “Wat is het toch erg, om naar deze man te luisteren met zijn prachtige volksliederen die aan het verdwijnen zijn.”

Maar de taal komt weer terug. Het lijkt wel alsof het Welsh een generatie heeft overgeslagen. Mijn schoonmoeders eerste taal is het Welsh, en dat spreekt ze vloeiend. Haar dochters niet, maar nu doen haar kleinkinderen dat wel.

We hebben hier dus een cultuur die teruggrijpt op haar verleden, maar die ook in de toekomst kan kijken.

8

www.visitwales.nl

De kleine boeren in Wales hadden maar een paar stuks vee, en die werden dan in een kudde opgenomen, die door de veedrijvers helemaal naar Oswestry, Hereford of Londen werd gedreven.

Destijds was er maar een handjevol rijke landbezitters die zich tegoed konden doen aan dat smakelijke rundvlees. De boerenfamilies die het vee hadden gehouden, kregen er geen hap van!

Maar ze kregen er wel geld voor, en zo kon de economie zichzelf in stand houden.

Wij volgden in de voetsporen van die veedrijvers, en dat is een fantastische manier om dat schitterende stukje van Noord-Wales te zien. We begonnen op Anglesey en gingen in oostelijke richting naar Oswestry. Het geeft je een heerlijk gevoel van de wisselwerking die er vroeger tussen mens en dier bestond – en in Wales bestaat die nog steeds.

Plaatselijk voedsel: een manier van leven Als culinair recensent zou ik toch al veel over voedsel moeten weten. Maar als ik in Wales kom, valt er nog aardig wat bij te scholen. In de restaurants in de steden roept iedereen het idee van plaatselijke seizoensproducten tegenwoordig van de daken, maar op het platteland van Wales eten ze die al sinds mensenheugenis.

Er zijn in Wales nu volop eetcafés, waar jonge Britse koks erg hun best doen.

Ze hebben goede connecties met de plaatselijke boeren als leveranciers, en ze kopen vlees, groenten en vis in de regio.

Op het platteland zijn er mensen die nog steeds op de juiste manier boeren. En er zijn mensen die echt om voedsel geven, en die best een beetje meer willen uitgeven aan voedsel dat het land en de geschiedenis ervan in ere houdt. Ik heb een tijdje doorgebracht bij een Welshe boer, en zijn methoden waren geweldig.

Hij heeft een fantastische band met zijn vee, en ze hebben allemaal een eigen, lieve naam, zoals Myfanwy en Brenda en Gwen.

Voedsel in Wales is gewoon een manier van leven, geen trend, en zo is het altijd al geweest.

Met de klok mee vanaf linksboven: Boerderij op een heuvel, Brecon Beacons, vlakbij Llanfrynach Bryan Webb, kok/eigenaar Tyddyn Llan, Llandrillo EetcafÊ Chestnut Tree, Talardy Hotel, St Asaph Y Polyn, Nantgaredig, Carmarthenshire Achtergrond: Cwtch, St David’s, Pembrokeshire www.visitwales.nl

9

Rechtstreeks van het land en uit de zee Klein land, grootse smaak. Dat vat het voedsel van Wales samen in een notendop. Waar je ook gaat of staat, er is altijd fantastisch plaatselijk betrokken voedsel, waar je ook van houdt. Het vlees en de vis hoeven geen lange reis te maken voordat ze op je bord belanden, terwijl onze zuivelproducten over de hele wereld geliefd zijn. En het mooiste is dat er net zo veel variaties per streek zijn als bochten in onze wegen. Hier vind je een aantal voorproefjes waarbij het water je in de mond zal lopen…

Bodnant Welsh Food

Made in Wales

Tal-y-cafn, Conwy www.bodnant-welshfood.co.uk Houd je van lekker eten, dan mag je dit nieuwe centrum niet missen. Het is een fenomenaal culinair centrum, dat 6,5 miljoen pond heeft gekost en gevestigd is in voormalige stenen boerderijgebouwen op het landgoed van Bodnant. Hier vind je het allerbeste ambachtelijk bereide voedsel in Wales. Er is een boerderijwinkel, theehuis, zuivelafdeling, bakkerij en zelfs een kookschool. En allemaal maken ze gebruik van kakelverse eigen producten van het landgoed zelf, van plaatselijke boerderijen en uit andere delen van Wales.

Op het landgoed zijn ook luxe vakantiehuizen en boerenhoeves te huur en je kunt er een hele reeks buitenactiviteiten ondernemen. www.bodnant-estate.co.uk

Let in Wales vooral op het logo 'True Taste', dat garandeert dat wat je eet (of drinkt) van de allerbeste kwaliteit is. Het 'Wales the True Taste'-programma loopt al ruim tien jaar, en tegenwoordig zijn daar de beste producten, winkels, hotels en restaurants bij betrokken.

Op de website – www.walesthetruetaste. co.uk – vind je veel informatie over de mensen achter het voedsel en de dranken van Wales, waar je het kunt kopen, en hoe je er het beste uit kunt halen, met recepten van topkoks die het plaatselijk betrokken seizoensvoedsel helemaal tot hun recht laten komen Hier noemen we een paar van onze plaatselijke specialiteiten: Lamsvlees uit de kwelders We kunnen niet echt zeggen dat we liever lamsvlees uit de kwelders hebben dan uit de bergen. Het smaakt allebei fantastisch, maar er zit een enorm verschil in. Probeer het zelf maar eens uit.

Welsh Black-rundvlees Welsh Black-runderen zijn een taai ras, dat onder de zwaarste omstandigheden niet alleen overleeft, maar zelfs gedijt. En toch leveren ze bijzonder mals en smakelijk vlees.

Carmarthen-ham Het procedé voor deze gerookte ham is al generaties lang in handen van de familie Rees, die beweert dat de Romeinen het

Met de klok mee vanaf linksboven: Geroosterd Welsh Black-rundvlees met laver pudding Penderyn-whisky Golden Cenarth-kaas Wales True Taste-logo Halen Môn, zeezout Welshe kokkels Welshe cakes 10

www.visitwales.nl

recept destijds hebben gestolen en er hun eigen parmaham van hebben gemaakt… www.carmarthenham.co.uk Welsh cakes Geen theetijd zonder deze lekkernijen.

Traditioneel worden ze op een gietijzeren bakplaat gebakken en zo vers mogelijk gegeten.

Welshe whisky Vroeger werd in Wales van oudsher whisky gedestilleerd – Jack Daniels en Jim Beambourbon hebben hun oorsprong in Wales – en nu is de Penderyn Distillery erin geslaagd de whiskyproductie in Wales nieuw leven in te blazen. www.welsh-whisky.co.uk Kokkels en laverbread De belangrijkste onderdelen van een traditioneel ontbijt in West-Wales.

Overal in Wales verkrijgbaar, maar Swansea is nog steeds de bakermat. www.swanseaindoormarket.co.uk Golden Cenarth Er zijn tientallen ambachtelijk geproduceerde kazen in Wales, maar deze is wel heel bijzonder! Van dezelfde makers als van Perl Wen en Perl Las. www.cawscenarth.co.uk Halen Môn Dit zeezout met zijn schitterende kristalstructuren komt uit Anglesey en vindt zijn weg naar de keukens en tafels van de meest exclusieve eetgelegenheden over de hele wereld. www.halenmon.com

Het regent sterren

Eet- en drinkfestivals

Om je de waarheid te zeggen, zijn we er niet eens echt op uit om prijzen te winnen. Het gaat ons meer om de beste ingrediënten, en om die op een eerlijke manier met liefde en kunde te bereiden. Maar het gelukkige toeval wil dat het bij ons sterren en rozetten regent.

Welshe restaurants en pubs zijn flink vertegenwoordigd in alle beroemde reisgidsen, en hieronder noemen we zes van de beste:

Zo'n gemoedelijk plaatselijk voedselfestival is de uitgelezen plek om de allerbeste seizoensproducten uit de regio te proeven.

Vers uit de keuken, en bereid door echt gepassioneerde, kundige mensen.

We noemen hier een aantal evenementen die voor 2013 zijn gepland:

The Crown at Whitebrook Volgens de belangrijkste gidsen is dit exclusieve hotel-restaurant in Monmouthshire momenteel het allerbeste in Wales. www.crownatwhitebrook.co.uk

The Walnut Tree De sublieme kookkunsten van Shaun Hill hebben dit favoriete restaurant in Abergavenny weer boven in de culinaire rangorde geplaatst. www.thewalnuttreeinn.com

Ynyshir Hall Dit hotel in een landhuis in het graafschap Powys (zie ook pag. 50 t/m 53) heeft een restaurant dat helemaal aansluit bij de weelderige omgeving. www.ynyshirhall.co.uk

Tyddyn Llan Dit hotel-restaurant van kok Bryan Webb is schitterend gelegen in de heuvels van Clwydian. www.tyddynllan.co.uk

Y Polyn De ontspannen bediening en het gewoonweg fantastische voedsel, bereid met het beste van het beste aan plaatselijke ingrediënten maken deze eetgelegenheid in Carmarthen tot het perfecte eetcafé. www.ypolynrestaurant.co.uk

Cwtch Dit charmante, gezellige restaurant Cwtch in St David’s is met recht winnaar van de 'Wales the True Taste Restaurant'-prijs van 2011/2012. www.cwtchrestaurant.co.uk Cwtch, St David’s, Pembrokeshire

mei Llyˆn Land and Seafood Festival, Pwllheli www.llynlandandseafoodfestival.co.uk West Wales Food Festival, vlakbij Carmarthen www.westwalesfoodfestival.com

juni Great Welsh Beer & Cider Festival, Cardiff www.gwbcf.org.uk Hay-on-Wye Food Festival www.hay-on-wye.co.uk Llandysul Food Festival www.llandysulfood.co.uk Newcastle Emlyn Food Festival www.gwylfwydcastellnewydd.com Pembrokeshire Fish Week www.pembrokeshirefishweek.co.uk Welsh Perry & Cider Festival www.welshcider.co.uk

juli Cardiff International Food & Drink Festival www.cardiff-festival.com Cardigan Bay Seafood Festival www.aberaeron.info Lampeter Food Festival www.lampeterfoodfestival.org.uk Really Wild Festival, St David’s www.reallywildfestival.co.uk

oktober Anglesey Oyster & Welsh Produce Festival www.angleseyoysterfestival.com Brecon Beacons Food Festival, Brecon www.brecon-beacons.com Cowbridge Food & Drink Festival www.cowbridgefoodanddrink.org Feastival – Wales Alternative Food Festival, Bridgend www.walesalternativefoodfestival.com Gwledd Conwy Feast www.gwleddconwyfeast.co.uk Llangollen Food Festival www.llangollenfoodfestival.com Neath Food Festival www.neathfoodfestival.co.uk

De markt werkt!

Er is niets beters dan producten rechtstreeks kopen van de mensen die ze hebben gekweekt – of gebrouwen, gebakken, of gebotteld. Markten horen al sinds het jaar nul bij het leven in Wales, en in de meeste plaatsen vind je straatmarkten en/of overdekte markten.

Het verschijnsel van boerenmarkten heeft hier ook een hele vlucht genomen. Ga om de dichtstbijzijnde boerenmarkt te vinden naar de website van Farmers’ Markets in Wales www.fmiw.co.uk

augustus Cardigan River and Food Festival www.cardigan-food-festival.co.uk Swansea Bay Beer Festival www.swanseacamra.org.uk

Brecon Food Festival

september Abergavenny Food Festival www.abergavennyfoodfestival.com Aberystwyth Food & Drink Festival www.visitmidwales.co.uk Great British Cheese Festival, Cardiff www.greatbritishcheesefestival.co.uk Mold Food Festival www.moldfoodfestival.co.uk Narberth Food Festival www.narberthfoodfestival.com Welsh Food Festival, vlakbij Welshpool www.welshfoodfestival.co.uk

Neath Food & Drink Festival www.visitwales.nl

11

De plaatselijke bevolking wist altijd al dat Carmarthenshire iets speciaals was, en nu ontdekken ook steeds meer bezoekers dat dit groene hart van West-Wales nog veel meer in petto heeft dan schitterende landschappen bezaaid met sprookjeskastelen.

Charles Williams maakt een rondje langs zijn favoriete plekken in zijn geboortestreek, en onthult een paar plaatselijke geheimen.

lush Adjective 1: abounding in lavish growth; luxurious or opulent.

Slang 2: Wales highly pleasing or enjoyable.

12

www.visitwales.nl

Favoriete kastelen

Favoriete uitzichten

Favoriete tochtjes

Laten we maar bovenaan beginnen: letterlijk, boven op een uitdagende, kalkstenen, steile rots in de Brecon Beacons, waarop het gewoonweg verbazingwekkende Carreg Cennen Castle troont. Dit is de allereerste plek waar we bezoekers aan ons graafschap mee naartoe nemen, en ze staan er altijd helemaal versteld van. En vreemd genoeg, staan we er zelf ook steeds versteld van, keer op keer. Misschien komt het wel door de spectaculaire ligging boven op een rots en het panoramische uitzicht van 100 km in de rondte.

Het allerbeste panoramische uitzicht in Carmarthenshire krijg je bij een tochtje met een heteluchtballon boven het dal van de rivier de Towy, maar als je liever met beide benen op de grond blijft staan, kun je ook fantastische uitzichten ervaren. Volg de Towy stroomopwaarts naar Ystradffin, en daar vind je het vogelreservaat Dinas, waar je een heerlijke wandeling kunt maken langs de beboste rivieroevers. En je kunt ook Dinas Hill opklimmen naar de grot van Twm Siôn Cati, waar deze bandiet en volksheld zich zou hebben verschanst.

De plek waar twee snelstromende jongere rivieren onder een torenhoge heuvel samenkomen is volgens de plaatselijke bevolking de allermooiste plek op aarde.

De Heart of Wales Railway Line van Swansea naar Shrewsbury is zonder meer het mooiste treintraject van Groot-Brittannië.

Ruim 6 km verderop bij Dinefwr krijg je nog eens twee kastelen voor de prijs van één: het 'nieuwe', door de National Trust beheerde kasteel (dat in feite uit de 17e eeuw stamt), en op korte loopstand door het bos het 12e-eeuwse oorspronkelijke kasteel, dat in de Middeleeuwen een trotse koninklijke zetel van Wales was. En sla vooral Dryslwyn, daar vlakbij, niet over.

Misschien ziet het er vanuit het dal niet zo imposant uit, maar als je de moeite neemt naar boven te klimmen, zie je de hele layout van een middeleeuws dorpje en heb je een wonderbaarlijk uitzicht over het dal van de rivier de Towy.

h

1 2

En dan zijn er de Carmarthen Fans, de meest westelijke bergketen in de Brecon Beacons met zijn steile hellingen. Ze steken zo uit dat ze wel een Romeinse neus op het gezicht van Carmarthenshire lijken. Dit deel van de Brecon Beacons wordt veel minder bezocht dan het oostelijk deel. Voordeel is dat je vaak als enige kunt genieten van het uitzicht op de diepten van Llyn y Fan Fach, woonplek van de legendarische, wispelturige Vrouwe van het Meer uit de Arthur-legendes.

Het is ook een geweldige manier om te zien hoe het landschap van Carmarthenshire in het lage mondingsgebied rond Llanelli door de hoger gelegen mijnbouwstreek in het dal van de rivier de Amman overgaat naar het klassieke landbouwgebied in het dal van de rivier de Towy, om tot slot door een bergtunnel bij de berg Sugar Loaf te denderen, en de weg verder naar het eindpunt in Shrewsbury in het graafschap Powys te vervolgen.

Ben je met de auto, dan is een omweg op de A4069 tussen Llangadog en Brynaman zeker de moeite waard. Deze klassieke zigzaggende bergweg heeft plaatselijk de bijnaam gekregen van ‘Top Gear Road’ sinds Jeremy Clarkson, presentator van het BBC tv-programma over auto's Top Gear daar, rondrijdend in een duur uitziende wagen van Duitse makelij, werd gefilmd.

En nu we het toch over waterpartijen hebben, dan er is ook het uitzicht vanaf de 16e fairway bij Machynys, de Nicklaus-golfbaan in Llanelli, en het prachtige tafereel wanneer je eerste pint in het uitstekende clubhuis wordt getapt.

Linksboven: Vogelreservaat Dinas Cynghordy-viaduct Boven: Carreg Cennen Castle Achtergrond: Dal van de Towy, gezien vanaf Dryslwyn Castle www.visitwales.nl

13

Favoriete stranden Carmarthenshire staat meer bekend om zijn koeien en kastelen dan zijn kust, maar langs de 88 km lange kustlijn liggen o.a. twee van de grootste stranden van Wales.

Het 11 km lange strand Pendine Sands werd beroemd vanwege de wereldsnelheidsrecordpogingen op land, en vormt af en toe nog steeds het toneel van recordpogingen. De meest recente was een grasmaaier die 138 km per uur deed. Echt waar!

Nog groter is de enorme 13 km lange zandvlakte van Cefn Sidan, geliefd bij surfers, studenten en – sorry dat ik dat programma weer noem – die lui van Top Gear, die er ooit met een Herculesvrachtvliegtuig van de RAF op wisten te landen, en dat leidde tot enorme commotie bij de plaatselijke bewoners, die massaal 112 belden.

Favoriete attracties De natuur heeft Carmarthenshire min of meer tot één grote tuin gemaakt, maar bij de National Botanic Garden of Wales zijn ze nog een stap verder gegaan. De grootste kas met één enkele overspanning ter wereld lijkt wel een ruimteschip van buitenaardse wezens dat zo maar midden in een landelijke idylle is geland (maar wel met goede bedoelingen).

Dan vind je daar vlakbij ook Aberglasney, met tuinen die er al in de 15e eeuw waren, en misschien zelfs nog eerder.

Halverwege de jaren 1990 werden ze uit de vergetelheid gehaald door een groep heldhaftige plaatselijke enthousiastelingen en een flinke dosis Amerikaanse liefdadigheid. Het resultaat was werkelijk fantastisch: een serie perfect gerestaureerde tuinen – plus een geweldig restaurant aan de waterkant als bonus.

Voor een gezinsuitje gaat er niets boven het Pembrey Country Park. Daar vind je een scala aan avontuurlijke attracties, waaronder een minigolf en een droge skihelling, op een 200 ha groot terrein vlak naast het uitgestrekte strand Cefn Sidan. Houd je van fietsen (maar liever zonder die heuvels), dan kan ik het vlakke, ruim 20 km lange traject door 14

www.visitwales.nl

het Millennium Coastal Park in Llanelli van harte aanbevelen, waarlangs ook het National Wetland Centre ligt.

Favoriete avonturen Behalve al die bergen van ons waarop die je kunt beklimmen, en al die rivieren waarin je kunt zwemmen, vissen en kanoën, zijn extreme sporten waarbij je helemaal opgaat in het landschap de laatste tijd enorm populair geworden.

Mountainbikers banen zich een weg door het Brechfa Forest, waar een hele reeks parcoursen is uitgezet volgens het systeem dat bij skilocaties wordt gebruikt: groene, blauwe, rode en zwarte trajecten. Op die enorme stranden van ons kun je bijvoorbeeld paardrijden en kitebuggyen, en in zee kitesurfen. Bij de monding van de rivier de Towy kun je fantastisch zeilen, en bij Llandysul wildwaterkanoën – vooral tijdens de Teifi Tour, die jaarlijks in de herfst wordt gehouden. En de allerbeste plekken in het Verenigd Koninkrijk om op zeeforel te vissen zijn op de Towy, Teifi en Cothi.

Favoriete gerechten Moleculaire gastronomie allemaal leuk, lief en aardig, maar het is uiteindelijk tot de mensen doorgedrongen dat het beste voedsel ter wereld een stukje vlees, vis en groente van de allerbeste kwaliteit is, dat kundig wordt gekweekt, met liefde wordt bereid, en met zo weinig mogelijk poespas gepaard gaat.

En dat is waar Carmarthenshire troef is.

Het rundvlees, lamsvlees en varkensvlees zijn op z'n minst weergaloos. Kokkels en laverbread. Caws Cenarth-kaas.

Carmarthen-ham. Fenomenaal ijs.

Allemaal van wereldklasse.

En we hebben hier een keur aan plaatselijke voedselhelden, bijvoorbeeld bij Wright’s Food Emporium in Nantgaredig, of in zelfstandige restaurants zoals Y Polyn, of Cors, of Sosban, of Yr Hen Dafarn. Soms landt hier wel eens een culinair recensent uit Londen, die een van hen beschrijft als een soort plaatselijke ambachtelijke genie. Maar, in het diepst van ons hart wisten wij dat natuurlijk aldoor al.

Favoriete steden Toen de Londense kranten Llandeilo “de coole hoofdstad van Carmarthenshire” gingen noemen, verscheen er wel een licht spotlachje rond onze mondhoeken.

Maar eigenlijk zijn we er wel blij mee, en het is daar ook cool, maar ook precies het tegenovergestelde: warm, op de een of andere manier. Ga maar eens naar het Cawdor Hotel, of ga maar eens rondneuzen in de galerieën en winkels.

Ga er vooral heen tijdens een van de festivals die in die stad ontspruiten.

Neem een pint van het in Llandeilo gebrouwen Evan Evans. Dan begrijp je wat ik bedoel.

Houd je van marktplaatsen, dan moet je in Llandovery en Carmarthen zijn, of Llandysul en Newcastle Emlyn aan de grens van Ceredigion. Ammanford en Llanelli zijn uit hun postindustriële slaap ontwaakt, en wat Laugharne betreft: nou, toen Dylan Thomas dat “de vreemdste stad in Wales” noemde, bedoelde hij dat op een positieve manier, en hij had helemaal gelijk, want het is er geweldig.

Van boven naar beneden: Pendine Sands National Botanic Garden of Wales Aberglasney Gardens

Outdoor market, Carmarthen

Verblijf 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Carmarthenshire heeft een fantastische keuze aan accommodatie, van luxe hotels tot fijne campings. Hier geven we tien tips, maar je vindt er nog veel meer op:

www.southwestwales.info 1. The Cawdor

5. Glynhir Estate

9. Larkhill Tipis

Llandeilo www.thecawdor.com

Llandybie www.theglynhirestate.com

Cwmduad www.larkhilltipis.co.uk

Deze fraaie spil van de stad, deze markante Georgiaanse stad, is het favoriete trendy hotel van het graafschap.

Idyllisch 17e-eeuws landgoed met landhuis, cottages en huisgemaakt voedsel uit de eigen moestuin.

Vijf nomadische kampeerervaringen op het terrein van een milieuvriendelijke kleine boerderij.

2. Jabajak Vineyard HotelRestaurant

6. Caeiago Riding Centre Llanwrda www.horseridingholidaysgb.co.uk

10. Argoed Meadow Camping & Caravan Park

Whitland www.jabajak.co.uk Luxe hotel-restaurant, gelegen op een bijna 3 ha groot terrein met tuinen en een wijngaard.

3. Cwmcrwth Farm Cottages

Broadoak, vlakbij Llandeilo www.cwmcrwthfarmcottages.co.uk Bekroonde cottages met zelfcatering op een boerderij met zeldzame dierenrassen, waar men zelf bacon maakt, en met een heleboel leuke dieren, heel aaibaar voor kinderen.

4. Fronlas

Llandeilo www.fronlas.com Strakke, chique B&B in een prachtig gerenoveerd herenhuis, met uitzicht over het dal van de rivier de Towy.

Paardrijvakanties in de bergen van Wales, voor ruiters van alle niveaus.

7. Cennen Cottages

Carmarthenshire www.cennencottages.co.uk Een groepje van zes luxe cottages verspreid over het hogere deel van het dal van de rivier de Towy. Elke cottage is een 19e-eeuwse omgebouwde boerenschuur.

Cenarth www.cenarthcampsite.co.uk In dit mooie dorpje met zijn beroemde waterval aan de rivier de Teifi worden het hele jaar door kampeermogelijkheden geboden.

Llandeilo

8. Llanerchindda Farm

Cynghordy www.cambrianway.com Pension en cottages met zelfcatering, plus een compleet scala aan activiteiten om van te genieten in dit dunbevolkte, ongerepte gebied.

www.visitwales.nl

15

Met de klok mee vanaf linksboven: Cyril Jones van de Hardwick Farm, Abergavenny Voedertijd bij de Hardwick Farm Marktdag in Abergavenny Allemaal buikje rond!

Sali Hughes en Rachel met de kinderen Marktdag in Abergavenny

16

www.visitwales.nl

Koetjes en kalfjes Redactrice van de schoonheidsrubriek van The Guardian Sali Hughes weet maar weinig over vakanties met de kinderen, maar bij een verblijf op een boerderij in Wales kreeg ze de smaak echt te pakken – en niet alleen de smaak van het eten en drinken…

I

edereen is opgewonden. Het nieuws is zo belangrijk dat we ons ontbijt onderbreken, snel onze kaplaarzen onder onze pyjama's aantrekken en er naartoe rennen. Zo zachtjes mogelijk komen we net op tijd binnen in de 'kraamkamer' van de Hardwick Farm om te zien hoe een koe twee kalfjes ter wereld brengt.

Een ongelooflijke belevenis voor ons allemaal, en onze kinderen hadden het er in de weken daarna nog onophoudelijk over. Misschien is dit de gewoonste gang van zaken in het leven op een boerderij, maar in het leven van de kinderen is het een van de meest onvergetelijke ontbijtervaringen. En het is ook een van die dingen bij een vakantie op een boerderij in Wales die je direct aangrijpen.

Toen ik klein was, gingen we nooit en te nimmer ergens met z'n allen naartoe.

Dus nu we met de kinderen (ik heb twee zoontjes) naar Monmouthshire komen, is dat voor ons onbekend terrein, en ook wel een beetje eng. Ineens besef ik dat ik met mijn 37 jaren nog steeds geen flauw idee heb wat een 'vakantie met de kinderen' nou eigenlijk inhoudt.

Voor mijn kinderen betekent vakantie chaos – knettergek, luidruchtig, vrolijk rondrennen, en alleen maar gaan zitten om het soort ongezonde voedsel naar binnen te werken dat ze thuis nooit krijgen (daar heb ik het straks nog over). En ook naar bed gaan op een

onmogelijke tijd. Voor mij betekent vakantie lekker ontspannen relaxen met een goed glas wijn en goed gezelschap, zonder een constant rinkelende laptop, en gerustgesteld in de wetenschap dat mijn kinderen veilig en vrolijk zijn.

Wat dat betreft is Monmouthshire in Zuid-Wales een perfect idee. De reis van zo'n ruim 300 km vanaf huis in Brighton verloopt moeiteloos. Een korte, rechtstreekse rit, zonder slag of stoot, geen taalbarrière, en het besef dat je altijd maar een paar kilometer verwijderd bent van iets dat we op gegeven moment graag zouden willen doen.

Kastelen en oude geschiedenis?

Uiteraard. Lekker met z'n allen langs de kust lopen? Zeker. Marktkraampjes vol huisgemaakt lekkers? Natuurlijk.

Zelfs als je honderden meters onder de grond wilt afdalen, kan dat ook. Maar daar hebben we het ook straks nog over…

Ik wilde graag dat mijn oudste vriendin Rachel en haar drie kinderen, Molly (10), Lola (7) en Alfie (5) met mij en mijn twee zoontjes, Marvin (7) en Arthur (5), meegingen. Rachel en haar kinderen zijn zo'n beetje de enigen waarmee ik hoe dan ook op reis wil.

Ten eerste is ze een expert, want in het begin van haar twintiger jaren heeft ze de wereld rondgereisd, en nu gaat ze ook weer elk jaar samen met haar drie kinderen op pad op lange reizen. Het geluid dat Rachel het liefst hoort, is de veiligheidsinstructie in het

vliegtuig (compleet met het fluitje en de demonstratie van het opblazen van een zwemvest). Dus ze vult mijn gebrek aan reiskennis ruimschoots aan. En, wat essentieel is bij een vakantie met kinderen, is dat haar kinderen, waar ik gek op ben, ongeveer net zo ondeugend zijn als die van mij, zodat we ons allebei niet hoeven te schamen als het onherroepelijke gebeurt dat een van hen lastig is. Ze houdt ook wel van een wijntje, en eten dat ze kan! Dus dat is prima in orde.

Wanneer we bij de Hardwick Farm arriveren, worden we begroet door Mary Poppins met kaplaarzen aan. Carol Jones is met recht genomineerd voor de 'Friendliest Landlady of the Year'-prijs.

Ze is heel hartelijk, hulpvaardig en een no-nonsensetype.

Ze laat ons haar gezellige, brandschone huis zien, dat een liefelijke, ruime en beslist functionele uitstraling heeft.

Hardwick is een melkveehouderij in bedrijf. Geen gekunstelde nieuwe spullen in een oud jasje of oude spullen in een nieuw jasje hier, maar gewoon lekker vieze kaplaarzen, twee schatten van werkhonden, en honderden prachtig verzorgde koeien. Boer Cyril moet om vijf 's ochtends opstaan om de koeien te melken. Wij hebben daar gedurende ons hele verblijf geen last van; we blijven lekker op één oor liggen. De kinderen slapen samen in twee kamers, en Rachel en ik in een andere kamer. www.visitwales.nl

17

Raglan Castle

“Bij de Hardwick Farm worden we verwelkomd door Mary Poppins met kaplaarzen aan.”

Big Pit: National Coal Museum, Blaenavon

Dinsdag is marktdag in Abergavenny, en voor gulzigaards zoals wij een hoogtepunt. Drie uur lang plunderen we de kraampjes met huisgemaakte pasteitjes, taartjes en ouderwets snoepgoed, en snuffelen we bij de stalletjes met tweedehandsspulletjes, curiosa en goedkoop speelgoed, en dat laatste tot groot plezier van de kinderen.

Ergens anders op het platteland zou je in je vakantie een regenachtige woensdag misschien afschrijven, maar wij maken een heel geslaagde excursie naar Big Pit, het populaire mijnbouwmuseum in het nabije Blaenavon. Ten tijde van de industriële revolutie voorzag Wales de wereld van energie met zijn steenkool.

Tijdens de hoogtijdagen in 1913 werd er maar liefst 57 miljoen ton steenkool uitgehakt door 232.000 mannen (en jongens), die in 620 mijnen werkten.

Hoewel Big Pit het National Coal Museum van Wales is, is het veel meer dan alleen een museum, want tot 1980 was het 120 jaar lang een mijn in bedrijf geweest. De gidsen zijn allemaal voormalige mijnwerkers. Het voelt een beetje alsof je persoonlijk door Indiana Jones in het British Museum wordt rondgeleid. We krijgen allemaal een mijnwerkershelm op voordat we afdalen voor een rondleiding die net zo leuk, lawaaierig en spannend voor de kinderen is als fascinerend voor de volwassenen. En vreemd genoeg vind ik het helemaal niet claustrofobisch daar beneden. Maar ook als je er moeite mee hebt je ondergronds te begeven, dan worden er regelmatig, gratis kinderfilms vertoond in hun eigen bioscoop, terwijl er bovengronds ook talloze activiteiten voor de kinderen zijn.

18

www.visitwales.nl

Op donderdag brengen we een bezoek aan Raglan Castle, dat tussen de 15e en 17e eeuw werd gebouwd, en dat beschouwd wordt als het meest luxe middeleeuwse kasteel in Groot-Brittannië. Raglan past voor ons helemaal in het plaatje, want het werd steeds belangrijker door het fortuin dat de eigenaars, de familie Herbert, vergaarde door de import van wijn.

Rachel en ik brengen onze tijd door met het bespreken van de kleinste details van hun helderziende ondernemingsplan, terwijl de kinderen zich op het grote landgoed uitgebreid vermaken met Ben 10-spelletjes. Iedereen zijn zin.

Van Raglan gaan we naar het historische stadje Monmouth. Een aparte, leuke bestemming voor een dagtochtje, met heel veel voordelige eetgelegenheden (zowel zelfstandige tentjes als de gebruikelijke kindvriendelijke ketens), cadeauwinkels, en een heerlijk speelplaatsje waar onze kinderen zich helemaal suf rennen. Daar doen we ook inkopen voor ons geplande kinderfeestje om middernacht bij de Hardwick Farm.

Vrijdag begint best fijn, met het soort zelfgemaakte boerenontbijt dat je in een stadsomgeving nooit helemaal schijnt te kunnen evenaren: plaatselijk gerookte bacon, verse eieren, en de dikste, meest perfecte en vlezige worstjes. Maar zelfs dat moeten we even laten staan als Carol met iets nog veel spannenders komt: in de schuur kunnen de kalfjes ieder moment worden geboren.

We scharen ons vol stil ontzag op de met stro bedekte vloer van de kalverschuur. Misschien hadden de Drie

Middeleeuwse brug Monnow, Monmouth

Wijzen uit het Oosten en de herdertjes zich ook wel zo gevoeld als ze een beetje te vroeg voor het gebeuren waren verschenen. De koe maakt het blijkbaar niet uit. Ze heeft het veel te druk met het ter wereld brengen van twee Friese kalfjes. “Sterkte, hoor, ik weet precies hoe ze zich voelt”, fluistert Rachel wanneer de koe hard loeit tijdens de weeën. De kinderen zijn net zo betoverd als wij door het wonder van de geboorte. "Waarom poept ze er een grote koe uit?' vraagt Arthur. Iedereen lacht, zelfs de koe.

Opeens wordt iets me duidelijk: zo ontstaan herinneringen. Het zijn deze eenvoudige, leuke, heel onschuldige dingen die je altijd zullen bijblijven. Dit is gewoon een van die duizend-en-een belevenissen die je samen als gezin meemaakt, maar wel een die geen van ons ooit zal vergeten. Misschien gaan mensen daarom wel met vakantie, niet?

Na deze indrukwekkende gebeurtenis gaan de moeders een dagje lekker hun eigen gangetje, terwijl de kinderen energiek rond de boerderij razen.

Op onze laatste avond trakteren we onszelf op een etentje met z'n allen bij The Angel Hotel, een exclusief hotel-restaurant in het centrum van Abergavenny. We zijn een beetje bang dat het voor ons wel eens wat te chic kan zijn, en dat de komst van vijf drukke kinderen de andere klanten tot last zal zijn en de bediening zal irriteren. Niets is minder waar!

We staan gewoon perplex van The Angel. De kinderen worden heel hartelijk verwelkomd en ze krijgen een menu vol gezonde dingen – de enige echte, luchtige omeletten; echte,

sappige tomatensaus en perfecte, huisgemaakte kipgoujons, die ze (ook de onvoorstelbaar kieskeurige Marvin) naar binnen schrokken als jonge koeien op de Hardwick Farm die een hele trog met cake voorgeschoteld krijgen.

Ondertussen hebben Rachel en ik alleen maar oog voor de slim verzonnen salades met een perfecte dressing (Rachel ging helemaal voor die met bieten, vijgen en geitenkaas), eerlijke burgers en steaks van topkwaliteit, heerlijke wijnen, stevige pasta en smakelijke, goed gekruide sauzen, die nog nooit een pakje of potje van binnen hebben gezien. De totale rekening van 80 pond lopen we nog maar eens goed na, want die is zo verbazend laag, gezien de bergen die we met z'n allen hebben geconsumeerd. Als we ooit nog eens de kans krijgen, gaan we zeker terug naar The Angel.

Voor het eerst in mijn leven ben ik op vakantie met de kinderen geweest, en voor mij is het een wonder dat ik het jammer vind dat die voorbij is. Over het algemeen deel ik het idee van Philip Larkin over reizen – “Ik zou best China willen zien, als ik dezelfde dag maar kon terugkomen” – en meestal ben ik al binnen een paar uur nadat ik ergens ben aangekomen in mijn hoofd al weer bezig met thuiskomen. Maar dat gold hier niet. Zowel Hardwick Farm als Monmouthshire voelen al zo vertrouwd aan dat ik totaal geen last heb gehad van zo'n ongemakkelijk gevoel. In de auto op de weg terug naar Brighton valt het me op dat iedereen ontspannen en vrolijk is, en het is voor mij een hele opluchting dat de kinderen nu eindelijk net zulke mooie vakantieverhalen kunnen vertellen als andere kinderen.

Farm Stay Wales Sali Hughes, haar vriendin en hun kinderen verbleven op de Hardwick Farm, een melkveehouderij in bedrijf vlakbij Abergavenny, die lid is van Farm Stay Wales. www.hardwickfarm.co.uk

Zoiets is een perfect tegenwicht voor de sleur in het stadse leven: ontsnappen naar het platteland, verblijf in een fraaie, oude boerenhoeve of gezellige, omgebouwde schuur, met hartelijke, plaatselijke families die van wanten weten als je gastheren en -vrouwen.

Er zijn 100 leden aangesloten bij Farm Stay Wales, die hun huizen openstellen en B&B's van topkwaliteit bieden met een magnifiek, traditioneel Welsh boerenontbijt. Ze hebben ook talloze mogelijkheden met zelfcatering, bijvoorbeeld in omgebouwde schuren, panden met stapelbedden, en kampeerterreinen, die allemaal gecontroleerd en op kwaliteit beoordeeld worden.

Vaak zijn er werkzaamheden op de boerderijen gaande, zoals hooien, schapen wassen, paarden beslaan en koeien melken. Boerderijen zijn ook een fantastische uitvalsbasis voor fietstochten, paardrijden en dagtripjes.

www.horseriding.visitwales.com www.cycling.visitwales.com Voor een geweldige vakantie op het platteland van Wales, met een hartelijk welkom op een boerderij, ga je naar de website van Farm Stay Wales. www.farmstay.co.uk/wales

www.visitwales.nl

19

In Wales ben je altijd in de buurt van een strand – zie pag. 2 t/m 7 voor allerlei ideeën over vakantie aan de kust – maar ook verder landinwaarts valt er genoeg te beleven voor gezinnen met kinderen. Behalve al het moois dat moeder natuur heeft bedacht – wandelen in de bergen, varen op de meren, dwalen door de bossen, enzovoort – zijn er tientallen kindvriendelijke musea, marktplaatsen en steden om te verkennen, en ontelbare fantastische activiteiten te ondernemen. Hier geven we een paar tips:

Vanuit het zadel Vergeten je eigen paard mee te nemen?

Geen enkel probleem. In Wales vind je een heel netwerk van paardvriendelijke B&B's langs de bergroutes. En er zijn ook genoeg maneges die lessen en ritten bieden voor het hele gezin, van complete beginners tot aan ervaren ruiters, en allerhande tochten, van een paar uurtjes sjokken met pony's tot een avontuurlijke 12-daagse tocht over de ruggengraat van Wales (www.free-rein. co.uk). Ga voor meer informatie naar www.ridingwales.com

Nat worden

Kamperen Aan terreinen met schitterende uitzichten en fantastische kampeerfaciliteiten ontbreekt het ons beslist niet. En wat betreft luxe

Tree Top Adventure, Betws-y-Coed

kamperen, 'glamping', doen we het ook heel goed. We hebben alle denkbare soorten tipi's, yurts (Mongoolse tenten), en woonwagens (ga naar www.visitwales. nl voor meer informatie). En je weet toch dat kinderen gek zijn op campers?

Nou, dat zijn wij ook, en dat blijkt ook wel, want wij hebben talloze locaties waar je die kunt huren (kijk bijvoorbeeld maar eens op www.beaconscampers. com, www.pembrokeshireclassiccampers. co.uk, www.gobongo.co.uk en www. scampervanhire.co.uk).

Canyoning is zo ongeveer het leukste dat je kunt doen met een helm op en een wetsuit aan. Je baant jezelf een weg door wildwater, je verkent wat er zich achter watervallen bevindt, en je springt

Wildwaterraften, vlakbij Bala

Coasteren, Pembrokeshire

20

www.visitwales.nl

Three Cliffs Bay, schiereiland Gower

watervalmeren in (gelukkig allemaal onder scherp toezicht van experts). En dat kan op veel plekken in heel Wales – vooral bij Bala, Llangollen, Llandysul en in de Brecon Beacons.

Aan mogelijkheden om te wildwaterraften is ook geen gebrek: bijvoorbeeld bij het National White Water Centre op de rivier de Tryweryn vlakbij Bala (www.ukrafting.co.uk) of de fantastische, speciaal aangelegde stroomversnellingen van Cardiff International White Water (www.ciww. com).

Ondergronds Toen de mijnwerkers klaar waren met het opgraven van al die edelmetalen en mineralen, lieten ze iets achter. Kuilen!

National Showcave Centre for Wales, vlakbij Swansea

Hele grote! Bij een aantal van de meest spectaculaire kuilen kun je een rondleiding nemen: bij de Sygun Copper Mine vlakbij Beddgelert (www.syguncoppermine. co.uk), de oude leisteengroeven van Llechwedd vlakbij Blaenau Ffestiniog (www.llechwedd-slate-caverns.co.uk), en bij Big Pit: het National Coal Museum vlakbij Blaenavon (www.museumwales. ac.uk/bigpit). Maar als je liever de grotten induikt, en ze precies wilt zien zoals ze zijn, ga dan naar het National Showcave Centre for Wales bij Dan yr Ogof vlakbij Swansea (www.showcaves.co.uk). Daar vind je de meest indrukwekkende van de honderden kilometers aan kalkstenen grotten in – of liever gezegd, onder – Wales.

Met de trein Wel zin in een treintochtje met het hele gezin? Behalve de schitterende ritjes per stoomtrein op het smalspoor (de 'Great Little Trains of Wales') hebben we ook een fantastisch netwerk van National Rail, met o.a. drie van de allermooiste routes van het hele Verenigd Koninkrijk. Het traject van de Cambrian Coast Line langs Cardigan Bay is super, en ze zijn ook zo attent geweest er allerlei extraatjes voor gezinnen aan vast te plakken. Zoals MP3audiotoers, wandelroutes tussen stations, en verbindingen met de stoomtreinen op het smalspoor, die vanaf de kust naar het binnenland gaan. De Heart of Wales Line Vale of Rheidol Railway

Castell Henllys, Pembrokeshire

beslaat een prachtig, bijna 200 km lang traject tussen Swansea en Shrewsbury, terwijl de Conwy Valley Line vanaf Llandudno door Betws-y-Coed naar het leisteengebied in hartje Snowdonia rijdt (www.greatlittletrainsofwales.co.uk).

Gezinsattracties Te veel om op te noemen! Oakwood (www.oakwoodthemepark.co.uk) is een compleet pretpark met alles erop en eraan, met enge achtbanen en andere attracties. Er zijn diverse pretparken in het Greenwood Forest Park van Snowdonia (www.greenwoodforestpark.co.uk) en bij Heatherton in Pembrokeshire (www. heatherton.co.uk). Wetenschappers in de dop kunnen hun hart ophalen bij de interactieve tentoonstellingen van Techniquest (www.techniquest.org), terwijl kinderen die iets met geschiedenis hebben, helemaal weg zullen zijn van het dorpje uit de ijzertijd bij Castell Henllys (www.castellhenllys.com). Het Centre for Alternative Technology is een werkelijk uniek juweeltje, magisch gelegen op een heuvel in een voormalige leisteengroeve (www.cat.org.uk). In de Welsh Mountain Zoo in Colwyn Bay zie je duizenden exotische diersoorten (www. welshmountainzoo.org), en de Folly Farm heeft het hele spectrum aan aaibare boerderijdieren, plus een aantal dieren die je echt niet op het platteland in Wales zou

Centre for Alternative Techology, vlakbij Machynlleth

verwachten, bijvoorbeeld giraffen (www. folly-farm.co.uk). En we waarschuwen kinderen die in Cardiff Bay komen maar vast: pas op voor Daleks, Cybermen en Sontarans. Die kunnen namelijk ontsnapt zijn uit de nieuwe Doctor Who Experience (www.doctorwhoexperience.com).

De wildernis in Je kunt met de kinderen nu ook stukjes van de natuur in Wales verkennen waar doorgaans alleen maar eekhoorns wonen. Hoog in de boomtoppen vind je een avonturenparadijs met touwbruggen tussen de bomen, met ingenieuze hindernissen waar je omheen moet, en bij de finish een zipwire. Go Ape (www. goape.co.uk) heeft een locatie vlakbij Swansea en een bij Dolgellau. Tree Top Adventure (www.ttadventure.co.uk) ligt bij Betws-y-Coed midden in Snowdonia, terwijl de Tree Tops Adventure Trail (www.treetopstrail.com) te vinden is in Heatherton vlakbij Tenby.

Bij het Celtic Manor Resort vlakbij Newport zijn hoge en lage trajecten met touwbruggen (www.forestjump.co.uk), en ook de allerlangste zipwire in het Verenigd Koninkrijk, die een kilometer boven het dal van de Usk en de golfbaan van de Ryder Cup zweeft, en waarbij je een snelheid van maar liefst 80 km per uur kan halen (www.celtic-manor.com).

Oakwood Park, Pembrokeshire

Big Pit: National Coal Museum, Blaenavon

Pierhead Gebouw, Cardiff Bay

Techniquest, Cardiff

www.visitwales.nl

21

De magie van het verleden Bij historicus Dan Snow is de geschiedenis van Wales met de paplepel ingegoten. Hij werd in Wales gedoopt, en dus komt hij er al sinds hij nul jaar oud was. Hij stamt af van de grote politicus David Lloyd George, en zijn grote liefde voor het landschap en de mensen – en niet te vergeten de ijsjes – in Wales zitten gewoon in de familie.

Nooit vergeet ik het Wat mijn eerste herinneringen zijn? Vanuit het huis van mijn 'nain' – 'nain' is het woord dat ze in Noord-Wales gebruiken voor 'oma' – naar het wandelpad en door velden en omhoog de heuvels in lopen. Ik weet nog heel goed dat ik daar naartoe ging samen met mijn oom, die schapenhouder in die heuvels was. Er is een heuvel net ten oosten van Criccieth die Moel y Gest heet, die bij mij toen als een torenhoge berg overkwam. Nou ja, ik was toen zelf klein, en zo groot is die heuvel eigenlijk niet echt, maar voor mij is het nog steeds wel een heel speciale plek. Als we daar een weekendje naartoe gingen, was dit het eerste wat ik elke zaterdagochtend deed: Moel y Gest beklimmen. Nog niet zo lang geleden ben ik er weer een keer geweest, en toen kwamen al die herinneringen weer bij me terug. Nog steeds ken ik elke stap en elke bocht van de weg omhoog.

Ik besefte al meteen dat Wales toch anders was. Gedeeltelijk omdat de mensen, en het dorpsgebeuren volkomen verschillend waren van het leven in Londen, waar ik opgroeide. Maar ook omdat mijn hele familie helemaal in de ban was van het verleden. Dus als we die heuvels opgingen, hadden we het natuurlijk over… de geschiedenis, en de taal en de cultuur waarmee we waren omgeven.

Gwynedd is zo'n betoverend stukje Europa, totaal uniek!

22

www.visitwales.nl

Links: Borstbeeld van David Lloyd George, Llanystumdwy, schiereiland Llˆyn Achtergrond: Criccieth Castle

www.visitwales.nl

23

Liberale denkbeelden Ik heb een persoonlijke band met de geschiedenis van Wales: David Lloyd George, Brits premier van 1916 tot 1922, was mijn 'great-great-taid' (ofwel 'opa' in het Noord-Welshe dialect). Een van de dingen die we volgens mij van hem hebben geërfd, is dat de hele familie altijd veel belang hecht aan onderwijs en zelfverbetering, een rechtstreeks gevolg van de van oudsher non-conformistische Welshe houding. En die stelde zo veel van die mensen in staat om zo veel bijzondere dingen te doen.

Maar er was nog een andere kant aan Lloyd George, natuurlijk naast zijn kant als groot staatsman en sociale hervormer. Wij weten dat hij ook wel eens een beetje ondeugend kon zijn, en daar praatten we allemaal graag over in de familie. We waren zeker niet in blinde aanbidding van onze voorvader! Tenslotte zaten er journalisten en historici in onze familie, en we discussieerden allemaal graag over zijn carrière en erfgoed, de goede en minder goede kanten. We waren wel trots op de dingen die hij had bereikt, maar we moesten vaak net zo hard om hem lachen als we hem prezen.

David Lloyd George koos er ten slotte voor niet in Westminster Abbey begraven te worden, maar bij de rivier de Dwyfor. We gingen wel eens naar zijn graf en naar het smidshuisje waarin hij opgroeide. De Dwyfor is zo enorm mooi, en hij heeft daar een geweldige laatste rustplaats.

“ Eigenlijk ben ik altijd veel gelukkiger dan anders wanneer ik in Wales ben, aan het eten en drinken ben. Het is een hemel op aarde.”

De paden op, de lanen in Een van mijn grootste passies is wandelen, en Wales is gewoonweg een van de beste plekken ter wereld om dat te doen. Het is onmogelijk om mijn favoriete wandelroutes in Wales te noemen, want op bijna elke vierkante kilometer is wel een fantastische wandeling te maken.

We spendeerden het grootste gedeelte van onze tijd in Noord-Wales, en dus heb ik daar heel wat kilometers afgelegd. Pas geleden ben ik nog van Conwy Castle in zuidelijke richting het dal in en rechtstreeks de heuvels op gewandeld, en het was in één woord fantastisch. Onlangs was ik ook op het schiereiland Lly^n, dat ook schitterend is.

Boven, van boven naar beneden: Graf van David Lloyd George, Llanystumdwy Porth Dinllaen, schiereiland Llˆyn St David's Head, Pembrokeshire Conwy Castle 24

www.visitwales.nl

Pas toen ik ongeveer 20 was, kwam ik in de Brecon Beacons. De Brecon Beacons zijn prachtig, en ik heb daar een paar verbazingwekkende wandelingen gemaakt. Dan heb je ook nog Pembrokeshire, waar ik een groot deel van de kust heb bewandeld, waaronder dat hele stuk vanaf St David’s Head helemaal tot aan Newport. Dat traject van het kustpad is gewoon geweldig.

Tot kort geleden was ik nog nooit op Gower geweest, en daar moet ik me eigenlijk wel een beetje voor schamen. Ik stond versteld van Gower. Worm’s Head is een ongelooflijke kaap, die bij vloed loskomt van het vasteland. Een unieke ervaring.

Gevormd door het verleden As historicus kijk je nu eenmaal anders naar de wereld. Als ik in Wales rondwandel, zie ik een landschap dat helemaal door het verleden gevormd is. Men denkt gewoon een mooi natuurlijk landschap te zien, maar dat is het niet. Mooi is het zeker wel, maar het is een landschap dat eeuwen geleden door onze voorouders werd ontbost, en gevormd werd door de boerenbedrijven. Als ik rondkijk, zie ik de strijd van generaties boeren in de heuvels op vaak marginaal bouwland. Ik zie de gevolgen van de omheiningen van landbouwgronden in de 18e eeuw, en van de industriële revolutie. En dan zijn er natuurlijk ook de kastelen…

Het is onmogelijk door Wales te wandelen zonder een kasteel tegen te komen.

Wat dat mij als historicus zegt, is heel eenvoudig: je wandelt door een landschap dat ooit gemilitariseerd en heftig betwist werd. De kastelen die je in Wales ziet, lijken nu wel romantisch, maar er steekt ontzaglijk geweld, bloedvergieten, en haat achter. In zijn hele geschiedenis hebben zo veel verschillende bevolkingsgroepen om Wales gestreden. Het land was oorspronkelijk verdeeld in diverse kleine staatjes, die elkaar bevochten, en uiteraard vochten ze ook tegen de Engelsen. Het heeft de Engelsen honderden jaren gekost om dit bijzondere, woeste landschap te proberen te temmen, en deze kastelen vormen een levendige herinnering aan die tijd.

En hoe zit het met het industriële erfgoed? Wales was de eerste regio ter wereld waar meer mensen een baan in de industrie hadden dan in de landbouw, en daar zijn zo veel fascinerende overblijfselen van. Als je plekken bezoekt zoals Big Pit – dat tussen twee haakjes het meest verbazingwekkende museum in Europa is – en de mijningang ziet en afdaalt met een voormalige mijnwerker, word je met je neus op de feiten gedrukt van de buitengewone veranderingen die pas in de laatste 200 jaar hebben plaatsgevonden. Als je dat optelt bij de laatste 5000 jaar aan historie, is dat bijna overweldigend.

Levende historie In Wales krijg je echt dat historische gevoel. De vele neolithische en prehistorische overblijfselen die ik zie, herinneren me eraan dat er hier op deze plek al een beschaving en cultuur was lang voordat het geschreven woord bestond, langer geleden dan we kunnen bevatten. Wales voelt aan als een heel oud land.

Daar is de taal, het Welsh, een uitstekend voorbeeld van. Het Welsh is afgeleid van de taal die mensen spraken toen Julius Caesar in Kent aankwam, een taal die van het zuidoostelijke hoekje van Engeland helemaal tot aan Anglesey werd gesproken.

Dat vind ik fascinerend. Lang voordat het Latijn, Angelsaksisch of Frans hun intrede deden op deze eilanden, was het de Britse taal van toen. En het is een fijn idee dat de mondelinge traditie in het Welsh nog steeds heel levendig is. De lijn blijft in Wales gewoon doorlopen, van duizenden jaren geleden tot aan het heden, ook in mijn eigen familie: mijn oudoom en al zijn kinderen spreken nog steeds Welsh.

Hemel op aarde Of ik nu in Wales kom voor mijn werk of voor mijn plezier, het is altijd geweldig om hier te eten en te drinken. Ik ben gek op de plaatselijke producten, zoals het nergens ter wereld geëvenaarde Welshe lamsvlees, en Cadwalladers-ijs – dat uit Criccieth komt – ongetwijfeld het beste op onze planeet! Ik heb een zwak voor al dat lekkers dat 's middags op tafel komt, de Welshe cakes en bara brith (een soort krenten-rozijnenbrood) en dergelijke. Allemaal overheerlijk. Er schijnen in Wales ook veel nieuwe brouwerijen te verschijnen, en pas geleden heb ik er heel wat heerlijk traditioneel gebrouwen bier geproefd. Eigenlijk ben ik altijd veel gelukkiger dan anders wanneer ik in Wales ben, aan het eten en drinken ben. Het is een hemel op aarde.

Boven, van boven naar beneden: Pen y Fan, Brecon Beacons Landecwyn Church, schiereiland Llˆyn Pint Tomos Watkin, een van de vele nieuwe zelfstandige brouwerijen in Wales Gedenksteen bij het graf van David Lloyd George, Llanystumdwy www.visitwales.nl

25

Het verleden leeft Voor zijn leeftijd ziet Wales er nog prima uit.

Kom zelf maar kijken.

Industrieel erfgoed De Romeinen zijn ermee begonnen. In ieder geval hadden ze gehoord dat hier allemaal edelmetalen te vinden waren, en een van de redenen waarom ze GrootBrittannië binnenvielen, was om die te bemachtigen: koper, ijzer, zink, lood, zilver – en uiteraard goud. Het steenkool voorzag de industriële revolutie van energie, terwijl het leisteen er een dak op zette. Er zijn talloze erfgoedlocaties die ons herinneren aan het rijke industriële verleden van Wales.

Hieronder noemen we er een paar:

Aquaduct van Pontcysyllte vlakbij Llangollen www.pontcysyllte-aqueduct.co.uk Dit is een van de dingen die je in je leven moet hebben gedaan: een tochtje over ons ‘water in de lucht’, waar het kanaal van Llangollen over het langste en hoogste gietijzeren aquaduct ter wereld loopt. 307 m lang en bijna 40 m hoog, met tussen jou en de rivier de Dee daar helemaal beneden alleen maar een hele hoop frisse Welshe lucht.

Tinfabriek en watervallen van Aberdulais vlakbij Neath www.nationaltrust.org.uk/aberdulaistinworks-and-waterfall Het dal van de Neath heeft een overvloed aan watervallen. En die lopen niet alleen maar mooi te wezen, want de waterval bij Aberdulais voorzag een hele tinfabriek vroeger van stroom. Hier vind je nog steeds het grootste elektriciteitsopwekkende waterwiel van Europa.

Copper Kingdom

Boven, van boven naar beneden: Aquaduct van Pontcysyllte, Kanaal van Llangollen Powis Castle, Welshpool Caerphilly Castle, Caerphilly National Waterfront Museum, Swansea 26

www.visitwales.nl

Amlwch www.copperkingdom.co.uk Het meest noordelijk gelegen stadje in Wales was ooit de spil van de koperindustrie, en dat heeft voor een aantal behoorlijk indrukwekkende overblijfselen gezorgd, in het bijzonder het verbazingwekkende maanlandschap van Mynydd Parys.

Goudmijn van Dolaucothi Pumsaint www.nationaltrust.org.uk/dolaucothi-goldmines Zo'n 2000 jaar geleden waren de Romeinen de eersten die hier op industriële schaal

goud wonnen. In de jaren 1930 werd de mijn uiteindelijk gesloten, maar je kunt een ondergrondse rondleiding nemen en zelf ook proberen goud te wassen.

Ffestiniog & Welsh Highland Railways Snowdonia www.festrail.co.uk Deze prachtige stoomtreintjes, die gemaakt werden om leisteen van de bergen in Snowdonia naar de havens Caernarfon en Porthmadog te transporteren, tjoeken nu dwars door de mooiste landschappen van Wales.

Landhuizen In heel Wales zijn prachtige landhuizen te vinden, die ontstonden uit oude kastelen, of gebouwd werden met de riante opbrengsten van de mijnbouw of gewoon omdat iemand met een hoop geld het een plek vond met een schitterend uitzicht.

De volgende vijf worden beheerd door National Trust, www.nationaltrust.org.uk:

Chirk Castle www.nationaltrust.org.uk/chirk-castle Dit kasteel, dat in 1310 werd voltooid, en het laatste kasteel in Wales is dat stamt uit de tijd van koning Edward I, wordt tegenwoordig nog steeds bewoond. Deze 700 jaar oude pracht en praal staat op een landgoed met schitterende tuinen.

Plas Newydd Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch www.nationaltrust.org.uk/plas-newydd Een fraai landhuis aan de rand van de Straat van Menai, waar zich de grootste collectie schilderijen van Rex Whistler, een militair museum, en een prachtige voorjaarstuin bevinden. Locatie met een beetje lange naam, niet? Nou, daar was het ons niet echt om te doen.

Llanerchaeron Aberaeron www.nationaltrust.org.uk/llanerchaeron Een prachtig, 18e-eeuws adellijk landhuis en landgoed met een spectaculaire ommuurde tuin. Hier probeert men op hartstochtelijke manier zelfvoorzienend leven in de praktijk te brengen (wat er over is, wordt in de boerderijwinkel verkocht).

Penrhyn Castle Bangor www.nationaltrust.org.uk/penrhyn-castle Dit nagemaakte Normandische fantasiekasteel heeft de familie Pennant in de 19e eeuw een bedrag gekost dat tegenwoordig vergelijkbaar is met minstens 50 miljoen pond. Kosten noch moeite werden gespaard om er elk detail in te verwerken, waaronder een 1 ton wegend, leistenen bed, dat speciaal werd ontworpen voor koningin Victoria om daar een dutje in te kunnen doen.

Powis Castle Welshpool www.nationaltrust.org.uk/powis-castle Veel bezoekers komen speciaal af op de magnifieke tuinen, maar het huis, dat ooit werd gebouwd als fort voor een middeleeuwse Welshe prins, staat bol van de prachtigste voorwerpen.

Kastelen Laten we eerlijk zijn: we zitten in Wales goed in de kastelen. We hebben er 641, in alle soorten en maten, en staten. Er zitten kastelen tussen waarin al duizend jaar lang mensen wonen. Maar er zijn ook kastelen in afgelegen bossen die tot vervallen ruïnes zijn geworden. Sommige werden gebouwd om invallers buiten te houden, en andere om te proberen ons volk onder de duim te houden.

We hebben kastelen boven op rotstoppen, kastelen met tuinen, spookkastelen, kastelen met musea, kastelen op stranden... Je kunt het zo gek niet verzinnen. Nou ja, in ieder geval heel veel. Hier noemen we er een paar die beheerd worden door Cadw, de Welshe erfgoedorganisatie (www.cadw. wales.gov.uk):

Beaumaris Het laatste en grootste van de ring van kastelen van Edward I, die in de 13e eeuw werden gebouwd om Noord-Wales in toom te houden. Dit kasteel werd eigenlijk nooit helemaal afgebouwd – het geld raakte op – maar het gedetailleerde ontwerp maakt het tot het technisch meest perfecte kasteel van Groot-Brittannië.

Caerphilly Op Windsor na is dit enorme kasteel het grootste Britse kasteel. Dit imposante Normandische fort heeft een gigantische slotgracht, werkende belegeringswerktuigen, en een scheve toren die de Toren van Pisa overtreft.

Chepstow Het spectaculaire Chepstow Castle, dat heel hachelijk boven op de rotsen boven de rivier de Wye werd gebouwd, bewaakt een strategisch belangrijke oversteek over de rivier van Engeland naar Wales. Toen het zijn functie als fort verloor, vormde het een

essentieel onderdeel van de ‘Wye Tour’, een populaire route van 18e-eeuwse romantici.

Conwy Wat Conwy zo speciaal maakt, is niet alleen dat dit gigantische kasteel bewaard is gebleven, maar ook de oorspronkelijke, met 22 torens ommuurde stad die eromheen werd gebouwd.

Cilgerran Dit opvallende 13e-eeuwse kasteel, hoog boven het ontzagwekkende ravijn van de rivier de Teifi, heeft talloze kunstenaars geïnspireerd, waaronder William Turner. Elk jaar vinden hier in augustus de Coracle Races (met huidboten) plaats als onderdeel van de Cilgerran Festive Week.

Nationale musea We hebben zeven magnifieke nationale musea met collecties van wereldklasse uit Wales en de hele wereld. Bovendien heeft iedereen gratis toegang! (www. museumwales.ac.uk):

National Museum Cardiff Cardiff Een van de mooiste kunstcollecties in Europa, maar ook van alles over dinosaurussen, mammoeten en honderden dier- en plantensoorten in een reis van de big bang tot aan het heden (zo ongeveer 13 miljard jaar).

Big Pit: National Coal Museum Blaenavon De favoriet van Dan Snow is dit levende eerbetoon aan de steenkoolindustrie en de mensen en gemeenschappen die eruit ontstonden. Er valt van alles te verkennen in de oude mijngebouwen, en je kunt tot 90 m onder de grond afdalen met een echte mijnwerker om met eigen ogen te ervaren hoe het leven er daar beneden uitzag.

National Wool Museum Dre-fach Felindre In Wales zijn er driemaal zo veel schapen als mensen, en dit leuke museum, gevestigd in de voormalige Cambrian Mills in het dal van de rivier de Teifi, vertelt het boeiende verhaal van de wolindustrie in Wales, van vlies tot wollen stoffen.

National Roman Legion Museum Caerleon Ze kwamen, ze zagen en ze overwonnen. En in 75 n.Chr. bouwden de Romeinen een fort bij Caerleon dat de regio ruim 200 jaar zou bewaken. De ruïnes bevatten o.a. het meest complete amfitheater in Groot-Brittannië en de enige overblijfselen van de barakken van een Romeins legioen die nog in heel Europa te zien zijn.

St Fagans: National History Museum Cardiff Dit schitterende openluchtmuseum is de meest geliefde erfgoedattractie in Wales.

Je vindt er 40 oorspronkelijke, historische gebouwen die naar de 40 beboste ha op het landgoed van een 16e-eeuws landhuis verplaatst werden.

National Waterfront Museum Swansea Dit hitechmuseum brengt een ode aan de technologieën op het gebied van mijnbouw, metaalbewerking en transport die gedurende de industriële revolutie de wereld veranderden. Verder ook grootse nieuwe ideeën over hoe de wetenschap in Wales bijdraagt aan de vorming van de toekomst.

National Slate Museum Llanberis De uitgestrekte leisteengroeve van Dinorwig werd in 1969 gesloten. Nu vertellen de Victoriaanse werkplaatsen het aangrijpende verhaal hoe de leisteenindustrie het landschap en de mensen van NoordWales veranderde. Het personeel bestaat grotendeels uit voormalige mijnwerkers, die het hele verhaal op een levendige manier naar voren brengen.

De oudste menselijke resten die in Wales zijn gevonden, gaan 230.000 jaar terug in de tijd. De alleroudste ceremoniële begrafenis die in Europa bekend is, van de zogenoemde 'Red Lady of Paviland', bleek later van een jongeman te zijn die vlakbij het huidige Swansea woonde. De resten zijn gedateerd als 33.000 jaar oud.

Het platteland van Wales is bezaaid met neolithische graven, neolithische stenen en forten uit de ijzertijd. Een zo'n fort, Castell Henllys in Pembrokeshire, is gereconstrueerd, en daar kunnen bezoekers op fascinerende, interactieve wijze ervaren hoe het leven er 2400 jaar geleden in een roundhouse uitzag. www.castellhenllys.com www.visitwales.nl

27

IK

MUZIEKFESTIVALS “Met de overdaad aan muziekevenementen en de nieuwe kunst- en literatuurevenementen die elk jaar als paddenstoelen uit de grond schieten, heeft Wales zijn positie als het meest culturele en creatieve stukje van het Verenigd Koninkrijk met recht weer opgeëist.” Dat zegt Robin Turner. Als gerenommeerd figuur in de muziekindustrie en een van de oprichters van de populaire website Caught By The River is hij de persoon bij uitstek om dit te kunnen beoordelen. www.caughtbytheriver.net

Optreden van Ellie Goulding bij Wakestock

Porthcawl Elvis Festival

Green Man Lee ‘Scratch’ Perry

28

www.visitwales.nl

Brecon Jazz

Kaya Festival

I

k ben niet iemand die van stilte houdt.

Muziek is altijd een onlosmakelijk onderdeel van mijn leven geweest. Bij mij is muziek voortdurend bruisend op de achtergrond als een tikkende klok aanwezig; daar zorg ik al zo lang als ik leef bewust voor.

Als kind zat ik in de woonkamer gekluisterd aan Top of the Pops op tv, terwijl ik in mijn eigen kamertje tot in het holst van de nacht naar de radio luisterde, of ik ruilde plat gedraaide cassettebandjes met mijn vriendjes op school. Dat obsessieve gedrag leverde mij de leuke reputatie op van die knul die constant met z'n hoofd in de speakers verstopt zit. En ik heb het nooit nodig gevonden om die reputatie te ontkrachten.

Aan het begin van de jaren 1980 dreef dat vreemde gedrag deze jongen uit Newport weg van zijn woonplaats. Destijds had ik het gevoel dat muziek – in ieder geval het soort muziek dat ík wilde horen – overal behalve thuis te horen was.

Ik was me er altijd van bewust dat het rijke muzikale erfgoed van Wales tot diep in het wezen van zijn mensen verweven was.

Van Badfinger tot aan Bullet for my Valentine, van Datblygu tot aan Duffy – in dit land wordt een betoverende variëteit aan moderne muziek geproduceerd.

Het is ook een plek die muzikanten met open armen ontvangt. Hier voelde Joe Strummer, de legendarische zanger van The Clash, zich voor het eerst thuis nadat hij in de jaren 1970 naar Newport was verhuisd.

Hier kwam Led Zeppelin op af om zich op het platteland te bezinnen, en hier werden in een van de meest beruchte opnamestudio's van het Verenigd Koninkrijk – Rockfield – talloze artiesten, van Queen tot aan The Stone Roses ontvangen. Het zag er niet naar uit dat muzikanten zich aan de duidelijk voelbare aantrekkingskracht van Wales wilden onttrekken, maar vreemd genoeg waren er maar weinig muziekfestivals. Nogal verwonderlijk…

Dus ben ik vijftien jaar lang bezig geweest om het stof eraf te krijgen. Ik werkte voor een onafhankelijk platenlabel, genaamd Heavenly Recordings. Mijn droom werd werkelijkheid: ik werkte met mensen zoals Manic Street Preachers, Chemical Brothers, Underworld, Saint Etienne en talloze anderen. Ik was helemaal geen onwetende toekijker meer.

Ik had de mazzel om van het ene land naar het andere land te kunnen reizen, en ik werd compleet verliefd op muziekfestivals. Ik stond voor torens van opgestapelde speakers in Schotland, Zweden – en zelfs Sydney – en ik had ontdekt dat je met een vlug op te zetten

tent en slim ingepakte handbagage pas echt van alles kon wegvluchten.

Terwijl ik weg was, gebeurde er iets wonderbaarlijks. Wales werd overspoeld met festivals. Nu zou ik eigenlijk met statistisch bewijsmateriaal moeten komen dat er in Wales per bewoner meer festivals plaatsvinden dan waar dan ook in WestEuropa. Nou, zulk bewijsmateriaal heb ik niet, maar het voelt tegenwoordig wel zo aan.

Er zijn muziekfestivals, festivals voor lezers, schrijvers, sprekers, tovenaars, dansers, dj's, surfers en bogsnorkellaars.

Voedselkwekers en lekkerbekken, bioscoopgangers en zelfs Elvis-imitators hebben hun eigen festivals.

En het beste is nog dat veel festivals meerdere elementen in één prachtig pakketje stoppen.

In Wales weet men goed hoe men gemeenschapszin opbouwt. Het landschap en de historische tradities hebben ervoor gezorgd dat het land uit honderden kleine gemeenschappen bestaat, die elk hun eigen karakteristieke kenmerken en eigenaardigheden hebben. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Wales zich het idee heeft toegeëigend om jaarlijks gemeenschappen-in-een-tent op te zetten.

Maar waar moet je beginnen?

Het Green Man Festival is een festival dat mij na aan het hart ligt. Het begon als een klein evenement voor 300 vrienden in de voormalige woning van de Australische operazangeres Dame Adelina Patti in het dal van Swansea. Die intieme sfeer is blijven hangen, hoewel er nu meer dan dertig keer zo veel mensen op af komen.

Tegenwoordig wordt de Green Man op het groene landgoed van Glanusk gehouden, aan de oevers van de rivier de Wye. Het trekt de meest gewaardeerde alternatieve muziek uit de VS aan als een magneet, en het is een toevluchtsoord voor liefhebbers van akoestische muziek met een folkachtig tintje. En om te bewijzen dat onbegrijpelijke combinaties ook kunnen werken, is de Green Man ook meester in het aantrekken van underground dancemuziek en dj's. Dat gaat perfect harmonieus samen, terwijl er ook nog een beetje film, literatuur, comedy en vuurwerk aan te pas komt. ˆ N Festival van dj Huw Elders laat het SW Stephens van BBC Radio 1 zien dat in Wales ˆN niet alles van hetzelfde laken een pak is. SW vindt plaats op een schijnbaar onuitputtelijk aantal locaties voor livemuziek rond heel

Cardiff, en doet niet onder voor soortgelijke evenementen in Londen, Brighton en Austin, Texas voor wat betreft optredens van toekomstige leiders in het alternatieve muziekcircuit.

Aan het andere uiteinde van Wales is Wakestock het grootste festival in Europa dat wakeboarden en muziek combineert. De mix van avontuurlijke staaltjes van watersport met bekende Britse verschijningen zoals Ed Sheeran en Calvin Harris trekt al ruim tien jaar gigantische menigten naar de indrukwekkende kustlijn van het schiereiland Llyˆn. Dit illustreert wel heel goed dat in Wales alles kan, wat festivals betreft.

Nog steeds blijft Brecon Jazz zowel ingewijde als legendarische artiesten naar hartje Powys lokken. En het National Eisteddfod – die triomfantelijke, daverende show van de cultuur en het erfgoed van Wales – biedt een kans om te horen hoe onze eigen taal al ontelbare generaties lang op muziek is gezet.

Er zijn legio evenementen die de muzikale diversiteit in Wales uitdragen – het wereldmuziekfestival Kaya in Gwynedd, het klassieke muziekfestival Gregynog in MiddenWales, en het International Storytelling Festival Beyond The Border in de Vale of Glamorgan.

Voordat we verzanden in dankbetuigingen aan alle sterren die de revue passeren, wil ik nog even het wereldwijd beroemde Hay Festival in Midden-Wales noemen, en ook het vrij bescheiden Do Lectures in Cardigan, dat ondanks de eenvoudige opzet zichzelf weet te overtreffen met grote sprekers, denkers en een enkel muzikaal genie.

Zelf raakte ik betrokken bij het festivalgebeuren in Wales nadat twee collega's van mij en ik vijf jaar geleden de website Caught by the River, ons wapen tegen onverschilligheid, oprichtten. Hoewel die site oorspronkelijk bedoeld was als een plek waar men ideeën vanuit de zijlijn kon spuien, groeide het al snel uit tot een plek voor bespiegelingen over films, boeken, de natuur en heel veel muziek. En toen raakten we verzeild in twee ontluikende festivals in Wales – het literaire evenement Dinefwr in Carmarthenshire en het te gekke Festival No.6 in Portmeirion aan het eind van de zomer.

Het is steeds weer hartverwarmend om te zien hoe Wales het toneel is geworden van veel van de meest populaire Britse muziekfestivals. Festivals passen gewoon bij ons. Muziek zit ons in het bloed. Altijd al zo geweest. En voor mij persoonlijk? Om gevraagd te zijn mij op Welshe bodem in muziek en nog veel meer dingen te storten…

Nou, dat is toch wel het ultieme gevoel van thuiskomen, dacht ik! www.visitwales.nl

29

Laat het feesten maar beginnen Houd je van muziek, literatuur en dansen, dan ben je hier het juiste adres. Want hier vind je het hele scala, van kamermuziek tot aan super-dj's, van te gekke weekends met avontuurlijke sporten tot aan ontspannen weekjes vol bezinning. En nog veel meer.

Green Man

“Misschien komt het wel door de ongelooflijk prachtig locatie vlakbij de Black Mountains dat de passie voor muziek elk jaar weer talloze muzikanten en muziekliefhebbers hiernaartoe brengt, of omdat het Green Man Festival zich altijd is blijven houden aan zijn onafhankelijke, anticorporate standpunt, waardoor het zo'n unieke belevenis is. Hoe dan ook, je verwachtingen zullen overtroffen worden, en er wacht je een heel hartelijk welkom, en de vriendelijkheid en humor die je alleen in Wales zult vinden.”

The Do Lectures Cardigan (maart)

Gregynog Festival Newtown (juni/juli)

Het enige evenement in dit overzicht dat plaatsvindt in een kippenschuur, vlakbij Cardigan. The Do Lectures ontstonden naar een idee van Clare en David Hieatt, ontwikkelaars van het kledingmerk Howies.

De sprekers worden uitgenodigd om de deelnemers te inspireren op het gebied van een hele reeks uiteenlopende onderwerpen, van de opwarming van de aarde tot aan het bakken van brood. www.dolectures.com

Een 9-daags evenement met opera en klassieke muziek in Midden-Wales. Het festival werd in 1933 opgericht door de enthousiaste kunstbeschermers die bekendstonden als de Davies Sisters, en werd ondersteund door legendarische personen uit de wereld van de klassieke muziek, waaronder Edward Elgar, Gustav Holst en Ralph Vaughan Williams. Nog kort geleden werd dit festival door VisitBritain tot de top 12 muziekfestivals van Groot-Brittannië gerekend. www.gregynogfestival.org

Hay Festival Hay-on-Wye (mei/juni) Schrijvers, radio- en tv-presentatoren, komieken, muzikanten, en af en toe zelfs een Amerikaanse president komen bijeen op dit 7-daagse literatuurfestival in Hay-onWye, een prachtig marktplaatsje in MiddenWales. De hele week door zijn er ook diverse muziekevenementen, die bijdragen aan de levendige, gemoedelijke sfeer tijdens een van de meest geliefde festivalweken in Groot-Brittannië. www.hayfestival.com

Kaya Festival Bangor (juni) Een 3-daags eerbetoon aan hoofdzakelijk Afrikaanse en Caribische muziek op het schilderachtige landgoed van Vaynol in Noord-Wales. In 2012 traden o.a. op de legendarische dub- en reggae-artiest Lee 'Scratch' Perry en de koning van de afrobeat Tony Allen. www.kayafestival.co.uk

Fiona Stewart, Green Man Festival

BBC Cardiff Singer of the World Cardiff (juni)

30

Deze competitie, die in 2013 zijn 30-jarige jubileum viert, trekt de beste opkomende vocale talenten op het gebied van opera en klassieke recitals naar de St David’s Hall in Cardiff. Eerdere deelnemers waren de Amerikaanse sopraan Nicole Cabell, Shenyang uit China en onze eigen Bryn Terfel uit Wales. www.bbc.co.uk/wales/cardiffsinger

www.visitwales.nl

Dinefwr Literature Festival Llandeilo (juni/juli) In deze culturele broedplaats in West-Wales staan ze geen moment stil. Het Dinefwr Festival is een eerbetoon aan de muziek en literatuur in zowel het Engels als het Welsh, dat plaatsvindt bij het schitterende 17e-eeuwse landhuis Dinefwr Castle aan de rand van de stad. Grote kans dat de zeldzame White Park-koeien die het landgoed bevolken uit nieuwsgierigheid ook een kijkje komen nemen. www.dinefwrliteraturefestival.co.uk

Wakestock Abersoch (juli) Wat ooit begon als een spontaan feestje op een parkeerterrein, is nu uitgegroeid tot het grootste festival in zijn soort in Europa.

Abersoch op het schiereiland Llyˆn is al heel lang een paradijs voor liefhebbers van watersporten, en Wakestock ontstond toen zijn oprichter, Mark Durston, het idee kreeg drie dagen aan wakeboardingcompetities en –demonstraties te combineren met een muziekfestival. Zo speelde hij in op de smaak van de hordes rockende, dubsteppende surffanaten die er tegenwoordig elk jaar in drommen naartoe komen. www.wakestock.co.uk

Hay Festival

Llangollen International Eisteddfod Llangollen (juli) Llangollen is in elk jaargetijde een fantastische plek om te bezoeken. Maar tijdens deze 6-daagse gemoedelijke competitie van zangers en dansers uit de hele wereld is het er extra levendig. www.international-eisteddfod.co.uk

Cardiff Multicultural Mela Cardiff (juli) De afgelopen tien jaar heeft het havengebied van Cardiff een grote gedaanteverwisseling ondergaan. Er zijn indrukwekkende staaltjes van architectuur verschenen, zoals het Wales Millennium Centre en de National Assembly for Wales, die goed combineren met de grootsheid van het verleden. Het is een perfecte locatie om 30.000 mensen bijeen te laten komen om de hedendaagse Aziatische cultuur in Wales te vieren. www.cardiffmela.com

The National Eisteddfod of Wales Denbigh (augustus) Een rondreizend festival, dat elke zomer weer op een andere locatie wordt gehouden. Op dit eerbetoon aan de Welshe taal en cultuur komen jaarlijks 150.000 mensen af. Ja, er wordt close harmony gezongen, en ja, er zijn ook druïden. In 2012 werd oprichter van ˆ N Festival en dj van BBC Radio 1 Huw het SW Stephens ook tot druïde benoemd. Maar er valt nog veel meer te beleven, waaronder een populaire expositie van hedendaagse kunst en een week lang sessies met alternatieve muziek. www.eisteddfod.org.uk

Brecon Jazz Brecon (augustus) Drie dagen lang livemuziek uit het hele spectrum van het jazzgebeuren, van vocale legende Dionne Warwick tot aan experimentele saxofonist Andy Sheppard. De optredens vinden plaats op diverse locaties rond de stad. Bestaat er iets beters dan een

Green Man

geweldig jazzconcert in de kathedraal van Brecon? www.breconjazz/hayfestival.com

Green Man Crickhowell (augustus) Eigenlijk staat de Green Man nog een beetje in zijn kinderschoenen. In 2013 wordt dit festival voor de 10e keer gehouden, en in die 10 jaar heeft het een organische groei doorgemaakt tot een van de meest gewaardeerde evenementen in het Verenigd Koninkrijk. Op het schilderachtige landgoed van Glanusk is dit een mekka voor liefhebbers van Amerikaanse alternatieve rock, maar er is daarnaast nog veel meer te doen. www.greenman.net

Merthyr Rock Dal van de Rhondda (augustus/ september) Georganiseerd door dezelfde mensen als van het Hay Festival. Dat lijkt misschien wel een wat vreemde variant, maar het is wel een weerspiegeling van het feit dat men in Wales gewoon gek is op rock. Dat is altijd al zo geweest, en zal altijd zo blijven. De recente stijgende populariteit van alternatieve rock- en metalbands uit Wales geeft dit evenement extra inspiratie. www.hayfestival.com/merthyrrock

North Wales International Music Festival St Asaph (september) Een hele week lang klassieke muziek.

Overdag een combinatie van diverse recitals, workshops en lezingen, en 's avonds een hele reeks concerten. Dit festival, dat plaatsvindt in de kathedraal van St Asaph heeft als hoogtepunt een concert van het BBC National Orchestra of Wales. www.nwimf.com

ˆ N Festival SW Cardiff (oktober) Misschien klinkt het vooruitzicht van vier dagen wanorde helemaal niet zo uitnodigend.

Maar als je eenmaal de smaak te pakken

Merthyr Rock

hebt gekregen, ren je enthousiast van de ene locatie naar de andere in het centrum van Cardiff, want daar zie je 150 van de beste nieuwe bands op aarde – en dat alles met maar één toegangskaartje. Na afloop moet je het misschien wel even wat rustiger aan doen. www.swnfest.com

WOMEX Cardiff (oktober) The World Music Expo is voor muziek wat het Cannes Festival is voor de film, en dit jaar is het de eer aan Cardiff om de grootste bijeenkomst van muzikanten in de wereld van folk, roots, etnische en traditionele muziek te verwelkomen. Behalve de beurs, conferenties en prijsuitreikingen vinden er 60 concerten plaats met meer dan 300 artiesten uit de hele wereld. www.womex.com

North Wales Choral Festival Llandudno (november) Koren uit heel Groot-Brittannië, Ierland en het vasteland van Europa komen hier naartoe om in de Venue Cymru van Llandudno met elkaar te wedijveren. In 2012 vierde dit evenement zijn 25-jarig bestaan, en elk jaar stijgt de belangstelling. www.northwaleschoralfestival.com

Soundtrack Music & Film Festival Cardiff en Newport (november) Een combinatie van film en muziek, en soms zelfs beide tegelijkertijd. Voorheen waren er o.a. te gast de filmregisseur Danny Boyle, die ook de openingsceremonie van de Olympische Spelen van 2012 in Londen regisseerde, dj en documentairemaker Don Letts en John Cale, destijds oprichter en lid van de band Velvet Underground. www.soundtrackfilmfestival.com Ga voor een uitgebreid overzicht van de festivals die in Wales worden gehouden naar: www.visitwales.nl www.visitwales.nl

31

NoFit State Circus

Wales Millennium Centre, Cardiff

Doctor Who Experience, Cardiff Bay

National Eisteddfod

Madam Butterfly, Welsh National Opera

Toi-toi-toi In Wales zijn podiumkunsten net zo natuurlijk als een balletje trappen. Het is gewoon een van die dingen die we doen, eigenlijk al vanaf het moment dat we het toneel opklimmen bij ons eerste feestje op school. Die feesten ('eisteddfods' in Wales) zijn een traditie, die ruim 800 jaar teruggaat in de geschiedenis.

Het eerste eisteddfod vond plaats in 1176 aan het hof van Lord Rhys in Cardigan, waar dichters en muzikanten bijeenkwamen om hun kunnen te tonen in een soort middeleeuwse talentenjacht. De winnaar kreeg een plaats aan tafel bij de Lord, een traditie die tot op de dag van vandaag in ere wordt gehouden: de dichter die het beste gedicht schrijft in strakke metriek, die bekendstaat als cynghanedd', krijgt een stoel, terwijl het beste gedicht in vrije versvorm de auteur een kroon oplevert.

Deze ceremonieën – met de stoel en de kroon voor de dichters – vormen nog steeds het plechtige middelpunt van elk groot eisteddfod, hoewel dat maar een onderdeel is van een veel groter geheel, waarin felle competities plaatsvinden in alle denkbare vormen van podiumkunsten, van koren en dansgezelschappen tot aan voordracht en rock. Maar het is vooral gewoon erg leuk: mensen die bijeenkomen om hun capaciteiten op het toneel te tonen, en zich daarbij ook nog prima vermaken.

32

www.visitwales.nl

De hele maatschappij in Wales is vervuld van deze drang om zichzelf te manifesteren. Van het uitbrullen van het nationale volkslied voor het begin van een rugbywedstrijd, tot aan de topuitvoeringen van de Welsh National Opera, tot aan het nieuwe BBC Drama Village in Cardiff Bay, waar belangrijke Britse tv-series worden opgenomen, zoals Casualty en het vervolg op Upstairs Downstairs (De familie Bellamy in het Nederlands)… en natuurlijk Dr Who, waaraan een heel nieuw bezoekerscentrum is gewijd (www.doctorwhoexperience. com).

Door het hele land vind je openluchtvoorstellingen, opera en klassieke concerten op de binnenplaatsen van kastelen en in tuinen. Er zijn ook veel uitvoeringen op plaatselijk niveau: elk stadje heeft wel zijn eigen koor en toneelvereniging, elk buurthuis houdt zijn eigen evenementen, en het geluid van eigengemaakte muziek weerklinkt vanaf de terrasjes en straathoeken. Zo doen we dat.

Laat u door ons vermaken Hieronder noemen we een paar topgezelschappen op het gebied van podiumkunsten die Wales als thuisbasis hebben: BBC National Orchestra and Chorus of Wales Onder leiding van dirigent Thomas Søndergård speelt het orkest nog steeds een heel speciale rol als nationaal orkest en BBC-orkest. Hoewel ze rond de hele wereld concerten geven, worden ze ook veel gevraagd bij belangrijke festivals in het Verenigd Koninkrijk, en bovendien spelen ze ook bij de BBC Proms en het indrukwekkende festival BBC Cardiff Singer of the World. www.bbc.co.uk/orchestras/bbcnow Hijinx Theatre Hijinx maakt professioneel, boeiend toneel van topkwaliteit toegankelijk voor kleine gemeenschappen in heel Groot-Brittannië. www.hijinx.org.uk National Dance Company Wales Een van de beste dansgezelschappen van Europa, dat in 1983 werd opgericht onder de naam Diversions. Dit gezelschap staat bekend om zijn innovatieve choreografie, die wordt uitgevoerd door dansers die virtuositeit, individualiteit en karakter bezitten. www.ndcwales.co.uk National Theatre Wales Onverschrokken, innovatief, verkwikkend theater in de Engelse taal, diep geworteld in Wales, maar met een groot internationaal bereik. www.nationaltheatrewales.org NoFit State Circus Dit moderne circus combineert livemuziek, dans, decor, tekst en film met duizelingwekkende traditionele circuskunsten. Het resultaat is in één woord betoverend: prachtig circus met een lach en een traan, zoals je het nog nooit hebt gezien. www.nofitstate.org Urdd Gobaith Cymru Urdd organiseert voor 53.000 jongeren in Wales allerlei culturele en sportactiviteiten.

Hun jaarlijkse Urdd National Eisteddfod is de grootste competitie voor jongeren in Europa, waarbij de kunst- en creatieve talenten onder jongeren met 15.000 finalisten tijdens een festival van een week in de zomer worden bevorderd. www.urdd.org

Welsh National Opera Als er een Welshe organisatie op het gebied van kunsten is van wereldwijde faam, dan is het wel de Welsh National Opera. In het Verenigd Koninkrijk is dit het belangrijkste operagezelschap, dat alom optreedt, en in de rest van Europa is dit het meest actieve gezelschap, terwijl artistieke uitmuntendheid een gegeven is bij elke productie. www.wno.org.uk

Culturele hoofdstad Wales Millennium Centre Dit kunstcentrum is ons vlaggenschip. Hier worden uitvoeringen gegeven van musicals, opera, ballet, theater en dans, terwijl er ook diverse kunstorganisaties in gehuisvest zijn.

En dan zijn er ook een paar fantastische restaurants en eethuizen in het pand. De plaatselijke bewoners zouden het ‘The Armadillo’ (het gordeldier) noemen, maar dat is een verzinsel van de media. www.wmc.org.uk St David’s Hall Muziek, dans en comedy voeren de boventoon in deze concerthal in het centrum van Cardiff, dat bekend staat om zijn briljante akoestiek en comfortabele zitplaatsen. www.stdavidshallcardiff.co.uk Motorpoint Arena Cardiff Veel belangrijke artiesten die op hun wereldtournee Wales aandoen, verschijnen in deze arena met 5000 zitplaatsen. www.motorpointarenacardiff.co.uk Royal Welsh College of Music & Drama Het National Conservatoire of Wales is een van de meest opwindende opleidingscentra voor de uitvoerende kunsten in het Verenigd Koninkrijk. In dit verbijsterende nieuwe complex, dat 22,5 miljoen pond heeft gekost, worden regelmatig concerten en uitvoeringen gegeven door studenten en virtuoze gasten. www.rwcmd.ac.uk New Theatre In 1878 was dit theater 'nieuw', en het is nog steeds de beste plek voor toneel en pantomime in de hoofdstad. www.newtheatrecardiff.co.uk

Overal in Wales De mijnbouwgemeenschappen waren bijzonder rijk aan cultuur. Elke mijn had wel een eigen mannenkoor, toneelvereniging en harmonieorkest. In elke mijnwerkersstad schoten kunstcentra omhoog, die doorgaans door de mijnwerkers zelf met een kleine contributie uit hun weeksalaris werden betaald.

Veel van deze centra lopen nog steeds goed in Wales – bijvoorbeeld het Stiwt Theatre in Wrexham (www.stiwt.co.uk), het Blackwood Miners’ Institute (www. blackwoodminersinstitute.com), het Coliseum Theatre in Aberdare (www. coliseum.rct-arts.org) en The Parc & Dare in Treorchy (www.parkdare.rct-arts. org) – en blijven een cultureel middelpunt van hun gemeenschappen, met levendige programma's van muziek, film, dans en theater.

Ze zijn ook beslist met hun tijd meegegaan: het Grand Pavilion in Porthcawl (www. grandpavilion.co.uk) stond vroeger bekend om zijn jaarlijkse mijnwerkersfestival; tegenwoordig staat het bekend als locatie van het ongelooflijke Elvis Festival (www. elvies.co.uk).

In Llangollen (www.international-eisteddfod. co.uk) hebben ze het idee van eisteddfods een compleet nieuwe inkleding gegeven.

Er worden ruim 4000 zangers, dansers en instrumentalisten uit ongeveer 50 landen uitgenodigd om op te treden, terwijl het hoogtepunt bestaat uit de prestigieuze competitie Choir of the World.

De mijnen zijn inmiddels grotendeels gesloten, maar er komen steeds meer nieuwe kunstcentra bij. Theatr Brycheiniog in Brecon (www.brycheiniog.co.uk) is daar een goed voorbeeld van. Dit geweldige, moderne theater, dat heel mooi aan het kanaal is gelegen, is meer dan een fantastisch kunstcentrum, want het restaurant wordt terecht in de Good Food Guide geprezen.

Nou, dat horen we heel graag...

Sherman Theatre In dit innovatieve theater staan de beste nieuwe schrijvers- en acteertalenten centraal. www.shermancymru.co.uk Chapter Arts Centre Avant-garde kunst, gedurfd theater, wereldfilms, late comedyshows, heerlijke chips, en de beste buitenlandse bieren… in dit zeer populaire kunstcentrum valt er voor iedereen wat te beleven. www.chapter.org

Llangollen International Eisteddfod

www.visitwales.nl

33

Evenementenagenda

Wales 2013

Wales 2 Krabben vangen, stadsomroepers, feesten, keilen, breien en denken. Aan eigenaardige, maar fantastische evenementen ontbreekt het ons in Wales beslist niet.

Hier vinden ook talloze wereldberoemde evenementen plaats op het gebied van literatuur, muziek en sport.

Er wordt zowel aan de superactieven als aan de superpassieven onder ons gedacht. En aan de hand van de informatie in de volgende paar pagina's kun je je bezoek speciaal extra tintje meegeven.

Met de klok mee (vanaf linksboven): Millennium Stadium, Cardiff

Diverse biersoorten bij het Saturnalia Beer Festival & Chariot Race St David’s Day Parade

Wales Millennium Centre, locatie van Classic FM Live in Wales Dylan Thomas, inspiratiebron voor The Laugharne Weekend

Cardiff Castle, locatie van de RHS Flower Show Green Man Festival, Crickhowell

World Bog Snorkelling Championship, Llanwrtyd Wells 34

www.visitwales.nl

1 maart

St David’s Day Parade

12 januari

Saturnalia Beer Festival & Chariot Race, Llanwrtyd Wells Saturnalia is het belangrijkste Romeinse midwinterfestival. Wie aan dit festival deelneemt, wordt aangeraden in Romeinse kleding te verschijnen, voedsel in Romeinse stijl te eten, zich tegoed te doen aan exclusieve biersoorten en feest met elkaar te vieren. En wat dacht je van een race met Romeinse strijdwagens, voorgetrokken door mountainbikes. www.green-events.co.uk 2 februari

Wales tegen Ierland, Cardiff In het Millennium Stadium wordt de eerste internationale Rugby Union-wedstrijd van de rugbycompetitie Six Nations gehouden.

Daar zal Wales, de Grand Slam-kampioen van 2012, de titel verdedigen en het opnemen tegen Ierland. www.millenniumstadium.com

Ter ere van onze beschermheilige St David worden er op deze dag in heel Wales parades en evenementen gehouden.

In de grotere steden kun je dan ook voedselfestivals, concerten en straatfeesten verwachten. www.stdavidsday.org 16 maart

Wales tegen Engeland, Cardiff Dit is de laatste dag van de Rugby Unioncompetitie Six Nations, en de spannendste gebeurtenis van het jaar in het Millennium Stadium. www.millenniumstadium.com 16-29 maart

Wales One World Film Festival, Cardiff en Aberystwyth Tijdens het Wales One World Film Festival wordt het hedendaagse wereldwijde filmgebeuren in al zijn facetten verkend. Hier krijg je de kans te genieten van alle rijkdom en diversiteit van de wereld van de film. www.wowfilmfestival.com

2013 4-17 februari

Quiltfest, Llangollen

Alles wat met het vervaardigen van quilts te maken heeft: kraampjes, competitie, demonstraties en workshops. www.quiltfest.org.uk 14 februari

Classic FM Live in Wales, Cardiff

Bij Classic FM Live in Wales, dat wordt gehouden in het Millennium Centre in Cardiff Bay, verschijnen zowel de allerbeste internationale musici als de allerbeste Welshe talenten in de klassieke muziek. Met de optredens, die plaatsvinden met een indrukwekkende hedendaagse omlijsting, wordt klassieke muziek toegankelijk gemaakt voor een breed publiek. www.classicfm.com 14-17 februari

Model Railway Show, Llanberis

Een spectaculair evenement waar veel stoom wordt afgeblazen. Behalve de talloze locomotieven en modellen in alle soorten en maten die er te zien zijn, worden er o.a. ook dagelijks demonstraties en lezingen gehouden. www.museumwales.ac.uk

5-7 april

The Laugharne Weekend, Laugharne

Festivalweekend in het dorpje in Carmarthenshire waar dichter Dylan Thomas zijn toevlucht zocht. Met de beste staaltjes van de Welshe en internationale cultuur en literatuur (zie pag. 58 voor meer informatie). www.thelaugharneweekend.com 19-21 april

RHS Flower Show, Cardiff

Deze beroemde bloemenshow van de RHS (Royal Horticultural Society) wordt gehouden in het schitterende Bute Park tegen de achtergrond van Cardiff Castle.

Een prachtige vertoning van inspirerend tuinieren, een magnifieke bloemenpracht, en adviezen van deskundigen. www.rhs.org.uk 27-28 april

Wonderwool Wales, Builth Wells Weekendfestival dat draait om wol en andere natuurlijke vezels, met uitstallingen, workshops en demonstraties. www.wonderwoolwales.co.uk

www.visitwales.nl

35

Met de klok mee (vanaf rechts)

3-5 mei

Llandudno, locatie van het Llandudno Victorian Extravaganza

Machynlleth Comedy Festival, Machynlleth

Etape Eryri, Caernarfon

Tijdens het jaarlijkse comedyfestival in dit leuke dorpje in Midden-Wales treden de beste komieken op. www.machcomedyfest.co.uk

Wakestock, Abersoch Drovers’ Walks, Llanwrtyd Wells Pembrokeshire Fish Week Man v Horse Marathon, Llanwrtyd Wells

3-6 mei

British Speedway Grand Prix, Cardiff

Steam 150, Ffestiniog Railway

Hay Festival, Hay-on-Wye

Feest ter ere van het 150-jarige bestaan van de Ffestiniog Railway, met speciale tentoonstellingen en extra treinen. www.festrail.co.uk

Steam 150, Ffestiniog Railway

4-6 mei

Llandudno Victorian Extravaganza, Llandudno Festival waarin deze stijlvolle badplaats zijn Victoriaanse verleden herleeft. Er valt van alles te zien en te beleven, bijvoorbeeld stoomlocomotieven, Victoriaanse orgels, klassieke auto's, kostuums, curiositeiten en extra attracties. www.victorian-extravaganza.co.uk 17-19 mei

Beer Festival, Welsh Highland Railway

24-30 mei

Beaumaris Arts Festival, Anglesey De badplaats Beaumaris is de aangewezen plek voor dit 7-daagse festival. Met o.a. klassieke en jazzconcerten, lezingen, theater, voorlezing van poĂŤzie en kunsttentoonstellingen. www.beaumarisfestival.com 26 mei

Welsh Open Stoneskimming Championships, Llanwrtyd Wells Keilen is een oude sport waarbij je probeert platte steentjes zo ver mogelijk over water te laten scheren. Je kunt delen in de pret, of genieten van andere grappige evenementen die met stenen gepaard gaan. www.green-events.co.uk

Wales 2 Jaarlijks festival met talloze plaatselijke biersoorten en livemuziek. www.whr.co.uk 19 mei

Snowdonia Slateman Triathlon, Llanberis

Een triatlon om nooit meer te vergeten! Er zijn twee mogelijkheden: de Full Slateman (1000 m/51km/11 km) en de Slateman Sprint (400 m/20 km/6 km). www.snowdoniaslateman.com 23 mei - 2 juni

Hay Festival, Hay-on-Wye

www.visitwales.nl

Urdd National Eisteddfod, Pembrokeshire

Een van de grootste culturele jongerenfestivals in Europa, dat dit jaar vlakbij Boncath plaatsvindt. Hier tonen de beste jonge talenten op het gebied van o.a. zang, dans en toneel hun kunnen. Wordt dit jaar gehouden vlakbij Boncath. www.urdd.org/eisteddfod 1 juni

British Speedway Grand Prix, Cardiff

Tien dagen lang, ruim 900 evenementen, en zonder meer de grootste bijeenkomst van internationale schrijvers en denkers ter wereld. Dit mag je beslist niet missen! www.hayfestival.com

In het Millennium Stadium wordt voor de 13e achtereenvolgende keer de FIM British Speedway Grand Prix gehouden. www.speedwaygp.com

24-27 mei

Three Castles Welsh Classic Trial, Llandudno

Welsh Perry and Cider Festival

36

27 mei - 1 juni

Dit festival wordt jaarlijks gehouden in het zuidoosten van Wales, de regio waar veel cider wordt geproduceerd. Het is een festival voor levensgenieters, waar je een aantal van de beste Britse appelciders en perry (perenciders) kunt combineren met heerlijke hapjes. www.welshcider.co.uk

5-8 juni

Meer dan 300 klassieke auto's vanaf begin jaren 1900 tot aan hedendaagse superauto's.

Verder ook stalletjes, amusement voor de kinderen, hapjes en drankjes, en jazzoptredens. www.three-castles.co.uk

vanaf 6 juni

16-23 juni

ICC Champions Trophy, Cardiff

Cardiff Singer of the World, Cardiff

Bij de ICC Champions Trophy spelen de acht beste teams ter wereld van de One Day International in een 18-daags toernooi, dat in drie stadions in het Verenigd Koninkrijk plaatsvindt. Het begint allemaal in het SWALEC Stadium in Cardiff, waar India het op 6 juni tegen Zuid-Afrika opneemt. De overige matches in Cardiff zijn: Sri Lanka tegen Nieuw-Zeeland (9 juni), West-IndiĂŤ tegen Zuid-Afrika (14 juni), Engeland tegen Nieuw-Zeeland (16 juni), en de halve finale (20 juni). www.icc-cricket.com 8 juni

Man v Horse Marathon, Llanwrtyd Wells Unieke marathon van 35 km door een spectaculair landschap, waarin hardlopers en paarden met elkaar wedijveren. In de 32 jaar dat deze marathon wordt gehouden, heeft de mens slechts tweemaal gewonnen. www.green-events.co.uk 14-16 juni

Speedy Services Wales Senior Open, Royal Porthcawl

Dit evenement met gigantische zangtalenten uit de hele wereld, die wedijveren om een van de meest felbegeerde prijzen, viert dit jaar zijn 30-jarig bestaan. www.bbc.co.uk/cardiffsinger 22 juni

Drovers’ Walks, Llanwrtyd Wells Volg in de voetsporten van de veedrijvers die hun schapen, koeien, varkens en ganzen door de bergen heen naar de marktplaatsen in Engeland moesten zien te krijgen. Je kunt kiezen uit trajecten met verschillende afstanden, allemaal door een prachtig landschap. www.green-events.co.uk 22-30 juni

Pembrokeshire Fish Week Dit is een kanjer van een festival! Tijdens Fish Week vinden er maar liefst ruim 250 evenementen plaats ter ere van het fantastische zeebanket en de schitterende kustlijn van Pembrokeshire. Leer vliegvissen, ga krabben vangen, doe je tegoed aan de superverse vis en schaal- en schelpdieren, leef je uit bij een wedstrijd in het maken van zandkastelen, en er is nog veel meer te doen. www.pembrokeshirefishweek.co.uk

2013 Talloze uitstekende golfers op een van de beste linksbanen van het land. Vooral bij een beetje wind zie je de onverstoorbare deelnemers op hun best. www.royalporthcawl.com

25-30 juni

Ruthin Festival, Ruthin

16 juni

Etape Eryri, Caernarfon

Een wielerevenement dat je niet mag missen.

Nergens vind je een meer spectaculair traject: de meest adembenemende wegen dwars door schitterende landschappen midden in het nationaal park Snowdonia. www.etapeeryri.com

Non-stop muziek met enorm veel variatie, van traditionele folk tot aan klassiek, maar ook het beste uit de wereld van de jazz en popmuziek. www.ruthinfestival.co.uk 4-7 juli

North Wales Bluegrass Festival, Conwy

Een stampfeest van traditionele Amerikaanse folk, compleet met banjo's en contrabassen. www.northwalesbluegrass.co.uk 5-7 juli

Wakestock, Abersoch

Het grootste festival in Europa met een combinatie van wakeboarding en muziek.

Gratis overdag kijken naar de wakeboarders en 's avonds van de muziek genieten. www.wakestock.co.uk

www.visitwales.nl

37

9-14 juli

24-27 juli

Llangollen International Eisteddfod, Llangollen

North Wales Boat Show, Conwy

Een heel bijzonder cultureel festival, met 4000 deelnemers uit de hele wereld die het tegen elkaar opnemen in zang, dans en muziek. www.international-eisteddfod.co.uk 12-27 juli

Gower Festival Bij dit festival worden de kerken op het prachtige schiereiland Gower omgetoverd tot intieme concertpodia, waar je het allerbeste op muziekgebied te horen krijgt. www.gowerfestival.org 20 juli

International Snowdon Race, Snowdonia Dit is wel een van de zwaarste uitdagingen voor het uithoudingsvermogen: een race op een steil traject van 8 km heen en terug op de hoogste berg van Wales en Engeland. www.snowdonrace.co.uk 21-28 juli

Conwy River Festival

Een festival ter ere van allerlei activiteiten op het water. www.northwalesboatshow.com 26-28 juli

Big Cheese Festival, Caerphilly Festival ter ere van de geschiedenis, het erfgoed en de cultuur van Caerphilly, met een enorm spektakel aan straatartiesten, nagespeelde historische situaties, muziek, dans, valkerij, vuureters, en nog veel meer leuke attracties. En dat alles op het landgoed rond Caerphilly Castle, een van de grootste kastelen in Europa. www.thevalleys.co.uk/whats-on/the-bigcheese 27-28 juli

Really Wild Food Festival, St David’s Festival tegen de achtergrond van de zee en de oude kathedraal van St Davids, waarbij voedsel en landelijke kunstnijverheid direct voortkomend uit de natuur centraal staan. www.reallywildfestival.co.uk

Wales 2 Als je zwierige zeilboten met felrode zeilen wel ziet zitten, dan is deze week met zeilevenementen echt iets voor jou. Ook aan de wal is van alles te beleven. Altijd al eens als piraat verkleed willen gaan? Dit is je kans! www.conwyriverfestival.org 22-25 juli

Royal Welsh Show, Builth Wells

Bij deze enorme landbouwshow gaat het niet alleen om koeien en maaidorsmachines, maar ook om livemuziek, stuntwerk, stalletjes met ambachtelijke en kunstnijverheidsproducten, heerlijke hapjes en talloze andere attracties. Niet alleen interessant voor boeren of bewoners van Wales, maar leuk voor iedereen. www.rwas.co.uk 23 juli - 26 augustus

Cardiff Festival

Een hele maand lang staat de hoofdstad bol van straattheater, livemuziek, comedy, toneel en kermissen. Allemaal onderdeel van het grootste gratis festival in de open lucht van het hele Verenigd Koninkrijk. www.cardiff-festival.com

38

www.visitwales.nl

3-10 augustus

National Eisteddfod of Wales, Denbigh

Het hoogtepunt op de Welshe taal- en cultuuragenda is een 8-daags festival met poëzie, literatuur, muziek, dans, comedy, wetenschap en technologie. Dit is niet alleen een festival voor sprekers van het Welsh, maar een heel gemoedelijk en bruisend gebeuren voor iedereen die geïnteresseerd is in de taal en cultuur van Wales. www.eisteddfod.org.uk 9-11 augustus

Brecon Jazz

Wereldberoemd jazzfestival in de schitterende Brecon Beacons, met vooraanstaande internationale artiesten.

In 2012 waren er optredens van Dionne Warwick, Roy Ayers en Ginger Baker. www.breconjazz.com 13-14 augustus

Anglesey County Show

Een van de belangrijkste landbouwshows van Wales trekt deelnemers uit het hele Verenigd Koninkrijk en meer dan 60.000 toeschouwers. www.angleseyshow.org.uk

29 augustus - 1 september

ISPS Handa Wales Open, Celtic Manor Resort, Newport Vooraanstaand evenement in de European Tour, met een aantal van de beste golfers ter wereld. Bewonder ze op de Twenty Tenbaan, die speciaal voor The Ryder Cup van 2010 werd ontworpen. www.celtic-manor.com 31 augustus -1 september 13-15 augustus

Pembrokeshire County Show De grootste landbouwshow in Wales is ook een van de allerbeste in zijn soort in GrootBrittannië, of uw interesse nu uitgaat naar auto's, voedsel, kleding of dieren. www.pembsshow.org 15-18 augustus

Green Man Festival, Crickhowell Dit fantastische, kindvriendelijke festival vindt plaats op het landgoed van Glanusk in het prachtige nationale park Brecon Beacons, en behalve geweldige muziek is er nog veel meer te beleven. www.greenman.net

Orchid Festival, National Botanic Garden of Wales Orchideeënshow waaraan specialistische kwekers uit het Verenigd Koninkrijk en andere Europese landen deelnemen. Ook lezingen en demonstraties door bekroonde orchideeënkwekers. www.onebiggarden.com/events augustus/september

Merthyr Rock, Merthyr Tydfil Een van de beste rockfestivals in het Verenigd Koninkrijk, midden in de valleien van Zuid-Wales. www.hayfestival.com/merthyrrock september

2013 17 augustus

Town Crier Festival, Knighton

Inmiddels vieren we het 10-jarige jubileum van de wedstrijd waar tientallen mannen en vrouwen met een harde stem van heinde en verre op afkomen, om een kansje te wagen de allerbeste stadsomroeper te worden. www.visitknighton.co.uk/towncrierfestival.htm 23-26 augustus

Extreme Sailing Series, Cardiff

Een van de meest prestigieuze internationale competities voor professionele zeilers, en een van de meest spannende evenementen voor de toeschouwers, die Extreme 40-catamarans rond Cardiif Bay, vlak langs de menigten zien snellen. www.extremesailingseries.com 25 augustus

World Bog Snorkelling Championship, Llanwrtyd Wells

Waaghalzen nemen het tegen elkaar op om de felbegeerde titel van wereldkampioen bog snorkeling te veroveren. Hiervoor snorkelen ze door een geul van 60 m in een stuk veenmoeras. Dit is vast en zeker het smerigste watersportevenement van het jaar! www.green-events.co.uk

Open Doors, in heel Wales

September is een maand vol voordeel, dankzij het Open Doors-programma, dat door de Civic Trust for Wales wordt georganiseerd. Het houdt gratis toegang in tot diverse bouwwerken en erfgoedlocaties, evenals allerlei soorten evenementen. www.opendoorsdays.org.uk 5-15 september

World Stage Design, Royal Welsh College of Music & Drama, Cardiff Dit evenement, dat voor het eerst in Europa wordt gehouden, trekt duizenden vooraanstaande internationale ontwerpers uit de wereld van het toneel. Op de tentoonstelling is een selectie te zien van de meest innovatieve en baanbrekende ontwerpen uit de hele wereld van allerlei zaken ten behoeve van de uitvoerende kunsten. www.wsd2013.com

Met de klok mee (vanaf linksboven) Conwy River Festival

Twenty Ten Clubhouse, Celtic Manor Resort Merthyr Rock, Merthyr Tydfil

Extreme Sailing Series, Cardiff Bay Mardi Gras, Cardiff

Big Cheese Festival, Caerphilly

Llangollen International Eisteddfod Royal Welsh Show, Builth Wells

www.visitwales.nl

39

Met de klok mee (vanaf linksboven)

7 september

Elvis Festival, Porthcawl

Mardi Gras, Cardiff

Anglesey Oyster & Shellfish Festival

Het grootste feest ter ere van de homoen lesbocultuur wordt ingeluid door een 7-daags kunstfestival. Wordt gehouden in Cooper’s Field. www.cardiffmardigras.co.uk

Snowdonia Walking Festival, Betws-y-Coed Wales Stage, Tour of Britain Cardiff Winter Wonderland Ironman Wales, Pembrokeshire Abergavenny Food Festival Wales Rally GB

8 september

Ironman Wales, Pembrokeshire 3,8 km zwemmen, dan 180 km fietsen, en daarna nog even een marathon, en dat alles in 17 uur tijd. Je moet toch wat op zo'n zondag... www.ironmanwales.com 14 september

England tegen Australië, One Day International Cricket, Cardiff Engeland neemt het op tegen de Australiërs op de vierde One Day International in het SWALEC Stadium. www.swalecstadium.co.uk 20-21 september

Abergavenny Food Festival Een van de grootste evenementen op voedselgebied in het Verenigd Koninkrijk.

Plaatselijke en internationale lekkernijen, beroemde koks, kooklessen, proeverijen en kraampjes staan allemaal op het menu. www.abergavennyfoodfestival.com

27-29 september

Elvis Festival, Porthcawl Elvis is nog lang niet dood, dankzij de fans en zangers die hem eer bewijzen tijdens dit jaarlijkse festijn, compleet met 'blue suede shoes', jumpsuits, en enorme bakkebaarden. www.elvies.co.uk oktober

ˆ N Festival, Cardiff SW De dj Huw Stephens van BBC Radio 1 is medeoprichter en manager van dit hippe festival met urban music. Op diverse locaties in heel Cardiff spelen hypermoderne bands. www.swnpresents.com

Wales 2 20-22 september

Great British Cheese Festival, Cardiff

Cardiff Castle vormt de schitterende achtergrond van de grootste kaasmarkt van Groot-Brittannië. Hier kun je alle denkbare soorten kaas proeven – kaas van koeien-, schapen- en geitenmelk en zelfs van buffelmelk – en ambachtelijk geproduceerde wijnen, appelciders, perenciders en biersoorten om het weg te spoelen. www.greatbritishcheesefestival.co.uk 21-22 september

Mold Food and Drink Festival

Uitstekende plaatselijke producten, de deskundigheid van beroemde koks, en livemuziek zorgen tezamen voor een fantastisch eet- en drinkweekend voor het hele gezin. www.moldfoodfestival.co.uk

40

www.visitwales.nl

oktober

Snowdonia Walking Festival, Betws-y-Coed

Wandeltochten met gids dwars door de bergen en bossen en langs de meren van Snowdonia. Van korte trajecten van 5 km tot aan dagtochten voor de meer ervaren bergwandelaar. www.snowdoniawalkingfestival.co.uk oktober

Anglesey Oyster & Shellfish Festival, Beaumaris

Wat ooit is begonnen als een jaarlijkse informele bijeenkomst van de plaatselijke bevolking om samen oesters te eten en zich te vermaken, is nu uitgegroeid tot een evenement dat jaarlijks duizenden bezoekers trekt. www.angleseyoysterfestival.com 4-5 oktober

Neath Food & Drink Festival

Festival ter ere van de plaatselijke producten en de sfeer van deze historische marktplaats. Er valt van alles te beleven voor het hele gezin, o.a. kookdemonstraties, kinderactiviteiten en livemuziek. www.neathfoodfestival.co.uk

5-6 oktober

november

Erddig Apple Festival, Wrexham

Wales Rally GB

Hier vind je meer soorten appels dan je in een boomgaard ooit tegenkomt. En natuurlijk kun je ook ciders proeven om de oogst te vieren. www.nationaltrust.org.uk

De Britse arm van de FIA World Rally Championship is al sinds het jaar 2000 in Cardiff gevestigd. Hier zie je 's werelds topcoureurs de ruigste trajecten door de beboste bergen van Midden-Wales nemen, om zich op speciale podia door de menigte te laten toejuichen. www.walesrallygb.com

10-14 oktober

Iris Prize Festival, Cardiff De internationale prijs van Cardiff voor korte films met homoseksualiteit als thema verwelkomt de beste nieuwe talenten in de hoofdstad. www.irisprize.org 23-27 oktober

Womex, Cardiff Een belangrijk internationaal gebeuren met een hele verzameling professionals op het gebied van folk, roots, etnische en traditionele muziek, met concerten, lezingen en documentaires. www.womex.com 26 oktober

Rugby League World Cup, Cardiff In het Millennium Stadium vindt de openingsceremonie van de World Cup plaats, en ook de eerste wedstrijden: Engeland tegen Australië, en Wales tegen Italië. www.rlwc2013.com

16-24 november

Mid Wales Beer Festival, Llanwrtyd Wells Een 10-daags bierfestijn, met de Real Ale Wobble (mountainbiketocht waarbij onderweg bier wordt gedronken) en de Real Ale Ramble (wandeltocht met bier bij de checkpoints). www.green-events.co.uk half november t/m de feestdagen

Cardiff Winter Wonderland & Swansea Waterfront Wonderland Schaatsen op het ijs, bisschopswijn en geroosterde kastanjes... allemaal verkwikkende activiteiten in de kerstdorpjes van Cardiff en Swansea. www.cardiffswinterwonderland.com en www.swanseachristmas.com

2013 26-27 oktober

Gwledd Conwy Feast

Dit is een van de grootste en beste voedselfestivals in Wales. Een enorme keuze aan lokale voedselproducten om te proeven en te kopen, plus kookdemonstraties. www.conwyfeast.co.uk 27 oktober - 9 november

The Dylan Thomas Festival, Swansea

De grote dichter Dylan Thomas wordt in zijn geboorteplaats elk jaar feestelijk herdacht. Bij dit eerbetoon aan de beroemdste bewoner van Swansea laten talenten uit Wales en daarbuiten hun literaire kunnen zien. www.dylanthomas.com

Evenementen die in 2012 in Wales werden gehouden en waarvan we hopen dat ze in 2013 terugkomen zijn o.a.: Tour of Britain, Red Bull Cliff Diving, en de Canoe Slalom World Cup. Kijk voor informatie op: www.visitwales.nl

hele maand december

Santa Steam Specials

De Kerstman is vip-passagier op weekendritjes met de “Great Little Trains of Wales”. www.greatlittletrainsofwales.co.uk 31 december

Nos Galan Road Races, Mountain Ash

Jaarlijkse hardloopwedstrijden ter nagedachtenis aan de 18e-eeuwse Welshe hardloper Guto Nyth Brân (die zo snel was dat hij zijn kaars kon uitblazen en voordat het donker werd al in bed lag). Er zijn wedstrijden voor alle niveaus, en verder straatartiesten, kermis, schitterend vuurwerk en een beroemde hardloper als mystery guest… www.nosgalan.co.uk

Wij hebben alles in het werk gesteld om de informatie over deze evenementen correct weer te geven. Alle data en andere gegevens zijn gecontroleerd voor het ter perse gaan van dit nummer. Visit Wales kan niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele wijzigingen in de programma's.

www.visitwales.nl

41

Llanberis Pass, Snowdonia, Noord-Wales

Bradley Wiggins, Team Sky

Dave Brailsford en Team GB

HET BEGON IN H

et Britse wielrennen is van een liefhebberij van een handjevol mensen uitgegroeid tot de meest succesvolle olympische sport in Groot-BrittanniĂŤ.

Dat is voor een groot deel te danken aan Dave Brailsford CBE, Performance Director van British Cycling en Manager van Team Sky. Onder zijn leiding werd een nieuwe generatie Britse wielrenners een begrip: Sir Chris Hoy, Bradley Wiggins, Geraint Thomas, Jason Kenny, Victoria Pendleton, Mark Cavendish en Laura Trott. In 2010 werd Brailsford ook manager van het nieuwe Britse professionele team, Team Sky, en in 2012 coachte hij Bradley Wiggins naar zijn overwinning in de Tour de France.

42

www.visitwales.nl

De bergen van Snowdonia waren vast een geweldige plek om op te groeien‌ De voornaamste reden waarom we naar Wales verhuisden, was dat mijn vader een verwoed bergbeklimmer was. We gingen naar Deiniolen, vlakbij de Llanberis Pass, omdat hij daar kon klimmen. Hij organiseerde expedities voor bergbeklimmers, en bij ons thuis waren bergen een dagelijks onderwerp van gesprek. Hij was ook smid. Achter ons huis hadden we een smederij, waar hij ijsbijlen vormde en klimijzers maakte, en dus was het bij ons altijd een drukke bedoening. We groeiden op met veel respect voor het gebied waarin we woonden.

SNOWDONIA Heeft u zelf ook geklommen?

Een tijdje kwamen er steeds Engelse lui een weekendje in Llanberis klimmen, en dan verdwenen ze weer. Maar toen begonnen wij als plaatselijke jongens ook echt ge誰nteresseerd te raken in het bergbeklimmen en rotsklimmen, en we vonden het heel leuk dat we met onze fietsen naar de voet van Snowdon konden rijden, en daar gingen we dan, om halverwege de berg een duik in het meer te nemen. We kenden het gebied op ons duimpje. Het was een fantastische plek om op te groeien.

Dus wat zorgde voor de verandering?

In mijn jeugd ging het allemaal om voetballen, en dat was ook waar het in ons dorp om draaide. Maar toen kreeg ik een ernstige knieblessure, en de dokter zei dat het beste wat ik kon doen, fietsen was. Nou, ik fietste altijd al, want de fiets was een van de belangrijkste vervoermiddelen tussen de dorpjes. En ik dacht dat ik het maar serieus moest aanpakken om mijn knie weer goed te kunnen krijgen. Van het een kwam het ander, en ik begon echt een passie te krijgen voor het wielrennen.

En over klimmen gesproken, wanneer klom u voor het eerst op een fiets?

In onze achtertuin, samen met mijn vader. Hij was ook een groot liefhebber van fietsen, hoewel wielrennen destijds nog een sport was die maar door een minderheid werd beoefend.

Ik weet nog dat ik in mijn tienerjaren tegen mijn vader zei dat, als hij er zo in zijn fietstenue op uit ging en er zo uit zag, hij dat zelf maar moest weten, maar dat hij beslist niet naar mij moest zwaaien!

Fietst u ook nog wel voor uw plezier?

Mijn moeder woont nog steeds in Noord-Wales, en als ik haar opzoek, pak ik altijd de fiets om een tochtje te maken op de wegen waar ik vroeger trainde: langs de kust, omhoog naar Beddgelert, naar het dal van de Nant Gwynant, omlaag op de Llanberis Pass, en dan weer terug naar huis. Het is daar gewoon zo ontzettend mooi. www.visitwales.nl

43

Snowdonia, vlakbij Nebo, boven Conwy Valley

Ik reis en fiets de hele wereld rond, maar een beter gebied om te fietsen en een adembenemender stukje van de wereld zul je maar moeilijk vinden. Naast de uitdagingen van de wegen en heuvels, hoort genieten van het landschap en natuur ook bij het fietsen, en de plek waar ik ben opgegroeid voldoet daar op alle punten aan.

Doet de drang naar perfectie af aan het plezier van het fietsen?

Helemaal niet. Ik doe het beslist om fit te blijven en mijn gewicht op peil te houden, maar ik geniet er ook van. Ik vind het heerlijk. Het is vreemd, maar hoe drukker ik het kreeg, met des te grotere uitdagingen ik in mijn leven werd geconfronteerd, en hoe minder tijd ik heb, des te meer ik de momenten koester dat ik op de fiets kan stappen en even voor mezelf heb om over dingen na te denken. Heel nuttig!

Tegenwoordig rijden er zo veel fietsers op de wegen in Wales. Hoe werd het fietsen zo populair?

Daarvoor is niet één enkele reden aan te wijzen. De Olympische Spelen hebben het meer profiel gegeven, en ook het feit dat Bradley [Wiggins] de allereerste Brit was die de Tour [de France] won. We hebben heel wat mannen en vrouwen die een voorbeeld vormen, en jongelui denken dan van, dat kan ik ook wel, ik stap ook op de fiets. Het geeft een gevoel van vrijheid en lekker buiten zijn, terwijl je binnen een vrij korte tijd een behoorlijke afstand kunt afleggen, en dat spreekt wel aan. Verder zijn er een heleboel andere factoren, die bij elkaar genomen tot een grote verandering leiden.

Hoy, Pendleton, Wiggins, Trott – wat maakt hen anders dan ons?

Zoals alle topatleten moet je een natuurlijk talent hebben, maar alleen talent is niet genoeg. Iedereen die bij de Olympische Spelen op het podium verschijnt, moet zich volledig inzetten. Er is een verschil tussen motivatie, die kan komen en gaan, en een onderliggende, diep gewortelde toewijding om toch steeds weer te gaan trainen, of je er nu wel of geen zin in hebt. De echte toprenners zijn zich er ook van bewust dat ze een doel moeten hebben en moeten 44

www.visitwales.nl

neerzetten, en dat ze dat doel met behulp van coaches in onderdelen kunnen opsplitsen, en zich daar vervolgens honderd procent voor moeten inzetten.

Toen u begon, was er maar één weg, en die was omhoog.

Hoe voelt het om aan de top te staan?

Het is anders, zeker weten! Het keerpunt kwam toen er sponsoring van de loterij kwam, waarmee het sportgebeuren in dit land getransformeerd werd. Vanaf dat moment werd het een ontdekkingsreis. We begonnen allemaal te trainen, en dan win je plotseling iets, en dan denk je: wow, dit is fantastisch. Je komt steeds hogerop, en dan denk je: komt hier geen eind aan? Dit is geweldig! Uiteindelijk kom je dan uit waar je wilt zijn: je wint een gouden medaille of een wereldkampioenschap. Je staat helemaal bovenaan… maar daarna ga je weer terug naar 'af' en moet je jezelf opnieuw bewijzen. Daar is een heel andere houding voor nodig, en bij sommige mensen duurt het een tijdje voordat ze kunnen omschakelen van de rol van overwinnaar naar de rol van mededinger.

Wat vindt u daarvan – mededinger zijn?

Je denkt wel: nou, we hebben de lat heel hoog gelegd, en nu is niets dat daar op z'n minst gelijk aan of zelfs beter is nog acceptabel. Daar ga je je minder gemakkelijk bij voelen, maar dat is op zich goed. Want om de beste ter wereld te worden, moet je je wel ongemakkelijk voelen. Als je jezelf toestaat je wel gemakkelijk te voelen, dan leun je te veel achterover, word je lui. Dat geldt voor alles wat je in het leven doet. Ik geloof echt dat je, als je een beetje bang bent, en denkt hoe je dat in hemelsnaam gaat doen, daarmee het beste uit jezelf haalt.

Leent het landschap in Wales zich vooral goed voor wielrennen?

100%. Wales heeft de meest ongelooflijk mooie landschappen en wegen. Fietsers houden van stille landweggetjes, en houden van hellingen. Die hellingen zijn een uitdaging. Als ik trainingsritten ga maken, dan is de uitdaging wanneer je aankomt bij de voet van die hellingen het allermooiste.

Het gaat om de omgeving, de topografie, het landschap,

Op de lange afstand

Coed y Brenin Mountain Biking Centre

Wales heeft bijna 2000 km aan fietspaden binnen het National Cycle Network. Ze vormen langeafstandsroutes die je helemaal kunt rijden, of je kunt er trajecten voor 1 dag of een weekend uit pakken. Er is in Wales ook ruim 500 km aan verkeersvrije trajecten, die perfect zijn voor gezinnen met kinderen. En voor liefhebbers van de stille landweggetjes zijn er onderweg vakantieoorden waarvandaan je kortere of langere tochten kunt maken. www.sustrans.org.uk

Glaslyn Marshes, vlakbij Porthmadog

de meren, de kust, de vrij stille wegen. Dat alles maakt het gewoon fantastisch, en dat is een van de minst benutte aspecten van het fietsen om er gewoon van te kunnen genieten.

Heeft u wel eens aan mountainbiken gedaan?

Wel toen ik jonger was. Er zijn hier zo veel routes en parcoursen, die goed onderhouden worden, en die aansluiten op een speciaal daarvoor gebouwd centrum.

Dat hebben ze in Wales heel erg goed gedaan. Je kunt naar een mountainbikecentrum gaan, en daar vind je de juiste faciliteiten en ook een restaurant. En het fietsen is werkelijk fantastisch. In Wales doen ze wat dat betreft niet onder voor de rest van de wereld.

Ik wil graag met mijn gezien gaan fietsen. Heeft u nog tips?

Ten eerste moet je bedenken wat je ermee wilt bereiken. Is het gewoon voor je plezier, wil je fitter worden en afvallen, wil je alleen maar dat je kinderen de smaak te pakken krijgen?

Als je dat eenmaal weet, kies je de manier van fietsen die daar het beste bij aansluit. Als je een nieuweling bent, kijk dan op de website van British Cycling (www.britishcycling.org.uk), waar verschillende programma's op staan. Zorg dat je de juiste kleding hebt, en probeer te bepalen waar je zo'n beetje wilt fietsen. Zelf heb ik altijd een bepaald punt voor ogen, waar ik wil pauzeren met een kopje koffie, even lekker ontspannen, en dan weer terugrijden. Een bestemming of doel hebben is stukken prettiger dan een beetje doelloos rondrijden.

Wat zijn de komende jaren uw eigen uitdagingen?

Ik houd het bij wielrennen. Ik wil verder werken aan het opbouwen en de prestaties van Team Sky, en bijdragen aan alle aspecten van de groei van wielrennen als sport. Uiteraard is Rio [Olympische Spelen van 2016] heel, heel erg belangrijk.

We hebben pas de fantastische Spelen in Londen achter de rug, en we hebben het geluk dat we een nieuwe generatie jonge wielrenners hebben die het heeft gemaakt. Het is allemaal zo opwindend. Het geeft je veel energie om jongelui op het wereldtoneel te zien verschijnen en olympische medailles te zien winnen. En hun reis begint nog maar net..

4

Celtic Trail

354 km, van Fishguard naar Chepstow In het begin eindeloze landweggetjes, en een paar hellingen in Pembrokeshire en Carmarthenshire. Een optioneel offroadtraject tussen Neath en Pontypridd gaat 600 m omhoog. Het laatste stuk van Trelewis naar Chepstow is grotendeels naar beneden of op vlak terrein, op voormalige spoorbanen, jaagpaden en stille landweggetjes. Een weekendtochtje: 19/22 km.

8

Lôn Las Cymru

402 km, van Holyhead naar Cardiff/Chepstow De indrukwekkende afdalingen in het nationaal park Snowdonia vormen een van de meest spectaculaire gedeelten van deze lange route die Wales overdwars doorkruist. Na Machynlleth krijg je bossen, wilde dieren en dorpjes, en vervolgens ga je door de Brecon Beacons om ofwel in Cardiff, of verder via Abergavenny en Monmouthshire in Chepstow te eindigen. Een weekendtochtje: 41/45 km.

81

Lôn Cambria

181 km, Lôn Teifi, 158 km, van Fishguard naar Shrewsbury Lôn Cambria steekt dwars door Midden-Wales via Aberystwyth en Shrewsbury op landweggetjes, door rivierdalen, en over bergpaden.

Lôn Teifi sluit daarop aan, vanaf Aberystwyth naar Fishguard op landweggetjes en secundaire wegen door het dal van de rivier de Teifi, door het landelijke Tregaron, Lampeter, Newcastle Emlyn en Cardigan. Een weekendtochtje: 56/119 km.

Colwyn Bay

8 Holyhead

4 1 6

Aberystwyth

9 5 Rhayader

4 81 Fishguard

Haverfordwest

81 Shrewsbury

3 8

Llanelli 2

7

Swansea Zie de mountainbike routes op pagina 49

8 4 Chepstow

Cardiff 8

www.visitwales.nl

45

Mynydd Llangattock, Brecon Beacons

Wales op twee wielen Rob Penn is de auteur van It’s All About the Bike, waarin hij het verhaal vertelt van zijn pogingen een droomfiets te maken. Hij is ook manager van touroperator Bikecation, die fietstochten in het Verenigd Koninkrijk organiseert. Rob ontsnapte aan de dagelijkse sleur in de bergen van Wales, en vanaf dat moment is fietsen in zijn adoptieland een feest voor hem geworden.

K

lik… klik… de noppen op mijn schoenen haken in de pedalen, mijn vingers wikkelen zich rond de leren handvaten van het stuur en mijn billen kussen het zadel: de man en zijn fiets als één, al trappend een landweggetje af, onder een blauwe hemel met hier en daar plukjes wolken.

Zo ziet Wales er voor mij uit.

Maar ik vraag me wel een paar dingen af – Waar zal ik vandaag heen gaan? Hoe staat het met mijn benen? Hoe lang zal het duren voordat iemand merkt dat ik weg bent?

– waarna al die gedachten beginnen te verflauwen. De onrust schilfert verdwijnt stukje bij beetje en na ongeveer een uurtje gaan de afleidende onbenulligheden van het dagelijks leven in het niets op. Zoals de Amerikaanse dichteres Diane Ackerman schreef: “Als ik op de fiets zit, breekt de wereld het hart van iemand anders.” Dat is nergens meer waar voor mij dan in Wales. Hier lijkt de fiets op de een of andere manier perfect gelijke tred met het landschap te houden. Wales: compact, divers, met de ene laag aan geschiedenis op de andere, karaktervol, een perfect gevormd land met toverkracht. Ik denk niet dat er een ander land is dat geschikter is om in te fietsen.

Ik fiets al 38 jaar. Op de meeste dagen van mijn leven als volwassene heb ik op de fiets gezeten. Aan het eind

46

www.visitwales.nl

van mijn twintiger jaren heb ik mijn carrière als advocaat vaarwel gezegd om de wereld rond te fietsen. Daarna kwam ik in Wales wonen – niet alleen vanwege het fietsen, maar dat speelde wel een rol. Tegenwoordig zijn er voor mij veel verschillende redenen om te fietsen: om naar mijn werk te gaan, soms vanwege mijn werk, om fit te blijven, om me te baden in frisse lucht en zonneschijn, om weg van alles te zijn, om de fysieke en emotionele kameraadschap te koesteren wanneer ik samen met vrienden rijdt, om te reizen, om niet gek te worden, en om mijn kinderen te horen lachen. Toeren in Wales voldoet aan al deze behoeften.

Het weinige verkeer, de toevallige ontmoetingen onderweg, de oude neolithische stenen, de heuvelforten uit de ijzertijd, de Romeinse wegen, de voormalige spoorbanen, de huisgemaakte cakes en de verwelkoming thuis aan het eind van een lange dag op het zadel. Alles bij elkaar geeft het me een gevoel dat ik heel ergens anders ben, terwijl ik het land toch al goed ken. Ik heb al heel wat keren dwars door Wales gereden, van de Ierse Zee tot aan de grens met Engeland, van boven naar beneden, en van de ene uithoek naar de andere, en toch heb ik nog niet eens de helft ervan gezien. Ik sta te popelen om de rest te zien.

De favoriete fietstochten in Wales van Rob Penn: Kerk in Capel-y-ffin

Gospel Pass

Milford Haven

Pembroke Castle

Priorij van Llanthony

Crickhowell

Tenby

Pembrey

Zuid-Wales

West Wales

Onlangs heb ik een racefiets op maat laten maken. Tussen mijn eerste bezoek aan de makers van het frame en het ophalen van mijn stalen ros zaten negen maanden. In die tussentijd droomde ik vaak over mijn eerste ritje. Soms was zo'n droom net een tvspotje voor auto's: daar gleed ik dan over een stille kustweg naar beneden door strakke, perfect schuin lopende bochten. De fiets, de weg en de fietser waren één geheel. De zee schitterde. De zon scheen. Het was helemaal zen!

Deze tocht van Haverfordwest naar Laugharne via Pembroke en Tenby is onderdeel van Route 4 van het National Cycle Network.

Dit traject is goed bewegwijzerd en beslaat een combinatie van stille (soms superstille) landweggetjes en speciale fietspaden. Je krijgt er fantastische uitzichten over zee, maar ik vind deze route nog het mooist om de manier waarop de historische context erin verweven is.

Toen ik uiteindelijk voor het eerst op mijn droomros zou stappen, kwam ik mijn achterdeur uit in de Black Mountains, vlakbij Abergavenny, en ik kon de lucht niet eens zien. Ik had moeten wachten totdat de bui voorbij was, maar dat lukte me niet. De fiets, die stond te popelen de strijd aan te gaan met alle wind die nog moest komen, kon ook niet wachten. Vanaf huis reed ik in noordelijke richting door de enorme, in de ijstijd gevormde ‘V’ van het Llanthony-dal, en gaf de fiets opdracht de bochten subtiel te nemen met de minste veranderingen in evenwicht.

Omhoog het dal in ontdekte ik een ritme in de ronddraaiende pedalen. En ritme geeft een gevoel van geluk.

Voorbij de fraaie kerk in Capel-y-ffin wordt de weg steiler.

Intussen waren de wolken overgewaaid en kwam er een poederachtige, blauwe hemel tevoorschijn. De heuvels sprankelden en de lucht zag er erg veelbelovend uit. Met heel veel onwil stapte ik even af, en dat nam dat laatste stukje tegenzin helemaal weg. De fiets liet mij weten dat hij wilde doorgaan.

Bij de Gospel Pass glipte ik door een rotsspleet, waarna het landschap zich in de diepte ontvouwde. De uitzichten in de richting van Midden-Wales waren onbeschrijfelijk. We begonnen soepel en rustig aan de afdaling, door Hay-on-Wye en in westelijke richting naar Talgarth. Daarvandaan reed ik weer terug door de Black Mountains naar Crickhowell om uiteindelijk via de landweggetjes weer thuis te komen. Het hele traject besloeg ruim 70 km. En dat traject heb ik al diverse keren gereden sinds ik mijn speciale fiets had ingewijd. Het is een tocht die keer op keer magische momenten oplevert.

Vanaf Haverfordwest volg je een voormalige spoorbaan: 150 jaar geleden was dit het laatste stukje van dat opmerkelijke technische staaltje van Brunel, namelijk de Great Western Railway, helemaal van Londen tot aan het eindpunt in Neyland. Je rijdt over Milford Haven, een van de mooiste inhammen met diep water in Groot-Brittannië. Een prachtig stukje van het traject leidt rond de slotgracht van Pembroke Castle, een brok kalksteen en de geboorteplek van Hendrik VII, stichter van de Tudor-dynastie en de eerste man uit Wales die de Engelse troon bekleedde.

Van Pembroke naar Penally volgt de route de ‘Ridgeway’, die oorspronkelijk een neolithische weg was. Je krijgt er een weids uitzicht over landerijen en de monding van het Bristolkanaal naar Devon. Voorbij de badplaats Tenby kom je langs de Wiseman’s Bridge Inn, waar Winston Churchill in 1943 met generaal Eisenhower en generaal Montgomery thee dronk, nadat ze 100.000 manschappen de stranden tussen Pendine en Saundersfoot hadden zien bestormen: een generale repetitie voor de D-Day-landing.

Al snel beland je op de kliftoppen, hoog boven de zee, met uitzichten over de uitgestrekte Carmarthen Bay tot aan Pembrey en het schiereiland Gower. Er volgt een lange afdaling naar Laugharne, dat een paar jaar de woonplek was van Dylan Thomas, onze gevoelige Welshe literaire genie. Het boothuis, met een “op halsbrekende rotsen schokkende zee” langs de “door reigers gewijde” rivier de Taf (om met Dylan Thomas' woorden te spreken), waar hij met zijn gezin woonde, is nu een erfgoedcentrum, dat een stukje beter georganiseerd is dan de schrijver destijds zelf was.

www.visitwales.nl

47

Aberdaron

Aberglaslyn Pass

Caernarfon

Bardsey Island

Teifi Valley Railway

Eiland Cardigan, gezien vanaf Mwnt

Dal van de Elan, vlakbij Rhayader

Hay-on-Wye

Noord-Wales Midden-Wales Het noordwesten is nog steeds het meest mysterieuze stukje van Wales. Dit eeuwenlang onafhankelijk gebleven gebied is misschien wel het laatste bolwerk van de wispelturige Welshe volksaard. Het is ook een gebied met ongeëvenaard natuurschoon. Om in volle teugen van het landschap te genieten en het echt tot je door te laten dringen, moet je er langzaam doorheen reizen: en dan is de fiets ideaal.

Mijn favoriete tocht hier bestaat uit een lus vanaf Criccieth, in westelijke richting naar Aberdaron aan het uiteinde van het schiereiland Llyˆn, terug langs de noordkust naar Caernarfon, rond het massief van de Snowdon en over de Aberglaslyn Pass weer terug naar de zee. Het is geen gemakkelijke route – je komt heel wat heuvels tegen – maar je krijgt alle kanten te zien van de Snowdon, die piramidevormige piek van vulkanische rotsen die vaak gehuld is in regenboogachtig, glinsterend licht, en dat maakt het allemaal de moeite waard.

Ik heb deze rit in alle jaargetijden en elk weertype gemaakt.

Maar in feite kun je er elk soort weer verwachten, vooral in de herfst, mijn favoriete tijd van het jaar in Snowdonia. Hier krijg je echt een historisch gevoel, het gevoel dat dit gebied het laatste Keltische territorium is. Er zijn dorpjes met wit gekalkte huisjes die zich in het landschap hebben genesteld, stenen cottages die uitzien op zee, rotsachtige baaien, door de wind gebogen bomen, kleine landerijen, heuvelforten uit de ijzertijd op kapen, kastelen, maagdelijke stranden en heggen vol fuchsia's, kamperfoelie, gaspeldoorn en montbretia.

Je kunt een prachtige omweg maken, als je even van de fiets kunt of wilt afstappen, door de veerboot te nemen naar het eiland Bardsey, dat al eeuwenlang een bedevaartsoord is, maar er zijn nog veel meer redenen om een pauze in te lassen: theehuizen, heilige bronnen, grotten, stranden, bakkerijen en pubs. Soms wil je dat ook allemaal meemaken.

48

www.visitwales.nl

Die ongeveer 200 km van Cardigan naar Hay-on-Wye heb ik al diverse keren gereden (waaronder een keer bij maanlicht, onvergetelijk!). De hele breedte van Wales door, van de Ierse Zee naar de grens met Engeland fietsen heeft iets puur innemends.

Het is een van mijn favoriete ritten, die een emotionele waarde voor mij heeft, omdat dit de eerste lange tocht was die ik samen met mijn zoon maakte. Hij was toen nog maar 10 jaar oud, en op de lange afdaling naar Rhayader riep hij, “Pap, dit is leuker dan de tv en de Xbox bij elkaar.”

De route volgt het dal van de rivier de Teifi door Lampeter en Tregaron, omhoog door het dal van de Ystwyth, over de Cambrian Mountains, om vervolgens in zuidelijke richting af te buigen langs de rivier de Wye, waarna je aankomt in de boekenstad Hay-on-Wye. Je doorkruist een paar van de meest afgelegen en mooiste landschappen in het zuidelijk deel van Groot-Brittannië. Als je zou proberen deze route in één lange dag te rijden, zou je het punt missen waar het om gaat. Bij fietsen gaat het erom losjes met de tijd om te gaan, en bovendien is dit een gebied waarin je wel wat langer wilt blijven hangen.

Ernest Hemingway schreef al: “Op de fiets leer je de omtrekken van een land het allerbeste kennen, want je moet de heuvels omhoog zwoegen en er weer langs naar beneden glijden… met de auto zou je je het landschap waar je doorheen hebt gereden nooit zo in alle finesses herinneren.” Nou, dat geldt zeker voor deze route. Ademloos ga je heuvels op en af, terwijl de rivier de Teifi zich door steile ravijnen een weg baant. Over het vlakke, boomloze heideplateau bovenop de Cambrian Mountains loopt een prachtige singletrack.

Er zijn hier archeologische bewijzen te zien van een vorm van mijnbouw sinds de bronstijd, totdat de laatste pogingen om zinkerts te delven in de 19e eeuw werden gestaakt. Sindsdien zijn de gemeenschappen in dit gedeelte van Midden-Wales geslonken. Tegenwoordig wordt dit gebied bevolkt door een handjevol mensen die het jachtige bestaan zijn ontvlucht en hier naartoe zijn gekomen of die zich daar al nooit in hebben willen storten en hier gewoon gebleven zijn. Misschien zijn de toevallige ontmoetingen onderweg hierdoor juist zo onvergetelijk.

3

Bergkoningen 1

4 2

5

6

We kunnen niet zeggen dat we voor elke sport 's werelds toplocatie zijn.

Maar wat mountainbiken betreft, nou, daar hebben we de beste plekken op de aardbol voor. En terwijl andere landen ons proberen te evenaren, creëren we elk jaar meer routes en betere faciliteiten. Alleen al in 2013 worden er twee gloednieuwe mountainbikecentra geopend.

Hier noemen we een paar perfecte plekken om de heuvels onveilig te maken, of om je eerste pogingen in deze fantastische sport te wagen: 1 Antur Stiniog, Blaenau Ffestiniog De leisteenhoofdstad van Snowdonia heeft nu vier volkomen nieuwe downhillroutes van wereldklasse en een locatie voor dirt jumping, uitgezet in het maanlandschap vol leisteengroeven. En dan is er ook nog een wat gemakkelijkere crosscountryroute van ruim 8,5 km rond Llyˆn Tanygrisiau. Er is ook een bezoekerscentrum in Llechwedd, met een restaurant, douches en een fietsenmaker. www.anturstiniog.com 2 Afan Forest Park, vlakbij Swansea Dit is het mekka in Zuid-Wales voor mountainbikers: meer dan 100 km aan singletracks naar woeste plateaus waarbij je je ogen haast niet gelooft. Veel vloeiende trajecten, plus uitstekende mogelijkheden om mountainbikes te huren en bovendien een restaurant. Dit gebied is ook heel geschikt voor gezinnen met kinderen, en men heeft een nieuw traject uitgezet, de Rookie Trail, waarop beginners hun kunsten kunnen uitproberen. www.afanforestpark. co.uk or www.cognation.co.uk

7

3 Brechfa Forest, Carmarthenshire Dit gigantische woud aan de rand van de dromerige Cambrian Mountains met uitzichten over het dal van de Towy heeft terreinen die zich voor elk weertype lenen en is het hele jaar door een perfecte locatie voor mountainbikers. www.cognation.co.uk 4 Coed Llandegla, Wrexham Een uitgelezen dynamische plek, waar je alles vindt, van trajecten voor gezinnen met kinderen tot aan de plotseling opduikende taluds van de onvoorspelbare Black Run, een pumptrack, oefenterrein en crossterrein. Alle parcoursen zijn volledig omheind binnen het bos, en er zijn geen wegen die je moet oversteken. Een geweldige belevenis, en gunstig gelegen voor mountainbikers uit de Midlands en Noord-Engeland. www.coedllandegla.com 5 Coed Trallwm & Elan Valley Dit centrum ligt midden in de wildernis, in de bergen tussen het dal van de Irfon en het dal van de Elan, met oude ruiterpaden en veedrijversroutes, die de 650 km² grote onherbergzame vierhoek tussen Rhayader, Tregaron en Cwmystwyth doorkruisen. Het spectaculaire dal van de Doethie beneden langs het stuwmeer Llyn hoort ook bij dit gebied. www.coedtrallwm.co.uk 6 Coed y Brenin, Snowdonia De plek waar het allemaal is begonnen, en waar je nog steeds een van de ultieme locaties voor mountainbiken vindt. Vanuit het prachtige nieuwe bezoekerscentrum heb je ruim 100 km aan trajecten tot je beschikking, ideaal voor iedereen, van beginners tot aan de nationale kampioenen

9

die hier hun sporen hebben verdiend. Het netwerk van parcoursen wordt constant uitgebreid en ook verbeterd, terwijl er in 2013 een nieuw oefenterrein bij komt. www.mbwales.com 7 Cwmcarn, vlakbij Newport Vlak voorbij de oversteek van de M4 over de rivier de Severn, en dus is dit de snelste manier voor mountainbikers uit het zuiden om hun hart op te halen. Panoramische uitzichten, een crossterrein, een singletrack die wel een achtbaan lijkt, en een supertechnische downhillroute met een helling omhoog. En men heeft pas 1 miljoen pond geïnvesteerd in nieuwe parcoursen hier en in Afan. www.cognation.co.uk 8 Gethin Woods Bike Park, Merthyr Tydfil Dit spiksplinternieuwe mountainbikepark, dat 1,5 miljoen pond heeft gekost, wordt in het najaar van 2013 geopend, met downhillroutes, vervoer naar boven, een bezoekerscentrum en faciliteiten. www.cognation.co.uk 9 Nant yr Arian, vlakbij Aberystwyth Hoog boven op een bergkam vind je een echt woest mountainbiketerrein, en ga je de afgelegen bergen en heidegebieden in op de Syfydrin Trail. Diehards kunnen er in noordelijke richting Machynlleth aan koppelen, en wie niet mee wil doen, kan bij het centrum de rode wouwen bewonderen, of aan de kust zandkastelen bouwen. www.mbwales.com Zie de kaart op pagina 45

www.visitwales.nl

49

Herfstlandschap, vlakbij Machynlleth

Connie en Jeremy ontspannen in Ynyshir Hall

Wat een rust!

50

www.visitwales.nl

Connie Fisher is een Britse zangeres, actrice en televisiepresentatrice die een soort ongebreidelde, vrolijke energie uitstraalt waar je zelf bijna moe van zou worden. Hoe krijgt ze dat voor elkaar? Door net zo hard te rusten als ze werkt. En waar kan ze haar trouwdag beter vieren dan op een van de meest geliefde plekken in Wales…

D

e reis over de berg is adembenemend. Door het ruige terrein zit ik op het puntje van mijn stoel, niet alleen vanwege het schitterende panoramische uitzicht, maar ook omdat mijn man in een Formule 1-coureur schijnt te veranderen bij het nemen van de bergweggetjes en haarspeldbochten.

Dus met gezwinde spoed gaan Jeremy en ik naar het westen voor een romantisch weekendje om onze tweede trouwdag te vieren. Dat wil zeggen, als we het er levend vanaf brengen.

Intussen kan zelfs het navigatiesysteem ons niet meer bijbenen, en heeft de moed opgegeven. Er is geen twijfel mogelijk: we zijn verdwaald. Maar gelukkig wel midden in het mooist denkbare landschap: de allergroenste heuvels, bezaaid met schaapjes die net uit een cartoon lijken te zijn gestapt, en heel af en toe een mens. Ik troost mezelf met de gedachte dat we in ieder geval in een stukje Wales terecht zijn gekomen waar we nog nooit eerder zijn geweest, en dat we op deze manier wel gedwongen worden de woeste schoonheid ervan tot ons door te laten dringen.

“Maak je maar geen zorgen, schatje”, zegt Jeremy. “Jij kunt wel verder kaartlezen.” Nou, dat is wat elke echtgenote graag hoort, maar ik denk toch dat dit hoe dan ook helemaal verkeerd gaat aflopen.

Nadat ik de kaart niet meer op z'n kop heb, loods ik ons over een paar boerenweggetjes naar schilderachtige, doodlopende stukjes, en zelfs Jeremy gaat een wat beschaafder tempo aanhouden om van de uitzichten te kunnen genieten. Het geluk is met ons, want het navigatiesysteem komt weer op gang, en dus neem ik de vrijheid om als bijrijder even een dutje te doen.

Maar dat duurt niet lang.

Ik word wakker door een por van Jeremy, die een blik op zijn gezicht heeft van puur ongeloof, en die verward met het navigatiesysteem zit te rommelen. Ook ik denk dat we weer verkeerd zijn gereden. We rijden over een landweggetje naar een prachtig oud landhuis, zo eentje die je in films ziet. Moeten we hier echt zijn? Aan de rand van Wales, voorbij die bergen? Het meest weelderige, luxe-uitstralende hotel dat ik ooit in mijn leven heb gezien?

Ynyshir Hall is een Georgiaans landhuis midden in een 5,5 ha groot landgoed met fabelachtige tuinen. In de loop der tijd heeft het veel vermaarde eigenaren gehad, waaronder koningin Victoria en William Hubert Mappin van de koninklijke juweliers Mappin & Webb. De tegenwoordige heerseres van Ynyshir is Joan Reen, die het hotel runt samen met haar man, de schilder Rob Reen.

Het hele landhuis is doordrongen van een kunstzinnige sfeer, vooral in

de negen stijlkamers en suites, die allemaal genoemd zijn naar beroemde kunstenaars. Joan laat ons de Renoir Room zien, ongelooflijk gedecoreerd in lichtgele en Wedgwood-blauwe tinten, met een en suite badkamer, antiek meubilair, een bank die heerlijk zit (altijd een belangrijk punt), en een schitterend 19e-eeuws bed, rijkelijk gegraveerd in Lodewijk VIII-stijl.

De kamer is vorstelijk, en nadat we de hele Ynyshir Hall zijn rondgeleid en de foto's aan de 'Wall of Fame' hebben gezien, begrijpen we waarom.

Richard Gere, die beslist kwalificeert als een Hollywood-vorst, is een van de vele grote sterren die hier hebben verbleven. “Jeetje, ik hoop dat hij ook in de Renoir Room zat”, roep ik uit. Joan lacht veelbetekenend, maar ondanks mijn pogingen meer uit haar te krijgen, blijft ze bijzonder discreet. Tenslotte is dit een luxe toevluchtsoord, verborgen gelegen tussen de dominante heuvels van Machynlleth, en ze willen natuurlijk geen taferelen met paparazzi uit de hele wereld die zich in de bosjes verstoppen.

Maar tijdens het diner weet ik wel een paar gasten aan de tand te voelen, en ontdek ik dat op het gazon regelmatig een helikopter landt, wanneer topberoemdheden in stijl arriveren.

(Jeremy: misschien een ideetje voor de volgende keer?)

Wanneer we ons willen gaan omkleden voor het diner, merkt Jeremy dat hijmisschien toch niet zo goed heeft www.visitwales.nl

51

gepakt. Terwijl mijn koffer grotendeels combatbroeken, wandelschoenen en teenslippers bevat, had ik er gelukkig ook nog wat chiquere spullen in gestopt.

Maar als Jeremy het beste dat hij bij zich heeft – zijn stonewashed jeans – tevoorschijn haalt, vraagt hij zich af of dat wel echt gepast is in zo'n hotelrestaurant met een Michelin-ster.

Uiteindelijk zijn we allebei blij verrast (en Jeremy ook opgelucht) hoe relaxed eten in een restaurant met Michelin-ster kan zijn. De hoofdkok Paul Croasdale en zijn team hebben een van de beste restaurants in Wales gecreëerd.

Ze gebruiken al die overheerlijke, plaatselijke ingrediënten: sappig zeebanket uit Cardigan Bay, wilde zalm en zeeforel uit de plaatselijke rivieren, hertenvlees en wild, en uiteraard het beste Welshe lamsvlees en rundvlees.

In hun eigen moestuin kweken ze geweldige vruchten, groenten, kruiden en de ingrediënten voor salades, en ze gaan zelfs in de bossen en kwelders in de buurt op zoek naar paddenstoelen, zeevenkel, witte klaverzuring en wilde knoflook.

We kiezen voor een 5-gangenmenu, en … wow! Het is in alle opzichten fantastisch, van de opdiening – ik neem een foto van elke schotel voordat ik die verorber – tot aan de ongelooflijke combinaties van smaken. Wie zou hebben vermoed dat hertenvlees zo goed samengaat met chocolade en pastinaak? Nou, zeker weten!

Elke hap is een explosie van tongstrelende smaken, perfect aangevuld door de verschillende wijnen die ze voor ons bij onze maaltijd hebben uitgezocht. Die waren zo goed dat ik me de thee en koffie eigenlijk niet meer zo goed herinner, maar ik weet nog wel vaag dat ik acht van de negen chocolaatjes heb opgepeuzeld.

De volgende ochtend rollen we uit het comfortabelste bed aller tijden, op naar het ontbijt, waar we een werkelijk overheerlijk en subtiel Welsh ontbijt verslinden. Jeremy zegt dat het de beste bloedworst is die hij ooit heeft geproefd, en dat zijn laverbread (zeewier) zo lekker was, dat ik het beslist ook moet proberen.

52

www.visitwales.nl

Ik weet dat zeewier een traditionele delicatesse is bij een Welsh ontbijt, maar ik geef toe dat ik het nog nooit had geprobeerd.

Maar ja, als ik het ooit zou proberen, dan is een restaurant met een Michelinster toch wel de aangewezen plek.

En nadat ik een hapje heb genomen, schaam ik me dat ik zo veel dat ik in het verleden zo veel kansen om het te kunnen eten heb laten liggen.

Wanneer we na het ontbijt even een praatje maken met Joan en Rob Reen, komen we erachter dat Robert Plant van Led Zeppelin een regelmatige gast bij Ynyshir Hall is, want hij heeft een huis vlakbij in Machynlleth. Er wordt zelfs gezegd dat hij Stairway to Heaven schreef over een paadje dat omhoog naar een berg in de buurt leidt. Dus terwijl de woorden – “There’s a feeling I get when I look to the west, And my spirit is crying for leaving” – nog in onze gedachten doorspelen, gaan we zijn volgen we in zijn voetsporen. Maar al snel ben ik degene die moet huilen, wanneer we de steilste berg beklimmen die ik ooit heb meegemaakt – en dat terwijl ik dacht dat “climbed every mountain” ook voor mij gold. Toch blijkt het beslist de moeite waard te zijn; als we bijna bij de top zijn, ontdekt Jeremy twee visarenden die hoog boven de bergen zweven. Wat een gezicht, zeg!

Het blijkt dat ik niet alleen getrouwd ben met een Formule 1-coureur, maar ook met een vogelaar.

Wanneer we terug naar Ynyshir Hall kuieren, het hele stuk omlaag, verlangen we naar een lekker kopje thee, en het vriendelijke personeel lijkt onze gedachten te kunnen lezen, en komt met een pot thee aanzetten.

We zitten even lekker uit te rusten en bewonderen de ongelooflijke kunst die elke muur siert. Daaruit blijkt wel wat een fantastisch artistiek talent Rob Reen heeft, hoe hij de ruwe schoonheid van de streek met hedendaagse zwier heeft weten te vangen.

Helaas hebben niet zo veel tijd om er langer naar te kijken, want we hebben 's middags een afspraak in het theater.

Ja, je kunt het meisje wel uit de show halen, maar je kunt de show niet uit het

meisje halen. Dus begeven we ons naar het Aberystwyth Arts Centre, minder dan een half uurtje rijden, om hun versie van de musical Hairspray te zien. Een geweldige show!

Het is heerlijk! In de heuvels weerklinkt het geluid van de muziek. Doet me denken aan mijn rol in The Sound of Music. Maar iedereen weet dat de tijd vliegt als je plezier hebt, en voordat we het weten is het alweer zondag.

We krijgen nog één kansje om van het voortreffelijke ontbijt te genieten, en het laatste uur benutten we om de schitterende tuinen op het landgoed rondom Ynyshir Hall te verkennen.

Koningin Victoria was gek op deze tuinen en zij was het die veel van de bomen die hier staan liet planten.

Toen William Hubert Mappin eigenaar was, werd die lijn doorgezet, en toen hij in 1966 stierf, werd 400 ha van het landgoed verkocht aan de vogelbescherming om er een vogelreservaat te stichten, dat ook nu nog bestaat. Het is een ongelooflijk toevluchtsoord voor wilde dieren, en onlangs zijn hier nog opnames geweest van Springwatch, het populaire tvprogramma van de BBC. Er zijn bloemen die ik nog nooit eerder heb gezien, af en toe zie je een spitsmuis trippelen of een kikker springen, en er zijn betoverende, door de bomen beschaduwde paadjes en een kiezelpad dat naar het vogelreservaat leidt.

Met heel veel tegenzin nemen we afscheid van de goudvinken en roodborstjes, en keren we terug naar Ynyshir Hall om onze spullen te pakken.

Het hele weekend heeft er een zomers zonnetje geschenen, en net als we vertrekken, steekt er een korte regenbui op, die lijkt in te spelen op de spijt die we voelen om deze vredige hemel op aarde te moeten verlaten. Maar we vertrekken vol nieuwe energie en opgefrist door ons luxe, romantische weekendje. We worden uitgewuifd door Joan en haar trouwe viervoeter, de Berner sennenhond Theo.

Wanneer we wegrijden, staar ik dromerig naar de uitgestrekte tuinen.

We zijn als een koning en koningin behandeld. Ynyshir Hall is beslist vorstelijk en spectaculair – dat past helemaal bij mij, iemand die altijd zo spectaculair uit de hoek wil komen.

Connie Fisher was te gast bij Ynyshir Hall – lid van de Relais & Chateaux Group.

Ynyshir Hall, Eglwysfach, Machynlleth, Powys SY20 8TA. www.ynyshirhall.co.uk

Ynyshir Hall, Eglwysfach, nabij Machynlleth

www.visitwales.nl

53

Southerndown, beschermde kust van Glamorgan

Morgan Arcade, Cardiff

Kidwelly Quay

Alles is liefde Portmeirion

St Brides Hotel & Spa, Saundersfoot

De Kus van Rodin, National Museum Cardiff

Llanddwyn Island, Anglesey

Wandelen in Snowdonia, Swallow Falls

Dal van de Elan, Powys West Usk Lighthouse, Newport

Portmeirion 54

www.visitwales.nl

Tyddyn Llan, Llandrillo

L'amour. Liebe. Amor. Cariad. Hoe je het ook noemt, Wales heeft de beste plekken voor een perfect romantisch weekendje, alleen voor jou. Samen met je geliefde natuurlijk...

Pure weelde Wat is er romantischer dan een luxe hotel op het platteland? (Antwoord: NIETS). Stel je eens voor: jullie tweeën gezellig op zo'n grote bank voor de open haard. Of op het terras onder de ranken van blauweregen, terwijl de laatste zonnestralen over een onvoorstelbaar schitterend landschap vallen, en de schaapjes op een heuvel in de verte, net zo wit als de kraakheldere katoenen lakens op jullie hemelbed. En als het voedsel in het restaurant nou eens net zo perfect was als de omgeving? Zou dat misschien te veel gevraagd zijn? Niet als je kiest voor hotels zoals Plas Bodegroes, Tyddyn Llan, St Brides Spa Hotel, The Grove in Narberth, Harbourmaster, Felin Fach Griffin of... nou, noem maar op. Zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan, maar waarschijnlijk willen jullie liever in elkaars ogen en in de pure weelde opgaan. www.bodegroes.co.uk www.tyddynllan.co.uk www.stbridesspahotel.com www.thegrove-narberth.co.uk www.harbour-master.com www.felinfachgriffin.co.uk

Love in the City Welkom geliefden, welkom in Cardiff, de hoofdstad van Wales, de ideale plek voor een romantische stedentrip. Er is een heleboel te zien en te doen in het bijzonder compacte stadscentrum, en nog veel meer in Cardiff Bay. We hebben internationale concertzalen, een museum van wereldklasse, een van de grootste sportcentra op aarde zo maar midden in het stadscentrum, en pubs, clubs en restaurants in overvloed. Er zijn legio accommodatiemogelijkheden, van spahotels met vijf sterren tot zelfstandige chique hotels, en de omgeving is schitterend. De stranden van de beschermde kust van Glamorgan en de bergen van de Brecon Beacons liggen bijvoorbeeld op steenworpafstand. O, en natuurlijk kun je in Cardiff ook fantastisch shoppen. www.southernwales.com

Samen actief Wil je je relatie wat spannender maken? Een beetje avontuur inblazen? Lekker gillen (maar dan wel van plezier)? Ga dan naar het wilde westen van Pembrokeshire voor een actief weekendje surfen, kajakken of die fantastische, in Wales uitgevonden watersport, coasteren.

Ten slotte schept niets meer saamhorigheid dan wanneer je samen de zee in plonst vanaf een 10 meter hoge klif, dacht je niet?

Of waag je eens aan de binnenlandse versie van coasteren, canyoning (of gorge-walking), waarbij je door wildwater klautert, verkent wat er zich achter de watervallen bevindt, of in de meren onder de spectaculaire watervallen in de buurt van Neath springt. www.activitypembrokeshire.com www.exploremidwales.com

Romantische eilandjes Het eiland Llanddwyn bij Anglesey is dé plek voor een wilde romance. Het is een waddeneiland met een eigen vuurtoren en een heiligdom gewijd aan de Welshe beschermheilige van minnaars, St Dwynwen.

Niet ver daarvandaan ligt het zonder meer meest sprookjesachtige plekje om samen de nacht door te brengen: het onvoorstelbaar leuke fantasiedorpje Portmeirion in Italiaanse stijl. En als je echt helemaal met elkaar alleen op een eilandje wilt zijn, kun je ook overnachten op een van de eilandjes vlak buiten de kust: Skomer, Bardsey, Flat Holm en Caldey hebben allemaal de ultieme accommodatie om helemaal weg van alles en iedereen te vluchten in een superinspirerende omgeving die je zinnen prikkelt. www.visit-north-wales.co.uk www.portmeirion-village.com www.welshwildlife.org www.bardsey.org www.flatholmisland.com www.caldey-island.co.uk

Breng het op een hoger plan Wacht dacht je ervan om romantisch hand in hand te wandelen om je relatie op een hoger niveau te brengen? Letterlijk op een hoger niveau, 1085 m omhoog naar het hoogste punt in het zuidelijk deel van Groot-Brittannië? In Snowdonia vind je landschappen waarvan je hart bijna gaat stilstaan, hoe hard het ook klopt. Er zijn talloze heerlijke wandelingen te maken, waaronder die grote – omhoog naar de top van de Snowdon zelf, waarvandaan je bij helder weer Engeland, Ierland, Schotland (en een groot deel van Wales) ziet liggen. Maar als je er als een berg tegenop ziet die lange klim te wagen, kun je ook smokkelen door je met een treintje omhoog te laten brengen.

We zullen het aan niemand doorvertellen. www.eryri-npa.gov.uk

Rustig aan Laten we het maar eens rustig aan doen, want langzaam is lekker. Met een maximumsnelheid van 6,5 km per uur is een boottochtje op het Monmouthshire & Brecon Canal daar ideaal voor. Deze 56 km lange waterweg is een van de mooiste waterwegen van Groot-Brittannië; je krijgt schitterende uitzichten over het nationaal park Brecon Beacons, terwijl het kanaal zich langzaam een weg baant door mooie dorpjes. www.canalrivertrust.org.uk

Weg van de bewoonde wereld De stuwmeren in het dal van de Elan liggen met trots ver van de bewoonde wereld.

Behalve een wat lawaaierige periode tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen een speciaal eskadron, bekend als de Dam Busters, hier werd opgeleid, is dit vast en zeker de meest vredige plek in Wales – perfect voor lange wandelingen en fietstochten, waarna je in de meest afgelegen boerderij in Wales van een kopje thee kunt genieten. Dit is het land van de rode wouwen, die met uitsterven werden bedreigd, maar gelukkig wisten de laatste paar inheemse vogels hier te overleven. Nu vormen ze een spectaculaire trekpleister voor bezoekers: op de voederplaatsen zoals van de Gigrin Farm vlakbij Rhayader komen zo'n 400 rode wouwen af. www.exploremidwales.com

Kasteelheren en kasteelvrouwen Kastelen hebben iets heel romantisch. Er zijn diverse kastelen in Wales waar je ook kunt overnachten, van oorspronkelijke Normandische forten zoals bij Ruthin en Roch (nu allebei luxe hotels) tot aan imposante Victoriaanse replica's zoals Castell Deudraeth en Ty’r Graig. Maar je kunt ook kiezen voor iets heel anders, maar net zo spannend, en je met je geliefde neervlijen in een vuurtoren, het West Usk Lighthouse, waar je samen bij een adembenemend zicht over het Bristol-kanaal wegzwijmelt.

www.ruthincastle.co.uk www.retreatsgroup.com www.portmeirion-village.com www.tyrgraigcastle.co.uk www.westusklighthouse.co.uk

www.visitwales.nl

55

“... een legendarische, slaperige, kleine, zwart magische heksenketel aan zee�

Laugharne, Carmarthenshire 56

www.visitwales.nl

Dylan Thomas 100 A Symphony of Voices In 2014 vieren we de 100e geboortedag van een van de meest prominente stemgeluiden in de Engelstalige literatuur. Het hele jaar bewijzen we eer aan het leven, werk en erfgoed van Dylan Thomas. Er staat een zeer gevarieerd programma op stapel – zowel groot als klein, en zowel internationaal als plaatselijk.

Dus waar je in 2014 ook in Wales komt, het zit er dik in dat je zult kennismaken met een stukje van zijn magie. Kijk voor meer bijzonderheden op www.dt100.info

Het Dylan Thomas 100 logo is ontleend aan de beeldbepalende foto van Dylan, genomen door Nora Summers (1892–1948). Bezoek dt100.info om meer te weten te komen over het leven en werk van Nora Summers. www.dt100.info

www.visitwales.nl

57

A

ls er iemand is die de fantasierijke aard van de Welshe bevolking heeft weten te verwoorden, dan is het wel Dylan Thomas. En als er een plek daarvoor is, dan is het wel Laugharne. En als er een evenement is waarbij dat alles ineenvloeit, met progressieve literaire en muzikale talenten uit de hele wereld, dan is het wel The Laugharne Weekend. We spraken met de oprichter van dit festival, Richard Thomas, over hoe hij een bewust anders dan anders kunstzinnig evenement creëerde...

Wat is er zo speciaal aan Laugharne?

Ik dacht dat ik alle excentrieke plekken in Wales had gezien, maar Laugharne is een verhaal op zich. Het lijkt zich wel op een andere planeet te bevinden.

De oorspronkelijke titel van Under Milkwood (Onder het Melkwoud) was The Town That Was Mad (de stad die gek was) – en dat is Laugharne nog steeds, maar dan wel prettig gestoord.

Die sfeer hangt hier nog steeds helemaal. De hoofdstraat, het plein, het kasteel – allemaal niets veranderd. Als Dylan Thomas nu zou terugkomen, zou hij het meteen herkennen.

Hoe komt het dat Dylan Thomas nog zo levendig in de herinnering is?

Dat komt deels door de mystiek rond iemand die zo jong gestorven is, en ook het cliché dat hij zo flink kon drinken.

Maar uiteraard ook door het werk dat hij achterliet. Als een dichter maar één fantastisch gedicht heeft gemaakt, onthouden mensen dat. Dylan Thomas maakte er vijf of zes waar de meeste mensen wel van hebben gehoord, terwijl Onder het Melkwoud een klassieker is.

58

www.visitwales.nl

Het boothuis met uitzicht over de monding van de Taf, Laugharne

Een van de grote tragedies van zijn dood is dat hij nog zo veel had kunnen doen. Iedereen noemt hem een dichter, maar hij was veel meer dan dat. Hij schreef ook filmscripts, was toneelschrijver, een geweldige schrijver van proza, en was ook betrokken bij uitvoeringen van zijn werk, zowel op de radio als in de voorleessessies op zijn tournees door de Verenigde Staten.

Hoe zit het met de andere literaire connecties van de stad?

De dichter Edward Thomas woonde hier, net als de schrijver Richard Hughes, die het meest bekendstaat om zijn roman High Wind in Jamaica. Kingsley Amis schreef een groot gedeelte van zijn roman The Old Devils, waarmee hij in 1986 de Booker-prijs ontving, tijdens zijn verblijf in Laugharne, en Margaret Atwood koos de stad als locatie van een kort verhaal. De grote feministische filosofe Mary Wollstonecraft woonde hier, en haar dochter Mary Shelley, die Frankenstein schreef, kwam hier vaak op bezoek. Laugharne is ook op het doek vereeuwigd door de schilders Constable, Turner en Augustus John, terwijl er ook historische banden zijn: de opstand van Owain Glyndw ˆ r kwam hier min of meer tot stilstand in 1403, terwijl het kasteel een belangrijke rol heeft gespeeld in de Engelse Burgeroorlog.

Hoe kwam The Laugharne Weekend tot stand?

Nogal wonderbaarlijk! Mijn oom had van 1941 tot 1967 een pub in Laugharne. Hij was een goede vriend van Dylan, en was ook een van de dragers van de kist op zijn begrafenis. Op een dag was ik thuis en had de tv op de achtergrond aan.

Tijdens de reclame verscheen ineens de acteur Neil Morrissey, die destijds wat zakelijke belangen in Laugharne had.

En ik dacht meteen: “Laugharne – daar moet je een festival houden.”

Hoe krijgt u zulke grote sterren op zulke kleine locaties?

Ten eerste speelde de legende rond Dylan Thomas een grote rol om kunstenaars hiernaartoe te krijgen, en als ze de stad eenmaal zien, worden ze er gewoon verliefd op. Het woord dat steeds weer opduikt, is ‘vriendelijk’. We houden het festival met opzet klein, maar ik heb voor 2013 nog een paar plannetjes achter de hand, die betekenen dat we er wat meer mensen in kunnen krijgen. En om in 2014 de 100e geboortedag van Dylan te vieren zijn we van plan er iets heel speciaals van te maken. Dus blijf ons in de gaten houden. Eerlijk gezegd zouden veel mensen geschokt zijn als we in Laugharne dan niet iets groots op poten zetten!

Niet zo maar een weekend The Laugharne Weekend is een cultureel festival, een kleinschalige, maar perfecte bijeenkomst van unieke muzikale en literaire talenten, dat elk jaar in april wordt gehouden.

Het begon allemaal in 2007, en sindsdien zijn er optredens geweest van bijvoorbeeld de Amerikaanse singer-songwriter Patti Smith, Ray Davies van The Kinks, de schrijvers Will Self en Roddy Doyle, de komieken Alexei Sayle, Robin Ince en Simon Day, en de acteur Rhys Ifans.

Wat dit festival zo speciaal maakt, is dat men vastberaden is het ontspannen, anders dan anders en klein te houden, terwijl de gasten, het publiek en de plaatselijke bevolking zich in de pubs met elkaar vermaken.

“Wat wij wilden, is de artiesten samen met anderen de stad rond te zien wandelen, om de barrière te doorbreken, om de beroemdheden te laten vergeten dat ze dat zijn, en om het publiek uit hun hoekje als toeschouwer te halen.”

Richard Thomas, organisator

www.thelaugharneweekend.com

Een dagje aan de wandel in Laugharne In de voetsporen van Dylan Browns Hotel

Het boothuis

e plekken langs deze heerlijke wandelroute van ruim 3 km vormen het toneel van een van de meest geliefde werken van Dylan, Poem in October, waarin hij een wandelingetje rond Laugharne op zijn 30e verjaardag levendig beschrijft. Op alle punten met de beste uitzichten langs de “door reigers gewijde kust” zijn informatieborden geplaatst, vol met informatie over het leven en werk van Dylan. Mocht je deze wandeling toevallig op je eigen verjaardag maken (en dat ook kunt aantonen), wachten je nog een paar extraatjes, die je bij diverse plaatselijke gelegenheden in de schoot worden geworpen. Een gratis biertje en zakje chips sla je toch niet af? www.dylanthomasbirthdaywalk.co.uk

Al vanaf het moment dat Dylan en Caitlin in Laugharne aankwamen, droomden zij ervan in het boothuis te wonen, dat idyllisch aan de monding van de Taf is gelegen. Uiteindelijk kocht een rijke weldoener het voor hem, en hij woonde daar met zijn gezin van 1949 tot 1953, de laatste vier jaar van zijn leven. Tegenwoordig is het boothuis een museum, met talloze gedenkwaardigheden van hem en grotendeels het oorspronkelijke meubilair. Vlakbij het huis bevindt zich een bijbehorende garage op een klif, waar hij zijn werkplek van maakte. Daar vind je nog steeds zijn bureau en schrijfmaterialen.

Een stilleven; het lijkt wel alsof Dylan zelf er even tussenuit is gegaan naar de pub. www.dylanthomasboathouse.com

D

Er is geen enkele pub in Laugharne die niet kan zeggen de een of andere connectie met Dylan Thomas te hebben gehad (ten slotte was hij er een goede klant). Maar in de luchtige erker van het Browns Hotel verdreef hij heel wat middagen, om zijn pint Buckley’s te drinken, te schrijven, de kranten te lezen, en zich te vermaken met zijn drinkebroers. Het inmiddels gerestaureerde hotel is omgedoopt tot een chic 5-sterrenhotel en straalt een subtiele glamour van de jaren 1940/1950 uit. Maar Dylan zou dezelfde bar met houten vloer nog steeds herkennen, en zou ook blij verrast zijn met de Penderynwhisky. www.browns-hotel.co.uk

Laugharne Castle

De werkplek van Dylan Thomas

Browns Hotel, Laugharne

www.visitwales.nl

59

Bij het begin beginnen Dylan Thomas Centre

Uplands Trail

Een van de beste plekken om te beginnen: het Dylan Thomas Centre, dat gevestigd is in een prachtig gebouw uit het Regency-tijdperk in het Maritime Quarter van Swansea. Daar vind je een permanente tentoonstelling over de schrijver en zijn leven. In dit centrum worden het hele jaar door verder veel literaire evenementen gehouden, waaronder het jaarlijkse Dylan Thomas Festival in oktober/november. In 2014 zal het Dylan Thomas Centre het middelpunt zijn van een heel jaar van feestelijke gebeurtenissen, met weekendevenementen, literaire topsterren, nieuwe aanbestedingen, exposities en projecten. Het hoogtepunt van het jaar is een bijzonder Dylan Thomas Festival, dat zal duren vanaf de geboortedag van Dylan, 27 oktober, tot aan zijn sterfdag op 9 november. www.dylanthomas.com

Voor de Uplands Trail geldt, net zoals in Onder het Melkwoud, werkelijk “bij het begin beginnen”. Hier werd Dylan op No. 5 Cwmdonkin Drive geboren, groeide hij op en schreef hij een groot deel van zijn belangrijkste werken. Het Uplands Hotel (dat nu de Uplands Tavern heet) was de plek waar hij zijn allereerste biertje proefde, waar hij de rest van zijn leven hartstochtelijk aan verslingerd zou blijven: “…het levende, witte schuim, de geelkoperen diepten, de plotselinge wereld door de natte, bruine wanden van het glas, de gekantelde vaart naar de lippen…”.

De dichter achterna Het werk van Dylan Thomas werd door veel mensen en plekken in heel Wales beïnvloed. Om erachter te komen waar hij door gedreven werd, kun je in zijn voetsporen treden, op een van de routes die het Dylan Thomas Centre heeft uitgezet. Hun routegidsjes staan bol van de anekdotes over zijn leven. www.dylanthomas.com

Swansea City Centre Trail Deze route brengt je door het Swansea waarin Dylan Thomas zijn jonge jaren doorbracht, o.a. langs de markante bouwwerken en de pubs waarin hij het glas hief. De tocht begint in het Dylan Thomas Centre aan de oevers van de rivier de Tawe in het Maritime Quarter van Swansea, en slingert langs oude, prominente gebouwen en door karaktervolle straten zoals Wind Street, waar Dylan als aankomend journalist in de pubs dronk, en de prachtig genaamde Salubrious Passage (heilzame steeg). Een ander hoogtepunt op deze route is de magnifieke markt van Swansea, de grootste overdekte markt in Wales, waar kokkels en laverbread (zeewier) nog steeds als dagelijks voedsel worden verkocht.

60

www.visitwales.nl

Mumbles en Gower Trail Hoewel Dylan zichzelf een stadsmens vond, speelden de kustdorpjes op het schiereiland Gower een belangrijke rol in zijn leven. Deze route start in Mumbles, het dorpje waar Dylans vriend voor het leven, de musicus Daniel Jones, woonde.

De stamkroeg van Daniel was de Newton Inn, die een andere belangrijke schrijver uit Swansea, Kingsley Amis, gebruikte in zijn roman The Old Devils, waarmee hij in 1986 de Booker-prijs kreeg (hoewel Amis de pub een andere naam gaf, de Bible and Crown, en met een van zijn personages, Brydan, een boosaardig satirisch beeld van Dylan neerzette). De route gaat verder langs de fabelachtige kustlijn van Gower tot aan Rhossili en de spectaculaire kaap Worm’s Head.

West Wales Trail De voorouders van Dylan kwamen uit het landelijke western, waar Dylan naartoe vluchtte om rust te vinden, te schuilen, te schrijven en op verhaal te komen. Deze circulaire route start in Carmarthen, een typisch Welshe marktplaats die Dylan vaak bezocht.

Daarvandaan ga je in noordelijke richting door Llandysul en verder naar New Quay, waar Dylan tijdens de Tweede Wereldoorlog een jaar lang woonde. Maar toch ontkwam hij niet aan de vijandigheden, want op een nacht kreeg zijn huis het ervan langs met een machinegeweer door een commando-officier die Dylan had weten

Profiel van een dichter

te beledigen (het bewuste incident werd gedramatiseerd in de film The Edge of Love, met Keira Knightley, Sienna Miller en Matthew Rhys). New Quay droeg bij aan de inspiratie voor Onder het Melkwoud, terwijl de verfilming daarvan in 1972, met Richard Burton en Elizabeth Taylor in de hoofdrollen, werd opgenomen in het nabije Fishguard. Van New Quay ga je naar Tenby, waar Dylans vriend, de kunstenaar Augustus John woonde. Uiteindelijk kom je – net als Dylan zelf – terecht in Laugharne, dat hij beschreef als: ‘Deze tijdloze, prachtige, knettergekke stad... een legendarische, slaperige, kleine, zwart magische heksenketel aan zee.” Hij is begraven op het kerkhof, waar zijn graf met een eenvoudig houten kruis is aangegeven.

Standbeeld van Dylan Thomas, jachthaven van Swansea

No.5 Cwmdonkin Drive

Dylan Marlais Thomas werd geboren op 27 oktober 1914 op No. 5 Cwmdonkin Drive, in de Uplands, een buitenwijk van Swansea, als zoon van een leraar Engels en een naaister. Hij groeide op in de stad, maar ging regelmatig naar de boerderij van zijn tante in Carmarthenshire, en dit landelijke gebied was een grote bron van inspiratie voor zijn werk.

Het bescheiden Edwardiaanse huis in de Uplands, een buitenwijk van Swansea, is heel fraai gerestaureerd in zijn oorspronkelijke staat in de tijd dat het in 1914 als nieuw huis werd gekocht door de ouders van Dylan Thomas, een paar maanden voordat hij in de slaapkamer aan de voorkant het levenslicht zag.

Je kunt een rondleiding door het huis nemen, een Edwardiaans diner nuttigen in de eetkamer van het gezin, en zelfs overnachten in de kamer waarin Dylan werd geboren. www.5cwmdonkindrive.com

Belangrijkste werken Poëzie • Fern Hill • Do not go gentle into that good night • Poem in October • And death shall have no dominion •T he force that through the green fuse drives the flower Proza • A Child’s Christmas in Wales • Portrait of the Artist as a Young Dog Toneelstuk • Under Milk Wood (Onder het Melkwoud)

Links, van boven naar beneden: Dylan Thomas Centre, Swansea The Adelphi, Wind Street, Swansea De markt van Swansea Rechts, van boven naar beneden: New Quay, Ceredigion Dylan Thomas Centre, Swansea

Op 16-jarige leeftijd ging hij van school en werd hij journalist voor de plaatselijke krant. Hij was stamgast in de pubs en koffiehuizen in de buurt, vooral het Kardomah Café, waar hij zich aansloot bij de groep onorthodoxe schrijvers, musici en kunstenaars, die bekend zou worden als The Kardomah Gang.

Tijdens een bezoek aan Londen in 1936 ontmoette hij de danseres Caitlin Macnamara, en in dronken toestand vroeg hij haar ter plekke ten huwelijk.

Ze trouwden in 1937, en een jaar later verhuisde het paar naar Laugharne, waar ze drie kinderen grootbrachten.

Hoewel Dylan als dichter alom werd bewonderd, had hij te kampen met geldgebrek. In de jaren 1950 trok hij naar de Verenigde Staten om daar een reeks lucratieve voorleessessies te geven.

Dat werd een groot succes, maar zijn drankprobleem en wispelturige gedrag verergerden.

Tijdens zijn vierde reis naar New York in 1953 werd hij na een extreme drinkpartij ernstig ziek. Hij raakte in coma, en stierf op 9 november 1953. Zijn lichaam werd overgebracht naar Wales, waar hij op het kerkhof in Laugharne werd begraven.

Lower Fishguard, Pembrokeshire www.visitwales.nl

61

Vakantie boeken – waar moet je daarvoor zijn?

Nederlandse touroperators kunnen je helpen je vakantie in Wales te plannen en te boeken. Ze bieden vaak een grote keuze, o.a. georganiseerde groepsreizen, vakanties met speciale thema's en culturele reizen. Ze kunnen je daarin goed adviseren, en soms ook vakanties op maat voor je verzorgen.

GLASGOW

Ga voor meer informatie naar www.visitwales.nl

EDINBURGH

LIVERPOOL

Fishguard Pembroke

Andere websites van Visit Wales Visit Wales heeft een paar heel nuttige extra websites met informatie over verschillende soorten activiteiten die je op je vakantie in Wales kunt ondernemen. Of je nu een berg af wilt razen met achterremmen die het wel heel zwaar te verduren krijgen, van ruige, door de golven geteisterde kliffen wilt springen, op de rivier de Wye naar vlagzalm wilt vissen, of op een van onze kampioenschapsbanen wilt golfen – we hebben er een website over. Dus, waar wacht je nog op?

Avontuur – www.visitwales.co.uk/active Vissen – www.fishing.visitwales.com Mountainbiken – www.mbwales.com Wandelen – www.walking.visitwales.com Golfen – www.golfasitshouldbe.com

Gratis brochures Er zijn diverse GRATIS brochures verkrijgbaar om meer over Wales te weten te komen. Ga om ze te bestellen of te downloaden naar www.visitwales.nl

Nog meer informatie Een goed begin is het halve werk. Plan je vakantie in Wales goed.

Neem ook een kijkje op de websites van onze partners: Noord-Wales – www.visit-north-wales.co.uk Ceredigion – www.tourism.ceredigion.gov.uk Midden-Wales – www.exploremidwales.com Zuidwest-Wales – www.southwestwales.info Zuid-Wales – www.southernwales.com

Waar vindt u meer informatie over Wales In Nederland: VisitBritain – www.visitbritain.com/nl/NL In Belgïe: VisitBritain – www.visitbritain.com/nl/BE

62

www.visitwales.nl

Hoewel wij alles in het werk hebben gesteld om de informatie in dit nummer nauwkeurig weer te geven, kan Visit Wales geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten, onnauwkeurigheden of weglatingen, of enige andere zaken die zich kunnen voordoen ten gevolge van de publicatie van deze informatie.

Alle genoemde websites zijn voor het ter perse gaan gecontroleerd.

Visit Wales kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele wijzigingen in de inhoud van deze websites.

Reisbureaus en touroperators Om je vakantie in Wales gemakkelijk te boeken kun je gebruikmaken van een touroperator.

Vaak hebben ze specialistische kennis van bepaalde reisproducten, en ze zullen je graag helpen een vakantie te vinden die goed bij je wensen aansluit.

Ga voor een uitgebreid overzicht naar: www.visitwales.nl

Escape Hotel, Llandudno

www.visitwales.nl

63

II

II

II

I

I

I

I

I

I II I

II

I

I

I

I

I I

I I

I

II

I

I

I

I

I

I

I

II

I

I I II I II I

I I II I II I

I I

I II I IIII I

I I

I

II I IIII I

I

I

I

I

II

I

I II I I

I I I I II

I

II

I

I I

Boven Escape Hotel, Llandudno Midden Tredegar House, Newport Onder Elan Vallei, Midden-Wales

visitwales.co.uk