Met techniek op zoek naar natuur

Grutto's - foto: Rik Desmet

In een vorige Meander berichtten we over de Crowdfunding actie waarmee Wannes Dermout geld inzamelde voor de aankoop van een drone met warmtecamera. Bedoeling was onder andere om daarmee weide- en akkervogels te kunnen opsporen. Wannes bracht deze moeilijke opdracht tot een goed einde zodat we konden afspreken om te proberen de grutto’s in de Leiemeersen in kaart te brengen.

De Leiemeersen van Deinze situeren zich in de Leievallei tussen het centrum van Deinze en de Leiegebieden in Sint-Martens-Latem en Gent. Samen met deze gebieden vormen ze de zogenaamde Levende Leie, een projectgebied van maar liefst 1200 ha dat op termijn tot een van de grootste natuurgebieden van onze provincie moet leiden. De Leiemeersen vormen een nog authentiek landschap, met de oude meander van Astene, het weidse uitzicht van de meersen van Ooidonk met het statig kasteel en het kasteelbos met de grote reigerkolonie, en verborgen parels als de Rekkelingemeersen en de Leernse meersen.

Die meersen zijn op dit moment de laatste broedplaats van de grutto’s in de volledige Leievallei. Om deze gruttopopulatie optimaal te kunnen beschermen probeert Natuurpunt daar zoveel mogelijk graslanden aan te kopen. 2020 is op dat vlak een bijzonder vruchtbaar jaar. Tot op heden kon al meer dan 16 ha gronden aangekocht worden zodat Natuurpunt er nu 35 hectare beheert in functie van weidevogels (naast grutto ook behoorlijke aantallen kievit). Dit houdt in dat de broedzone later gemaaid wordt en dat er gezorgd wordt voor omliggende percelen met voldoende insecten voor de opgroeiende kuikens.

Om de broedpopulatie beter in kaart te brengen werden in eerste instantie enkele verkennende bezoeken gebracht aan het gebied. Na de natte winter waren er op 15 maart 34 grutto’s aanwezig bij een drassige plaats in de weiden. Ze waren daarbij in goed gezelschap van pijlstaart, krakeend, zomertaling, tureluur, kemphaan, … Dat geeft een idee van de mogelijkheden mocht er iedere winter voldoende water aanwezig zijn.

Bij volgende bezoeken, steeds in de namiddag, waren er echter geen grutto’s meer te bespeuren wat tot ongerustheid leidde. Geert Spanoghe, specialist ter zake, stelde ons echter gerust. Grutto’s hebben een wat eigenaardige broedstrategie. Er waren wel degelijk nog grutto’s aanwezig in de Leievallei, onder andere op de Westerplas in Sint-Martens-Latem. Vooraleer ze broeden, verkennen grutto’s de vallei om er de meest geschikte broedplaats te kiezen. Dat gebeurt initieel vaak ‘s ochtends, en

Kievitsjongen - foto: Rik Desmet

later ook ’s nachts, de rest van de dag brengen ze dan door in groep.

En inderdaad bij een volgend bezoek op 11 april, dit keer ’s morgens vroeg, was er een drukte van jewelste en waren er meerdere koppels grutto’s aan het baltsen! Tellen was door het heen en weer gevlieg moeilijk maar uiteindelijk leken er toch negen koppels een stek gevonden te hebben. Twee keer vertrok een paar, misschien wegens uit de boot gevallen, richting Westerplas. Grutto’s broeden in clusters en het voordeel daarvan werd duidelijk toen een overvliegende kraai met meerdere vogels tegelijk werd aangevallen, de grensgeschillen werden dan opzij gezet. Ze worden bij het achterna zitten van kraaien nog geholpen door de daar broedende kieviten.

27 april. Om 5u30, een voor mij ontiegelijk vroeg uur, hebben Koen en ik afgesproken met Wannes om met de drone en warmtecamera in het kerngebied van de meersen de locatie van de nesten van de grutto’s te zoeken. Een exacte locatie is immers noodzakelijk om afspraken te kunnen maken met de landbouwers die de percelen gebruiken. We worden zowaar verwelkomd door een kwartel, een aangename verrassing, net als de overvliegende havik later bij het vertrek.

Niets ontsnapt aan het oog van de warmtecamera: van verse molshopen en konijnenpijpen, tot de (vele!) hazen en de nesten van kievit en grutto. Meestal zijn die wel op infrarood beelden te zien maar zitten de vogels zodanig verstopt in het lange gras dat ze op de gewone foto nagenoeg compleet onzichtbaar zijn. De techniek staat voor niets, bij elk warmer puntje op het scherm staat de bijhorende temperatuur, maar uiteraard is ook de deskundigheid en vaardigheid van de piloot onontbeerlijk om alles te interpreteren!

Dat het vroege uur, de eerste vlucht start rond zes uur, noodzakelijk is wordt duidelijk als omstreeks acht uur, de zon staat dan al wat hoger, alle topjes van de weidepaaltjes beginnen op te lichten omdat ze al langzaam opwarmen. Ondertussen geven enkele mannetjes het beste van zichzelf in hun prachtige baltsvlucht terwijl ze hun roep waaraan ze hun naam te danken hebben laten horen. Ik maak me de bedenking dat de eigenaars van de, noblesse oblige, ruime villa’s aan de andere oever van de Leie allicht onwetend zijn van dit uniek spektakel waar ze gratis kunnen van genieten.

Uiteindelijk werden zo meerdere nesten van kievit en grutto in kaart gebracht. Door het droge voorjaar werden we echter gepakt in snelheid en nog voor we de landbouwers konden contacteren waren er al percelen gemaaid waardoor jammer genoeg een paar nesten sneuvelden!

Om de grutto’s beter te beschermen probeert Natuurpunt zoveel mogelijk broed- en voedselgebied aan te kopen. Op die manier kunnen we deze iconische weidevogel behouden in de Leiestreek. Het aankopen kost handenvol geld, maar is volgens ons de enige manier om op een duurzame manier dit landschap en zijn unieke fauna en flora te beschermen.

We krijgen daarbij ook steun van het bedrijf Alpro dat geld ter beschikking stelt voor de ontwikkeling van natuur in de Leievallei. Op 11 mei kwam een afvaardiging van het bedrijf het gebied bezoeken en het moet gezegd dat de grutto’s gewillig waren en netjes poseerden.

Wil jij ook je steentje bijdragen om deze unieke meersen mee te beschermen? Steun dan aub ons plan Grutto. Dat kan via een gift op BE56 2930 2120 7588, met vermelding van projectnummer '6109 Leiemeersen'. Door jouw gift te combineren met subsidies kunnen we met €50 ongeveer 50 m2 natuurgebied creëren. Ook sponsoring door bedrijven en legaten zijn heel hard welkom om dit natuurgebied te behouden.

Koen Houthoofd en Rik Desmet