landgoed Hommerzaad Escharen
Realisatie van het nieuwe landgoed Hommerzaad waarop drie vrijstaande woningen worden gebouwd. opdrachtgever oplevering procesbegeleiding landschapsarchitect
Bureau Praedium in ontwikkeling Bureau Praedium Loes Lijmbach Tuin- en landschapsarchitectuur
I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen
ering van de kwaliteiten t aan op de e ontwikkelen
merzaad zijn: het cultuurlandschap urgebied Gassels
‘vrij wonen op nieuw landgoed’ Ligging projectlocatie
n Escharen weg en het
Regionaal: locatie ligt aan rand bos.
Plaatselijk: paarse contour is nieuw te vormen landgoed.
Concept: de drie ‘groene kamers’ duidelijk te zien.
Grenzen projectlocatie
Landgoed Hommerzaad Escharen
2
Met steun van de provincie Noord-Brabant vormt de
dakoverstekken en veranda’s met uitzicht op het eigen
Vanaf het begin af aan is dit proces een groot succes.
eigenaar van een varkenshouderij 14,7 hectaren grond
terrein. Het landelijke gevoel vertaalt zich ook naar
De wethouders omarmden het meteen. We hebben een
bij zijn bedrijf om te komen tot een nieuw landgoed
natuurlijke materialen, zoals blank hout, keramische
bezoek gebracht aan de locatie, samen met de boer die
met de historische gebiedsnaam Hommerzaad. Het
dakpannen en gekeimde wanden. Er zijn geen dakgoten.
vaak direct een praktische oplossing verwacht. In dit
landgoederenbeleid van de provincie beoogt de
De kleuren zijn zo gekozen dat de contrasten in ieder
geval kwam die heel snel. De woningen moesten aan de
kwaliteiten van het buitengebied te verbeteren. Het
seizoen hun charme hebben: witte wanden met donkere
rand komen te liggen, dan zou het open karakter van de
landschap bij Escharen (ten zuiden van Grave) kent
daken en plinten. Dankzij schilddaken ogen de woningen
gronden aan de Cuijkse Steeg intact blijven.
een rijke variatie van grotere en kleine open akkers en
niet te hoog en blijft er samenhang met de groene
weilanden die zijn omringd door bos. Veel kavellijnen
omgeving. Bijzonder is de rol van de schoorsteen op het
Landschapsplan
volgen het beekdal van de Graafsche Raam of staan
overgangspunt tussen volumes. Deze woningen hebben
Een bijzondere ingreep is de extra strook bos die is
juist haaks daarop. Het plangebied ligt precies op
een schijfachtige schoorsteen die als een bouwvolume
gecreëerd los van de bestaande bosrand. Daardoor
de stijlrand die de natuurlijke overgang vormt tussen
op het scharnierpunt tussen de hoge en de lage kap
ontstaan er nieuwe coulissen die heel goed passen
het beekdal en de hogere beboste zandgrond. In een
staat. Er is voorzien in een binnen- en buitenhaard.
bij het open-gesloten karakter van de omgeving. Het naastgelegen gebied kent meer van dat soort
nieuw aan te planten strook bos liggen de drie kavels uitgespaard als ‘groene kamers’. Aan twee zijden bieden
Opdracht
verrassende ruimten, met kleine maisakkers, af en toe
ze vrij uitzicht over de landerijen en aan de andere twee
In opdracht van het - in landgoedontwikkeling
een boerderij, loof en naaldbos. Deze zone ligt aan het
zijden kijken ze uit op de bosrand. De woningen zijn zo
gespecialiseerde - bureau Praedium zijn we betrokken
natuurgebied Het Gassels Broek, maar in alles ervaar je
gesitueerd dat ze niet uitkijken op elkaar. Het vrije gevoel
om bij Hommerzaad de architectonische en ruimtelijke
de overgang van gesloten naar open. Juist dat maakt het
krijgt alle ruimte, passend in de landelijke sfeer die het
inpassing van ‘het rood’ te verzorgen. Doel was een
zo spannend. Dit houdt in dat je – rijdend naar je huis
vertrekpunt is geweest voor dit ontwerp. De woningen,
landgoed te ontwikkelen, agrarisch gebied op te heffen
– veel verschillende landschapstypen beleeft, wat het
afgeleid van het boerderijtype, zijn landhuizen met grote
en natuur met drie landgoedwoningen terug te plaatsen.
wonen heel bijzonder maakt.
< Het plangebied: variatie van weiden en akkers, omringd door bos. I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen
De kavels liggen als groene kamers in het nieuwe bos, met uitzicht over akkers op de eigen tuin met lange oprijlaan.
landhuizen
Schoorsteen vormt verbindende schijf tussen verschillende onderdelen van de woningen.
vlekkenplan woningplattegrond
voorgevel
achtergevel landgoedzijde I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen
Landgoed De Hemel in Boxtel.
Landgoed De Koperen Hoeve in Reek, vier woningen gelegen aan een pleintje.
Cluster duurzame woningbouw.
Groepsaccomodatie De Hagelaar in Best.
visie landelijk gebied
Botte overgangen van dorp (of stad) naar platteland.
Industrie niet nog langer in agrarisch landschap.
Nieuwe kleinschalige markten.
Landelijk VOCUS is gespecialiseerd in ontwikkelingen in
gemeenten en provincies een ontwikkelingsplan moeten
van de Ecologische Hoofdstructuur, soms gewoon
het landelijk gebied. Als vaste partner van het in
gaan opstellen voor hoe Nederland er over vijftig jaar
een uitbreiding van een bestaand bos. In ruil voor de
landgoedontwikkelingen gespecialiseerde Bureau
moet uitzien. Het ontbreekt op dit moment aan een
extra natuur die wordt aangelegd, krijgt de ondernemer
Praedium uit Veghel zijn tientallen ‘rood voor groen’- en
‘grensoverschrijdend beleid’, waardoor er tussen steden/
de mogelijkheid om - afhankelijk van de grootte van
‘ruimte voor ruimte’-projecten gerealiseerd. Ook aan
dorpen en het omringende (cultuur)landschap zones
de percelen - een of meerdere landgoedwoningen
specifieke ontwikkelingen in het landelijk gebied, zoals
aan het ontstaan zijn van een ondermaatse ruimtelijke
te realiseren. Voorwaarde is wel dat de woningen
groepsaccommodaties en natuurbegraafplaatsen wordt
kwaliteit. Het herwinnen van de regie vergt een langere
qua uitstraling op het landgoed zijn afgestemd. De
gewerkt. In de directe omgeving is VOCUS betrokken bij
adem en de onderlinge strijd tussen gemeentes is groot.
beeldkwaliteit van rood en groen is bepalend om een
plannen voor de stichting Goois Natuurreservaat die de
We pleiten voor een landelijk beleidskader ‘overgangen
vergunning te krijgen voor een dergelijke ontwikkeling.
Gooise natuurgebieden beheert.
stad-land’, dat gemeentes ertoe kan bewegen de stedelijke en landelijke waarden beter te beschermen
Economische impuls
Snelle verstedelijking
en intergemeentelijk op elkaar af te stemmen. Verder
Bij landgoedvorming spelen veel uiteenlopende
Het Nederlandse landschap verstedelijkt in
pleiten we voor een notitie bedrijventerreinen, omdat
disciplines een rol. Bijvoorbeeld fiscaal, juridisch en
sneltreinvaart. In de provincies dijen middelgrote
deze terreinen als een snel groeiende schimmel over
financieel advies, ruimtelijke ordening, architectuur
plaatsen uit met bedrijventerreinen en woongebieden,
Nederland heen woekeren. Het is onacceptabel dat het
en natuurontwikkeling. ‘Gebiedsbranding’ geeft een
terwijl het landelijk gebied leegloopt en voorzieningen
ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen economisch
belangrijke, zo niet onmisbare, impuls aan een duurzame
niet langer rendabel zijn. Het effect is dat de overgangen
voordeliger is dan het herstructureren van verouderde
ontwikkeling van een gebied. Het zorgt voor het
van dorp (of stad) naar land rafelig, rommelig en
bedrijventerreinen waar leegstand is.
stimuleren van de regionale economie en het leidt ook
van een andere schaal zijn. Het feit dat ons land
tot hogere omzetten voor de betrokken ondernemers.
grotendeels door mensenhanden is geschapen en dat
Nieuwe landgoederen
Zo is er het voorbeeld van de boer die op zijn akker een
een overweldigende natuur ontbreekt, is geen vrijbrief
VOCUS ontwikkelt samen met Praedium nieuwe
speciaal plaatselijk graan verbouwt, dat vermalen wordt
slordig om te gaan met het landelijk gebied. Tussen
landgoederen. Wat behelst een landgoedontwikkeling?
door een plaatselijke molen, waarna een plaatselijke
gemeentelijke overheden bestaat te weinig coördinatie
Een agrarisch bedrijf besluit de activiteit te beëindigen
brouwerij er regionaal bier van brouwt. Het bier vindt
om gezamenlijke grensoverschrijdende waarden te
of te verplaatsen. Vaak is sprake van een aanpalend
gretig aftrek, de molen blijft behouden en het graan gaat
waarborgen. Het lijkt ‘ieder voor zich’.
of belendend natuurgebied. Door het agrarisch
niet verloren. We geloven in oorspronkelijkheid. Door
gebied te transformeren tot natuur, wordt de
weer verbanden te leggen kunnen kleinschalige nieuwe
Regie terugpakken
natuurwaarde versterkt en kunnen in sommige gevallen
markten ontstaan die grote betekenis hebben voor de
VOCUS is van mening dat de centrale overheid,
verbindingszones worden gemaakt, soms onderdeel
culturele gelaagdheid van ons land. I-3 Visie landelijk gebied