http://www.vocus.nl/images/pdf/Portfolio-VOCUS-architecten-bna-web

postbus 107 1400 ac bussum t 035 698 91 35 f 035 698 91 36 VOCUS heeft sinds haar oprichting in 1999 meer dan honderd vocus@vocus.nl

projecten gerealiseerd op het gebied van projectmatige woningbouw,

www.vocus.nl

utiliteitsbouw, scholenbouw en particuliere woningen.

portfolio

Roemer Visscherlaan Bussum: oud en nieuw verenigd. ◘

VOCUS architecten bna Gebouwen die als paddenstoelen de grond uitschieten.

richten we ons bewust op thema’s als duurzaam

of vervolgkeuzes te komen en de voortgang vast te

U en wij weten dat het zo gemakkelijk nu ook weer

bouwen, herbestemmingen, seniorenhuisvesting en

houden. Onze kracht zit in het betrekken van alle

niet gaat. Voordat een bouwwerk verrijst is er intensief

consumentgericht bouwen. Het resultaat: gebouwen

partijen in het proces. Dit helpt financiële verrassingen

gepraat, gelezen, gedacht, gerekend, getekend en

die op eigenzinnige wijze tegemoet komen aan de

te voorkomen, versoepelt procedures en ongewenste

gezocht naar oplossingen. Terecht, want elk gebouw is

uitgangspunten. Helder van concept en overtuigend

concessies tijdens de uitvoering.

een ‘statement’. Het definieert de openbare ruimte voor

uitgevoerd. We hebben hiervoor diverse prijzen

een periode die doorgaans langer dan een mensenleven

ontvangen en kregen veel publiciteit met het

Visie op het vak

duurt. Vele belangen vragen daarom aandacht in het

duurzaamste kantoorgebouw van Nederland: de

Tijdloosheid, eerlijk materiaalgebruik, een zekere

proces. Wie een statement maakt, moet de kunst van

watertoren in Bussum.

strakheid, pittige kleurcontrasten. Dat zijn de

het bruggen bouwen verstaan. VOCUS architecten

belangrijkste kenmerken waaraan onze projecten hun

brengt die kunst in praktijk. Of we nu praten over

Samenspraak

eigenzinnigheid ontlenen. Dit komt voort uit onze visie

projectmatige woningbouw, utiliteitsbouw, scholenbouw

Ook in ons werkproces verkiezen we communicatie

op het vak, want in onze ogen is architectuur stevig

of een particuliere woning; steeds opnieuw slaan we

boven stellingname. Niet dat we geen mening hebben.

verbonden met de samenleving. Een goed gebouw is

bruggen. Zowel tijdens ons onderzoek om tot een

Integendeel: de keuze voor ieder detail, materiaal, kleur

na een halve eeuw niet rijp voor de sloop, maar blijft

ontwerp te komen, als in het contact met opdrachtgevers

of positionering berust bij ons altijd op een doordachte

zijn betekenis en bestaansrecht bewijzen. Je moet

en andere betrokken partijen, bijvoorbeeld aannemers,

onderliggende visie. Alleen ontwikkelen we die niet

daarom kunnen denken vanuit de plek, we noemen dat

gemeentebesturen en welstandscommissies.

solitair, maar in samenspraak met de opdrachtgever.

‘contextgericht’ ontwerpen. Daarin is duurzaam bouwen

Enthousiasme en overtuigingskracht zijn ons niet

een speerpunt. En duurzaamheid reikt verder dan het

Breed onderzoek

vreemd, maar altijd in harmonie. ‘Kan niet’ of ‘doen we

maken van een ‘groen’ gebouw of het milieuvriendelijk

We beginnen iedere opgave met het beantwoorden

niet’ zult u bij ons zelden horen.

inrichten van ons eigen kantoor. Zorg voor je omgeving

van uiteenlopende vragen. Zijn er relaties te leggen

is een mentaliteitskwestie waarin ook architecten een rol

met de historie van een pand of locatie? Wat is het

Beheersbaar proces

kunnen vervullen. Zo geven we les op scholen, voeden

functionele gebruik en de potentie? Wat is de relatie

Zodra een project (ruimtelijk, dan wel procesmatig)

we via jurywerk en denktanks het maatschappelijk

met de omgeving? Op welke bestaande structuren in

complex wordt wachten we niet af, maar creëren we

debat en organiseren we op basisschool De Hoeksteen

het landschap of in de directe bebouwde omgeving

transparantie en helderheid. Bijvoorbeeld door middel

in Bussum architectuurmiddagen voor kinderen van

zou het gebouw kunnen aansluiten? Het is slechts

van schema’s waarin we alle details benoemen inclusief

groep 7 en 8. Oprichter Bob Custers is tevens lid van de

een greep uit de onderzoeksvragen die gelaagdheid

tijdsbeslag en kosten per onderdeel. Door overzicht te

welstandscommissie van de gemeente Huizen.

en verdieping brengen in het ontwerp. Daarnaast

creëren bieden we een goede basis om tot alternatieve

Het duurzaamste kantoorgebouw van Nederland.

Specialisme duurzaam bouwen VOCUS architecten realiseert in Bussum het meest duurzame kantoorgebouw van Nederland - de Watertoren in Bussum - en behoort daarmee tot de toonaangevende Nederlandse architectenbureaus die duurzame gebouwen ontwerpen. Duurzaamheid is tegenwoordig een uitgehold begrip. We geven er inhoud aan door enerzijds veel aandacht te besteden aan de harde kant: materiaalgebruik, energiesystemen en onderhoud, en anderzijds ook aan de zachte kant zoals communicatie, proces en beeldvorming.

Duurzaamheid gaat ook over leefbaarheid in onze samenleving. We besteden aandacht aan woningen voor starters op de arbeidsmarkt. In woningbouw passen we regelmatig lucht/water warmtepompsystemen toe die behalve verwarmen ook kunnen koelen. We zijn geen voorstander van gebalanceerde ventilatie en ontwerpen liever gebouwen met een natuurlijke ventilatie. Kunststof toepassingen worden in onze gebouwen vermeden.

De vigerende Nederlandse Energie Prestatie-norm (EP) is eenzijdig: het is een rekenmodel dat zuiver gericht is op voldoende isolatie en ventilatie in een gebouw, terwijl het energiesysteem variabel is. Het behalen van de EP-norm wil in onze ogen echter niet zeggen dat er sprake is van een gezond gebouw.

VOCUS werkt tenslotte samen met het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie.

onze specialismen

Nieuwe woningen onder oude houtloods. ◘

Kleine tuin, wonen en slapen op de begane grond. ◘

Kopers bepalen de indeling van de woning. ◘

Specialisme herbestemming

Specialisme seniorenwoningen

Specialisme consumentgericht ontwikkelen

Herbestemmings- en herontwikkelingsvraagstukken

Amerikaanse suncity’s, een seniorenstad op Vliegveld

De meest optimale vorm van consumentgericht bouwen

zijn onze specialiteit. VOCUS won op dit gebied de

Valkenburg, grote woonzorgboulevards of golfresorts

is het particuliere opdrachtgeverschap. Wie geld heeft

Monumentenprijs van de gemeente Breda voor de

voor ouderen; we betwijfelen of dit soort clusters op

om te bouwen, wil graag zelf bepalen. Toch zijn sinds

herbestemming van het statige pand De Vergulde Craen.

de lange termijn een duurzaam antwoord zijn op het

de jaren negentig in de gehele Nederlandse seriematige

In Bussum kregen we de Ruimtelijke Kwaliteitsprijs

vraagstuk van de vergrijzing. VOCUS staat voor een

woningbouw verschuivingen waar te nemen van

voor de grootschalige uitbreiding van basisschool

andere benadering: we hebben de overtuiging dat

aanbodgericht naar vraaggericht. Hierbij zijn overheid,

De Hoeksteen. Wat maakt een herbestemming

woonoplossingen voor ouderen kleinschalig moeten

gemeenten, projectontwikkelaars en woningcorporaties

geslaagd? Allereerst een zorgvuldig onderzoek naar

worden geïntegreerd in bestaande wijken, dorpen en

‘de bewoner’ meer centraal gaan stellen. Een voorbeeld

betekenisdragende elementen die de basis vormen

steden. Daarbij geloven we dat onze samenleving

is de gemeente Almere die grote nieuwbouwwijken

van een eerlijke verbinding tussen oud en nieuw. We

is gebaat bij een gedifferentieerde leeftijdsopbouw,

in particulier opdrachtgeverschap uitgeeft. Echter,

voelen ons soms archeologen die een site opgraven

een goed voorzieningenniveau en een historische

niet iedereen heeft het budget om in eigen beheer te

en oude lagen conserveren. Dat is nadrukkelijk niet

gelaagdheid. Woonzorg-oplossingen moeten naar ons

bouwen. Hoe ontwikkel je dan een groot bouwplan

hetzelfde als historiserend bouwen. We voegen

idee liefst in de bestaande woning of directe omgeving

op consumentgerichte wijze? Rekening houdend met

juist iets nieuws en eigentijds aan oude elementen

gevonden worden. Voor ons is dé seniorenwoning dus

verschillende kopers en uiteenlopende wensen?

toe. De praktijk wijst uit dat een goed doordachte

géén specifiek woningtype, maar een woning met eerder

In de Stripheldenbuurt in Almere hebben we,

koppeling tussen oud en nieuw eerder gedragen wordt

wat extra comfort. Onder de naam ‘Leven wordt beter

in samenspraak met de gemeente, een groot

door opdrachtgever, projectpartners, overheden en

straks’ hebben we een concept ontwikkeld, gericht

stedenbouwkundig plan gerealiseerd waarbij 75

belanghebbenden. Mits zorgvuldig gecommuniceerd. Zo

op woonvormen voor de ‘gouden genieters’. De vier

woningen ‘consumentgericht en projectmatig’ zijn

werden er bij de Roemer Visscherlaan in Bussum eerst

beginletters (LWBS) staan voor: locatie, wonen, buren

gerealiseerd. Daarnaast hebben we een eigen onderzoek

informatieavonden gehouden, waarbij het plan vrijwel

en service. Voor bouwen in stedelijk gebied hebben we

gedaan naar projectmatige nieuwbouw van woningen,

meteen werd geaccepteerd door de omwonenden.

een modulair zorgpatio-concept ontwikkeld. Met Bureau

waarbij op basis van bouwmodules woonkeuzes kunnen

Initiatieven tot herbestemming ontstaan meestal niet

Praedium werken we samen aan een zorglandgoed voor

worden gemaakt. Elke module is te schakelen en als

vanuit de gemeentelijke overheid, maar vanuit de markt.

ouderen. Oprichter Bob Custers studeerde af aan de TU

los element te kopen met een vast inbouwpakket. De

Als een initiatiefnemer ons benadert proberen we juist

Eindhoven met een plan voor seniorenhuisvesting in de

koper kan de modules dus zelf stapelen tot een woning,

op strategisch niveau mee te denken hoe er het beste

binnenstad van ’s-Hertogenbosch. Custers begeleidde

vergelijkbaar met LEGO. Door stedenbouwkundige

draagvlak gecreëerd kan worden. En bruggen te slaan

ook afstudeerders van de TU Delft/Eindhoven en was

regels vast te stellen kan bezonning, privacy en

op alle niveaus.

jurylid van Woonaward Haaglanden gericht op dit thema.

ruimtelijke kwaliteit worden gewaarborgd.

Leeswijzer Een selectie uit de ontwerpen van VOCUS is opgenomen in dit portfolio. Zeven ‘case-projecten’ zijn uitgebreid uitgewerkt om dieper in te kunnen gaan op de ontwerpopgave, de ontwerpkeuzes, materiaalgebruik, detaillering en andere bijzonderheden. Iedere case eindigt met de visie van VOCUS op een onderwerp dat gerelateerd is aan het project. De zeven visies zijn: 1. visie herbestemming 2. visie projectmatige woningbouw 3. visie landelijk gebied 4. visie particuliere bouw 5. visie duurzaam bouwen 6. visie utiliteitsbouw 7. visie scholenbouw

inhoudsopgave

woningbouw projectmatig

utiliteitsbouw

I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum | Visie herbestemming

III-1 Case Watertoren Bussum | Visie duurzaam bouwen

I-2 Case Beverhoek Breda | Visie projectmatige woningbouw

III-2 Case Hockeyclub Eemvallei Amersfoort | Visie utiliteitsbouw

I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen | Visie landelijk gebied

III-3 Bedrijfsunits Rotterdam Charlois

I-4 Woningen Stripheldenbuurt Almere

III-4 Mondzorgcentrum Etten-Leur

I-5 Startersvilla Teteringsedijk Breda

III-5 Restaurant The Chuckwagon Almere

I-6 Starterswoningen Torenlaan Bussum

III-6 Kantoorpand De Veldhoeve Hilversum

I-7 Studentenstudio’s Mauritshuis Rotterdam

III-7 Begraafplaats Bosdrift Hilversum

I-8 Stadsappartementen ‘s-Hertogenbosch

III-8 Bedrijfspand Almere

I-9 De Vergulde Craen Breda

III-9 Horecapaviljoen Heidezicht Bussum

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen I-11 172 woningen Almere

woningbouw particulier

scholenbouw

II-1 Case Villa Rondeweg Vught | Visie particuliere bouw

IV-1 Case Basisschool De Hoeksteen Bussum | Visie scholenbouw

II-2 Woonhuis Boslaan Vught

IV-2 Driekoningenschool De Meern

II-3 Woonhuis Etten-Leur

IV-3 Brede school El Amien II Amsterdam

II-4 Woonhuis Hoofddorp

IV-4 Minister Calsschool Naarden

II-5 Villa Nieuwendaal Werkhoven II-6 Villa Willemslaan Bussum II-7 Landhuis Schaijk II-8 Woonhuis Herenstraat Bussum II-9 Woonboerderij Sint Jansstraat Laren

woningbouw

woningbouw projectmatig

Roemer Visscherlaan Bussum

case

Herbestemming: zes patiowoningen onder het pannendak van een voormalige houtloods ĂŠn een rij van negen eengezinswoningen. â—˜ opdrachtgever architecten oplevering aannemer constructeur

Bouwonderneming In den Eng Bob Custers in samenwerking met Joep Mol 2007 Bouwonderneming In den Eng G.J.M. Bouwadvies I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum

Nummers op balken herinneren aan de eerdere verhuizing een halve eeuw geleden. Hierbij werd elk constructieelement genummerd, zie twee maal het getal ‘10’ links bovenin. De getallen ‘20 en 21’ hebben betrekking op het voormalig gebruik als opslagloods van de Gooische Houthandel. Deze elementen geven nu extra sfeer en contact met historie. ◘

‘geborgenheid onder de pannen’

Diepliggende voordeuren verhogen beleving van de

Uitzicht vanuit deuropening voordeur. ◘

overkapping; links de negen eengezinswoningen. ◘

Bezoeker loopt tussen spanten door naar entree en ziet lichtstralen als sterrenhemel tussen gekromde pannen. ◘

Roemer Visscherlaan Bussum Het scheelde weinig of de hele charme van dit project,

biedt geborgenheid en zorgt voor een prettige lichtval,

dakoverstekken. Na diverse schetsen te hebben

het pannendak met de imposante houten constructie,

doordat het daglicht via de kieren tussen de gekromde

gemaakt, ontstond een discussie met de initiatiefnemer

was gesloopt en waren er woningen gekomen in retro

dakpannen door naar binnen valt. De woningen lopen

over het al dan niet behouden van bestaande gebouwen

jaren 30-stijl, zoals in de rest van het plangebied.

aan de achterzijde via een patio met een gang erlangs

op het perceel en dan met name de lange houtloods

Maar de architecten Bob Custers en Joep Mol

onder de loods vandaan naar een achterhuis van twee

aan de Roemer Visscherlaan. Er dreigden te weinig

kwamen met een ander voorstel: de kap behouden

etages. Sensationeel zijn de ‘lichthappers’ onder het

woningen te kunnen worden gebouwd. Alles platgooien

en een hoofdrol geven in het nieuwe ontwerp.

schuine loodsdak en de ‘doosjes’ op de achterbouw.

ten behoeve van drie- of vierlaagse appartementen had

Stedenbouwkundig vormt het 63 meter lange en 10

Het zijn ruime woningen (190 m2) waarvan er enkele

ontwikkelingstechnisch de voorkeur. Tweekappers van

meter brede dak een belangrijk structurerend element

zijn onderkelderd. Alle hebben een eigen garage in

750 m3 grootte waren ook goed, maar daar was het

in de straat. De open houten constructie – een

een afzonderlijk blok. Ondanks hun grootte ogen de

perceel niet diep genoeg voor. Met onderbouwing van de

zeldzaamheid - was bovendien ruim genoeg om zes

woningen zowel vanaf de straat als de achterzijde

makelaar hebben we de kans gekregen om aan te tonen

woningen onder te situeren. De projectontwikkelaar

bescheiden.

dat er een goed plan kon worden gemaakt - mét behoud van de houten overkapping.

gaf uiteindelijk groen licht. We hebben naar harmonie en duurzaamheid gezocht. Het behoud van bestaande

De opgave

elementen was voor ons vanzelfsprekend, uiteraard

We zijn gestart met een stedenbouwkundige analyse

Stedenbouwkundige ingreep

vanwege het bijzondere karakter van de loods en de

van de omgeving. Die wees uit dat de loods weliswaar

Het plan telt vijftien woningen, waarvan zes

kwaliteit van het hout, maar nog veel meer omdat we

een grote afwijkende maat had ten opzichte van de

patiowoningen onder het loodsdak en negen woningen

de geschiedenis van de plek wilden borgen. Daarbij

omgeving, maar toch heel open en transparant over

in een afzonderlijke rij die haaks staat op de loods.

vonden we het logisch om het materiaal hout in te zetten

kwam. De grote bomen en de afstand van de loods

Daarbij is gekozen voor een stedenbouwkundige

voor de nieuwe invulling. De maten van de houtloods

tot de straat waren een prettige bijkomstigheid. De

compositie, waarbij parallel aan de woningen aan de

zijn bepalend voor alle woningen. Vooral de onderlinge

lage goothoogte en de volledige open structuur met

Brediusweg een strook met negen eengezinswoningen

afstanden tussen de spanten (traveemaat) van drie

ambachtelijke vakwerkspanten en mooie natuurlijke

is gemaakt. De achterkanten staan gericht naar elkaar,

meter. Te smal voor een kamer, maar genoeg voor een

bruine houtverbindingen gaven de loods, ondanks

zodat er een straatje is ontstaan. De rijwoningen zijn

riante hal. Hieruit vloeit het ontwerp voort, waarbij alleen

zijn maat, een vanzelfsprekende uitstraling. Typerend

gericht op dertigers en veertigers die in het centrum van

de woonkamer en de hal zich daadwerkelijk onder het

was ook de jaren ’30-uitstraling van de buurt: hoge

Bussum een grote gezinswoning konden kopen. De zes

loodsdak bevinden. De gemeenschappelijke overdekking

huizen van baksteen onder steile kappen met grote

patiowoningen onder het loodsdak zijn ontworpen voor meerdere doelgroepen, waaronder senioren.

I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum

Decennia lang diende de houtloods als opslag voor houten balken, verkocht door de Gooische Houthandel. â—˜

oud versus nieuw

Oude houtloods in gebruik als houthandel. ◘

Voormalig kantoor Gooische Houthandel. ◘

Nieuwe invulling waarbij deel gesloopt moest worden. ◘

‘De zorgvuldigheid waarmee het hele project tot in de kleinste details is ontworpen en vervaardigd, maakt dat het hele ensemble van vijftien woningen een weldadige rust uitstraalt, evenals bescheidenheid en dienstbaarheid aan het grotere geheel. De schoonheid van de plek - de prachtige Bussumse straat - wordt er alleen maar door versterkt’. Hilde de Haan, Het Houtblad september 2007.

situatietekening

I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum

Ruimtelijk lijnenspel op de kop van het project. â—˜

patiowoningen

Woonkamer (onder loodsdak) met uitzicht op patio

Karakteristieke houtconstructie met pendelstaven komt tot

en achterhuis. ◘

leven en geeft charme aan hele plan. ◘

Dakopbouwen liggen op gemetselde basis. ◘

detaillering woonkamerpui

doorsnede lichthapper en keuken

plattegrond patiowoning I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum

Semi-openbaar binnenstraatje, gemeenschappelijk ingericht door de bewoners. â—˜

Voorgevel 9 rijwoningen met ritmes van naar voren stekende erkers en raamkozijnen.

plattegrond begane grond

eengezinswoningen

Opliggende kozijnen in voorgevel. ◘

Dakrand die om de hoek loopt. ◘

dwarsdoorsnede

gevelaanzicht kopgevel

plattegrond 1e verdieping

plattegrond 2e verdieping

Geprofileerde dakrand en goten. ◘

detaillering erkerkozijn

I-1 Case Roemer Visscherlaan Bussum

De structuur van de houtkap is leidend voor de nieuwe invulling. â—˜

visie herbestemming

Herbestemming van een oud pakhuis in de binnenstad

Herbestemming voormalig bordeel in Bussum.

Herontwikkeling ‘kasteelvilla’ tot studentenunits in Breda.

van ‘s-Hertogenbosch tot loftwoningen.

Geen geschiedvervalsing

Proactief

Herbestemmings- en herontwikkelingsvraagstukken

context, zoals de houtloods aan de Roemer Visscherlaan

Als een initiatiefnemer ons benadert proberen we juist

zijn onze specialiteit. Twee begrippen met elk een eigen

in Bussum. Maar ook een bepaalde stedenbouwkundige

op strategisch niveau mee te denken hoe er binnen

problematiek: herbestemming beperkt zich tot één

opzet kan een betekenisdrager zijn. Het is van belang

gemeente en omgeving het beste draagvlak gecreëerd

gebouw dat een nieuwe bestemming krijgt (bijvoorbeeld

om te denken in structuren en lagen. Dat gaat veel

kan worden.

van kantoren naar woningen). Bij herontwikkeling gaat

dieper dan het oplossen van ruimtelijke problemen

het niet langer om een enkel gebouw, maar om het

op functioneel niveau. Juist in herbestemmings-

Pleidooi

opnieuw invullen van een (inbreidings)locatie. Een

vraagstukken is het vermogen om structureel te denken

We pleiten voor speerpuntenbeleid binnen gemeenten,

derde term die veel wordt gebruikt, revitalisatie, heeft

bepalend, zodat architectonische en bouwkundige

waarbij ruimtelijke en programmatische kansen

betrekking op een bestaande wijk, buurt of stadsdeel.

ingrepen helder blijven en er geen ‘spoorwegongelukken’

worden benoemd, specifiek voor herbestemming,

Wij strijden voor het behoud van waardevolle elementen.

ontstaan. Dat zijn situaties waarbij oud en nieuw in elkaar

herontwikkeling en revitalisering. Het zou goed zijn

geknutseld worden als twee treinen die op elkaar gebotst

als betekenisvolle gebouwen, (groen-) structuren en

Historiserend bouwen en kopiëren zien we als

zijn. We voeren hierin een heel strakke regie, denkend

herbestemmingslocaties in elke buurt proactief door

geschiedvervalsing. We zoeken juist naar een unieke

vanuit structuren en ruimtelijke organisatie.

burgers en gemeenten worden geïnventariseerd en

betekenisvolle ingreep, zodat gelaagdheid ontstaat.

benoemd.

Bij herbestemming en herontwikkeling is dus een

Communicatie

goed ruimtelijk en soms historisch onderzoek van

De invloed van de architect omvat naar ons idee ook een

VOCUS kreeg op het gebied van herbestemming

groot belang. We starten met een plan van aanpak en

zorgvuldige communicatie naar alle belanghebbenden.

en herontwikkeling ook officiële erkenning:

hebben een methode ontwikkeld om grip te krijgen op

Een goed doordachte verbinding tussen oud en nieuw

bestaande lagen. Die kennis telt niet alleen bij het maken

wordt vrijwel altijd omarmd door de directe en indirecte

Herbestemming De Vergulde Craen Breda:

van een gelaagd plan, maar ook om opdrachtgever,

gebruikers van een plan. Het gaat immers om het

- Monumentenprijs gemeente Breda 2004

projectpartners, overheden en belanghebbenden te

respect voor de duurzame en betekenisvolle waarden in

overtuigen van bepaalde keuzen.

een buurt. Als je die weet te benoemen en te versterken,

Uitbreiding Hoeksteenschool Bussum:

wordt het algemeen belang gediend. Zo werden bij de

- Ruimtelijke Kwaliteitsprijs gemeente Bussum 2004

Betekenisdragers

Roemer Visscherlaan twee informatieavonden gehouden,

Centraal daarin staan betekenisdragende elementen.

waarbij de opzet van het plan vrijwel meteen werd

Deze kunnen bijvoorbeeld voortkomen uit een historische

geaccepteerd door de omwonenden.

I-1 Visie Herbestemming

Beverhoek Breda case

Herontwikkeling aan de Beverweg en Teteringsedijk in Breda. Het plan omvat 60 appartementen en een bedrijfsruimte. â—˜ opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

PPI Gadet OG 2007 Schipperen en Zonen DHV

I-2 Case Beverhoek Breda

[3] Verspringingen in perspectief goed te zien.

‘stedenbouwkundig statement met ritmische gevels’

Veilig parkeren aan achterzijde dankzij schuifhek. ◘

Kleurverschillen en contrasten maken galerij levendig. ◘

Raamdetaillering loopt door op de hoek. ◘

Beverhoek Breda Stedenbouwkundig vraagt deze locatie om een stevig

cosmetische opsmuk, maar komen voort uit de gebruikte

Hierdoor ontstaat dieptewerking en die is noodzakelijk

accent, want hier begint de nieuwe wijk Brabantpark.

materialen. Verschillende kleuren baksteen breken het

om een dergelijk gebouw een levende gevel te geven. De

Daarom is gekozen voor een duidelijke blikvanger in

rigide en kolossale effect van de toren. Aan de lange

raamstroken verspringen en lopen door de verschillende

de vorm van een robuuste toren van zes lagen hoog.

zijde van vierhoog verspringen de raampartijen en weeft

metselkleurvlakken heen. Ook het metselwerk verspringt

Verder is de menselijke maat aangehouden door het

een zigzagpatroon van lichte bakstenen de elementen

steeds twee centimeter. Door middel van twee kleuren

geheel op te splitsen in nog twee bouwvolumes: een

weer speels aaneen. Een contrasterende lichte bies

metselwerk is een vlakverdeling aangebracht zodat de

laagbouwdeel van vierhoog en een overgangsdeel

rondom de raampartijen brengt eenheid en strakheid.

grote gevelvlakken optisch worden verkleind. In de toren

van drie lagen. Deze vormen de aansluiting met de

Heel belangrijk is de plastische werking van de gevel,

is dit ook goed te zien, hier loopt een lijn verticaal over

bestaande bebouwing. De vorm van het gebouw is een

waarbij we de houten kozijnen hebben omkaderd met

het gebouw. Daar steekt een basiskleur (geel, rood,

echt stedenbouwkundig statement. Tegenover de toren

betonbanden en de kozijnen ver terug hebben gelegd.

paars, bruin) af tegen een contrastkleur (paarsrood).

is een ander gebouw gepland dat eveneens een toren zal krijgen, waarmee de twee torens samen de poort vormen naar deze wijk. Daarnaast is ook de aansluiting op de Teteringsedijk belangrijk. Zo dominant als de toren van veraf is, zo vriendelijk en toegankelijk komt hij over van dichtbij. Daarom is de entree gesitueerd op de hoek, waar het gebruik van veel glas zorgt voor een open en uitnodigend karakter. De gebeitste houten kozijnen sluiten aan op de warme uitstraling.

Contrastrijk gevelbeeld We wilden een sprekend gevelbeeld maken met diepe kleuren en de betonnen raamkaders als lichte lijstaccenten. De kleuren van de gevel zijn geen

< Scharnierpunt van het gebouw. ◘

situering Beverhoek I-2 Case Beverhoek Breda

Vide, perspectivisch lijnenspel in entreehal. â&#x2014;&#x2DC;

gevels en details

Kader rondom raam loopt strak door. Diepliggende vouwramen als loggia. â&#x2014;&#x2DC;

gevel Beverweg

achtergevel

kopgevel

gevel Teteringsedijk

achtergevel

detaillering gevel I-2 Case Beverhoek Breda

Toren als stedenbouwkundig markeringspunt. Donkere accentvlakken die als doosjes in de raampartijen zijn gestoken. â&#x2014;&#x2DC;

plattegrond en gevels

Fotomontage tijdens ontwerpproces.

Eerder bouwplan Van Polanen Staete niet uitgevoerd.

Ook hier torenelement en drielaags bouwdeel.

plattegrond begane grond I-2 Case Beverhoek Breda

Materiaaloptie 1: grijze stuc of keimwerk.

Materiaaloptie 2: natuurlijk vergrijsd hout.

Vogelvluchtschets: stedenbouwkundig plan Johanniterveld Utrecht Leidsche Rijn, studie gebaseerd op ‘consument gericht bouwen’.

Optie 3: baksteen. Entree’s terugliggend gedetailleerd.

visie projectmatige woningbouw

Maquette, modulair patioconcept voor ouderen.

Verkavelingsplan woningbouwstudie.

3D-visualisatie startersvilla Breda met hoge entree.

Gezien hun schaalgrootte zijn woningbouwprojecten

elkaar in conflict te komen. We componeren gebouwen

heeft bijvoorbeeld drie entrees: de hoofdentree, de

per definitie zeer bepalend voor het aanzien van de

vanuit de massa. Daarbij ogen de gebouwen aards

entree van de bedrijfsruimte en de tweede hoofdentree

openbare ruimte. Daarbij is er een dwingende druk

en voelen we ons aangetrokken tot het gedachtegoed

op het achterterrein. Alle komen voort uit de bouwmassa

om ieder project economisch rendabel te maken. De

van het modernisme. Niet voldoende geleding leidt

en houden direct relatie tot het geheel, doordat ze

uitdaging voor de architect is om beide belangen te

tot onuitgesproken architectuur. Een inspiratiebron

terugspringen of geaccentueerd worden. De voordeur

vertalen naar een goed doordacht planvoorstel.

vormen de architectuuropvattingen van Dom Hans van

van een huis, kantoor of school is in onze gebouwen een

der Laan die de ‘leesbaarheid’ en ‘meetbaarheid’ van

wezenlijk element, vaak terugliggend gedetailleerd om

architectonische ruimten en vormen bepleitte.

niet te opdringerig te zijn.

historische analyse. Het werken met maquettes en

Het vormgeven van een gebouw

Kleur

3D-visualisaties is daarbij cruciaal om grip te krijgen

Een gebouw heeft een verschijningsvorm. Daarin is het

Kleur is het moeilijkste onderwerp uit de architectuur.

op een opgave. In onze ontwerpen zoeken we graag

belangrijk dat er voldoende maatsprongen gemaakt

Onze gebouwen hebben altijd kleur, maar deze is

aansluiting bij de context. Er is altijd een aanleiding

worden, om het gebouw qua schaal te laten aansluiten

nooit cosmetisch van aard. Het zijn de kleuren van de

te vinden in de locatie. Een richting van de straat, een

bij de bestaande omgeving. Van der Laan heeft het in

toegepaste materialen die direct in verbinding staan

rooilijn, de bouwmassa. De locatie vertelt ons vaak wat

zijn theorie van het plastisch getal over orden van grootte

tot de bouwmassa. Bij de Beverhoek is bijvoorbeeld

er moet gebeuren. We staan open voor aanleidingen

en maatreeksen waarin het kleine zich tot het grote

sprake van twee uitgesproken metselsoorten die qua

uit de omgeving. Het is niet onze taak om eigen

verhoudt. In onze gebouwen spelen kozijnen, muurdiktes

toon heel bepalend zijn. Daarop wordt gereageerd door

architectuurbeelden en opvattingen op te dringen aan

of betonbanden als kleinste maateenheid een belangrijke

naturel betonelementen. De donkergrijze raamvlakken

de omgeving. We voelen ons soms eerder chirurgen

rol. Van hieruit lees je het gebouw af, deze kleine

accentueren vervolgens de dieptewerking, alsof ze als

die, naast het grove werk, ook de fijnere structuren

elementen zijn de basis van onze architectuur. Daarnaast

‘doosjes’ in de gevelstroken zijn geplaatst. Maar ook hier

zoals bloedvaten en spieren weten te hechten. Dat is de

bepaalt het spel van horizontale en verticale elementen

weer wordt de kleuringreep ingezet om de massa van

essentie van contextgericht ontwerpen.

veelal de geleding van de hoofdvorm.

het element te benadrukken, niet om hem te ontkennen.

Eenvoud in vorm

Entree

We vinden het vervolgens heel belangrijk dat de

In onze architectuuropvatting heeft elk gebouw

grondvormen in het basisconcept van een plan

of structuur een helder zichtbare entree en wordt

zichtbaar, leesbaar en meetbaar blijven, zonder met

architectonisch gearticuleerd. De Beverhoek in Breda

Betaalbare oplossingen

Stedenbouwkundig concept Elk project start met een stedenbouwkundige of

I-2 Visie projectmatige woningbouw

landgoed Hommerzaad Escharen

Realisatie van het nieuwe landgoed Hommerzaad waarop drie vrijstaande woningen worden gebouwd. opdrachtgever oplevering procesbegeleiding landschapsarchitect

Bureau Praedium in ontwikkeling Bureau Praedium Loes Lijmbach Tuin- en landschapsarchitectuur

I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen

ering van de kwaliteiten t aan op de e ontwikkelen

merzaad zijn: het cultuurlandschap urgebied Gassels

‘vrij wonen op nieuw landgoed’ Ligging projectlocatie

n Escharen weg en het

Regionaal: locatie ligt aan rand bos.

Plaatselijk: paarse contour is nieuw te vormen landgoed.

Concept: de drie ‘groene kamers’ duidelijk te zien.

Grenzen projectlocatie

Landgoed Hommerzaad Escharen

2

Met steun van de provincie Noord-Brabant vormt de

dakoverstekken en veranda’s met uitzicht op het eigen

Vanaf het begin af aan is dit proces een groot succes.

eigenaar van een varkenshouderij 14,7 hectaren grond

terrein. Het landelijke gevoel vertaalt zich ook naar

De wethouders omarmden het meteen. We hebben een

bij zijn bedrijf om te komen tot een nieuw landgoed

natuurlijke materialen, zoals blank hout, keramische

bezoek gebracht aan de locatie, samen met de boer die

met de historische gebiedsnaam Hommerzaad. Het

dakpannen en gekeimde wanden. Er zijn geen dakgoten.

vaak direct een praktische oplossing verwacht. In dit

landgoederenbeleid van de provincie beoogt de

De kleuren zijn zo gekozen dat de contrasten in ieder

geval kwam die heel snel. De woningen moesten aan de

kwaliteiten van het buitengebied te verbeteren. Het

seizoen hun charme hebben: witte wanden met donkere

rand komen te liggen, dan zou het open karakter van de

landschap bij Escharen (ten zuiden van Grave) kent

daken en plinten. Dankzij schilddaken ogen de woningen

gronden aan de Cuijkse Steeg intact blijven.

een rijke variatie van grotere en kleine open akkers en

niet te hoog en blijft er samenhang met de groene

weilanden die zijn omringd door bos. Veel kavellijnen

omgeving. Bijzonder is de rol van de schoorsteen op het

Landschapsplan

volgen het beekdal van de Graafsche Raam of staan

overgangspunt tussen volumes. Deze woningen hebben

Een bijzondere ingreep is de extra strook bos die is

juist haaks daarop. Het plangebied ligt precies op

een schijfachtige schoorsteen die als een bouwvolume

gecreëerd los van de bestaande bosrand. Daardoor

de stijlrand die de natuurlijke overgang vormt tussen

op het scharnierpunt tussen de hoge en de lage kap

ontstaan er nieuwe coulissen die heel goed passen

het beekdal en de hogere beboste zandgrond. In een

staat. Er is voorzien in een binnen- en buitenhaard.

bij het open-gesloten karakter van de omgeving.

Het naastgelegen gebied kent meer van dat soort

nieuw aan te planten strook bos liggen de drie kavels uitgespaard als ‘groene kamers’. Aan twee zijden bieden

Opdracht

verrassende ruimten, met kleine maisakkers, af en toe

ze vrij uitzicht over de landerijen en aan de andere twee

In opdracht van het - in landgoedontwikkeling

een boerderij, loof en naaldbos. Deze zone ligt aan het

zijden kijken ze uit op de bosrand. De woningen zijn zo

gespecialiseerde - bureau Praedium zijn we betrokken

natuurgebied Het Gassels Broek, maar in alles ervaar je

gesitueerd dat ze niet uitkijken op elkaar. Het vrije gevoel

om bij Hommerzaad de architectonische en ruimtelijke

de overgang van gesloten naar open. Juist dat maakt het

krijgt alle ruimte, passend in de landelijke sfeer die het

inpassing van ‘het rood’ te verzorgen. Doel was een

zo spannend. Dit houdt in dat je – rijdend naar je huis

vertrekpunt is geweest voor dit ontwerp. De woningen,

landgoed te ontwikkelen, agrarisch gebied op te heffen

– veel verschillende landschapstypen beleeft, wat het

afgeleid van het boerderijtype, zijn landhuizen met grote

en natuur met drie landgoedwoningen terug te plaatsen.

wonen heel bijzonder maakt.

< Het plangebied: variatie van weiden en akkers, omringd door bos.

I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen

De kavels liggen als groene kamers in het nieuwe bos, met uitzicht over akkers op de eigen tuin met lange oprijlaan.

landhuizen

Schoorsteen vormt verbindende schijf tussen verschillende onderdelen van de woningen.

vlekkenplan woningplattegrond

voorgevel

achtergevel landgoedzijde I-3 Case Landgoed Hommerzaad Escharen

Landgoed De Hemel in Boxtel.

Landgoed De Koperen Hoeve in Reek, vier woningen gelegen aan een pleintje.

Cluster duurzame woningbouw.

Groepsaccomodatie De Hagelaar in Best.

visie landelijk gebied

Botte overgangen van dorp (of stad) naar platteland.

Industrie niet nog langer in agrarisch landschap.

Nieuwe kleinschalige markten.

Landelijk VOCUS is gespecialiseerd in ontwikkelingen in

gemeenten en provincies een ontwikkelingsplan moeten

van de Ecologische Hoofdstructuur, soms gewoon

het landelijk gebied. Als vaste partner van het in

gaan opstellen voor hoe Nederland er over vijftig jaar

een uitbreiding van een bestaand bos. In ruil voor de

landgoedontwikkelingen gespecialiseerde Bureau

moet uitzien. Het ontbreekt op dit moment aan een

extra natuur die wordt aangelegd, krijgt de ondernemer

Praedium uit Veghel zijn tientallen ‘rood voor groen’- en

‘grensoverschrijdend beleid’, waardoor er tussen steden/

de mogelijkheid om - afhankelijk van de grootte van

‘ruimte voor ruimte’-projecten gerealiseerd. Ook aan

dorpen en het omringende (cultuur)landschap zones

de percelen - een of meerdere landgoedwoningen

specifieke ontwikkelingen in het landelijk gebied, zoals

aan het ontstaan zijn van een ondermaatse ruimtelijke

te realiseren. Voorwaarde is wel dat de woningen

groepsaccommodaties en natuurbegraafplaatsen wordt

kwaliteit. Het herwinnen van de regie vergt een langere

qua uitstraling op het landgoed zijn afgestemd. De

gewerkt. In de directe omgeving is VOCUS betrokken bij

adem en de onderlinge strijd tussen gemeentes is groot.

beeldkwaliteit van rood en groen is bepalend om een

plannen voor de stichting Goois Natuurreservaat die de

We pleiten voor een landelijk beleidskader ‘overgangen

vergunning te krijgen voor een dergelijke ontwikkeling.

Gooise natuurgebieden beheert.

stad-land’, dat gemeentes ertoe kan bewegen de stedelijke en landelijke waarden beter te beschermen

Economische impuls

Snelle verstedelijking

en intergemeentelijk op elkaar af te stemmen. Verder

Bij landgoedvorming spelen veel uiteenlopende

Het Nederlandse landschap verstedelijkt in

pleiten we voor een notitie bedrijventerreinen, omdat

disciplines een rol. Bijvoorbeeld fiscaal, juridisch en

sneltreinvaart. In de provincies dijen middelgrote

deze terreinen als een snel groeiende schimmel over

financieel advies, ruimtelijke ordening, architectuur

plaatsen uit met bedrijventerreinen en woongebieden,

Nederland heen woekeren. Het is onacceptabel dat het

en natuurontwikkeling. ‘Gebiedsbranding’ geeft een

terwijl het landelijk gebied leegloopt en voorzieningen

ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen economisch

belangrijke, zo niet onmisbare, impuls aan een duurzame

niet langer rendabel zijn. Het effect is dat de overgangen

voordeliger is dan het herstructureren van verouderde

ontwikkeling van een gebied. Het zorgt voor het

van dorp (of stad) naar land rafelig, rommelig en

bedrijventerreinen waar leegstand is.

stimuleren van de regionale economie en het leidt ook

van een andere schaal zijn. Het feit dat ons land

tot hogere omzetten voor de betrokken ondernemers.

grotendeels door mensenhanden is geschapen en dat

Nieuwe landgoederen

Zo is er het voorbeeld van de boer die op zijn akker een

een overweldigende natuur ontbreekt, is geen vrijbrief

VOCUS ontwikkelt samen met Praedium nieuwe

speciaal plaatselijk graan verbouwt, dat vermalen wordt

slordig om te gaan met het landelijk gebied. Tussen

landgoederen. Wat behelst een landgoedontwikkeling?

door een plaatselijke molen, waarna een plaatselijke

gemeentelijke overheden bestaat te weinig coördinatie

Een agrarisch bedrijf besluit de activiteit te beëindigen

brouwerij er regionaal bier van brouwt. Het bier vindt

om gezamenlijke grensoverschrijdende waarden te

of te verplaatsen. Vaak is sprake van een aanpalend

gretig aftrek, de molen blijft behouden en het graan gaat

waarborgen. Het lijkt ‘ieder voor zich’.

of belendend natuurgebied. Door het agrarisch

niet verloren. We geloven in oorspronkelijkheid. Door

gebied te transformeren tot natuur, wordt de

weer verbanden te leggen kunnen kleinschalige nieuwe

Regie terugpakken

natuurwaarde versterkt en kunnen in sommige gevallen

markten ontstaan die grote betekenis hebben voor de

VOCUS is van mening dat de centrale overheid,

verbindingszones worden gemaakt, soms onderdeel

culturele gelaagdheid van ons land.

I-3 Visie landelijk gebied

woningen Stripheldenbuurt Almere

Stedenbouwkundig verkavelingsplan met 17 vrijstaande woningen. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Rabo Vastgoedgroep 2004 Klaassen Bouwgroep Goudstikker De Vries

I-4 Woningen Stripheldenbuurt Almere

Consumentgericht bouwen: Elke koper kocht een kavel met vaste plek voor een huis. Vervolgens stelde men uit 4 basistypen en 20 uitbreidingsopties een eigen woning samen.

‘stoere sculpturale woningbouw’

Vier verschillende basiswoningen en een keur aan opties te kiezen door 17 kopers. Op de verdiepingen zijn inspringingen ontstaan.

Woningen stripheldenbuurt Almere Het ontwerp van 17 vrijstaande woningen maakt

vierkante plattegrond (10 bij 10 meter) ontstaat een

Vooral wanneer delen zijn weggelaten in de eerste

onderdeel uit van de Stripheldenbuurt. VOCUS bepaalde

kubistische vormentaal, waarin de massa’s spreken;

verdieping, waardoor dakterrassen en inspringingen

samen met de gemeente Almere het stedenbouwkundig

een effect dat in metselwerk het best tot uiting komt.

ontstaan. De dichte metselvlakken en kubussen hebben

verkavelingsplan. Consumentgericht bouwen was een

Op het verkavelingplan hebben we blinde vlekken

verschillende texturen en kleuren, waardoor ook de

belangrijk uitgangspunt. Dit plan vloeit dan ook voort

gecreëerd waarop bewoners zelf een woningtype

lucht tussen de bouwvolumes bijna tastbare ruimtelijke

uit het eerder door VOCUS ontwikkelde bouwconcept

konden positioneren. Door de wisselende plaats van

vormen lijkt aan te nemen. Andere, met zorg ontworpen,

FLEX (zie projectbeschrijving vier pagina’s verder).

de verblijfsruimten rondom deze kern ontstaat een

detailleringen zijn de tussenschotten in de horizontale

In een FLEX-woning groeperen de verschillende

gevarieerd gevelbeeld met een stoer en robuust uiterlijk.

ramen, het kleurenpalet van handvormsteen (rood, bruin,

ruimtes en functies zich modulair rondom een

De maatvoeringen van de verschillende modules van

paars, oker, oranje), de contrasterende strengperssteen

centraal gepositioneerde trap. In combinatie met een

5 meter breedte waarborgen een sculpturale aanblik.

(antraciet) en de verdiepte entree.

situatietekening I-4 Woningen Stripheldenbuurt Almere

Verschillende kleuren metselwerk geven diverse functie weer. â&#x2014;&#x2DC;

tekeningen en gevels

Verspringende bouwmassa’s. ◘

Uitkragende bouwmassa boven balkon. ◘

Diepliggend panoramisch raam. ◘

voorgevel

zijgevel

dwarsdoorsnede

plattegrond begane grond

plattegrond 1e verdieping

plattegrond 2e verdieping I-4 Woningen Stripheldenbuurt Almere

FLEX: een woningbouwconcept waarmee bewoners door middel van bouwmodules hun eigen huis kunnen ‘ontwerpen’. Eén van de eerste grootschalige projecten in het kader van consumentgericht bouwen.

FLEX: woonconcept van ‘LEGO -blokjes’

Glazen entreepuien als contrast op LEGO-blokken.

Vrijstaand aan de rand, in het midden geschakeld.

Uitkragende bouwmassa zweeft boven de straat.

FLEX, voorloper op 17 woningen Stripheldenbuurt Almere heeft als een van de eerste gemeenten

trappenhuis liggen weer vier modules: twee voor en

kubistisch vormsysteem bleek het meest doeltreffend

grootschalige projecten gerealiseerd op het gebied

twee achter. Door ‘spelregels’ af te spreken waarbij

om de massa te laten spreken, dus is gekozen voor

van consumentgericht bouwen en is nog altijd

steeds één of meer modules worden weggelaten,

metselwerk, omdat je hiermee massieve architectuur

toonaangevend op dit gebied. In de beginfase van

ontstaat een dynamische blokplastiek met uitkragingen

kunt maken. Een strengperssteen of natuursteen

deze pioniersperiode heeft VOCUS architecten het

en inspringingen, waarbij hele verdiepingen

zorgt voor contrast tussen glazen puien en dichte

modulaire bouwysteem FLEX ontwikkeld. FLEX heeft een

kunnen uitkragen. Met het FLEX-concept kun je

antraciete gemetselde gevels. Zo ontstaat een strakke

LEGO-achtige opbouw. Wat deze woningen bijzonder

drie verschillende stedenbouwkundige ensembles

kubusachtige en toch dynamische architectuur met veel

maakt is de centrale positie van het trappenhuis. De

maken: vrijstaand, twee-onder-één-kap en de rij

verschillende volumes.

ruimtes groeperen zich daar omheen. Hieruit volgt een

waarbij meerdere woningen samen een gevelwand

vierkante plattegrond van 10 bij 10 meter. Rondom elk

vormen met inspringingen en uitstulpingen. Een concept

eigen ontwikkeling

realisatie

2004

projecten

twee projecten in

Stripheldenbuurt Almere

opdrachtgevers

Van den Breemer Bouw

Rabo Vastgoedgroep

aannemers

Van den Breemer Bouw

Klaassen Bouwgroep

constructeurs

Van Rossum

Goudstikker De Vries

I-4 Woningen Stripheldenbuurt Almere

startersvilla Teteringsedijk Breda

Herontwikkelingsopgave: nieuwbouw 18 starterswoningen aan de Teteringsedijk in Breda. opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

PPI Gadet OG 2009 Schipperen en Zn. Adviesbureau de Wissel

I-5 Startersvilla Teteringsedijk Breda

Doorlopend dak in gevel en verticaal lijnenspel van ramen Gevelschets met Franse balkons en verticale elementen.

en franse balkons.

‘gebouw als aanzet voor de toekomst’

Hoge entree goed zichtbaar vanaf zuidoostzijde.

Villa’s aan overzijde referentie voor plan.

De Teteringsedijk is een van de oude linten die leiden

arbeiderswoning. De woning wordt gesloopt om plaats

armoedig. De plattegrond is compact opgezet met

naar het centrum van Breda. De kilometerslange straat

te maken voor een appartementengebouw van 18

een minimum aan verkeersruimte. Alle woningen zijn

kent een grote diversiteit aan bebouwingsvormen: van

appartementen voor starters. De korrelgrootte van het

uitgevoerd als tweekamerappartementen. Het gebouw

kleinschalige voorloorlogse huizen tot bedrijfspanden,

pand sluit enerzijds aan bij de omgeving, anderzijds

bestaat uit drie lagen, waarbij de bovenste laag

kantoren, flats en horeca. Zowat alle soorten en maten

is - in samenspraak met de gemeente Breda - getracht

ietwat terugliggend wordt uitgevoerd met pannendak.

zijn aan daar te vinden en juist de diversiteit is de

een aanzet te vormen voor toekomstige ontwikkelingen

Belangrijk markeringspunt is de hoge entreepartij die

kwaliteit van deze straat. De bouwlocatie ligt ter plaatse

in deze straat. Met name de hal-achtige bebouwing

geaccentueerd wordt door een gemetseld kader. De

van een oud kantoor in een voormalige vrijstaande

en tweedehands autohandel maken het straatbeeld

appartementen hebben Franse balkons en bergingen.

Nieuwe referentie in ‘rommelig’ straatbeeld.

Startersvilla Teteringsedijk Breda

analysediagram

situatietekening I-5 Startersvilla Teteringsedijk Breda

Zuidoostgevel wordt geaccentueerd met een hoog element om de entree van het gebouw aan te duiden.

â&#x20AC;&#x2DC;compacte plattegrondenâ&#x20AC;&#x2122;

Te slopen pand geeft ruimte voor nieuwe ontwikkeling.

fragment doorsnede entree

plattegrond begane grond I-5 Startersvilla Teteringsedijk Breda

starterswoningen Torenlaan Bussum

Herbestemming: voormalig bordeel in Zwitserse renaissancestijl wordt verbouwd tot karakteristieke starterswoningen. opdrachtgever Dudok Wonen planvorming 2009

I-6 Starterswoningen Torenlaan Bussum

Voor- en zijtuin weer ingericht met nieuw groen.

Bestaande inrit Prinsenstraat blijft gehandhaafd.

Twee koetshuisjes worden herbouwd.

‘slopen met behoud van karakter’

Diep speurwerk in archieven, pand rond 1900 gebouwd.

Historische foto rond 1960.

Laatste 10 jaar bordeel, pand in slechte staat.

Starterswoningen Torenlaan Bussum

In oude luister hersteld

Naar aanleiding van een architectenselectie heeft

Het woonhuis op de hoek Torenlaan-Prinsenlaan

De twee nieuw te bouwen koetshuizen zijn ontworpen in

Dudok Wonen VOCUS gevraagd een plan uit te werken

krijgt straks weer de rode authentieke basis (naturel

omgekeerde kleurstelling: een donkergrijze basisplint met

voor de herontwikkeling van een drietal panden aan de

terra-achtig) met zwarte accenten. Er komt daarnaast

daarboven het stucwerk. De houten accenten worden

hoek Torenlaan- Prinsenstraat in Bussum. Het doel was

stucwerk in de bovenbouw met rode lijnvormige

donkergrijs gemaakt. De dakpannen zijn hier juist weer

meerdere eenheden voor de startersmarkt aan te bieden.

accenten. Zwarte boeidelen en houtwerk zorgen dat

terra-achtig. De omgekeerde kleurstelling zorgt voor

Bijzonder is dat de het gaat om de herbestemming

de Zwitsere neorenaissancestijl blijft spreken. Het

verbinding én variëteit tussen de verschillende panden.

van een bordeel. Een prachtig oud pand in Bussum,

zwarte houtvakwerk markeert de beëindiging van de

Door als een chirurg te werk te gaan worden alle vitale

ontworpen in Zwitserse neorenaissancestijl – een niet

dakoverstekken. Er komen zwarte dakpannen met rode

delen weer aan elkaar genaaid en worden de panden

alledaags uitgangspunt voor de startersdoelgroep.

tandmotieven bij de nok.

weer in oude luister hersteld.

Oud en nieuw verbinden We hebben een uitgebreid historisch onderzoek

Villa (rood) blijft behouden. Achterbouw (grijs,

gedaan en zijn in de gemeentearchieven gedoken. Ook

blauw en rood) wordt gesloopt. Koetshuisjes

hebben we de bestemmingsplannen en de ruimtelijke

worden teruggebouwd.

mogelijkheden onderzocht. Deze herbestemmingopgave is ons op het lijf geschreven: oud en nieuw verbinden.

wordt ook deze zijde verbouwd. Het nieuwe plan biedt ruimte voor 10 startersappartementen in de villa (5 links, 5 rechts) en 2 nieuwe grondgebonden woningen met

ENSTR PRINS

daar kamers huurden. Vanwege de geregelde overlast

AAT

De linkerzijde was reeds in gebruik door jongeren die

parkeerplaatsen ter plaatse van de ‘koetshuisjes’ bij de achterbouw. Het achterterrein moet worden gesloopt; alle karakteristieke onderdelen blijven behouden. <

WOONHUIS BOUWJAAR ROND 1900

Omgekeerde kleurstelling: villa: rode baksteen, stuc en donkere pannen; koetshuisjes: rode dakpannen stuc en donkere plint.

1991

2E ‘KOETSHUIS’ 1967

KOETSHUIS BOUWJAAR ROND 1900 AANBOUW 1963

TORENLAAN

I-6 Starterswoningen Torenlaan Bussum

bestaande details, nieuwe invulling

Houtwerk ge誰nspireerd op Zwitserse chaletbouw.

plattegrond begane grond

Kenmerkende dakkapellen met zinken mutsjes.

Rijke detaillering zichtbaar in erker.

situatietekening

< Gevelschets Torenlaan. Villa komt weer vrij te staan.

I-6 Starterswoningen Torenlaan Bussum

Studentenstudio´s Mauritshuis Rotterdam

Herbestemming van een kantoorgebouw aan de Oude Binnenweg in Rotterdam tot studentenhuisvesting. opdrachtgever Oude Binnenweg Vastgoed planvorming 2007 constructeur IMd Raadgevende Ingenieurs

I-7 Studentenstudio´s Mauritshuis Rotterdam

Pittig contrast tussen bestaande witte voorgevel en donker metselwerk van herbouwde achterpartij.

‘statige studentenwoningen in een klassiek kantoorgebouw’

Overgebleven na bombardement op Rotterdam.

Onderdoorgang naar parking en nieuwe entree wonen.

Binnenhof met verhoogde tuin.

Het Mauritshuis is een van de weinige gebouwen die in

van het gebouw te laten voortleven in sterke contrasten.

van het dak. Het pittige kleurcontrast komt ook terug in

Rotterdam de oorlog hebben doorstaan. De rijzige witte

Zo steekt de witte gevelschil van de voorbouw scherp af

de kleurkeuzes van detailleringen zoals kozijnen, balkons

gevel van dit voormalige gerechtsdeurwaarderskantoor

tegen de gemetselde achterbouw. Die is om budgettaire

en voegen. De 50 wooneenheden zijn 25 m2 groot. De

kijkt uit op de Oude Binnenweg. Groot was het contrast

redenen gesloopt en opnieuw opgetrokken. Niet als

bewoners beschikken over een inpandige parkeergarage

met de donkergekleurde gemetselde achterbouw

exacte kopie, maar als eigentijds bouwwerk volgens

en een lift. De winkelruimte wordt vergroot en loopt over

die bereikbaar was via de Mauritsstraat. Ook de

dezelfde architectonische basisprincipes als de

de gehele diepte van het bouwvolume. Het beoogde

onderdoorgang naar het binnenhof is kenmerkend. De

oorspronkelijke achterbouw: plint, winkels als basement,

resultaat: een statig klassiek binnenstedelijk pand met

ontwerpkeuze is gemaakt om de klassieke voornaamheid

romp in twee delen, architraaf met kroonlijst en de vorm

functionele woningen voor studenten of starters.

< Voorbouw behouden, achterbouw volledig vernieuwd.

Luchtfoto met linksonder het Eendrachtsplein (bron: Google Earth).

Studentenstudio´s Mauritshuis Rotterdam

I-7 Studentenstudio´s Mauritshuis Rotterdam

exploded view

plattegrond verdieping

â&#x20AC;&#x2DC;van groot geheel tot kleine eenheidâ&#x20AC;&#x2122;

Woning heeft oppervlak van circa 25 m2.

gevel Mauritsstraat

Franse balkons met lamellenhekken.

Gevelornament met daarachter dakloggia van woning.

dwarsdoorsnede I-7 Studentenstudio´s Mauritshuis Rotterdam

stadsappartementen ’s-Hertogenbosch

Binnenstedelijke herbestemming van een oude sigarenfabriek en een 19e eeuwse woning tot respectievelijk twee loftwoningen aan de Parklaan en acht startersappartementen aan de Vughterstraat. ◘ opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Movement Real Estate 2004 Van Dinther Heijmans & Penners

I-8 Stadappartementen ‘s-Hertogenbosch

< Oude raamposities teruggebracht. â&#x2014;&#x2DC;

‘moder ne appartementen met 19 e eeuws karakter’

Dakterrassen op platte daken.

Ontwerpschets oude sigarenfabriek.

Gevelschets met nieuwe dakterrassen.

De Sigaerenmaecker ’s-Hertogenbosch Dit pand in de historische binnenstad van ’s-Hertogenbosch vroeg om een contextgerichte herbestemming. Dat is gerealiseerd door middel van de volgende ingrepen en toepassingen: de gevel aan de Vughterstraat is in zijn oude staat behouden en de achterbouw van de oude sigarenfabriek is gerenoveerd. VOCUS heeft geadviseeerd uit te gaan van bestaande bouwvolumina, waarbinnen een nieuw programma is gerealiseerd. Het eindplan is een opgeloste puzzel – dit is zichtbaar in de plattegronden met verrassende en inventieve ontwerpuitkomsten. Het behoud van het bestaande was een belangrijk ontwerpuitgangspunt. De historische draagstructuur is gehandhaafd en de houten dakconstructie in de stadsappartementen zijn zichtbaar gehouden. De donkere kozijnen en stapeldorpels in de sigarenfabriek geven de gevels ‘schaal’ en zorgen voor een klassieke maar eigentijdse aanblik. We wilden een fris en licht gebouw maken. De bakstenen gaven een sombere aanblik. Door de gevels wit te maken werden de vele aanhelingen onzichtbaar en is de sigarenfabriek nu een ware blikvanger in de groene en steenkleurige omgeving.

Historische plattegrond ‘s-Hertogenbosch uit de 19e eeuw.

I-8 Stadsappartementen ‘s-Hertogenbosch

Historische gevel aan de Vughterstraat blijft behouden. Let op: Witte pand links hoort er ook bij.

Entree met postkasten in raampartij is hoofdingang. â&#x2014;&#x2DC;

‘puzzelen op de vierkante centimeter’

Interieur loftwoning aan Parklaan. ◘

Nieuwe glazen entree van woning. ◘

voorgevel Vughterstraat

plattegrond 1e verdieping

Boekenkast met doorgang naar slaapkamers. ◘

achtergevel Parklaan

doorsnede Vughterstraat I-8 Stadsappartementen ‘s-Hertogenbosch

De Vergulde Craen Breda

Herontwikkeling rijksmonument met winkel, twee appartementen en loft in kap. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Movement Real Estate 2003 Bouwbedrijf Van Dinther Heijmans & Penners

I-9 De Vergulde Craen Breda

< Oude burgemeesterswoning met Lodewijkgevel uit 18e eeuw. â&#x2014;&#x2DC;

â&#x20AC;&#x2DC;ontwerp kreeg monumentenprijsâ&#x20AC;&#x2122;

Middenstructuur gehandhaafd.

Monumentale kapconstructie intact gelaten.

Kamerstructuur behouden door middel van portalen.

Grootschalige herbestemming van het rijksmonument De

chique stadsappartementen. Het geheel omvat aan de

Tekenend zijn hier de authentieke houten spanten die

Vergulde Craen. Naast een winkelruimte op de begane

voorzijde twee panden met statige lodewijkgevel, een

de rijke historie van dit pand nieuw leven inblazen. Om

grond, bevat het pand drie appartementen (150-175 m2),

patio in het midden en een tweelaags achterhuis. In het

die charme niet te verstoren zijn de nieuwe elementen

verdeeld over een voor- en een achterhuis. De allure

ontwerp komt de oorspronkelijke gebouwstructuur weer

uitgevoerd in sobere vormen en materialen. Dat ziet eruit

was er al, ook vanwege de chique porseleinzaak van de

terug door middel van een sterk accent op de spilfunctie

als een eenvoudige doos, midden onder de authentieke

gebroeders Mannaert. Maar de bovengelegen ruimtes

van het trap- en liftvolume. Dit krijgt een opvallende ei-

houten spanten, waarin keuken, loungeplek en sanitaire

bleven onbenut als woonuimte. VOCUS bedacht het

vorm die contrasteert met de bestaande bebouwing en

ruimte zich bevinden. In 2004 ontving VOCUS de

plan om de winkel meer open te breken, naar achteren

doorloopt tot in de winkel. De patio is in ere hersteld en

monumentenprijs van de gemeente Breda voor het

toe uit te breiden en het pand te herontwikkelen tot

de dakverdieping kent nu een prachtig loftappartement.

ontwerp van deze historische herbestemming.

De Vergulde Craen Breda

langsdoorsnede met voor en achterhuis

dwarsdoorsnede en gevel patioruimte I-9 De Vergulde Craen Breda

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

< Achterhuis met centrale ontsluiting appartementen; daarboven een maisonette. â&#x2014;&#x2DC;

plattegrond dakverdieping

dakaanzicht

Nieuw trappenhuis met loopbrug in > oorspronkelijke patioruimte. â&#x2014;&#x2DC; I-9 De Vergulde Craen Breda

consumentgericht bouwen voor ouderen

Vier ontwerpstudies voor ouderenwoningen, waarbij bewoners meer of minder keuzevrijheid hebben in de samenstelling van de woning. opdrachtgever VOCUS - eigen initiatief planvorming 2004

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

‘juist voor ouderen meer keuzevrijheid’

Doorzonwoning 90o draaien, daardoor geen keurslijf meer.

Hofje met voorgevel, daarachter variatie in keuzes.

Patiomodules, geschikt voor bouwen in hoge dichtheid.

Op eigen initiatief worden binnen VOCUS regelmatig

Onze visie is dat juist voor ouderen meer inspraak

De ouderen van vandaag zijn onze ouders, de ouderen

ontwerpstudies verricht om nieuwe kansen te exploreren.

en keuzevrijheid nodig is bij de samenstelling van

van de toekomst zijn we zelf. Daarnaast lijkt de rol van

Op dit moment zijn twee kenmerkende ontwikkelingen in

een nieuwe woning. In elk model geldt de volgende

de vroegere bejaardeninstituten zoals verzorgings- en

de Nederlandse woningmarkt te zien: consumentgericht

vraagstelling: welke spelregels moet je minimaal bepalen

verpleeghuizen uitgespeeld en nieuwe ideeën zullen

bouwen en het bouwen voor ouderen. Over beide wordt

om woningen betaalbaar te houden en het ontwerp- en

moeten worden aangedragen.

veel gesproken, maar het ontbreekt aan vernieuwende

bouwproces beheersbaar te laten plaatsvinden?

Inleiding

ideeën op dit terrein. We combineren deze twee

De taak van de architect

thema’s binnen één onderzoek. We willen ouderen door

Tendens: consumentgericht bouwen

Met de veranderde vraag-aanbod verhouding in de

middel van bouwsystemen de mogelijkheid geven hun

In Nederland begint zich een ontwikkeling af te

woningbouw en de intredende vergrijzinghausse lijkt een

nieuwbouwwoning onder regie samen te stellen.

tekenen die de algehele woningbouwtraditie van de

belangrijke taak voor architecten en stedenbouwkundigen

afgelopen 100 jaar lijkt te doorbreken. In het verleden

weggelegd. Ideeën en concepten voor meer woning-

Onderzoek

bepaalden volkshuisvesters het aanbod van woningen.

differentiatie dienen te worden ontwikkeld. Nog steeds

Er zijn vier basismodellen opgesteld met de volgende

Tegenwoordig regeert de consument op de Nederlandse

bouwen wij (rij-)woningen die weinig geschikt zijn

stedenbouwkundige thema’s:

woningmarkt. Bewoners zijn kritisch en vragen om meer

voor ouderen en minder validen. Onze focus: flexibel

1. het veld

keuzevrijheid bij de totstandkoming van woonhuis en

ruimtegebruik en voldoende basiscomfort, dan zijn

2. de rij

woonomgeving. Zeker nu de woningmarkt grote klappen

woningaanpassingen vaak overbodig.

3. de hof

krijgt door de recessie is onderscheidend vermogen bij

4. het gebouw

woningbouwprojecten cruciaal. Initiatiefnemers kunnen

Doelstelling

het zich niet meer permitteren om geen rekening te

Door middel van praktijkgericht onderzoek en

houden met individuele woonwensen van hun klanten.

samenwerkingsvormen met derden, waaronder

Woonvisie Alhoewel we de mening zijn toegedaan dat de

een zelf geïnitieerde ‘denktank’ en diverse contacten

woonbehoeften van ouderen zo veel mogelijk ín de

Tendens: vergrijzing

met dienstverleners en zorginstellingen, wil VOCUS een

bestaande wijk en ín de bestaande woning moeten

Hoe geven wij vorm aan de vergrijzing van onze

bijdrage leveren in de discussie over meer keuzevrijheid

worden opgelost, hebben we in dit onderzoek specifiek

samenleving? Deze trend begint in Nederland

voor bewoners en in het bijzonder ouderen. Er is een

gekeken naar projectmatige nieuwbouw.

steeds meer voelbaar te worden. In 2030 bereikt de

eigen woonconcept ontwikkeld gericht op kleinschalige

vergrijzinghausse zijn maximum.

nieuwbouwprojecten voor ouderen.

< Het Veld: de toekomstige bewoners kopen een perceel. Door middel van vast geprijsde woonmodules ontwikkelt men een eigen woning.

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald,

Verkaveling op basis van stramienen van 10,80 m, De

Maximaal aantal te stapelen units op basis van spelregels,

uitgaande van een vierkant.

woningen hebben een h.o.h. maat van 5,40 m.

onder andere voor bebouwingshoogten.

Bij doelgroep â&#x20AC;&#x2DC;ouderenâ&#x20AC;&#x2122; kleine clusters van circa 8 of 12 eenheden. Hoogte maximaal 2 lagen in verband met kleinschaligheid.

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

3D-beeld wijkje

‘speeldoos van bouwmodules’

Vierkante basisverkaveling met 16 puzzelstuk-percelen.

Grid zorgt voor voldoende afstand en variatie.

Hoogte aan rand drie lagen, aan achterkanten één laag.

Keuzematrix van stapelmodules 5,40 x 5,40m; elke module heeft een vast bedrag.

Het veld In dit model worden woningen verkaveld op een van te voren bepaald vierkant terrrein met aan elke zijde een straat. In dit ‘veld’ worden in twee richtingen stramienen getrokken van 10,80 m. hart op hart. Een in elkaar grijpend verkavelingspatroon is zo ontworpen dat variatie ontstaat, onder andere door langgerekte en L-vormige percelen. Binnen het kavel bepalen de bewoners zelf wat de totaalgrootte en vorm van het huis wordt. De woning heeft een vaste ‘footprint’ voor modules van 5,40 x 5,40 x 3,00 m. Aantal en plaats zijn vrij, mits technisch haalbaar. In de modules kunnen slaap-, woon-, werk- en opslag-inbouwpakketten worden gekozen.

Architectuur Er is bewust gekozen nog geen architectonische uitspraken te doen. Diverse materiaaltoepassingen zijn denkbaar. De bewoners kiezen uit een ramen- en deuren ‘biblotheek’ waarbinnen diverse elementen te selecteren zijn. Er is ook een studie gedaan naar kappenarchitectuur: zadel- en lessenaarsdaken zijn eveneens te integreren.

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

Rijwoning 90o gedraaid. Rijtje woningen in de lengte

Op begane grond en dak zijn uitbreidingen mogelijk.

verkaveld. Rode verdieping is drager van het plan.

begane grond basis

1e verdieping basis

Gevels van begane grond en dak wisselen per woning, Hierdoor ontstaat diversiteit.

2e verdieping optie

Miljoenen bestaande doorzonwoningen zijn niet uitbreidbaar met een slaapkamer en badkamer op de begane grond. erkeruitbreiding optie

slaapkamer bgg optie

1e verdieping basis

1e verdieping basis

plattegronden rijwoningen met kap

‘uitbreidbare doorzonwoning’

Perceelsmaat 5,40 x 10,80 m, in de breedte georienteerd.

Door de breedte is uitbreiding mogelijk. Spelregels voor

Hierdoor ontstaan korte straten van zes woningen.

uItbreidingen zorgen voor een gevarieerd beeld.

Ondiepe voortuinen en brede achtertuinen.

De rij De verkaveling van de rij is gebaseerd op een doorzonwoning van 5,40 x 10,80 m. De woningen zijn met de lange zijde naar de straat georiënteerd, zodat er op eenvoudige wijze uitbreidingen aan de woningen te maken zijn. De uitbreidingen kunnen in diverse materialen uitgevoerd worden en zijn zowel op de begane grond als op het dak van de eerste verdieping mogelijk. Het volume van de eerste verdieping heeft bij elke woning dezelfde materialisering waardoor de eenheid van de rij woningen behouden blijft.

Ruimtelijk beeld van een wijkje van 36 wooneenheden met in kleur de diverse uitbreidingsopties. De donkergrijze band is de constante factor in het plan.

Ook bij eengezinswoningen met kappen kunnen diverse uitbreidingsopties worden ingezet, zonder dat de samenhang van het totaal verloren gaat.

Het vastleggen van een goed beeldkwaliteitsplan voor de woningen geeft kaders voor de toekomst.

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

Straatprofiel en bebouwingsvlek zijn vooraf bepaald.

plattegrond begane grond

De gevel en de verkaveling zijn vooraf bepaald.

Diepte en indeling door bewoners te bepalen.

‘u-vormig binnenhof is uitbreidbaar’

Op grotere schaal kan de u-vom worden doorgestempeld,

De middenrij geeft een centrale as met aan het begin de

Ommuurde achtertuin is een geregisseerde harde

zodat een weefsel ontstaat.

parkeerplaatsen. De hof zelf is autoluw.

scheiding tussen privé en openbaar.

Donkergrijs: vaste voorgevel.

Lichtgrijs: variabele dieptes van woningen.

De hof Bij de hofwoning zijn zowel de rooilijn en de architectuur van de voorgevel bepaald. De bewoner heeft keuze uit verschillende stramienmaten tussen 5,40 en 6,60 meter h.o.h. De diepte van de woning is variabel. Bij verschillende dieptes varieert de indeling van de woning.

I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

Vier clusters met open middenzone. Door de clusters los

Elke woning heeft een kleine patioruimte. Deze liggen op

Vier modules vormen samen een zorgeenheid, geschikt

van elkaar te houden ontstaan binnenstraten.

de verdieping aan de straatzijde.

voor intramurale zorg.

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

‘24 identieke modules vormen samen één gebouw’

Vierkante ‘footprint’ met 8 kleine patio’s draaiend om een

De wooneenheid bestaat uit een langgerekt U-vorm en is

Door een verschuiving is aan elke zijde een gat ontstaan

grote patioruimte als centrum.

als bouwsteen te schakelen en te stapelen.

dat de entree vormt naar het middenhof.

Het gebouw In dit model is het aantal vrijheidsgraden beperkt, echter de indelingen zijn flexibel. De modules zijn geschikt om stapelingen mee te maken. Hierdoor is een hoge bebouwingsdichtheid te bereiken en kunnen voorzieningen in het plan opgenomen worden. Vertrekpunt is de u-vormige stapelmodule. In het complex is op de begane grond elke woning via de buitenrand van het gebouw bereikbaar. De overige woningen zijn via de rode ontsluitingszones te bereiken. In de middenruimte liggen bijvoorbeeld intramurale zorgfuncties.

plattegrond 3 kamerwoning met patio

plattegrond zorgeenheid (4 kamers)

schematische opbouw I-10 Consumentgericht bouwen voor ouderen

172 woningen Almere

Een stedelijke serpentine van 172 woningen. Sociale woningbouw in Tussen de Vaarten Almere. opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Van den Breemer Bouw 2003 Van den Breemer Bouw Van Rossum

I-11 172 woningen Almere

Ontwerpschets van appartementenkop.

Ontwerpschets van kop bedrijfswoningen.

(Let op: doorlopende rode serpentine.)

In het concept zijn dakopbouwen voorzien.

‘stedelijke serpentine voor starters’

Donkerrode steen is doorlopend geheel en ‘beweegt’

Zes woningtypen. Starterswoningen als basis en

door het totale plan.

bedrijfswoningen / appartementen op de koppen.

Serpentineconcept als drager voor het plan.

172 woningen Almere De uitdaging was om te werken met een beperkt budget.

Het ontwerp: geen verzameling van huizen en gevels, maar een ‘stedelijk organisme’ dat reageert op de omgeving. Typerend zijn de buitengewoon lange gevels (500 meter) die doorlopen tot de lange gemetselde rode ‘serpentine’ de woningen op organische wijze met elkaar verbindt. Het geheel omvat zowel eengezinswoningen in 2 en 3 lagen als appartementen voor starters en woningen met bedrijfsruimten op de uiteinden.

De gevel oogt stevig maar tegelijkertijd gevarieerd dankzij perforaties en afwisseling in materiaalgebruik en indeling. De krachtige uitstraling vertaalt zich in de kleurstelling en textuur van het metselwerk: een grove aarderode handvormsteen afgewisseld met donkere accenten in een antraciet-paarse gladde strengperssteen. De serpentine die hierdoor ontstaat is het continuüm in het plan en ‘slingert’ zich door de gevel. Verfijning is aangebracht middels betonkaders en hardhouten kozijnen. De detaillering komt verder tot uitdrukking doordat de ramen meer ‘negge’ hebben gegeven dan de standaard maat van 70 mm. Dit om het idee van gaten in de wand met ‘dikte’ te benadrukken.

Platte daken maken het plan haalbaar voor starters op de woningmarkt die voor nog geen 100.000 euro vrij op naam een eigen huis konden verwerven. Het project vormt een eenheid met de andere woningbouwplannen in de wijk Tussen de Vaarten.

I-11 172 woningen Almere

Luchtfoto (Google Earth).

Smalle, rechte en diagonale stedenbouwkundige

Het project is twee maal 500 meter lang.

doorsnijdingen en grote groene ruimtes. â&#x2014;&#x2DC;

situatietekening / verkavelingsplan

Voordeurkaders. â&#x2014;&#x2DC;

verkavelingsplan

Bouwmassa in twee en drie lagen. ◘

Serpentine die door de bouwmassa kronkelt. ◘

Levendig gevelbeeld door perforaties en gevelelementen, ritmische raampatronen en spiegelingen. ◘

I-11 172 woningen Almere

particulier

woningbouw particulier

villa Rondeweg Vught

case

Grootschalige verbouwing met aangrenzende nieuwbouw van een jarenvijftig-woning in villawijk in Vught. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2004 Aannemersbedrijf M.P. Drijvers Buro Bekendam & Partners

II-1 Case Villa Rondeweg Vught

De achterzijde van deze villa is getransformeerd tot een leefplek. Een buitenhaard met overdekt terras, direct vanuit de keuken te bereiken. â&#x2014;&#x2DC;

‘ingetogenheid in tijdloze aanbouw’

Ook de badkamer werd ontworpen. ◘

Spleetvormig raam geeft vanuit keuken doorkijk naar

Grote vlakken, vloer van natuurlijk materiaal, sober

speelkamer. ◘

kleurenpalet. ◘

De opdracht was een middelgrote oude villa te

badkamer en kleedruimte die onderdeel uitmaken van

vanuit de werkkamer door de eetkamer, keuken en

verbouwen naar de wensen van het gezin dat het huis

een grote slaapkamer, al kunnen eventuele volgende

zijtuin. Het huis heeft al met al een grote uitbouw

had gekocht. De opdrachtgevers hadden behoefte aan

bewoners deze ruimten zonder al te veel breekwerk

gekregen. Door deze te geleden en ondergeschikt te

een stijlvolle woning. Een begrijpelijke behoefte, want

weer omvormen tot een reguliere extra slaapkamer. De

maken aan het hoofdvolume, is een duidelijke hiërarchie

hoewel het pand van zichzelf karakter had, hinkte het

kleurstelling en materiaalgebruik zijn ingegeven door

in bouwdelen bewaard gebleven. Het bestaande

oorspronkelijke ontwerp op verschillende gedachten.

ingetogenheid. De oude en nieuwe gevels zijn grijs

dwarsvolume vormt samen met de kleine zijuitbouw een

We hebben rust in het gevelbeeld gebracht door de

‘gekeimd’ (geschilderd), zodat er eenheid ontstaat en de

patioruimte die het ruimtelijk gevoel op de begane grond

proporties van de drie ramen onder de dakgoot als

uitstraling tijdloos is. In het interieur is dit vertaald naar

versterkt. Hoe maak je daar een overdekt terras van,

basis te nemen en dit ritme door te zetten in alle verdere

grote vloervlakken en natuurlijk materiaal (licht eiken

zonder teveel licht te onttrekken aan de binnenruimtes?

ingrepen. Ook is de uitgetimmerde dakgoot consequent

parket) op de vloer. De antracietkleurige raamkozijnen

De meest elegante oplossing bleek een simpele ‘plaat’

doorgetrokken. Zo ontstond een huis met een eigen

en deuromlijstingen geven een pittig contrast. Verder

die pretentieloos met ruime, lichtdoorlatende kieren aan

logica en consistente oplossingen in plattegronden,

is bewust ontworpen vanuit zichtlijnen. Soms zijn deze

de zijgevels is bevestigd. Dit project betrof een volledige

proporties en aansluitingen van ruimtes. Bijvoorbeeld de

geaccentueerd door een smal raam zoals de zichtlijn

opdracht inclusief directievoering en bouwbegeleiding.

voorgevel

achtergevel

dwarsdoorsnede

Villa Rondeweg Vught

II-1 Case Villa Rondeweg Vught

Nieuwe vleugel met houten spanten geven ruimtelijke sfeer. â&#x2014;&#x2DC;

plattegronden

Entree met geaccentueerd stenen kader om voordeur. ◘

Nieuwe gevel; let op de drie vierkante slaapkamerramen

Oude rommelige achtergevel uit jaren vijftig. ◘

op de verdieping die behouden zijn. ◘

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

II-1 Case Villa Rondeweg Vught

Nieuwbouw vrijstaand houten woonhuis aan de Thierensweg in Naarden. â&#x2014;&#x2DC;

visie particuliere woningbouw

Combinatie van wonen en werken in Etten-Leur. ◘

Van bungalow naar villa in Vught. ◘

Landhuis en landgoed samen één in Schaijk. ◘

In ons vak komen ontwerper en eindgebruiker nergens

creativiteit en bouwtechniek. We vinden het van belang

Onze werkzaamheden worden onderverdeeld in vier

zo nauw samen als in de particuliere woningbouw. Dat

dat het proces goed georganiseerd verloopt. Hierdoor

modules te weten:

vergt een bijzondere betrokkenheid, waarbij je samen

staan we voor een architectuur die realiseerbaar is. Een

aan de spreekwoordelijke keukentafel wensen bespreekt.

eigen huis bouw je meestal maar één keer in je leven.

Module A

Haalbaarheidsfase

Terwijl je tegelijkertijd met professionele afstand moet

Het is logisch dat iedereen het beste uit die ene kans

Module B

Plan van aanpak / PvE

blijven kijken naar de mogelijkheden om deze wensen te

wil halen. Dat verbouwingen ook dramatisch kunnen

Structuurontwerp

vertalen naar architectonisch verantwoorde oplossingen.

mislukken is regelmatig op televisie te zien. We voelen

Voorontwerp

Al was het alleen maar omdat het plan ook door anderen

ons daarom naast architect ook adviseur en doen

Definitief ontwerp

beoordeeld wordt, voordat een bouwvergunning wordt

ons best om het ontwerp- en bouwproces plezierig te

Bouwaanvraag

verstrekt. Of omdat een bouwkundige ingreep bij

laten verlopen. We zijn een laagdrempelig kantoor en

Module C

Bestek

voorkeur ook waardevol is voor eventuele volgende

proberen proactief en flexibel te zijn om alle onderdelen

Prijs en contractvorming

bewoners of generaties.

goed op elkaar af te stemmen, daarbij is een goede

Bouwvoorbereiding / Werktekeningen

chemie tussen mensen belangrijk. VOCUS hanteert

Module D

Bouw / Directie en toezicht

Betrokken

Programma

bij particuliere bouw de richtlijn ‘Bouwen met een

Op basis van uw wensen stellen we een programma

architect’ en werkt volgens de ‘Consumentenrichtlijn’

van eisen op. Daarbij proberen we ambities, budget,

die onderdeel uitmaakt van De Nieuwe Regeling (DNR

tijd en proces aan elkaar te verbinden. VOCUS zorgt

2005), beide uitgaven van de Bond van Nederlandse

voor een goed gestructureerd bouwproces waarin er

Architecten (BNA).

een goede balans is tussen architect en projectleider.

In de beginfase legt de architect de basis voor het

Vier modules

ontwerp, daarna wordt het proces overgenomen

Het volledige proces van eerste schets tot definitieve

door een bouwkundig projectleider. De projectleider

oplevering van een bouwproject kan worden

kijkt daarentegen vanaf het begin mee en na de

aangeboden. Dit omvat bijvoorbeeld het maken

overdracht draaien we de rolverdeling om; dan neemt

van een voorlopig ontwerp, de presentatie bij de

de projectleider het roer over en ‘volgt’ de architect het

welstandscommissie, het onderhandelen met

proces tot en met de oplevering. Door deze rolverdeling

aannemers, het selecteren van materialen en het

zijn we in staat een goede balans te houden tussen

begeleiden van de bouw.

II-1 Visie particuliere woningbouw

woonhuis Boslaan Vught

Bungalow uit de jaren vijftig getransformeerd naar moderne villa. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2002 Artifex - Jan Wouters Heijmans en Penners Ingenieurs

II-2 Woonhuis Boslaan Vught

< Natuurlijk en kunstmatig licht in middengang. â&#x2014;&#x2DC;

‘de keuken vormt het schar nierpunt van het huis’

Zichtlijn dwars door keuken naar tuin. ◘

Schijf met open haard zoneert ruimte. ◘

Erkerraam (rechts) geeft licht in woonkamer. ◘

Woonhuis Boslaan Vught

Materiaalkeuzes

Het huis aan de Boslaan was een vervallen oude

Omdat het casco van het bestaande huis zo was

in het dikke raamkader in de voorgevel en de grove

bungalow uit de jaren ’50. De vraag was een

aangetast en er zoveel aan- en bijgebouwd werd,

Zuid-Europese natuursteen blokken bij de entree. Het

verbouwingsplan te maken en het huis uit te breiden

hebben we gekozen de gevels naturel wit te stucadoren.

materiaal loopt daar naar binnen en is ook ingezet in

met een garage, atelier, slaapkamers en een vergrote

De andere materiaalkeuzes zijn als contrasten ingezet,

muurpenanten aan de achterzijde. De dikte van de

woonkamer. Het huis is rigoureus verbouwd. De ligging

zoals naturel hout en natuursteen. Dit komt naar voren

natuurstenen muren bepaalt de proporties van het huis.

van het huis is heel fraai. We wilden het huis een nieuwe energie en uitstraling geven.

Hoekverdraaiing De crux van het ontwerp zit in de hoekverdraaiing, zichtbaar in de plattegrond. Dit is de sleutel waardoor dit huis zo bijzonder is geworden – door de verdraaiing ontstaat een eenheid en samenhang. Het voorhuis volgt de richting van de Boslaan, de achterbouw ligt parallel aan het bospad dat langs het huis loopt.

De hoekverdraaiing komt goed naar voren op het scharnierpunt van het huis, daar waar de keuken ligt. In de dwarsgeoriënteerde keuken zijn twee grote glaspuien ontworpen die zicht geven op het terras.

Van de buitenzijde is een compositie zichtbaar van volumes die in elkaar grijpen. De middencorridor in de achterbouw ‘eindigt’ in een geaccentueerd rode nis.

Hierin is een niveauverschil gemaakt met een afstap.

Om deze corridor aan te lichten zijn lichtkokers gebruikt, zodat de gang daglicht krijgt. In de woonkamer is een middenblok met open haard ontworpen, dat vrij in de ruimte staat. Ook het buitenterrein is ontworpen inclusief tuinmuren, terrassen en entree.

plattegrond begane grond II-2 Woonhuis Boslaan Vught

Architectonische knoop van in elkaar grijpende bouwvolumen Fotoinzet: alleen casco bleef staan. â&#x2014;&#x2DC;

‘vakantiegevoel in Vught’

Scherpe contrasten. ◘

Privacy aan achterzijde. ◘

Besloten terras. ◘

Zicht op achtergevel. ◘

ontwerpschets

II-2 Woonhuis Boslaan Vught

woonhuis Etten-Leur

Nieuwbouw woonhuis behorend bij mondzorgcentrum in nieuwbouwwijk Attelaken in Etten-Leur. opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2004 Bouwbedrijf van de Klundert Buro Bekendam en Partners

II-3 Woonhuis Etten-Leur

Robuuste architectuur met contrasten tussen metselwerk, prefab-beton en blank gelakt hout. â&#x2014;&#x2DC;

‘horizontaliteit met betonvlakken als verbindend element’

Woonhuis in twee lagen op de hoek.

S-vorm koppelt woonhuis aan praktijk.

Door S-vorm onstaat patioruimte.

Woonhuis Etten-Leur

Materiaalgebruik

In de nieuwe wijk Attelaken was plaats voor een nieuwe

Prefab beton is hier gebruikt als verbindend element

ontwerpstijl - en wordt het ensemble van de woning

tandartsenpraktijk. Een tandarts en mondhygiëniste

tussen de bouwvolumes. Dit is sterk te zien bij het

met de praktijk versterkt: los en toch verbonden. De

kochten de grond en bouwden samen met VOCUS een

grote betonvlak aan de voorzijde tussen woonhuis en

onbehandelde prefab betonnen vlakken zijn licht van

modern woonhuis en praktijk. Een echt ensemble, los

praktijk. Om continuïteit te creëren is gekozen voor

kleur en contrasteren mooi met het metselwerk. De

van elkaar maar wel als één geheel ontworpen.

een chique lange strengperssteen van 30 cm lengte,

blank gelakte en de diepliggende antraciete kozijnen zijn

met diepe doorgestreken antraciete voegen. Het

belangrijke accenten in de gevels. Zowel woohuis als

S-vorm

metselwerk is stootvoegloos gemetseld. Hiermee wordt

praktijk zijn binnen een strak budget opgeleverd. VOCUS

Vanwege de stedenbouwkundige richtlijnen kon het

een grote horizontaliteit bereikt – kenmerkend voor onze

voerde ook de bouwdirectie.

huis niet dicht tegen de straatzijde geplaatst worden, waardoor een ruime voortuin een van de uitgangspunten werd. Vanuit stedenbouwkundig oogpunt én kostenbesparing ontstond een S-vorm in het gebouw – goed te zien in het bovenaanzicht van de maquette en plattegrond. Het ontwerp van de woning start met een éénlaags volume met plat dak, daarna vouwt de woning om in een tweelaags bouwvolume waardoor een naar binnen gekeerde patioruimte ontstaat. Daar waar het huis aan de straatzijde introvert van karakter is, zorgen grote glaselementen (schuifpuien en glazen dak) aan de patiozijde voor een open sfeer.

U-vorm Het woonhuis is fysiek losgekoppeld van de éénlaagse praktijk. De gevel loopt in hetzelfde vlak door en vouwt vervolgens naar binnen. Er ontstaat een U-vormige praktijk met een middencorridor met glasdak. De ruimte

situatie

onder de corridorruimte is opgevat als een buitenruimte, versterkt door het lichte serreachtige glasdak.

II-3 Woonhuis Etten-Leur

< Woonhuis en praktijk staan los van elkaar; steeg is onderdeel van woonkamer. â&#x2014;&#x2DC;

Spel van horizontale kozijnen > en verticale gevelkolommen. â&#x2014;&#x2DC; II-3 Woonhuis Etten-Leur

Stootvoegloos metselwerk in Hilversums formaat (30 cm lengte) met doorgestreken zwarte lintvoegen. â&#x2014;&#x2DC;

gevels, plattegronden en doorsnede

Gelegen aan entree woonwijk Attelaken. ◘

voorgevel

plattegrond begane grond

Binnenruimte loopt door in patio. ◘

Prefab beton ook aan binnenzijde toepast. ◘

zijgevel

doorsnede

plattegrond verdieping II-3 Woonhuis Etten-Leur

woonhuis Hoofddorp

Realisatie van een vrijstaand woonhuis in nieuwbouwwijk Vijfhuizen Hoofddorp. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2002 Valk Bouw Buro Bekendam en Partner II-4 Woonhuis Hoofddorp

< Trap loopt door met zichtlijn op overloop. â&#x2014;&#x2DC;

‘aaneenschakeling van ruimtes met mooie zichtlijnen’

Niveauverschil met afstap naar zithoek. ◘

Door ‘catwalk’ versterking zichtlijn. ◘

Keuken met vrij uitzicht op achtertuin. ◘

Woonhuis De Raad Hoofddorp De familie wilde een modern, sfeervol huis met veel

Binnen draait de zichtlijn 90 graden met aan weerszijden

is en ‘oploopt’ naar de voorzijde. In alles heeft de woning

glas op een van de kavels in het nieuwbouwgebied

twee verticale raampartijen. Een houten trap/kastelement

dus een richting naar voren en is volledig contextgericht

Vijfhuizen. Het stedenbouwkundig plan van Liesbeth van

scheidt keuken en woonkamer. Door de woonkamer

ontstaan. De zichtlijn aan de voorzijde bestaat uit een

de Pol werd gekenmerkt door een ‘visgraat’ aan kavels,

20 cm lager te leggen ontstaat een catwalk langs het

groot venster omrand met een wit kader dat voorkomt

waarbij de woningen ‘om en om’ werden geplaatst:

kastelement, van waaruit je zicht hebt op het terras dat

uit de bouwmassa van de woning. Het in mahoniekleur

een woning voorop de kavel en een woning achterop.

ook wat lager ligt. In de woonkamer ervaar je al de diepte

gebeitste hout contrasteert met het witte stucwerk. De

Dus óf een diepe voortuin óf een diepe achtertuin,

van de tuin. Het trap/kastelement leidt via een houten

puien zijn diep teruggelegd, zodat er schaduwwerking

waardoor geen verdichting aan bouwvolumes ontstond.

trap naar boven en gaat over in de houten vloer op de

en ‘plastiek’ in het huis ontstaat. De kozijnstijlen zijn

Het ontwerp voor de woning is ontstaan vanuit de

verdieping en in de houten lat van de borstwering. De

opgedikt – eenvoudige en betaalbare middelen om de

routing naar de woning toe. De eerste schets bevatte

overloop is hoog doordat het dak lichtelijk rond gevormd

architectuur te accentueren.

meteen een tuinzonering die heeft doorgewerkt in de architectuur van de woning. Het perceel is opgedeeld in een brede voortuinstrook en een smalle entreestrook met oprit. Deze asymmetrische verdeling is de basis voor de woning geworden. Uitdaging was dat je vanuit de zijramen van de woning altijd zicht hebt op de tuin van je buren – een belangrijk gegeven voor het integraal ontwerp van architectonisch gebouw én tuin. Deze zichtlijnen, een sterke ruimtelijke beweging en een aaneenschakeling van ruimtes vormen de kern van dit ontwerp. Het huis bereikt een hoogtepunt in een venster dat als het ware terugkijkt naar de betreder van het huis. VOCUS heeft het bouwtraject van a tot z begeleid.

Zowel binnen als buiten zitten er fraaie zichtlijnen in het ontwerp: het smalle pad leidt bijvoorbeeld naar de glazen voordeur met hout geaccentueerd. positionering woning II-4 Woonhuis Hoofddorp

plattegronden en gevels

Strakke witte stuc met mahonie als contrastkleur. ◘

plattegrond begane grond

Besloten patiotuin aan achterzijde. ◘

Woning ontstaan vanuit routing naar de woning.

plattegrond verdieping

< Woonkamer loopt door in verdiepte tuin. ◘ II-4 Woonhuis Hoofddorp

villa Nieuwendaal Werkhoven

Vrijstaand woonhuis aan de rand van woonwijk in Werkhoven, gericht op natuurgebied. â&#x2014;&#x2DC;

opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2006 De Jong Houtskeletbouw De Jong Houtskeletbouw

II-5 Villa Nieuwendaal Werkhoven

Dieptewerking in gevel door teruggeplaatste kozijnen, kolommenrij en doorgestreken lintvoegen. â&#x2014;&#x2DC;

‘met zicht op de molen’

Perceel met uitzicht op natuur. ◘

Zichtlijnen ontwerp geënt op oude molen. ◘

Het uitzicht op de windmolen staat centraal in dit

is opgevat als een ‘knip’ midden door de woning met

gelegen trappen. Iedere keer als je van voor naar achter

ontwerp. We zochten naar een contrast met de

entree, vides, trappen, gang en loopbruggen. Deze

loopt passeer je de centrale as. Zo kun je rondjes

omringende nieuwbouwwoningen. Het huis staat op

dwarsas vormt een zichtlijn die haaks op de zichtlijn

lopen in je eigen huis. De begane grond is open en

een hoekperceel en is 45 graden verdraaid ten opzichte

naar de molen staat en een ander zicht geeft op het

transparant, de verdieping meer gesloten. Bijzonder is

van de overige huizen in de wijk. De architectuur wordt

natuurgebied aan de voorzijde. Alle verblijfsruimten

dat het gebouw een warmtepomp heeft en uitermate

bepaald door gevels met veel glas op de begane grond

zoals kelder, woonkamer, eetkamer, keuken, speelhoek,

duurzaam gebouwd is in houtskeletbouw. De opdracht is

en horizontale ramen. De centrale as door de woning

slaapkamer en badkamer draaien rondom de centraal

aangenomen van eerste schets tot bouwdirectie.

Landerijen rondom Werkhoven. ◘ Villa Nieuwendaal Werkhoven

zijgevel entree

voorgevel

doorsnede

II-5 Villa Nieuwendaal Werkhoven

< Vide vormt centrale as door woning. â&#x2014;&#x2DC;

Boekenkast geïntegreerd in ontwerp. ◘ > II-5 Villa Nieuwendaal Werkhoven

bijschrift foto. â&#x2014;&#x2DC;

‘een ronde maken door je eigen huis’

Computervisualisatie met gesloten hoek verdieping.

plattegrond begane grond

Ontwerpschets met hoekraam verdieping.

Woonhuis staat onder 45 graden ten opzichte van straat.

plattegrond verdieping

< Strakke leefkeuken met 180 graden panorama. ◘ II-5 Villa Nieuwendaal Werkhoven

villa W illemslaan Bussum

Nieuwe villa aan de Willemslaan in Bussum.

opdrachtgever planvorming

particulier 2006

II-6 Villa Willemslaan Bussum

Asymmetrische compositie van in elkaar stekende bouwmassaâ&#x20AC;&#x2122;s. In elke ruimte is de meeontworpen tuin voelbaar.

‘compositie van steen, hout en glas’

Natuurstenen schijf contrasteert met licht stucwerk.

Keuken achterzijde geeft vol zicht op tuin.

Hoge glazen entreepui zorgt voor veel daglicht in hal.

Het ontwerp is gemaakt voor een perceel in de

de terrassen en natuurstenen tuinmuren zijn integraal

element in de woning. Verder zijn er veel diagonale

historische Bussumse villawijk ‘het Spiegel’. De

meegenomen in het ontwerp. Er is gekozen voor een

zichtlijnen aangebracht, waardoor je vanuit meerdere

opdrachtgever wilde een modern huis. Midden tussen

oplossing waarbij de terrassen en tuinzijden op het

punten in het huis zicht hebt op de tuin. De luifelachtige

de statige oude villa’s hebben we een moderne maar

zuiden en zuidwesten liggen en de entree automatisch

houten pergola begeleidt de bezoeker naar de entree.

toch contextgerichte invulling gemaakt. Door de woning

aan de noordoostzijde is gesitueerd. We zochten naar

Karakteristiek voor het ontwerp zijn de in elkaar

terug te leggen ontstaat een lange oprit en wordt het

een compositie waarbij natuursteen, hout en stucwerk

grijpende architectonische massa’s, grote glasvlakken

huis meer onderdeel van de tuin dan van de straat. Ook

samengaan. De natuurstenen massa is een centraal

en strookramen op de hoeken.

Villa Willemslaan Bussum

situatieschets II-6 Villa Willemslaan Bussum

plattegrond begane grond bijschrift foto

plattegronden

Entreeluifel verbindt verschillende bouwdelen en begeleidt bezoeker naar entree.

plattegrond 1e verdieping

plattegrond 2e verdieping II-6 Villa Willemslaan Bussum

landhuis Schaijk

Nieuwbouw van een landhuis behorende bij een nieuw landgoed te Schaijk. â&#x2014;&#x2DC;

opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2006 Bouwbedrijf van Dinther Croes ingenieurs

II-7 Landhuis Schaijk

Zwembad loopt door in ‘poolhouse’. ◘

‘natuurlijke materialen in landelijke setting’

Zwembad loopt door in ‘poolhouse’. ◘

Uitkragende constructie met lamellenzonwering aan

Rieten kap ‘snijdt’ door gemetselde borstwering. ◘

zuidzijde. ◘ Landhuis Schaijk De vraag van de familie was eenvoudig: ontwerp een

de achterzijde kubistisch van aard. De terugliggende

aanblik geven. Het ontwerp heeft een S-vorm, waardoor

prachtig landhuis met rieten kap op een nieuw landgoed

raamkozijnen zijn uitgevoerd in onbehandeld Western

het huis minder groot lijkt en het dak een organische

aan de rand van Schaijk. Het landgoed is gelegen

Red Cedar en steken daarmee af bij het stucwerk.

zigzagbeweging maakt. De continue dwarsdoorsnede

midden tussen de akkers en de kassen aan de rand van

Het strakke verticale ritme van de ramen geeft dit huis

zorgt voor samenhang: waar je het huis ook doorsnijdt -

natuurgebied De Maashorst. De oplossing lag in het

een stoere, krachtige uitstraling. De schoorsteen aan

breedte en hoogte zijn gelijk. Door de plattegrondvorm

‘begrijpen’ van de detaillering en eigenschappen van

de achterzijde vormt een stevig markeringspunt. Het

ontstaat als natuurlijk een voorruimte en een terrasruimte.

riet. Met riet kun je strakke lijnen maken en gootloos

‘poolhouse’ is in dezelfde stijl gebouwd met terugkering

De keuken vormt het centrale punt in dit huis. De zijdeur

detailleren. Het is een natuurlijk, ambachtelijk materiaal

van het gevelritme en de rieten kap. De kolommen

fungeert als een Brabants ‘achterom’. De wijze waarop

en één met het landschap. In het ontwerp is gekozen

staan gedeeltelijk in het water waardoor zwembad en

het huis gepositioneerd is op het landgoed heeft te

voor natuurlijke contrasten. Het lichtgrijze stuc is aan

poolhouse een mooie eenheid vormen en een rustig

maken met zichtlijnen: geënt op groen en bomenrijen.

achtergevel

doorsnede II-7 Landhuis Schaijk

plattegronden en gevels

Naturel â&#x20AC;&#x2DC;verstorvenâ&#x20AC;&#x2122; kleuren en materialen.

plattegrond begane grond

Verticaal raamritme als basis.

Rieten kap wordt opengevouwen.

plattegrond verdieping

< Veranda met buitenhaard en aangrenzende speelkamer. â&#x2014;&#x2DC; II-7 Landhuis Schaijk

woonhuis Herenstraat Bussum

Nieuwbouw villa Herenstraat in Bussum opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2009 Aannemersbedrijf T. Hopman Buro Bekendam en Partner

II-8 Woonhuis Herenstraat Bussum

Midden in het centrum van Bussum; twee nieuwe vrijstaande woningen.

‘vrijstaand wonen in dichtgebouwd centrum’

Bestaande toestand met fabriekshal.

Sloop bestaande hallen, mooi open perceel.

Variant kavelpositie.

Midden in Bussum werd een oude bedrijfshal gesloopt,

de schaal en maat van de buurt bestaat het ontwerp

hoekaansluiting van het hoofd- en dwarsvolume ligt. De

een groot perceel kwam vrij, geschikt voor een nieuwe

uit een hoofd- en een dwarsvolume. Het hoofdvolume

keuken aan de achterzijde is uitgebouwd; twee volumes

invulling. De familie kreeg de mogelijkheid om twee

van de grote woning bestaat uit twee lagen met een

grijpen daar in elkaar en ook hier speelt de raamritmiek een

woningen te bouwen: een grote woning voor het gezin

kap, het dwarsvolume één laag met een kap. In het oog

rol. Het trappenhuis met daglichtinval loopt van kelder tot

met zes kinderen aan de Herenstraat en een kleinere

springen de ritmische gevels, waarbij deuren, ramen en

kapverdieping. De bordestrap is vaak te zien bij villa’s en

voor moeder/oma aan de Meentweg. De omgeving

dakkapellen een mooie cadans vormen. De zuidzijde

geschakelde huizen van voor de eerste wereldoorlog. We

bestaat uit nieuwbouwwoningen, oude huisjes,

van de woning is de entreezijde. Om het terras enigszins

hebben een huis gemaakt dat voortkomt uit de Bussumse

bedrijfspanden en grote villa’s. Om aan te sluiten bij

besloten te laten zijn is een veranda gemaakt die in de

bouwtraditie. Geen kopie, maar wel verwant.

Woonhuis Herenstraat Bussum

voorgevel

achtergevel

II-8 Woonhuis Herenstraat Bussum

schetsontwerp begane grond

doorsneden en details

Massastudie geeft goed inzicht in volumeopbouw.

doorsnede

â&#x20AC;&#x2DC;weggedetailleerdâ&#x20AC;&#x2122; kozijn bij schoorsteen

II-8 Woonhuis Herenstraat Bussum

woonboerderij Sint Jansstraat Laren

Grootschalige restauratie en aanbouw van een monumentale woonboerderij in Laren. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

particulier 2007 Bouwbedrijf Belmer Buro Bekendam en Partner

II-9 Woonboerderij Sint Jansstraat Laren

Nieuw bijgebouw terugliggend in de tuin. â&#x2014;&#x2DC;

‘zo moeder zo dochter ’

Dakkapel als uitkijkpost boven het terras. ◘

Hoekkozijn met doorlopend glas. ◘

Dakkapel verscholen in het riet. ◘

Woonboerderij Sint Jansstraat Laren Deze monumentale oude boerderij in het centrum van

ingrijpende keuzes gemaakt: nieuwe wanden, vloeren

en nieuw aan elkaar verbonden. De nieuwbouw bevat

Laren heeft een eigenwijs karakter: een lage rieten

en kap, maar het karakter van het huis bleef intact.

een lager gelegen woonkamer. In de oude woonkamer

kap, staande onder hoek van de weg en kleinschalig

Het bouwen van een dwarskap zou het ‘wezen’ van de

is door een ruimtelijke vide een relatie gelegd met de

ogend. Tijdens de bouw bleek dat de boerderij diverse

oude boerderij drastisch hebben aangetast. Vandaar

bovengelegen ruimten. Het huis is gedeeltelijk gelijkvloers

malen was verbouwd, maar in een zeer slechte

dat gekozen is voor een moeder-dochter oplossing: een

te bewonen. De nieuwbouw hebben we opgevat als een

bouwkundige staat verkeerde. Uiteindelijk hebben

kleine uitbreiding naast de boerderij. De nieuwbouw

bijgebouw in antracietkleurig hout, een veel voorkomende

we naast de uitbreiding met een nieuwe vleugel veel

is aanzienlijk kleiner, heeft ook een rieten kap en heeft

oplossing in Laren. Vooral de dakkapel is een leuk

tijd moeten besteden aan de renovatie en restauratie

een nokrichting in dezelfde richting als de boerderij zelf.

element, een kijkvenster dat voortkomt uit het dak, alsof

van de woning. Met respect voor de historie zijn zeer

Door middel van een ondergeschikt tussenlid zijn oud

we het dak hebben opengeknipt en hebben opgetild.

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

plattegrond dakaanzicht

II-9 Woonboerderij Sint Jansstraat Laren

Schoorsteen is ook van hout en wordt beĂŤindigd met een natuurstenen plaat. â&#x2014;&#x2DC;

doorsneden en details

Boekenkast in nok van woning.

Kast ge誰ntegreerd in ontwerp.

Garderobekast in entreehal.

detail kozijn

dwarsdoorsnede: links nieuwbouw, rechts bestaande woonboerderij II-9 Woonboerderij Sint Jansstraat Laren

utiliteitsbouw

utiliteitsbouw

watertoren Bussum case

Renovatie van de oude watertoren en daaraan gekoppeld een nieuw kantoorgebouw van in totaal 3500 m2. opdrachtgever oplevering adviseur duurzaamheid

adviseur vastgoed

BWC Sustainable Development 2010 Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) mr. M.A. Smits MRE - Sixpence

adviseur installaties constructeur aannemer Watertoren aannemer Paviljoen installateur

Boom Delft IMd Raadgevende Ingenieurs Bouwbedrijf Belmer Hercuton Bouw Terberg Systeemintegratie

III-1 Case Watertoren Bussum

Vooraanzicht oude watertoren in 1897 gebouwd door architect-ingenieur Halbertsma.

‘Nederlands duurzaamste kantoor’

Gebouw krijgt eigen ‘afslag watertoren’ op kruispunt.

Vanaf 1967 een blinde aluminium kap, in 2010 een

Watertoren en paviljoen omgeven door bomen, midden in het bos.

verheven vergaderlocatie met panoramisch uitzicht.

Watertoren Bussum

Het concept

Het bouwproces

De Bussumse watertoren uit 1897 wordt na een lange

Er werd geopperd de oude watertoren terug te bouwen,

Vanwege de inpassing in het groen gaan we bij dit

periode van verval ontwikkeld en uitgebreid. Daartoe

maar dat raakte niet aan de essentie. Interessant was de

project aan de slag alsof we in de binnenstad werken,

vormden Michiel Haas van het Nederlands Instituut voor

functie van landmark die het gebouw altijd heeft gehad.

dus met nauwelijks ruimte om te bouwen. Dit houdt

Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) en Bob Custers van

Een van veraf zichtbaar baken dat richting geeft. Zou

in dat je slim moet produceren. Prefab bouwtechniek

VOCUS Architecten in 2004 het Bussums Watertoren

het die rol ook kunnen vervullen op een ander gebied?

is daarvoor een heel goede methode. Een goed

Collectief. De toren krijgt een glazen kop, waarin

Bijvoorbeeld dat van duurzaamheid? Haas en Custers

georganiseerd bouwproces voorkomt ook veel

kantoorruimten komen, en wordt uitgebreid met een

gingen de uitdaging aan. Het gebouwschema bestaat

afvalstromen en het maken van hulpconstructies. Ook

nieuw glazen kantoorgebouw van in totaal 3.000 m .

uit de volgende delen: watertoren, brug, paviljoen en

in de uitvoeringstechniek zijn we dus heel duurzaam.

De architectonische uitdaging vormt de in verval

helofytenfilter. Het grote kantoordeel noemen we dus

De betonconstructie van Hercuton wordt in België

geraakte watertoren uit 1897. Deze was jarenlang

‘het paviljoen’ omdat het glasachtig is vormgegeven.

geproduceerd. Bouwelementen komen per onderdeel op

omkleed met een kap van geribbeld aluminium. Deze

De watertoren blijft in alles de beeldbepalende factor.

de bouwplaats. De bouwtijd van de ruwbouw is circa vier

wijkt voor de nieuwe interpretatie van het oorspronkelijke

Zo blijft het paviljoen in de ‘schaduw’ van de watertoren.

maanden. De staalconstructie van Bouwbedrijf Belmer

waterreservoir: een glazen kop waarin vergader- en

De luchtbrug verbindt beide delen. De historisch

is ook bijzonder. Deze wordt aan de overzijde van de

kantoorruimten met een panoramisch uitzicht over

gemarkeerde hoofdentree van de watertoren blijft

weg op het tijdelijke bouwterrein dat door de gemeente

onder meer de grootste heidevelden van het Gooi. Aan

gehandhaafd. Bezoekers met de auto komen via de

Bussum ter beschikking is gesteld in elkaar gesleuteld.

de basis van de toren staat een laag paviljoen met

entree in de parkeerlaag het gebouw binnen. Bijzonder

Ook daar komen prefab onderdelen met vrachtauto’s op

kantoren. De wanden zijn van glas, zodat het geheel

is de grondruil met het Goois Natuurreservaat. Daardoor

de bouwplaats aan. De stalen kop van de toren wordt -

licht en transparant oogt. De sfeer van het project is

ligt het paviljoen echt omgeven door bomen, midden in

synchroon aan de bouw van het paviljoen - opgebouwd

robuust, eerlijk, industrieel en no nonsense. Maar ook:

het bos. De realisatie van het paviljoen was essentieel

tot circa vijftien meter hoogte. De kop wordt in één

uitzicht, vergezichten, Gooi, Arena, Domtoren, het

om de kostbare renovatie van de watertoren en de

beweging met mammoetkraan op de gemetselde oude

uitkijktorengevoel. De materialen (oud metselwerk, staal

duurzame maatregelen te kunnen bekostigen. Het heeft

romp van de watertoren gehesen. Ook de aluminium

en aluminium) laten op eerlijke wijze de constructie zien.

drie kantoorlagen en een parkeerlaag. Het helofytenfilter

glazen vliesgevels worden in segmenten geprefabriceerd

Met details zoals de scharnieraansluiting van de stalen

ligt als een los volume naast het paviljoen.

aangeleverd.

2

kolommen op de kroonlijst.

III-1 Case Watertoren Bussum

plattegronden

Panoramisch uitzicht vanaf de lift.

Uitzicht op de watertoren.

plattegrond parkeergarage

entree

Oorspronkelijke ingang met het wapen van Bussum.

kantoorplattegrond met aansluiting op watertoren

romp

liftniveau

< Toren blijft landmark. Oude ramen in metselwerk worden weer teruggebracht.

1e+2e laag kop

3e laag+omloop

dak met windmolen

III-1 Case Watertoren Bussum

Nieuwe aansluiting op kruispunt Bussumergrindweg - Struikheiweg.

gevel en doorsnede

Drie etages van 1000 m2 zijn volledig transparant.

Overgangsdetail kroonlijst watertoren.

dwarsaanzicht, zuidzijde

Dakranddetail paviljoen.

dwarsdoorsnede III-1 Case Watertoren Bussum

Een eigen op biobrandstof draaiende warmtekrachtkoppeling produceert warmte en elektriciteit.

duurzame technieken watertoren - I

Ropatec Maxi Vertical voor extra energieopwekking.

PV-cellen op platdakconstructie.

Betonkernactivering zorgt voor koeling en verwarming.

Het project claimt het meest duurzame gebouw van

paviljoen achter de toren en bij het torengedeelte voor

een betrekkelijk kleine windmolen die ca. 8.000 kWh

Nederland te zijn dat tot nu toe gerealiseerd wordt.

een staal/betonconstructie met veel glas. Belangrijk was

op jaarbasis zal opleveren. Een grotere uitvoering

Deze claim wordt onderbouwd met de Milieu-Index-

een mooie transparante uitstraling te krijgen in

is niet mogelijk omdat het metselwerk de dynamische

Gebouw (MIG) van 640. Ter vergelijking: de hoogste

de bosrijke omgeving. Doordat de constructie in

krachten slecht kan opnemen. Er wordt 30 m2 aan

score tot nu toe is MIG323 (het Rijkswater-staatkantoor

veel gevallen overeenkomt met de afwerking wordt

zonnecellen toegepast met een verwachte opbrengst

in Terneuzen) en de daaropvolgende is MIG269 (het

daar op materialen bespaard, hetgeen een positieve

van 3.200 kWh per jaar. Dat betekent dat er naar

kantoor van Wereld Natuur Fonds in Zeist). De MIG

invloed op de materiaalscore heeft.

verwachting nog ca. 110.000 kWh per jaar door de

Extreme duurzaamheid

warmtekrachtkoppeling moet worden opgewekt.

is de uitkomst van een levenscyclusanalyse (met het computerprogramma GreenCalc+) van een totaal

Energie, warmte-koude

Die draait daarmee dan ca. 3.000 uur vollast per jaar.

gebouw. Het berekent de milieubelasting met betrekking

Hier wordt extreem goed gescoord. Allerlei beproefde

Daarmee voorziet het gebouw volledig in de eigen

tot materiaal, energieverbruik en waterverbruik. Welke

technieken worden gebruikt, zoals warmte-koude

energiebehoefte, plus wat extra’s.

maatregelen worden bij de Bussumse watertoren

opslag (wko), warmtepompen (wp) en

toegepast om die extreme duurzaamheidsscore van 640

warmtekrachtkoppeling (bio-wkk). In de warmtebehoefte

Energieneutraal – klimaatneutraal

te bereiken? Uit het programma Green-Calc+ blijkt dat

wordt voorzien door de bio-wkk, die samen met de

De bio-wkk wordt gestookt met plantaardige afvalolie

de eindscore voor een belangrijk deel wordt bepaald

betonkernactivering het gehele gebouw van warmte

(bijvoorbeeld frituurvet). Dit legt geen beslag op

door het energieverbruik. In een normale situatie is het

kan voorzien. In extreem koude situaties wordt

landbouwareaal voor voedselproductie en draagt niet

energieverbruik bepalend voor circa 75 tot 85% van

opgeslagen warmte in de bodem gebruikt voor de

bij aan het broeikaseffect, omdat dit de kortcyclische

de MIG. Materialen maken dan zo’n 15 tot 20% van

topverwarming. Koeling gebeurt eveneens via de

CO2-kringloop is. Planten nemen CO2 op en staan

de score uit, terwijl water voor 2 à 3% bijdraagt. Bij

bio-wkk met behulp van een absorptiekoelmachine

dat weer af bij rot of verbranding. Het gebruik van

een zeer energiezuinig gebouw worden de onderlinge

en opgeslagen koude in de bodem. De koeling wordt

fossiele brandstoffen draagt wel bij aan het

verhoudingen anders.

eveneens via de betonkernactivering uit het gebouw

broeikaseffect, omdat die miljoenen jaren geleden

getrokken in samenwerking met de ventilatie. Het

opgeslagen CO2 nu in de atmosfeer uitstoten. De

gebouw heeft geen gasaansluiting.

afvalolie wordt met vrachtauto’s aangevoerd, die wel

bij de watertoren. Dat komt omdat gekozen is

Energie, elektra

moet er meer energie worden opgewekt dan het gebouw

voor een relatief eenvoudige en goedkope

Alle benodigde elektrische energie wordt door de

zelf verbruikt. Pas dan kan het gebouw de claim van

betonprefabconstructie met glazen gevels voor het

eigen installaties opgewekt. Dat gebeurt door

energieneutraal of klimaatneutraal gestand doen.

windenergie, PV-cellen en de bio-wkk. Op de toren komt

Dat is hier het geval. Tekst: prof. dr. ir. Michiel Haas.

Materialen

fossiele CO2 uitstoten. Om die emissie te compenseren

Er wordt geen bijzonder goede materiaalscore bereikt

III-1 Case Watertoren Bussum

Helofytenfilter waarin planten het afvalwater zuiveren.

duurzame technieken watertoren - II

renovatiegebouw 1% 11%

5

watertoren 25%

1

1%

2

3 4

2

1

88%

3

74% 6

water

6

4

materiaal

5

8

energie

7

Veel besparing van energie door slimme technieken.

Principe schema helofytenfilter.

Principeschema: warmtekrachtkoppeling

Milieubelasting renovatiegebouw versus watertoren

Hoe werkt een helofytenfilter?

Hoe werkt een wkk-centrale?

De extreme duurzaamheid wordt bij de watertoren

Ook op het gebied van waterverbruik scoort het

Met warmtekrachtkoppeling (WKK) worden elektriciteit

vooral behaald door de installaties. Hier wordt een

project goed. Het pand heeft geen rioolaansluiting.

en warmte gelijktijdig in één installatie geproduceerd.

renovatiegebouw vergeleken met de watertoren .

Het afvalwater wordt gezuiverd door middel van een

Daardoor wordt de gebruikte brandstof [1] - vaak

Links toont de grafiek een renovatiegebouw met een

helofytenfilter. Het zuivere water dat daar uitkomt, wordt

fossiele brandstoffen, maar het kan ook biogas of

MIG188 waarbij de door materiaal veroorzaakte

hergebruikt voor de toiletspoeling van alle toiletten in het

biomassa zijn - efficiënter aangewend. Met een turbine

milieubelasting gering is (grijs, 11%) en de door

gebouw. Daarmee wordt 80% van het drinkwaterverbruik

[2], aangedreven door de verbranding, wordt in een

energieverbruik veroorzaakte milieubelasting hoog is

gespaard en ontstaat een kleine waterkringloop met een

generator [3] elektriciteit [4] opgewekt. De restwarmte

(lichtblauw, 88%). Rechts staan de cijfers van de

geringe aanvulling met drinkwater. Op deze schaal is een

[5] die altijd vrijkomt bij de elektriciteitsproductie

watertoren met een MIG640: 25% van de milieubelasting

helofytenfilter in Europa nog niet toegepast.

laat men niet verloren gaan maar wordt via een

wordt door energie bepaald (het is dus een zeer

warmtewisselaar [6] langs koel water of koude lucht [7]

energiezuinig gebouw) en 74% wordt veroorzaakt door

Een helofytenfilter kan afvalwater [1] van een gebouw op

gevoerd, dat vervolgens wordt gebruikt om bijvoorbeeld

de materialen. Het materialenaandeel wordt relatief

natuurlijke wijze zuiveren. Het filter bestaat uit een

een gebouw te verwarmen [8]. Die gekoppelde

aanzienlijk groter als het energieaandeel kleiner wordt;

substraat of zandbed [2] waarin helofyten groeien.

productie van elektriciteit en warmte heeft een hoog

absoluut gezien neemt de milieubelasting sterk af.

Dit zijn moerasplanten, zoals lisdodden, biezen

totaalrendement.

en riet. De planten transporteren zuurstof naar de wortels, waar grote hoeveelheden zuurstofminnende bacteriën zich in het zandbed vestigen. De bacteriën zetten de afvalstoffen in het water om in voedingsstoffen voor de planten en zichzelf. Het gezuiverde water wordt via een grindlaag met drainageleidingen [3] naar een controleput [4] en vervolgens naar een eventueel reservoir [5] en terug naar het gebouw voor hergebruik geleid [6]. Een helofytenfilter is altijd circa 10°C tot 15°C en doet ook ’s winters zijn werk.

III-1 Case Watertoren Bussum

klimaatdoelstellingen FACTOR 20 factor 20 factor 2

MB milieubelasting =

bevolkingsomvang

ertertert

B

factor 2

x

gemiddelde welvaart p.p.

W

factor 5

x factor 20

M

metabolisme/milieubelasting per eenheid van de welvaart

De formule van Barry Commonor.

Duurzaamheid wordt berekend met Greencalc+.

Trias Ecologica: drie stappen naar duurzame voorzieningen.

RIO In 1992 is in Rio de Janeiro het klimaatverdrag van de Verenigde Naties gesloten. Dit klimaatverdrag heeft als doel de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te stabiliseren op een niveau waarbij ‘een gevaarlijke menselijke beïnvloeding van het klimaat wordt vermeden’ [RIVM, 2004b]. Dit betekent dat op termijn - in 2100 - de mondiale emissies van broeikasgassen met circa 40-50% moeten dalen ten opzichte van 1990 [UNFCCC, 2003a].

Kyoto In 1997 is het klimaatverdrag uitgebreid met het Kyoto-protocol.

In dit protocol zijn afspraken gemaakt over de reductie van de emissies van broeikasgassen.(gemiddeld 5,2% reductie in 2008-2012). Het Protocol werd op 16 februari 2005 van kracht toen Rusland het ratificatieverdrag goedkeurde. Daarmee was de grens van 55 landen en een minimale uitstoot van totaal 55% CO2-emissie (van de industrielanden, ofwel Annex-I landen) bereikt en trad het Kyotoverdrag officieel in werking.

De VS heeft het ratificatieverdrag nooit ondertekend, maar dient zich wel te houden aan het protocol. In het Kyoto-protocol werd vastgelegd dat de deelnemende landen ook een deel van hun reductie mogen omzetten in maatregelen in het buitenland; sommige milieugunstige maatregelen zijn daar goedkoper te realiseren dan in eigen land. Ook kunnen landen emissierechten (uitstootrechten) van andere landen kopen, om zo reductietekorten (en dus een overtreding van het verdrag) te vermijden. De bossen in eigen land kan men ook laten meetellen als reductie. (bron: www.knmi.nl/kenniscentrum/rapport ‘Klimaatverandering klimaatbeleid’, achtergrondrapport sept. 2004 - inzicht in keuzes voor de Tweede Kamer – paragraaf 3.2.1)

Emissiedoelstellingen in het kort 1. Kyoto: in 2012 CO2-reductie 5,2% 2. Rio: in 2100 CO2-reductie 40-50% t.o.v. het niveau van 1990 Hoe ziet de wereld er in 2100 uit: 1 de wereldbevolking is met factor 2 toegenomen 2. de gemiddelde wereldwelvaart is met factor 5 toegenomen De formule van Barry Commonor Als we de emissiedoelstellingen van Rio en Kyoto willen halen, dient de totale wereldwijde CO2-uitstoot ofwel de milieubelasting (MB) gehalveerd worden, dit is de internationale afspraak.

De bioloog en eco-socialist Barry Commonor heeft deze milieubelasting uitgedrukt in een formule. De milieubelasting is het product van bevolking (B), hun welvaartspeil (W) en de milieubelasting per eenheid van welvaart (M), ofwel: MB = B × W × M Met het gegeven dat de wereldbevolking in 2100 is verdubbeld en de welvaart vervijfvoudigd, zal voor de klimaatdoelstellingen een intensiteitsreductie van factor 20 nodig zijn. Ofwel: in 2100 mag iedere burger nog maar 5% van het niveau van 1990 aan emissie uitstoten! Dit komt neer op een praktisch emissievrije maatschappij en is een ernstige beperking bij zoeken van oplossingen. Dat betekent in feite emissievrij produceren en consumeren! Besparing of efficiencyverbetering kan een dergelijke ommekeer nooit bewerkstelligen. Het geeft aan dat de nadruk moet liggen op een transitie naar andere technologieën. (bronnen: www.greencalc.com/over greencalc en www.wbs.nl/energieopties voor de 21e eeuw – hoofdstuk 2 ‘Energiebesparing’ door Bert Ritter – juni 2004)

Trias Energetica Voor het bereiken van een zo duurzaam mogelijke energievoorziening heeft de TU Delft een strategie ontwikkeld, die ook bekend staat onder de term ‘Trias Energetica’. Als strategie is dit uitgewerkt door TU Delft (C. Duijvestein), waardoor er nadruk kwam te liggen op de volgorde van de opeenvolgende stappen. De stappen worden opeenvolgend genomen, zodanig dat eerst zoveel mogelijk maatregelen uit stap 1 worden genomen; kan dit niet meer verantwoord gedaan worden, dan zoveel mogelijk maatregelen uit stap 2 en tenslotte een eventuele restvraag met stap 3: Stap 1.

Stap 2.

Stap 3.

Beperk de energievraag (goed geïsoleerd en luchtdicht bouwen, warmteterugwinning).

Gebruik duurzame eindeloze energiebronnen (bodemwarmte, zonne-energie, wind, etc.)

Gebruik eindige energiebronnen efficiënt (hoog rendement).

Het principe van deze trias is dat stap 1 de meest duurzame stap is en stap 3 relatief de minst duurzame. (bron: SenterNovem) Standpunt VOCUS We zijn ervan overtuigd dat alleen met andere energietechnologieën de wereldwijde klimaatdoelstellingen kunnen worden gehaald. Het is een illusie om te denken dat elke burger 95% van zijn uitstoot inlevert om terug te gaan naar het niveau van 1990. Niettemin moeten we, zoals de Trias Energetica aangeeft, toch eerst de energievraag trachten te reduceren. Op de lange termijn geloven wij in de ontwikkeling van gebouwen die zo veel mogelijk hun eigen duurzame energievoorziening hebben. In het watertorenproject is daarom juist gezocht naar een innovatieve mix van eigen energietechnologieën.

visie duurzaam bouwen

Warmtepomp o.b.v. lucht/water.

Meer marktvolume aan pv-cellen en warmteboilers nodig.

Visie duurzaam bouwen

Relatie met herbestemming

VOCUS architecten realiseert in Bussum het meest

Dat duurzaamheid en herbestemming twee belangrijke

Verder bouwt VOCUS voor starters en studenten en

duurzame kantoorgebouw van Nederland en is een van

specialismen binnen VOCUS zijn is geen toeval. Als je

worden diverse woningbouw-projecten op basis van

de toonaangevende architectenbureaus op het gebied

een gebouw of omgeving herbestemt is duurzaamheid

klimaatneutrale uitgangspunten ontwikkeld.

van duurzaam bouwen. Duurzaam ondernemen en

automatisch aan de orde. Herbestemming voorkomt

ontwikkelen is niet alleen noodzaak, het biedt vooral

immers sloop, al wil dat niet zeggen dat behoud van

Rekenmethode

kansen. In een sterk veranderde economie, samenleving

een gebouw per definitie duurzaam is. Soms kan

De vigerende Nederlandse EP-norm vinden we te

en klimaatomgeving is het van levensbelang dat we

het opknappen en verbouwen van een oud pand of

eenzijdig: het is een rekenmodel dat zuiver gericht is op

kennis en expertise hebben om gebouwen, dorpen en

een bepaalde omgeving zo milieubelastend zijn dat

voldoende isolatie en ventilatie in een gebouw, terwijl het

steden duurzamer te maken. De ervaring die we hebben

nieuwbouw een beter alternatief is. We begeleiden een

energiesysteem variabel is. Het behalen van de EP-norm

opgedaan bij de watertoren wordt ingezet op diverse

opdrachtgever daarom altijd in het afwegingsproces om

wil daarom niet zeggen dat er sprake is van een gezond

andere terreinen, zoals woningbouw, scholenbouw en

te komen tot de juiste keuze.

gebouw. De Rijksgebouwendienst stelt vanaf 2010 een

utiliteitsbouw.

Denken aan volgende generaties.

milieu Index Gebouw-score van 200 als norm voor een Praktijkvoorbeelden

duurzaam kantoor. De MIG- score vinden wij beter.

Geen hol begrip

Enkele voorbeelden van duurzaam bouwen binnen

Duurzaamheid is tegenwoordig een marketingtool.

VOCUS: de Bussumse watertoren haalt een

Ons eigen kantoor

We proberen als architectenbureau het verschil te

greencalcscore MIG (Milieu Index Gebouw) van 640,

Ons huidige kantoor is duurzaam ingericht met Linoleum,

maken door enerzijds veel aandacht te besteden aan

waarbij de installatie-, water- en energietechniek uniek

LED-verlichting, een systeem om warmte terug te

de harde kant: materiaalgebruik, energiesystemen en

zijn. In vrijstaande en projectmatige woningbouw passen

winnen en monitoren op basis van duurzame LED-

onderhoud. Anderzijds ook aan de zachte kant zoals

we regelmatig lucht/water- warmtepompsystemen toe

technologie. In een architectenbureau wordt veel papier

communicatie, proces en beeldvorming. Er heerst bij

die behalve verwarmen ook kunnen koelen. We zijn

geproduceerd: ons beleid is om het papierverbruik

velen een misverstand dat als een gebouw generaties

geen voorstander van gebalanceerde ventilatie en

zoveel mogelijk te beperken door te werken met digitale

overleeft op esthetische gronden, het daarom duurzaam

ontwerpen liever gebouwen met een natuurlijke ventilatie.

bestanden.

is. Hoewel het bereiken van schoonheid ook voor ons

Kunststof kozijnen en kunststof toepassingen worden

heel belangrijk is, gaat duurzaam bouwen vooral over

in onze gebouwen vermeden. En bij gebruik van hout

Om een hoge duurzaamheid binnen onze projecten te

flexibiliteit, energie, materiaaltoepassingen, beheer en

wordt in elk bestek FSC-hout vanzelfsprekend als basis

bereiken werken we samen met het Nederlands Instituut

het leefbaar houden van onze samenleving.

genomen.

voor Bouwbiologie en Ecologie / Michiel Haas.

III-1 Visie duurzaam bouwen

hockeyclub Eemvallei Amersfoort

case

Nieuw clubgebouw voor hockeyclub Eemvallei in de Amersfoortse wijk Vathorst. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

hockeyclub Eemvallei 2008 Van den Belt Sport & Leisure IMd Raadgevende Ingenieurs III-2 Case Hockeyclub Eemvallei Amersfoort

Winnend ontwerp architectenselectie.

‘brede trap als tribune’

Positionering terras met vrij uitzicht op velden.

Parkeren aan rechterzijde.

Clubgebouw in oksel hockeyvelden.

Hockeyclub Eemvallei Amersfoort Centraal in het ontwerp staat de paviljoen-gedachte:

om de ruimte wat meer te kleuren en een verwijzing te

lagen krijgt, maakt het juist tot een opvallend punt in

‘licht en luchtig’. Wat het meest opvalt is dan ook het

maken naar de clubkleuren. Ook hebben we veel zorg

de omgeving. Bovendien ontstaat daardoor ook de

eenvoudige schema: massieve sokkel, zwevend dak en

besteed aan de verbinding van de activiteiten wat heeft

hoogte die nodig is voor een terras met een aantrekkelijk

transparante tussenlaag. De sokkel, gesloten en vast van

geleid tot een kantine die verhoogd ligt ten opzichte

uitzicht. Dit terras gaat spontaan over in een grote,

karakter, herbergt de dichte functies, zoals kleedruimten

van de sportactiviteiten. Markant is de positionering

brede trap die als een informele tribune overzicht biedt

en opslag, De transparante glazen bovenbouw bevat

van het clubhuis op het perceel. In het oorspronkelijk

over het hockeyveld. Naast het programma van eisen

de open functies, zoals de kantine en de bar. Het dak

door de opdrachtgever aangegeven vlekkenplan lag het

en het bouwbesluit moeten clubhuizen voldoen aan de

heeft royaal bemeten overstekken en buigt aan de kopse

braafjes midden op het perceel ingeklemd tussen de

eisen voor sportaccommodaties. Het resultaat mag er

kanten uitnodigend omhoog om de entrees ‘grandeur’ te

parkeerplaatsen en het speelveld. VOCUS presenteerde

zijn als het ontwerp boven deze eisen uitstijgt.

geven. De materiaalkeuze volgt het concept: steen met

in de architectenselectie een sterk afwijkend vlekkenplan,

horizontaal lopende voegen voor de robuuste sokkel en

waarbij het clubhuis gesitueerd was in een uithoek van

glas met hout voor de luchtige opbouw.

het perceel: diagonaal ten opzichte van de velden en

Het groene interieuraccent aan de binnenzijde is ingezet

met een riant uitzicht. Dat het gebouw daardoor twee

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping III-2 Case Hockeyclub Eemvallei Amersfoort

Kopgevel paviljoen met entree. â&#x2014;&#x2DC;

gevels en doorsnede

Ontwerpschets/gevelbeeld vanaf de velden. Beneden de kleedkamers, boven bar/clubhuis.

geveltekening

langsdoorsnede III-2 Case Hockeyclub Eemvallei Amersfoort

‘een licht en luchtig paviljoen’

Ontwerpschets kopse kant gebouw.

Gevelbeeld vanaf de straat.

detail dakrand / spant

detail dakrand

dwarsdoorsnede

< Houten lamellen geven horizontaliteit in gevel. ◘

III-2 Case Hockeyclub Eemvallei Amersfoort

Kantoorgebouw in Almere: diepe neggen bij ramen.

V-vormgige staanders onder kantoor in Charlois.

Functierelatiediagram voor de nieuwbouw van een orthopedische schoenmakerij in Teteringen.

Restaurant aan Weerwater in Almere.

visie utiliteitsbouw

Tandartspraktijk in Etten-Leur.

Winkelruimte Douwe Egberts in Breda.

Onderhoudsvriendelijke detailleringen.

Breed

Ruimtelijke chemie

Utiliteitsbouw is een ruim begrip. Het gaat om gebouwen

Om te komen tot een goed functioneel ontwerp vertalen

is de structuur van bijvoorbeeld een kantoorpand zo te

die op een andere manier worden gebruikt dan om in te

we een programma van eisen altijd naar een vlekkenplan

maken dat herbestemming na dertig jaar mogelijk is.

wonen. Dat gebruik kan zijn ‘werken’ zoals bij kantoren

en een functierelatiediagram. Vergelijkbaar met een

Bijvoorbeeld door overspanningsmaten te kiezen zodat

en bedrijfspanden het geval is. Maar het kan ook gaan

organigram is een functierelatiediagram een uitdrukking

een kantoorpand in een binnenstad getransformeerd kan

om commerciële dienstverlening zoals geldt voor

van de ruimtelijke relaties die in een bouwwerk gewenst

worden naar een woongebouw. Bij een tandartsenpraktijk

winkels en garages. Of om zorggerelateerde gebouwen

zijn (zie schema hiernaast). Of de organisatie goed

in Etten-Leur hebben we bijvoorbeeld rekening

zoals tandartsenpraktijken en gezondheidscentra

functioneert wordt bepaald door de mensen en door

gehouden met een mogelijke toekomstige opbouw/

of om recreatievoorzieningen als vakantieoorden en

de intermenselijke chemie in een organisatie. Dit geldt

uitbreiding bovenop de praktijk door de fundering en de

sportgebouwen.

precies zo in een gebouw. We starten met een diagram,

wanden iets zwaarder uit te voeren.

maar moeten de samenhang nog ontwerpen. Daarin Centrale rol

gebruiken we licht, materiaal, vorm en communicatie om

Hoe uiteenlopend utiliteitsbouw ook is, de rode draad is

ruimtes te laten samenwerken zodat er een ruimtelijke

functionaliteit en haalbaarheid. Als vormgevers krijgen

balans ontstaat. Hierin wijken we nadrukkelijk af van de

we van onze opdrachtgevers gelukkig vaak te horen

snelle bouwmanagement- en tekenbureaus die vooral

dat VOCUS met beide benen op de grond handelt.

kijken naar functionaliteit.

We zijn tijdens utiliteitsprojecten vooral architectadviseur en voelen ons dus ook verantwoordelijk

Geen snelle revolutiebouw

voor de haalbaarheid van een project. Dat betekent

Een gebouw moet zich binnen afzienbare tijd

dat investeringsramingen, bouwkostenramingen,

terugverdienen. Wij strijden echter tegen de

gebouwbeheersplannen, prijsonderhandelingen met

afschrijvingstermijn van twintig à dertig jaar waarna een

aannemers en bouwdirectie ons niet vreemd zijn. Wij

bedrijfsgebouw geheel of gedeeltelijk wordt gesloopt.

vervullen deze rollen graag wanneer dat nodig is om te

Dit staat haaks op onze overtuiging dat we moeten

komen tot de realisatie van een project. Daarin vervullen

werken aan een duurzame samenleving. Bij een winkel

we een centrale rol, maar werken ook samen met een

is het evident dat het inbouwpakket na verloop van

aantal specialisten voor specifieke onderdelen zoals

tijd vervangen wordt, maar in snelle revolutiebouw van

bestekken, bouwkostenramingen en EP-berekeningen.

goedkope bedrijfshallen geloven wij niet. Ons streven

III-2 Visie utiliteitsbouw

bedrijfsunits Rotterdam Charlois

11.000 m2 Bedrijfsruimten en kantoren aan de A15 in Rotterdam Charlois. opdrachtgever planvorming aannemer constructeur

Japhet de Jong Holding 2002 Groeneweg Bouw Buro Bekendam en Partner

III-3 Bedrijfsunits Rotterdam Charlois

Eerste ontwerpschets van de kop van het complex.

‘stoere kop gericht op A15’

Bedrijfsunits met uitkragende kantoren.

Hoek met inlopend glas.

Halftransparante overhead-deuren als basis.

Doelstelling was een bedrijfsverzamelzone aan de

erfgrens. Het binnenterrein is steenachtig ingericht. Een

die door hun geringe gewicht aan de gevel gehangen

A15 te ontwikkelen met een mix aan bedrijfhallen en

landschapsarchitect heeft een inrichtingsplan bedacht

konden worden. Er is een contrast gezocht tussen

hoogwaardige kantoren. Het terrein van 17.000 m2

met grafische lijnen en vlakken, vergelijkbaar met een

de keramische elementen, het glas, aluminiumgrijze

Bedrijfsunits Rotterdam Charlois

groot heeft 11.000 m aan bruto vloeroppervlak. Het

racecircuit. Halftransparante bedrijfsdeuren geven de

kozijnen en zetwerk en de half transparante

ontwerp heeft twee koppen en een achtergelegen

gevel een strakke, zakelijke allure. De deuren zorgen

bedrijfsdeuren. V-vormige kolommen accentueren de

staart. De brede opgetilde kop is letterlijk het gezicht

ook voor extra licht in de bedrijfsruimten. Alle kantoren

bijzondere voorzijde van het complex. Door een ‘hap

van het terrein. De rechterkop is zo gepositioneerd dat

zijn uitgevoerd met aluminium puien en kozijnen. Om het

uit de bouwmassa’ wordt bij de andere kop de entree

het een onderdeel is van de kantorenwand die aan

geheel een stoer en stevig karakter te geven is de gevel

geaccentueerd. Met dit plan hebben we een statement

de snelweg grenst, ook door de ligging óp de rechter

uitgevoerd in antracietkleurige keramische elementen

willen maken tegen de goedkope hallenbouw.

2

situatietekening III-3 Bedrijfsunits Rotterdam Charlois

Mondzorgcentrum Etten-Leur

Nieuwe praktijk voor tandartsen en mondhygiĂŤnistes. â&#x2014;&#x2DC; opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Mondzorgcentrum Etten-Leur 2004 Aannemingsbedrijf Van de Klundert Buro Bekendam en Partner

III-4 Mondzorgcentrum Etten-Leur

bijschrift foto

‘scheiding looplijnen van patiënten en personeel voor hygiëne’

Interieur met verlaagd plafond.

Praktijk met aangrenzend het woonhuis.

Schetsontwerp van voorgevel.

Mondzorgcentrum Etten-Leur In de nieuwe wijk Attelaken was plaats voor een

het lichte glasdak ontstaat een serreachtige ruimte. De

vanuit de steriele kamer ‘schoon’ de kamer bereiken,

tandartspraktijk. Een tandarts en mondhygiëniste

natuurlijke lichtinval zorgt voor mooie lichte ruimtes.

zonder dat de bezoekersstroom wordt doorkruist.

In de vijf praktijkruimten staat centraal geplaatst de

wilden graag een moderne praktijk en woonhuis als één ensemble, los van elkaar maar wel als één geheel

Hygiëne en functionaliteit

behandelstoel. In de ruimte staat een kastelement en

ontworpen.

VOCUS begeleidde het gehele traject van eerste

het vrijhangende plafond is voorzien van verlichting,

concept tot de oplevering van de tandartsstoelen. Een

geluid en installaties. Per ruimte is gekozen voor een

Mooie lichtinval

opdracht waarin we ons moesten verdiepen in het

eigen marmoleumkleur op de grond. De wachtruimte

Het woonhuis is fysiek losgekoppeld van de volgende

tandartsenvak. In de praktijk liggen enkele kilometers

en receptie liggen direct bij binnenkomst. De praktijk

bouwmassa, die van de praktijk (1-laags). De gevel

aan bedrading, water-, cv- en persluchtleidingen.

is voorbereid op een mogelijke uitbreiding door middel

loopt in hetzelfde vlak door en de massa vouwt naar

Belangrijk is de scheiding van verkeersstromen:

van een extra bouwlaag; de fundering is verzwaard

binnen. Vervolgens ontstaat een U-vormige praktijk met

uit hygiënisch oogpunt maakten we een tweede

uitgevoerd. Het plan is binnen budget opgeleverd. De

een middencorridor met glasdak. De ruimte onder de

verkeerszone aan de achterkanten van de kamers: door

praktijk loopt nu een paar jaar. Het gebruik wordt als zeer

middencorridor is eigenlijk een buitenruimte, maar door

middel van schuifdeuren kunnen tandartsinstrumenten

plezierig ervaren.

gevel

doorsnede

< Ook het specialistische tandartseninterieur werd door VOCUS ontworpen. ◘ III-4 Mondzorgcentrum Etten-Leur

Binnen en buiten zijn gelijkwaardig. â&#x2014;&#x2DC;

Zichtlijn naar entree. â&#x2014;&#x2DC;

III-4 Mondzorgcentrum Etten-Leur

plattegrond en details

situatietekening

Detailopname van kozijn, aansluitend op metselwerk en betonband. â&#x2014;&#x2DC;

detail aansluiting betonband op kozijn

plattegrond begane grond

detail aansluiting glasdak < Betonvlak verbindt woonhuis en praktijk. â&#x2014;&#x2DC; III-4 Mondzorgcentrum Etten-Leur

restaurant The Chuckwagon Almere

Ontwerp themarestaurant The Chuckwagon aan het Weerwater in Almere. opdrachtgever planvorming

Restaurant The Chuckwagon 2006

III-5 Restaurant The Chuckwagon Almere

Zicht vanaf plankier/waterzijde.

situatie

Glazen koppen gericht op water/entree.

Compositie van twee bouwvolumes.

‘alles gericht op het Weerwater’

Houten plankier geven routing naar het gebouw.

Interieur van koeienhuiden.

Landelijk sfeer in intereur.

Dit bouwplan voor restaurant The Chuckwagon is geënt

het grote bevat het restaurant. Door middel van een

designlampen. De tafels lopen van binnen naar buiten in

op de verbinding naar het Weerwater. Vanuit een nieuw

ondergelegen kelderconstructie zijn beide bouwdelen

dezelfde lijn. Daarmee is alles naar het water gericht.

aan te leggen parkeerplaats is een looplijn gemaakt,

verbonden. Daar liggen toiletten en bergingen. Beide

Het restaurant heeft een open centrale keuken. Daklijnen

een houten plankier die uitmondt in een aanlegsteiger

gebouwtjes zijn van hout, elk gebouwtje heeft zijn eigen

zijn licht hellend om de gebouwtjes een richting te

voor bootjes in het Weerwater, de in het centrum van

kleur. Het restaurantdeel is ingericht naar het thema van

geven. Voor een restaurant zijn een goede locatie en de

Almere gelegen waterplas. Aan deze looplijn is een

The Chuckwagon (huifkar). We hebben bewust het thema

juiste sfeer heel belangrijk. De locatie is prachtig: direct

tweetal gebouwtjes gelegd die zich enderzijds oprichten

Western niet al te letterlijk opgevat. Zoals Corbusier

aan het water gelegen; de inrichting is modern, maar

naar de bezoeker en anderzijds naar het uitzicht op het

zijn Chaise Longue uitvoerde met een koeienhuid zijn

door materiaalgebruik dat aansluit bij het thema en de

Weerwater. Het kleine gebouwtje heeft een lunchroom,

hier de lange tafels afgewerkt met huiden en strakke

sfeer die gasten aanspreekt, gastvrij en ongedwongen.

Restaurant The Chuckwagon

plattegrond restaurant III-5 Restaurant The Chuckwagon Almere

kantoorpand De Veldhoeve Hilversum

Verbouwing en renovatie van gemeentelijk monument ‘De Veldhoeve’ in Hilversum. ◘ opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Hoetmer Assurantiën 2005 Belmer Bouw / Zweverink Bartels Ingenieursbureau

III-6 Kantoorpand De Veldhoeve Hilversum

‘ontwerp Hanrath in ere hersteld’

Centrale as achtertuin met zicht op pand. ◘

Historische foto gebruikt als bouwreferentie.

Veldhoeve nét voor verbouwing. ◘

Kantoorpand De Veldhoeve Hilversum Gemeentelijk monument De Veldhoeve is gebouwd in

hypotheekkantoor. Het doel was een totale renovatie van

1898 naar een ontwerp van J.W. Hanrath, een bekende

het pand. Het restauratieplan is met liefde gebouwd. Een

architect in het Gooi. Het pand ligt prominent naast

bevlogen ‘uitvoerder’ heeft ervoor gezorgd dat het pand

het mediapark in Hilversum en grenst direct aan het

er weer goed bijstaat. Kenmerkende onderdelen zijn

Commissariaat voor de Media van Koen van Velsen.

teruggebracht, zoals de schoorsteen en de dakkapellen.

Het pand was voorheen tijdelijk in gebruik als sociëteit

Het pand weer terugbrengen in een gezonde staat was

en werd bewoond door jongeren. Voor verbouwing

ons doel. We hebben veel foto’s bekeken en gezocht

verkeerde het pand in een erbarmelijke toestand, lag

naar details - tekeningen waren er niet. De kamerindeling

onopvallend aan de Godelindeweg en werd overwoekerd

hebben we zo veel mogelijk in tact gelaten, waarbij de

door bomen en struiken. Door de monumentenstatus

constructieve structuur behouden is. Achter de massief

wilde de gemeente Hilversum het pand een nieuw

houten entree ligt een moderne tochtsluis uitgevoerd in

leven inblazen. Het pand is uiteindelijk gekocht

hardglas, zodat het historische karakter zo veel mogelijk

door de Hoetmer Adviesgroep en kreeg een nieuwe

gehandhaafd blijft. VOCUS heeft ook de bouwdirectie

bestemming als chique pand voor een assurantie- en

verricht.

< Tijdens het bouwproces werd het dak volledig verwijderd.

Alleen spanten en gevels bleven staan. Daarna is het dak volledig vernieuwd en zijn alle natuurstenen elementen,

schets interieur

dakkapellen en ornamenten vervangen. ◘ III-6 Kantoorpand De Veldhoeve Hilversum

Voorgevel Veldhoeve na verbouwing. â&#x2014;&#x2DC;

‘en toen stonden alleen de dakspanten nog overeind’

Gebrek aan historische tekeningen; dakkapellen werden

Oude topgeveltjes hersteld. ◘

Historische details teruggebracht. ◘

via oude foto’s gereconstrueerd. ◘

achtergevel

begane grond

zijgevel

voorgevel

verdieping III-6 Kantoorpand De Veldhoeve Hilversum

begraafplaats Bosdrif t Hilversum

Restauratie en verbouwing van rijksmonument begraafplaats Bosdrift Hilversum. â&#x2014;&#x2DC;

opdrachtgever planvorming

DELA 2007

III-7 Begraafplaats Bosdrift Hilversum

< Rijksmonument zwaar in verval; restauratie noodzakelijk. â&#x2014;&#x2DC;

‘nieuw leven voor ver vallen monument’

Vooroorlogs beeld van de Bosdrift.

Gebouw nu.

Begraafplaats naar ontwerp van Leonard A. Springer.

Begraafplaats Bosdrift Hilversum Rijksmonument Bosdrift is in verval. Voor uitvaartorganisatie DELA hebben wij een bouwplan ontwikkeld om van dit monumentale gebouw weer een statig geheel te maken. Het renovatieplan omvat een nieuwe indeling van het dienstgebouw. In de kap wordt een appartement gerealiseerd voor de beheerder van de begraafplaats.

Het pand is een rijksmonument en bestaat uit een symmetrische hoofdbouw met twee zijvleugels. Bijzonder is het terugbrengen van het centrale gevelornament dat in de loop der jaren is verdwenen. Er is veel aandacht besteed aan het uitzoeken van oude details.

De logistiek van de nieuwe bestemming is zo gekozen

plattegrond begane grond

dat bezoekers en beheerder het gebouw gescheiden kunnen benaderen. De centrale entree loopt door in een zichtlijn naar achteren. Vanuit deze entree kan gekozen worden voor rechts een familiekamer en links een aula, te gebruiken bij begrafenissen. Ons doel was om respectvol met het gebouw om te gaan, waarbij zo weinig mogelijk verstoring optreedt; een ‘gedragen’ renovatie, passend bij waardigheid van de locatie.

voorgevel III-7 Begraafplaats Bosdrift Hilversum

bedrijfspand Almere

Nieuw bedrijfspand op bedrijventerrein De Uitgeverij Almere. opdrachtgever planvorming aannemer constructeur

Belmer Bouw 2004 Belmer Bouw Bartels Ingenieursbureau

III-8 Bedrijfspand Almere

Logo als architectonisch element.

dwarsdoorsnede

Inspringende patio.

Hout, metselwerk en aluminium afwerking.

‘scherm met bedrijfslogo geïntegreerd in architectuur’

Terugliggend houten scherm.

Hoekramen met diepliggende kozijnen.

Kleurrijk genuanceerd metselwerk.

Bedrijfspand Almere Het gebouw is ontworpen voor de ligging op de hoek van de Manuscriptstraat en de Redactiestraat en wordt sterk bepaald door de vorm van het perceel. De schuine lijn snijdt een deel van het gebouw. Vanwege de hoekligging liggen twee gevels vol in het zicht. De entreezijde aan de Redactiestraat is meteen zichtbaar bij binnenkomst op bedrijventerrein De Uitgeverij. Het gebouw springt in het oog door een groot scherm waarop het bedrijfslogo wordt geplaatst. Dit scherm bestaat uit een stalen vakwerkconstructie met geperforeerd stalen beplating. Er is een verdiepte gevelstrook aangebracht die uitmondt in de entree. In het pand wordt een aannemersbedrijf, schilder en een installateur gehuisvest, alle opererend onder één naam. Het gebouw krijgt een schil van de volgende drie basismaterialen: metselwerk, hout en staal. Hoekramen accentueren de ligging van het pand en met name de houten gevels leggen een natuurlijk accent in de overwegend kille en zakelijke omgeving van het bedrijventerrein. De bedrijfshal wordt ontsloten via de achterzijde. Het kantoordeel aan de voorzijde heeft twee lagen. Door middel van een centrale vide bereikt men de verdieping. De bij de kantine gelegen patioruimte geeft de mogelijkheid om buiten te lunchen. De steenkeuze wijkt af van wat gebruikelijk is op een bedrijfsterrein. We hebben gemeend een genuanceerde kleurstelling toe te passen, zodat de grote gemetselde vlakken niet doods en saai ogen.

situatie III-8 Bedrijfspand Almere

horecapaviljoen Heidezicht Bussum

Ontwerp voor een duurzaam horecapaviljoen Heidezicht met zicht op de Bussumer Heide. opdrachtgever planvorming

gemeente Bussum 2008

III-9 Horecapaviljoen Heidezicht Bussum

situatieschets

‘schaapskooi vormde basis voor ontwerp’

Locatie aan rand heide, gelegen in het groen.

Horecapaviljoen Heidezicht Bussum Op de locatie waar voorheen speeltuin Heidezicht lag, bouwt de gemeente Bussum een geheel nieuwe speeltuin met horecabestemming. Gezien de ligging direct aan de Bussumerheide mikt de gemeente niet alleen op speeltuinbezoekers, maar ook op wandelaars en recreanten van de Bussumerhei. De speeltuin wordt een natuurtuin op duurzame leest geschoeid.

Het ontwerp voor de architectenselectie van het horecapaviljoen is gebaseerd op een ‘schaapskooi’, een typisch gebouw behorend bij de droge Gooische heides.

In het hiernaast gelegen kaartje is het principeschema van het gebouw weergegeven. Het gebouw is zo gepositioneerd dat het met de langszijde gericht is op de speeltuin [1]. De kop van het gebouw is gericht op de Bussumer Heide, waardoor het goed te zien is voor wandelaars en fietsers [2]. Om dit te benadrukken is de daklijn van de kop opgericht [3]. Het gebouw wordt benaderd via de tegenovergelegen parkeerplaats [4] en heeft een duidelijke poort met een afsluitbaar hek [5].

Aan de lager gelegen achterzijde komt de buitenberging van de speeltuin te liggen [6]. Het terras ligt tegen de langszijde [7]. Het ontwerp is duurzaam ontworpen met houten spanten, rieten kappen met grote overstekken en gepotdekselde gevelelementen. De cv is een houtkachel gecombineerd met vloerverwarming. Ook de speeltuininrichting is ecologisch vormgegeven met

principeschema situering

takkenbossen, speelwaterbanen en speeltoestellen op zonne-energie.

III-9 Horecapaviljoen Heidezicht Bussum

Schaapskooi als referentie.

Zicht op Bussumerheide.

langsgevel boszijde

kopgevel heide

kopgevel speeltuin

dwarsdoorsnede

architectonisch concept

Historische fotoâ&#x20AC;&#x2122;s speeltuin Heidezicht.

langsgevel speeltuinzijde

principeschema architectonisch concept

plattegrond III-9 Horecapaviljoen Heidezicht Bussum

scholenbouw

scholenbouw

basisschool De Hoeksteen Bussum

case

Grootschalige verbouwing met aangrenzende nieuwbouw van basisschool De Hoeksteen in Bussum. â&#x2014;&#x2DC;

opdrachtgever oplevering aannemer constructeur

Basisschool De Hoeksteen 2004 Heijmerink Bouw Buro Bekendam & Partner

IV-1 Case Basisschool De Hoeksteen Bussum

Zitelementen gecombineerd met omkleding van radiatoren. Kussens gemaakt door leerkrachten en ouders. â&#x2014;&#x2DC;

‘nieuwe vleugel in harmonie met omgeving’

Bestaande ontwerpgrammatica wordt doorgezet. ◘

Ritme van ramen komt voort uit bestaande school. ◘

Bijzonder detail: regenpijp door betonschot. ◘

Het schoolgebouw is het enige grote gebouw in de

hoofdgebouw. Een bijzonder detail is de regenpijp die

De Jury:

omgeving, die verder vooral uit woonhuizen bestaat.

door een betonschot loopt.

‘De uitbreiding van de school is heel precies, zorgvuldig

Basisschool De Hoeksteen Bussum

De uitdaging was om de nieuwe vleugel goed te laten

en liefdevol uitgevoerd. De stedenbouwkundige

aansluiten op die omgeving, zonder afbreuk te doen

Menselijke factor

inpassing is naadloos, foutloos en bescheiden; het

aan de eigenheid (en formaat) van het bestaande

Maar de menselijke factor zit vooral in het interieur. In

geheel getuigt van vakmanschap. Hier is geen sprake

schoolgebouw in jaren 30-stijl. Daarom is ervoor

de ombouw van de radiatoren hebben we hangplekken

van enkel kopiëren, de details zijn eigentijds en zijn

gekozen om de aanbouw een geleidelijke overgang te

gecreëerd in de vorm van bankjes. De ouders maakten

zorgvuldig uitgewerkt. Deze uitbreiding stelt een goede

laten vormen tussen het bestaande schoolgebouw en

daar de kussens voor, een hartverwarmend initiatief.

norm voor dergelijke projecten.’

de gebouwen en huizen die ernaast liggen. Het meest

De Hoeksteenschool is een populaire grote school in

opvallende is eigenlijk dat het gebouw niet opvalt.

Bussum-Zuid. Een typisch ouderwets schoolgebouw,

Steeds wanneer mensen dat zeggen, ervaren we dit als

robuust met lange gangen hoge lokalen, terrazzo

een compliment. De nieuwe aanbouw is geïnspireerd op

vloeren, houten kozijnen tussen gangen en lokalen.

de tuinmuur met bolvormige sierelementen die hier in het

Kortom een echte school, zoals de meeste mensen zich

verleden heeft gestaan.

enkel nog herinneren uit hun kindertijd. Het raakt je om

De aanbouw volgt de nokhoogte van de omliggende

daar een uitbreiding voor te mogen maken. Het project

woningen en blijft zodoende een stuk lager dan

was meteen bijzonder door de participatie van een

de school. De grote sprong in nokhoogtes wordt

aantal ouders die meedachten in het proces. Iedereen

opgevangen door het trappenhuis dat een duidelijk

was betrokken en er was een enorme drive om dit project

leesbare tussenschakel vormt. Een andere ontwerpkeuze

mogelijk te maken. Het is dan ook bijzonder dat het

om de nieuwe vleugel minder grootschalig te laten ogen

binnen twee jaar volledig is gerealiseerd. De opdracht

is het dichte schuine dak, waaronder zich de eerste

omvatte, behalve het ontwerp, ook directievoering en

etage bevindt. Om te zorgen dat er toch voldoende

bouwmanagement.

daglicht binnenvalt is er onder de dakgoot een lage aaneengesloten rij diepliggende ramen bedacht.

Prijswinnend ontwerp

Aan de achterkant (te zien vanaf het schoolplein) komt

Dit project heeft, uit twaalf inzendingen, de Ruimtelijke

boven extra licht binnen via dakkapellen. Hierdoor heeft

Kwaliteitsprijs 2005 gewonnen, uitgereikt door de

de nieuwe vleugel hetzelfde dak als het bestaande

gemeente Bussum.

IV-1 Case Basisschool De Hoeksteen Bussum

Ontwerpschets van de aansluiting op het bestaande gebouw.

plattegronden en gevels

Inpassing in bestaande stedelijke structuur.

Dakrand, metselwerk en betonelementen. â&#x2014;&#x2DC;

kopgevel met aanzicht bestaand schoolgebouw

dwarsdoorsnede aanbouw

plattegrond begane grond

plattegrond verdieping

Behoud bestaande bomen. â&#x2014;&#x2DC;

uitsnede dwarsdoorsnede IV-1 Case Basisschool De Hoeksteen Bussum

Ruimte voor leren. â&#x2014;&#x2DC;

visie scholenbouw

Luchtkwaliteit scholen speerpunt.

‘Komt u maar’; kinderen staan centraal.

Projecten-klankbordgroep basis van proces.

De bouw van een school is misschien wel de mooiste

multifunctioneel te combineren, maar ook door duurzaam

ontwikkeld, die start met een uitgebreid plan van aanpak,

opgave die we ons kunnen voorstellen. Ons eerste

te ontwerpen, zodat de exploitatiekosten kunnen worden

waarin alle randvoorwaarden aangaande beleid, proces,

ontwerp voor een basisschool maakten we, zittend op

verminderd. We geloven dat een inspirerend en goed

kosten, eisen en tijd goed worden gedefinieerd. We

een veel te lage kruk in een kleuterklas van de oude

georganiseerd gebouw de leerprestaties bevordert.

werken nauw samen met het schoolmanagement en

Betrokken

Hoeksteenschool te Bussum, de school waar we twee

de klankbordgroep die we in elk project vragen mee te

jaar later de ruimtelijke kwaliteitsprijs mee wonnen.

Grenzen opzoeken

Vanaf dat moment is scholenbouw één van de pijlers

De scholenwetgeving is sterk gereguleerd. Als ontwerper

van VOCUS geworden. Er zijn nieuwe basisscholen

heb je rekening te houden met de basiseisen voor

Communicatie

ontwikkeld, zoals een 23-klassige school in Amsterdam,

een school: lokalen groot genoeg, speellokalen van

De bouw van een school is dan de mooiste opgave,

en bestaande scholen verbouwd en uitgebreid, zoals

voldoende vrije hoogten, toiletten afstemmen op aantal

maar misschien ook de moeilijkste. Iedereen kijkt mee

basisschool De Hoeksteen in Bussum. En elk vanuit

lokalen etc. Tezamen met het functioneel programma

en het proces is vergelijkbaar met particuliere bouw:

een bijzondere samenwerking met schoolbesturen,

en de beschikbare budgetten lijken al die eisen een

een schoolbestuur besluit namelijk niet iedere dag om

directies, leerkrachten, klankbordgroepen en leerlingen.

keurslijf te zijn, maar we zoeken en vinden steeds weer

te gaan (ver-)bouwen. Het is daarmee een eenmalige

Scholenbouw gaat ons aan het hart.

mogelijkheden om iedere school een eigen karakter te

exercitie, waardoor we onze kennis en expertise

geven. De basisvereiste is een niet te hoge bruto-netto

van bouwen en organiseren aan de betrokkenen

Visie

factor. Als gangruimten moeten worden verbreed dan

overdragen. VOCUS besteedt veel tijd aan interne

Bij het ontwerpen van een school gaat het in eerste

creëren we altijd een aanleiding om deze ruimte weer

en externe communicatie. Goede verslaglegging en

instantie om een degelijke leer- en speelomgeving voor

bruikbaar te maken. Leerwerkpleinen, computerhoeken,

sterk leiderschap zijn van groot belang om alle neuzen

kinderen. Leerlingen en leerkrachten verblijven dagelijks

of een hangplek voor de kinderen. We zoeken de

dezelfde kant op te krijgen.

lange tijd in een lokaal of ruimte, waarbij voldoende licht

grenzen van de mogelijkheden op, om daarmee de

en lucht misschien wel de belangrijkste bouwkundige

school bijzonder en uniek te maken.

voorwaarden zijn om je goed te kunnen ontwikkelen. We

kijken. Elke fase wordt helder afgesloten.

VOCUS ontwerpt scholen voor diverse gezindtes en respecteert daarbij de levensopvatting en overtuiging van

hanteren in onze ontwerpen de leidraad ‘Frisse Scholen’

Proces

een school. Zo zijn plannen gemaakt voor katholieke,

van SenterNovem. Verder staan programma van eisen

Omdat de budgetten voor de bouw van een school vaak

protestantchristelijke en islamitische scholen. Vanuit onze

en budget veelal op gespannen voet met elkaar. We

krap zijn en er veel voorbereidingstijd vereist is, moet

maatschappelijke betrokkenheid geeft VOCUS les in het

proberen voor een schoolbestuur altijd iets extra’s te

het keuze- en bouwproces heel goed ingericht worden.

basisonderwijs en wordt jaarlijks een architectuurmiddag

bereiken. Dit doen we door op slimme wijze ruimten

We hebben daarvoor een strak georganiseerde methode

voor Bussumse kinderen van groep 7 / 8 georganiseerd.

IV-1 Visie scholenbouw

Driekoningenschool De Meern

Ontwerpschets nieuwe uitbreiding bij bestaande basisschool Driekoningen in De Meern. opdrachtgever planvorming

Basisschool Driekoningen De Meern 2006

IV-2 Driekoningenschool De Meern

Stedenbouwkundig vlekkenplan. Nieuwbouw zo gepositioneerd dat zichtruimte in tact blijft.

‘multifunctionele speellokalen’

Uitgangssituatie.

Nieuwbouw (rood) dwars op zichtlijn.

Nieuwbouw (rood) tegen bestaande school gelegen.

Driekoningenschool De Meern De Driekoningenschool is in de jaren zestig gestart

met een parkachtige opzet, zodat lucht, groen en ruimte

bestemmingsplanbepalingen en kon toch de gewenste

toen De Meern een groeigemeente was. Geheel

vrij spel hadden. Deze school is ruim van opzet. Het

hoogte bereikt worden. Stedenbouwkundig is gekozen

volgens het toen populaire principe van structureel

schoolbestuur verzocht ons een uitbreidingsplan te

voor een uitbreiding aan de langszijde om daarmee de

en moduulmatig bouwen zijn in De Meern een aantal

ontwikkelen waarbij 4 lokalen, 2 speellokalen, een aula

open ruimte rondom de school zo veel mogelijk in stand

zogenaamde ‘stempelscholen’ gebouwd. Daar is de

en lerarenkamer en IB/RT ruimten werden toegevoegd.

te houden. Een brede centrale trap legt de verbinding

Driekoningenschool er een van. ‘Stempel’ houdt in

In ons plan zit de kracht in de multifunctionaliteit. We

met de bovengelegen leslokalen. Het ontwerp heeft een

dat een vast laagbouwdeel met lokalen en gangen

hebben twee speellokalen bedacht die gezamenlijk

duidelijke voor- en achterzijde, waarmee het gebouw een

gerepeteerd werd, waardoor een grote mate van

in te zetten zijn als aula. Door de speellokalen

representatieve zijde naar de straat heeft gekregen. Dit

seriematigheid werd bereikt. Dit werd gecombineerd

iets verdiept te leggen bleven we binnen de

wordt versterkt door de kolommenrij aan het schoolplein.

plattegrond begane grond

situatie

IV-2 Driekoningenschool De Meern

brede school El Amien II Amsterdam

Nieuwe 23-klassige islamitische basisschool aan de Wiltzanghlaan in Amsterdam Bos en Lommer opdrachtgever planvorming

basisschool El Amien 2007

IV-3 Brede school El Amien II Amsterdam

exploded view

‘Hollands functionalisme met islamitische touch’

Bestaand gebouw Wiltzanghlaan.

Islamitische ornamenten aan betonkolommen.

Islamitische patronen in marmoleum.

Brede school El Amien II

Duurzaam onderwijs

De nieuwbouw van de Islamitische school El Amien I was

Een leerwerkplein is een zone met bijvoorbeeld

We hebben veel aandacht besteed aan de functionele

nog maar net gereed, of het schoolbestuur kwam met

mediatheek, leesplekken, bibliotheekelementen,

indeling, met een logische routing, maar gaven ook

het verzoek of VOCUS een plan wilde maken voor een

handvaardigheidplekken en computerhoeken. Dit

ruimte voor islamitische accenten. Bij de entree liggen

nieuwe 23 klassige ‘brede school El Amien II’ in een oud

hebben we gemaakt door middel van verrijdbare

de directiefuncties; aan de langsgevels de lokalen. De

HTS-gebouw aan de Wiltzanghlaan in Bos en Lommer.

elementen. Modern en eigentijds vormgegeven. Een mix

school heeft gescheiden loopstromen voor onderbouw,

Drie specialismen van VOCUS bij kwamen bij elkaar:

aan elementen die deze school een eigen gezicht geven,

middenbouw/bovenbouw en kinderdagverblijf dat hier

herbestemming, duurzaamheid en scholenbouw.

want door de bestaande structuur van het oude gebouw

tevens is gepland. Er zijn twee speelpleinen gemaakt

– laag, diep en donker – waren we gedwongen om

met twee eigen entrees. De integratie van technische

Open en flexibel

de middenzone zo transparant mogelijk te maken. Dit

ruimten, luchtbehandeling, verlichting was een grote

Binnen het bestaande betoncasco is een volledig

heeft ons gebracht tot de oplossing waarbij de lokalen

uitdaging. De El Amien II is een brede school, we

nieuwe basisschool ontworpen. We zijn trots op de

allemaal glazen puien hebben gekregen. Transparantie

hebben daarom veel aandacht besteed aan wijkfuncties

leerwerkpleinen als open zone, met wolkenplafonds, het

tussen lokalen en middenzone, maar ook privacy door

voor taallessen en integratieprogramma’s. Een nieuwe

oude strenge betoncasco en de Islamitische accenten.

een zelf ontworpen functioneel garderobekastelement.

school, duurzaam ondergebracht in een oud gebouw.

plattegrond plafondontwerp

doorsnede installatieontwerp IV-3 Brede school El Amien II Amsterdam

Leerwerkpleinen: multifunctionele clusters en transparante zijwanden voor daglicht.

â&#x20AC;&#x2DC;leerwerkpleinen in middenzoneâ&#x20AC;&#x2122;

Nieuwe lokalen opgenomen in bestaande betonstructuur.

Schets daglicht in kelder.

plattegrond begane grond IV-3 Brede school El Amien II Amsterdam

Minister Calsschool Naarden

Nieuwbouwplan voor een 8-klassige basisschool in Naarden.

opdrachtgever planvorming

Stichting Onderwijsburo Midden-Nederland 2004

IV-4 Minister Calsschool Naarden

Vooronderzoek naar mogelijkheden locatie. Door milieucirkel ronde hap uit perceel.

Drie bebouwingsstudies voor positionering gebouw op perceel.

â&#x20AC;&#x2DC;achtklassige basisschool in paviljoenachtige opzetâ&#x20AC;&#x2122;

Kleine kappen.

Grote kappen.

Onder lessenaarsdaken losse lokalen.

Minister Calsschool Naarden Ontwerp voor de bouw van een nieuwe basisschool

kunnen worden: naast elkaar, tegenover elkaar,

aangetast. Een lessenaarsdak, zakeldak of schilddak,

met 8 klassen in een woonwijk direct grenzend aan het

gedraaid, gespiegeld. De drager of ruggengraat van

alle kapvormen zijn mogelijk. Het is een eenlaagse

Naardermeer. VOCUS heeft een volumestudie verricht

deze bouwstenen is de gangzone die in verschillende

school, hiervoor is bewust gekozen. Het gebouw ligt in

naar de (beperkte) bebouwingsmogelijkheden op dit

richtingen gelegd kan worden. Door de lokalen als

de overgangszone tussen rood en groen: van woonwijk

toegewezen perceel. In de studie kwam naar voren dat

bouwstenen los te houden, komt er daglicht in de

naar beschermd natuurgebied. Het architectonisch

rekening moest worden gehouden met de milieucirkel

gangzone, daarmee zijn zichtlijnen naar de groene

voorkeursmodel ging uit naar de variant met het

van het nabijgelegen waterpompstation. Daarom is

omgeving te maken. Twee bouwstenen van 50 m2 maken

lessenaarsdak met uitkragend dak. De gedeeltelijk

gekozen voor een bouwsysteem dat als het ware

samen een speellokaal van 100 m . Opvallend is de vrije

natuurlijke houten gevels en stalen kolommen geven de

geplooid kan worden op het bouwperceel. We hebben

rol van het dak. In elke studie kan gewisseld worden met

school een paviljoen-achtige uitstraling die aansluit bij

de klaslokalen opgevat als bouwstenen die geschakeld

de dakvorm, zonder dat de ruimtelijke essentie wordt

de sfeer van het natuurgebied.

2

Luchtfoto (Google Earth) IV-4 Minister Calsschool Naarden

VOCUS architecten bna

VOCUS met vooruitziende blik

Bureau

Missie

Algemeen

VOCUS is in 1999 opgericht en wordt geleid door

Architectuur tot stand brengen is een vak. We ervaren

VOCUS architecten bna is aangesloten bij de Bond van

oprichter/architect Bob Custers (1968). Het bureau

het elke keer weer als een grote eer om door personen

Nederlandse Architecten (BNA) en werkt in opdracht

heeft een vast team van medewerkers, functionerend op

en organisaties te worden gevraagd een gebouw,

volgens de voorwaarden van De Nieuwe Regeling (DNR

academisch en HBO-niveau. Kennisontwikkeling in de

complex of wijk te mogen ontwerpen.

2005). Bij kleine (particuliere) projecten wordt de verkorte

vorm van cursussen, coaching en training staan centraal.

versie van de DNR, de Consumentenregeling van de

Het bureau heeft een flexibele en sterke teamgeest

Onze missie is om de samenleving tijdloze gebouwen te

BNA, gehanteerd. Daarnaast zijn eigen voorwaarden

waarbinnen iedere medewerker zijn zelfstandige

geven die zorgvuldig en duurzaam zijn ingepast.

vastgelegd in de ‘Algemene Voorwaarden VOCUS

inbreng heeft. Er wordt gestuurd op vakmanschap,

architecten bna bv’ en gedeponeerd bij de Kamer

accuratesse en resultaatgerichtheid. Het bureau

Dus generatie-overschrijdende en tijdloze gebouwen

van Koophandel. Deze maken onderdeel uit van elke

heeft een managementteam waarin de performance

die over 50 jaar nog zoveel bestaansrecht en betekenis

opdracht. U kunt u hiervan een exemplaar opvragen.

en ontwikkeling van het kantoor wekelijks wordt

hebben dat ze respect afdwingen en niet gesloopt

VOCUS architecten bna bv staat geregistreerd bij de

bijgehouden. Organiseren en ‘zaken voor elkaar krijgen’

hoeven te worden. Een mooi gebouw is niet voldoende:

KvK Gooi-, Eem- en Flevoland, KVK-nr. 32.09.12.80.

zijn ons op het lijf geschreven.

het gaat ons om het ontwikkelen van een goed gebouw.

Bankrelatie: Rabobank Noord Gooiland 30.84.44.051.

colofon

Teksten

Fotografie

Bart Siebelink

Roos Aldershoff

www.natuurcommunicatie.nl

www.roosaldershoff.nl

Projectmanagement, teksten en eindredactie

Bart Siebelink

Custers Communicatie

www.natuurcommunicatie.nl

(zie: ◘)

(zie: ◘)

www.custerscommunicatie.nl Robert Jan Stokman Grafisch concept

(zie: ◘)

www.stokmanfoto.nl

Concreet Geeft Vorm www.concreetgeeftvorm.nl

VOCUS architecten bna

(zie: ◘)

Sander Westland & Uitwerking en vormgeving

Floris van Wilgenburg

VOCUS architecten bna Joost van Nes i.s.m. Maurits Malherbe

NIBE

www.mauritsmalherbe.com

www.nibe.org

Digitaal printwerk

Druk

Constant Tanghe

1e druk - juli 2009

www.ctmedia.nl

(zie: ◘)

VOCUS architecten bna postbus 107 1400 ac bussum t 035 698 91 35 f 035 698 91 36 vocus@vocus.nl www.vocus.nl