Duurzaam Actieplan 2022

“ We are Josephrevolution.”theBeuys

3

3 VOORWOORD 4 van DUURZAAMHEIDSBELEID naar ACTIE 5 Duurzaam: focus op leefmilieu en klimaat 5 Naar een actieplan 6 Geen eenrichtingsverkeer 6 Duurzaamheidsagenda 6 ACTIES: hoe we DUURZAME ONTWIKKELING in de ORGANISATIE IMPLEMENTEREN 9 Actie 1: food & drinks 9 Actie 2: mobiliteit 12 Actie 3: gebouw & infrastructuur 17 Actie 4: energieverbruik, waterbeheer & luchtemissies 22 Actie 5: aankoop- & materiaalbeleid 27 Actie 6: werken in VIERNULVIER 29 TOT SLOT 30 MET DANK AAN 30 DevijverMichiel©

op gegevens van 2021. Het bouwt verder op het vorige actieplan en stelt een agenda voor de komende jaren voor, met de focus op 2022.

INHOUDSTAFEL

DitINHOUDSTAFELactieplanisgebaseerd

4

Deze getroebleerde tijden vragen om weldoordachte curatoriële en orga nisatorische strategieën. Zowel op het vlak van artistieke keuzes als op het vlak van netwerken en gemeenschap, is er meer dan ooit nood aan horizontaliteit, gedeeld leiderschap, cocreatie en verbeelding.

confident that even as the oceans boil, and the hurrica nes beat violently against our once safe shores, and the air sweats with the heat of impending doom, and our fists protest the denial of climate justice, that there is a path to take that has nothing to do with victory or defeat: a place we do not yet know the coordinates to; a question we do not yet know how to ask. The point of the departed arrow is not merely to pierce the bullseye and carry the trophy: the point of the arrow is to sing the wind and remake the world in the brevity of flight. There are things we must do, sayings we must say, thoughts we must think, that look nothing like the images of success that have so thoroughly possessed our visions of justice. May this new decade be remembered as the decade of the strange path, of the third way, of the broken binary, of the traversal disruption, the kairotic moment, the posthuman movement for emancipation, the gift of disorien tation that opened up new places of power, and of slow limbs. May this decade bring more than just solutions, more than just a futu re – may it bring words we don’t know yet, and temporalities we have not yet inhabited. May we be slower than speed could calculate, and swifter than the pull of the gravity of words can incarcerate. And may we be visited so thoroughly, and met in wild places so overwhel mingly, that we are left undone. Ready for composting. Ready for the impossible. Welcome to the decade of the fugitive.

IVOORWOORDamquite

Bayo Akomolafe Beste publiek, In 2020, tijdens de eerste lockdown van de coronacrisis, schre ven we een eerste actieplan rond duurzame acties in Kunstencentrum VIERNULVIER. De focus lag toen op de impact op onze omgeving en op het klimaat. Ondertussen zijn we bijna twee jaar verder en behaal den we enkele goede resultaten. Ook intern steeg het bewustzijn rond de materie, maar we bemerkten eveneens heel wat nieuwe uitdagingen. Daarom krijgt ons plan nu, begin 2022, een update. Het is een pragma tisch en praktisch plan, maar dat betekent daarom niet dat we minder ambitieus zijn.

Op deze waarden zetten we de komende jaren dan ook verder in.

Kunstenorganisaties moeten ook op het vlak van beleid, financiën en werk de nodige transparantie, diversiteit en inclusie kunnen aantonen.

Heel veel kunstenaars dragen al jarenlang waarden als zorg, transpa rantie, wederkerigheid, duurzaamheid en respect hoog in het vaandel.

© Michiel Devijver

5

Dit daagde ons uit om zelf een tandje bij te steken, door onder andere duurzame verbou wingen te laten uitvoeren, een ruime overdek te fietsenparking te installeren, een groendak aan te leggen, regenwater te recupereren, het LEF-principe (lokaal, ecologisch en fair trade) in de horeca te hanteren, een groei end vegetarisch en veganistisch aanbod in het VIERNULVIER Café aan te bieden en een eigen wagenpark te schrappen.

Ondertussen is Kunstencentrum VIERNULVIER bijgebeend en ‘voorbijgesto ken’ door kleinere, meer wendbare organi saties die voor een radicalere aanpak kozen.

Toch is er nood aan nog grotere inspannin

Het team van Kunstencentrum VIERNULVIER, 2022

“Kunstencentrum VIERNULVIER is een centraal platform in een rijk netwerk van artiesten en organisaties uit tal van sec toren. Geïnspireerd door een turbulente wereld en een kunstensector in beweging, versterkt Kunstencentrum VIERNULVIER de kruisbestuiving tussen de kunsten en de lokale en globale gemeenschap. We fungeren als een gastvrije ontmoetings plek en een labo voor ontwikkeling, pro ductie, presentatie, participatie en reflec tie. Kunstencentrum VIERNULVIER bouwt verder op een verleden van vernieuwing en maatschappelijk engagement.” missie Kunstencentrum VIERNULVIER Rond 2009 speelde Kunstencentrum VIERNULVIER een voortrekkersrol op het gebied van duurzaamheid. We waren één van de eerste culturele organisaties in Vlaanderen die actief inzette op ecologie, zowel op artistiek vlak (via de thema’s die bijvoorbeeld in lezingen en debatten aan gekaart werden) als op organisatorisch en productioneel vlak (horeca, communicatie, gebouwinfrastructuur). Kunstencentrum VIERNULVIER werkte actief mee aan het op starten van het netwerk Greentrack Gent en was actief binnen het Pulse Transitienetwerk.

van naarDUURZAAMHEIDSBELEIDACTIE

GEEN EENRICHTINGSVERKEER

Ons duurzaam verhaal wordt echter geen eenrichtingsverkeer. We gaan in gesprek met partners, kunstenaars én publiek. Door te

• een voortdurende aftoetsing aan de graadmeter, een intern meetinstru ment met jaarlijkse doelstellingen voor de hele werking van Kunstencentrum VIERNULVIER. Zo wordt duurzaamheid als beleidskeuze naar voren geschoven en structureel geïmplementeerd in de wer king.

EN KLIMAAT Dit duurzaamheidsbeleid van Kunstencentrum VIERNULVIER focust in hoofdzaak op de impact die we hebben op het leefmilieu en klimaat. Kunstencentrum VIERNULVIER werkt daarnaast aan een diversiteits-, inclusie- en zorgbeleid, waarbij de nadruk op het sociaal-humane ligt, en aan een sociaal-economisch beleid. Die drie domeinen, waarbij het duurzame telkens cen traal staat, liggen dicht bij elkaar en zijn nauw met elkaar verbonden. Ondanks dit nieuwe duurzaamheidsbeleid zien we dat onze werking een belastende impact heeft op onze omgeving en op het klimaat. Kunstencentrum VIERNULVIER engageert zich om die negatieve impact te beperken. Daarom formuleren we in dit actieplan concrete acties waarbij energie-ef ficiëntie, een overschakeling naar fossielvrij energieverbruik, hergebruik van gerecycleerd materiaal, circulaire economie, sociaal welzijn en bewustwording voorop staan. We blijven het energieverbruik in het gebouw verlagen en kiezen zoveel mogelijk voor oplos singen met een lage CO₂-uitstoot. We voldoen natuurlijk aan de huidige regelgeving, maar willen – in samenspraak met lokale overheden en kenniscentra – nog een stap vérder gaan. We werken hiervoor samen met onder meer Greentrack Gent, UGent, Kunstenpunt, Pulse Transitienetwerk Cultuur, Jeugd & Media en Stad Gent Dienst Milieu & Klimaat. Kunstencentrum VIERNULVIER werkt voor die acties zoveel mogelijk samen met lokale partners en leveranciers. Ondertussen leven en werken we bewust, nieuwsgierig en geëngageerd in een geglobaliseerde wereld, wat essentieel is voor ons artistieke en inhoudelijke programma. We mogen dan wel op veel gebieden zeer lokaal werken, toch blij ven globale kennisdeling en artistieke uitwis seling noodzakelijk.

• een driemaandelijkse aftoetsing aan de volledige personeelsploeg en onze stake holders (publiek, artiesten, partners,...)

Om als kunstinstelling onze duurzame in spanningen kenbaar te maken, rekenen we op de impact van onze (digitale) communica tiekanalen. Kunstencentrum VIERNULVIER heeft immers een zeer groot bereik. Denk maar aan onze – naar Vlaamse cultuurnor men – grote personeelsploeg, groot aantal artiesten en collega’s (nationaal én internatio naal), bezoekers van het VIERNULVIER Café, talloze partners (cultuurhuizen, leveranciers, overheden,...) en uiteraard ons groot lokale, nationale én internationale publiek.

• een jaarlijkse update van het duurzaam heidsbeleid, door doelen bij te sturen of nieuwe ideeën, voorstellen en doelstellin gen toe te voegen.

6 gen – daar wijzen de urgente ecologische problemen op. Als samenleving moeten we ons aanpassen aan het veranderende kli maat (adaptatie) en de CO₂-uitstoot dras tisch verlagen (mitigatie). In de toekomst wil Kunstencentrum VIERNULVIER hier een grotere rol in spelen via een nieuw duurDUURZAAM:zaamheidsbeleidFOCUS

Voor de concrete opvolging van dit actieplan werken we op drie vlakken:

OP LEEFMILIEU

een duurzaamheidsbeleid uit.

•LOPENDWeimplementeren

het duurzaamheidsbe leid structureel in de werking door jaarlijks een actieplan op te maken en dit te kop pelen aan de graadmeter voor de interne opvolging. We versterken ons intern netwerk

We sensibiliseren onze stakeholders

•BEREIKTVIERNULVIER is een actief lid van

• Organisaties die in VIERNULVIER te gast zijn, worden geadviseerd om hun afvalbe leid onder de loep te nemen. Zo wordt het afgeraden om gadgets uit te delen aan het publiek.

• We maken actief afspraken met leveran ciers om verpakkingen achterwege te la ten of verpakkingen te beperken voor alles wat we in de keuken gebruiken.

• We beperken transporten qua productie van externe organisaties. tie. De PPM-klok meet het CO₂-gehalte in de lucht.

Duurzaamheidsagenda

We versterken ons extern netwerk

•LOPENDDeeisen naar bijvoorbeeld ‘on-desk-delive ry’, snelheid van levering, vrijheid om te be stellen waar en bij wie men wil,… genereren een hoge (milieu)kost. Hier willen we ons personeel en stakeholders opnieuw meer bewust van maken.

• We vergroten de bewustwording rond invliegen van artiesten.

•BEREIKTWeinstalleerden in 2021 een PPM-klok1 op één van de torens van De Vooruit, om aan dacht te vragen voor de klimaatcrisis en het stijgende CO₂-gehalte in de lucht. Dit was een tijdelijke installatie op initiatief van en in samenwerking met Steven Vromman, aka Low Impact Man, in het kader van het online festival NO TIME TO WASTE.

• We beperken transport door het aanbieden van onze eigen geluid- en lichtinstallaties.

•NIEUWteams.Hetduurzaamheidsbeleid staat als terug kerend agendapunt op de driemaandelijkse graadmeter-meeting.

•BEREIKTWeschrijven

Met de duurzaamheidsagenda

•BEREIKTWewerken een duurzaamheidsbeleid uit, samen met personeelsleden uit diverse

geven we elk jaar een stand van zaken wat betreft duurza me acties. Zo krijg je een helder en duidelijk overzicht van realisaties, en zie je waar we nog een extra tandje kunnen bijsteken. Zelf voorstellen of ideeën? Laat het ons weten via info@vooruit.be. We versterken het duurzaamheidsbeleid in de organisatie

•LOPENDGreentrack.Derelatiesmet onder andere Pulse Transitienetwerk, Dienst Milieu & Klimaat Stad Gent, lokale producenten en le veranciers, Centrum voor Duurzame Ontwikkeling UGent,… worden verder onderhouden.

7 luisteren en te spreken met elkaar, inspireren we als kunstenhuis zowel anderen als onze eigen organisatie. Onze ambitie is om de opge dane kennis verder te delen met het kunsten veld, het publiek en alle geïnteresseerden. We doen dit via de jaarlijkse update van ons actie plan, waarvan je nu de tweede editie leest.

8 © Michiel Devijver

VIERNULVIER streeft naar een gezond, lekker, betaalbaar én ecologisch verantwoord voedingsbeleid. Onze ambitie is om op termijn naar een volledig veganistische keuken over te schakelen. Deze radica le keuze wordt uit heel wat sociale en econo mische overwegingen gemaakt.

“We moeten vlees afschaffen binnen de organisatie en in het VIERNULVIER Café. We kunnen nog overwegen om één keer per jaar een groot vleesfestival te organi seren, waarbij we een koe ritueel slachten in het VIERNULVIER Café.” Simon Allemeersch, kunstenaar actie 1: FOOD & DRINKS Kunstencentrum

Kunstencentrum VIERNULVIER ondersteunt ook actief lokale voedselprojecten. Zo kopen we vlees via Natuurpunt, wier kuddes schapen af en toe uitgedund moeten wor den. In 2008 kocht Natuurpunt Gent de eerste lammeren aan voor het beheer van de Westerplas en de bufferstrook langs de Nazarethbeek in Sint-Martens-Latem. Het project breidde snel uit met terreinen in de Latemse Meersen en Gent, waaronder de Muynckhammen en de Moester. Het be grazingsproject2 beslaat momenteel twintig Quahectare.drankaanbod hanteren we op dit moment een pragmatische aanpak. We ser veren in het VIERNULVIER Café lokale en fairtrade-dranken, biologische wijnen en sappen, maar ook Coca-Cola en Maes Pils. Triomfbier, het huisbier van Kunstencentrum VIERNULVIER, is biologisch en wordt ge brouwen door Dupont, een kleine brouwerij waarvan ook andere biobieren op onze kaart staan. Naast biologische wijn serveren we ook ‘anti-maffia’ wijnen van Antico Sapore. We zetten in het VIERNULVIER Café ook in op verschillende trappistenbieren. Die zijn weliswaar niet biologisch, maar een substan tieel deel van hun opbrengst besteden de paters wel aan sociale doelen. We bespreken intern welk beleid we uitstippelen voor de komende jaren, omdat dit een grote financiële impact heeft op de organisatie.

9 ACTIES: hoe we DUURZAME ONTWIKKELING in de ORGANISATIE IMPLEMENTEREN

Kunstencentrum VIERNULVIER voert al jaren een beleid om steeds minder vlees, vis en dierlijke producten op het menu te zetten. Op korte termijn opteren we voor een da lend aanbod van vlees- en visgerechten. In de keuken van het VIERNULVIER Café wordt volgens het LEF-principe gewerkt: lokaal, ecologisch en fair trade. Met de aankoop van koffie en rijst ondersteunen we de inter nationale fair trade. Sinds 2017 werd er steevast zowel een dag schotel met vlees als een vegetarische tegen hanger aangeboden. Sinds 2019 staat er een vegetarische pasta op de menukaart. Vanaf begin 2019 is er zeer regelmatig enkel een veggie dagschotel te verkrijgen. Hetzelfde geldt voor onze salades. Vandaag bestaat 50 procent van het aanbod uit vegetarische en/ of volledig plantaardige opties.

2 Het project wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de peters en meters van het project. Zij verwerven drie jaar lang een aandeel in het project en krijgen in ruil jaarlijks een pakket (natuur)lamsvlees. Het slachten en verwerken gebeurt volgens de geldende regels inzake dierenwelzijn en voedsel veiligheid. Geneesmiddelen worden tot een minimum beperkt. Hiermee wordt geprobeerd een evenwicht te vinden tussen natuurbehoud en dierenwelzijn. Naast het aandeelhouder schap haalt Natuurpunt een deel van de inkomsten voor het project uit de verkoop van dieren voor de fokkerij. Dit biedt hen de mogelijkheid om nieuwe dieren van andere bloedlijnen in te kopen en de kudde gezond te houden..

Indicatoren

• Het aanbod van de lunch- en avondcate ring voor artiesten en personeel is in over eenstemming met het LEF-principe.

Wegens de impact en gevolgen van de co ronacrisis kunnen we geen relevante update van de cijfer geven.

• Waar mogelijk vervangen we dierlijke zuivel door plantaardige alternatieven.

• We bieden steeds de mogelijkheid om een vegetarisch of veganistisch gerecht te be stellen, zowel aan ons publiek en personeel, als aan de artiesten.

•BEREIKTWevolgen het LEF-principe in het aan koopbeleid van de horeca.

• Kunstencentrum VIERNULVIER gaat heel bewust om met het aankoopbeleid, waar door er zo goed als geen voedselover schotten zijn. Zijn er toch overschotten, dan verdelen we die onder het eigen perso neel. Blijft er dan toch nog eten over, dan wordt het aangeboden via de Too Good To Go-app of zorgen sociale organisaties er voor dat het bij de juiste personen terecht komt.

• We streven naar een 50/50-verhouding wat betreft vlees en veggie in de dagscho tels van het VIERNULVIER Café.

Duurzaamheidsagenda

10

• De eigen catering op publieksevents is 100 procent vegetarisch en vaak voor meer dan 50 procent veganistisch. Ook 2 van onze 3 cateringpartners (Atelier M en Pieter Jan Lint) volgen dezelfde filosofie.

• Vanaf het seizoen 2021-2022 is de arties ten- én personeelscatering volledig vege tarisch (en regelmatig veganistisch). Dit loopt goed, al gebiedt de eerlijkheid ons te zeggen dat er door COVID-19 niet evenveel artiestencaterings zijn geweest als in een ‘normaal’ jaar. In 2021 was er slechts één artiest die buitenshuis ‘zijn vlees’ ging halen.

© Michiel Devijver

• In het VIERNULVIER Café bieden we koffie, thee, suiker, koekjes, fruitsappen, rum, icetea en honing met het fair trade label aan.

• Sinds seizoen 2021-2022 bieden we enkel nog een vegetarische (en regelmatig zelfs veganistische) dagschotel aan. We kiezen er momenteel niet voor om vlees als extra betalende optie aan te bieden, en krijgen hier weinig tot geen commentaar op.

• Via nudging verleiden we de klant tot een meer duurzame keuze door bijvoorbeeld op de menuborden de veggie-gerechten als eerste te vermelden. De keukenploeg gebruikt bijvoorbeeld vegan cashew-kaas in plaats van reguliere kaas. We bieden een dagschotel met vlees aan, maar communi ceren dit niet expliciet naar de klanten.

• Kunstencentrum VIERNULVIER is aange sloten bij Too Good To Go, waardoor we de voedseloverschotten bij sluitingsuur kunnen aanbieden aan geïnteresseerden die inteke nen via de app.

•NIEUWWeexperimenteren met Bokashi, een Japanse manier van composteren. Bokashi betekent letterlijk “goed gefermenteerd organisch materiaal”. Deze techniek cre eert voedingsrijk materiaal voor de bodem zonder de slechte geuren die vaak ont staan tijdens het composteren. Hierdoor hopen we een deel van ons organisch afval om te vormen tot meststof voor onze ei gen planten, in plaats van het af te voeren via de GFT-ophaling.

•LOPENDWezoeken

• We installeren een kweekfarm voor mi cro-groenten, zodat we die niet meer hoeven aan te kopen. Dit zorgt voor heel wat minder verpakkingsafval. Het vraagt wel heel wat extra onderhoudswerk, wat niet altijd evident is voor een zeer druk bevraagde keukenploeg.

• We verbeteren de voedselongeletterdheid bij onze klanten: we bieden vlees als second best option aan en geven informatie over duurzame productie, eerlijke handel en min der afval. Dit is een arbeidsintensief proces waar we stapsgewijs vooruitgang in boeken. Het communicatieteam is al druk bevraagd om te communiceren over het programma, waardoor dit niet altijd prioriteit krijgt. Het blijft wel op de agenda staan.

naar lokaal gekweekte alterna tieven voor producten die veel kilometers afleggen (quinoa, kikkererwten). Deze zoektocht is verre van evident. De lokale kweek en vooral het drogen en bewaren van bepaalde zuiderse granen en peul vruchten, staat nog in de kinderschoenen, maar wordt op de voet gevolgd door ons en door onze leveranciers.

11

• We onderzoeken de mogelijkheid om ook rijst en quinoa fair trade aan te kopen. Hier gaat het om een afweging tussen fair trade en lokale biologische producten. Dit blijft een afweging die we regelmatig weer op tafel gooien.

Vandaag komen zo goed als alle negen tig werknemers van Kunstencentrum VIERNULVIER met het openbaar vervoer of de fiets naar het werk. Aangezien De Vooruit centraal gelegen is, zijn we vlot be reikbaar met het openbaar vervoer. Slechts enkelen komen met de auto naar het werk. Deze keuze hangt samen met hun woonplaats en functie (avond- en nachtwerk). Het spreekt voor zich dat woon-werkver keer zoveel mogelijk met de fiets of met het openbaar vervoer gebeurt. Hier geeft Kunstencentrum VIERNULVIER ook de voorkeur aan. Het is evenwel de verant woordelijkheid van de medewerker zelf om hier op een bewuste manier mee om te gaan. Wanneer de auto noodzakelijk is omwille van de moeilijke bereikbaarheid, dan wordt voor zien in een vergoeding. Voor werkmeetings is een verplaatsing vaak niet nodig. De gezondheidscrisis ver plichtte ons regelmatig tot thuiswerk, en heeft bewezen dat er verschillende techno logische oplossingen zijn om te overleggen.

Kunstencentrum VIERNULVIER voorziet mo gelijkheden om te werken via Google Meet, Google Hangouts, Skype,... We kiezen er bewust voor om geen eigen wagenpark te voorzien. We werken samen met het deelautosysteem Cambio voor het professionele gebruik van bakfietsen of – uit noodzaak – het huren van een (bestel)wa gen. Daarnaast doen we een beroep op lokale fietskoeriers voor het leveren van catering op locatie, het bezorgen van pakketjes,... Indien de eigen wagen toch gebruikt wordt, krijgt men een kilometervergoeding volgens de wettelijke bepalingen. We zetten verder in op een radicaal internationaal mobiliteitsplan en vragen aan het betrokken personeel van Kunstencentrum VIERNULVIER om de trein als reismiddel te gebruiken voor Europese bestemmingen. Werkreizen zijn per definitie verplaatsingen die personeelsleden maken binnen hun op dracht. We stellen volgende maatregelen en principes voorop: • Met de trein / bus naar ‘groene steden’. Groene steden zijn steden die vanuit Gent met de bus of per trein in minder dan zes uur bereikbaar zijn, of die niet trager per trein dan per vliegtuig te bereiken zijn. Reken hiervoor de duur van een vlucht plus twee uur of de standaardduur van de rit naar de luchthaven + inchecktijd + trans fertijd. Bij het boeken van een reis naar één van deze groene steden, wordt het vliegtuig niet langer gebruikt (behouden overmacht).

Een niet-limitatieve opsomming van groene steden: Amsterdam, Ashford, Birmingham, Bonn, Bordeaux, Brighton, Bristol, Cambridge, Cardiff, Dortmund, Düsseldorf, Egmond aan Zee, Frankfurt, Grenoble, Groningen, Heidelberg, Keulen, Leeds, Londen, Luxemburg, Lyon, Mainz, Marseille, Metz, Montpellier, Nancy, Nantes, Oxford, Parijs, Reims, Rennes, Sheffield, Southampton, Straatsburg, Stuttgart, York,…

12 actie 2: MOBILITEIT

“De rol voor cultuur ligt in het scheppen van ruimte voor verbeelding, reflectie en publieke dialoog, experimenten en praktij ken van transitie.” Eva Peeters, Greentrack Gent Naar bezoekers toe communiceren we voor al hoe De Vooruit te bereiken is volgens het STOP-principe: stappen, trappen, openbaar vervoer, privévervoer. Aan bezoekers die met de wagen komen, geven we enkel mee dat De Vooruit binnen de LEZ-zone ligt en dat er kan geparkeerd worden in de ondergrondse par king. De meeste bezoekers komen echter te voet, met de fiets en/of het openbaar vervoer.

• Met de trein / bus naar ‘oranje steden’. Oranje steden zijn steden die per trein op maximum acht uur te bereiken zijn. Bij zulke bestemmingen genieten trein of bus de voorkeur. Zo schuiven we duurzamere vervoersmiddelen als evidente keuze naar Eenvoor.niet-limitatieve

© Michiel Devijver

een overzichtskaart: download hier de pdf of check Google Maps.

• Het vliegverkeer werd serieus hertekend door de COVID-19-crisis én door onze am bities uit 2020 en 2021. We kozen ervoor om vanaf 2021 niet meer naar steden te vliegen die binnen een werkdag per trein te bereiken zijn. Ook de vluchten voor het artistieke team (6 teamleden) worden beperkt. In 2021 werden twee vluchten genomen in het kader van het artistieke programma en Europese partnerprojec ten. We rekenen de heen- en terugvlucht als één vlucht. We werken sinds enige tijd actief samen met internationale partners en kunste naars voor een gedeelde prospectie en programmatie. Straks meer daarover.

13

opsomming van oranje steden: Aix-en-Provence, Basel, Berlijn, Bern, Bremen, Durham, Freiburg, Fribourg, Genève, Göttingen, Hamburg, Hannover, Karlsruhe, Lausanne, Leipzig, München, New Castle, Nice, Nuremberg, Toulouse, Twente, KunstenpuntZürich,…maakte

• We voorzien telkens CO₂-compensatie voor vliegreizen. Voor elke vliegreis reke nen we een bijdrage aan op het budget, evenredig met de uitgestoten hoeveelheid

• Kunstencentrum VIERNULVIER investeert verder in zowel (technisch) personeel als materiaal voor het hosten van online events.

• We willen actiever inzetten op de be wustmaking van kunstenaars, partners, publiek en personeel over het thema ener giezuinigheid. Een leefbare toekomst zal niet alleen afhangen van het gebruik van hernieuwbare energie, maar betekent ook echt een drastisch vermindering van ons energieverbruik. We kunnen ons huidige verbruik namelijk niet dekken met 100 procent hernieuwbare energie. We moeten met zijn allen minder energie gaan verbrui

•LOPENDWezetten

verder in op langdurige samen werkingen met internationale kunstenaars. We nodigen ze uit om, naast het pro grammeren van een voorstelling, ook voor langere periodes projecten op te zetten en verbindingen te creëren met lokale parti cipanten. In 2022 werken we o.a. samen met Amanda Piña (Chile/Mexico/Wenen), MOTUS (Italië) en studenten van KASK School of Arts.

• We werken verder aan een strategie om het gesprek met onze partners aan te gaan. Heel wat partners organiseren events (concerten, fuiven, congressen,...) met internationale muzikanten, dj’s of gastsprekers in De Vooruit. Bepaalde partners zoals Democrazy zetten al jaren enorm in op duurzaamheid.

ARTISTIEKE PRAKTIJK

Duurzaamheidsagenda

14 CO₂. Met die bijdrage wordt een CO₂verlaging in een klimaatproject gereali Ookseerd.kunstenaars verzoeken we om zoveel mogelijk te kiezen voor de duurzaamste verplaatsingsmanier. Agenda’s, thuissitu aties en geografische locaties maken dat echter niet altijd mogelijk. Kunstencentrum VIERNULVIER monitort vanaf januari 2021 het aantal vliegtuigreizen die kunstenaars en hun crew maken. Hiermee bedoelen we de vluchten die gemaakt worden voor het artistieke programma van Kunstencentrum VIERNULVIER, niet de vluchten voor ver huur- of netwerkactiviteiten door derden. Gezien de impact en naweeën van de COVID19-crisis, zullen we deze cijfers enkele jaren bijhouden en daarna pas conclusies trekken. De cijfers van de afgelopen periode zullen namelijk een vertekend beeld te geven.

• Kunstencentrum VIERNULVIER enga geert zich om een netwerk te ontwikkelen van kunstenorganisaties die geïnteres seerd zijn in meer solidariteit en duurzame samenwerkingen, om zo de onderlinge con currentie en de ecologische voetafdruk te verminderen. We gaan hiervoor in gesprek met Greentrack en Kunstenpunt om te bekijken hoe we dit kunnen implementeren in de werking van een aantal huizen.

15 ken. Het communicatieteam zal hier in de loop van 2022 verder rond werken.

• We investeren in ‘Artist at Homeresidencies’. Kunstenaars worden onder steund om in hun thuisland te werken en er worden online momenten voorzien om dit onderzoek met het publiek te delen.

Christophe Meierhans is vanaf 2022 de eerste activist in residentie in De Vooruit. De Zwitserse kunstenaar-activist zal als een wesp aanwezig zijn: tijdens het binnen- en buitenvliegen zal hij af en toe een stevige steek uitdelen om ons bij de les te houden. Vanuit het project THE GOOD LIFE zal hij de komende jaren kleine en gro tere ingrepen doen in het programma en de algemene werking van Kunstencentrum VIERNULVIER. Meierhans zal dit doen op inhoudelijk, artistiek en dramaturgisch vlak.

• Als we in het kader van verbouwingen een nieuwe samenwerking starten met aan nemers, nemen we steeds in het bestek op dat onze voorkeur uitgaat naar een zo duurzaam mogelijk transport. We geven bijvoorbeeld aan dat vervoer over water gewenst is wat betreft het wegvoeren van puin of het aanleveren van werfmateriaal.

• We werken samen met een aantal Europese partners om kunstenaars lokaal te ondersteunen bij het creëren van nieuw werk, en ze daarna voor een langere pe riode naar Europa te halen om ermee te touren. Momenteel is dit al het geval voor een aantal Braziliaanse gezelschappen.

• We installeerden ook een vaste lichtset in de Concertzaal. Dit spaart zeer veel trans port en opbouw- en afbraakwerk uit voor en na events.

• We werken verder het idee van financiële incentives uit, zoals het slechts gedeeltelijk terugbetalen van niet-ecologische ver plaatsingen en de volledige restitutie van duurzame alternatieven.

• Het artistieke team krijgt in 2022 een li

DUURZAME •BEREIKTSTIMULERENVERVOERSKEUZESSindsjuni2013beschikkenweover

• We hebben een vaste geluidsset voor feesten en concerten in de Concertzaal geïnstalleerd. Naast een grote tijdswinst en een verminderde slijtage van technische infrastructuur, willen we zo het vracht wagentransport voor Kunstencentrum VIERNULVIER met ongeveer 6000 km te verminderen.

•LOPENDWevoorzien lockers voor plooifietsen van publiek, artiesten en personeel.

• We beschikken over een abonnement voor het autodeelsysteem Cambio, voor het professionele gebruik van een bakfiets en auto door personeelsleden.

•NIEUWKunstenaar

een overdekte fietsenstalling voor bezoekers en personeel.

16

• We bouwen de komende jaren aan een internationaal netwerk van collega’s (pro grammatoren en kunstenaars) die voor ons prospecteren op de locatie waar zij wonen en werken. Hierdoor vliegen wij minder.

•BEREIKTReizen naar bestemmingen die op minder dan zes uur bereikbaar zijn per bus/trein, gebeuren niet meer per vliegtuig.

• Kunstencentrum VIERNULVIER onder zoekt meer mogelijkheden om het fietsge bruik maximaal te stimuleren.

ONTMOEDIGEN AUTOGEBRUIK

• We gaan met partners het gesprek aan over vliegreizen. Heel wat van onze pro grammatie wordt door externe partners gerealiseerd. Sommigen van hen zetten duurzaamheid soms iets minder hoog op de agenda.

miet opgelegd van 5 prospectievluchten in het kader van de eigen artistieke program matie.

• De IT-afdeling ondersteunt verschillen de videoconferentie-tools en streaming diensten, zoals Google Hangout, Skype en

•LOPENDZoom.Voorprospectiereizen en internationale vergaderingen toetsen we het duurzaam heidsaspect af ten opzichte van de meer waarde, en wordt het duurzaam reisbeleid toegepast.

• Waar mogelijk is hoogenergetisch glas in de nieuwe residentieruimtes geplaatst.

“Onze energiedoelstellingen zijn bewust ambitieus: VIERNULVIER speelt een voorbeeldrol in de cultuursector” Matthias Belpaire, coördinator Monument & Infrastructuur VIERNULVIER Kunstencentrum VIERNULVIER is ge huisvest in een beschermd monument met een netto oppervlakte van 22.500 m². Het VIERNULVIER Café functioneert als het kloppende hart ervan, en is dé ontmoetings plaats bij uitstek in Gent. Kunstencentrum VIERNULVIER heeft daarnaast meerdere theaterzalen, een grote Concertzaal, diver se studio’s waar kunstenaars werken en een grote kantoorruimte. In 2021 vonden er 408 residenties plaats en waren er 457 activitei ten, waarvan 80 gestreamd. Om ons gebouw verder duurzaam te renove ren en restaureren, is er het lopende restauratieplan Meerjarenpremieovereenkomst (MPO), een plan dat gestart is in 2020 en loopt tot 2034. De focus ligt vooral op de restauratie van het monument om verdere schade te voorkomen. De voorbije jaren werden aan Kunstencentrum VIERNULVIER ook subsidies toegekend van uit Fonds Culturele Infrastructuur (FoCI) voor het uitvoeren van energiebesparende maatregelen. Meer details hierover kan je ver derop lezen. Daarnaast is er een nieuw plan in opmaak waarin alle mogelijke infrastructurele ingrepen worden opgelijst. In dat plan staan veel gewenste ingrepen met als uitgangspunt het verbeteren van het energetische verbruik en een zo duurzaam mogelijk beleid. Dit plan heeft nog geen naam en is nog in opmaak. Alle teams binnen Kunstencentrum VIERNULVIER geven daarvoor hun input. Duurzaamheid en de klimaatdoelstellingen blijven de komende jaren fundamentele voor waarden bij het beheer, de renovatie en de restauratie van ons gebouw. Alle aangekochte materiaal is duurzaam en gelabeld. Tot slot im plementeert Kunstencentrum VIERNULVIER in de mate van het mogelijke meer groen in, op en rond het gebouw. Duurzaamheidsagenda KUNSTENCENTRUM VIERNULVIER: DYNAMISCHE KUNSTINSTELLING IN EEN PERFORMANT GEBOUW

17 actie 3: GEBOUW & INFRASTRUCTUUR

• Er is een volledig nieuwe keuken geïnstal leerd voor het VIERNULVIER Café én de artiestencatering, met financiële steun van het Europese Interreg-programma. Die keuken is zeer energiezuinig: zowel de luchtverversing, de wasstraat als de keuze

• Een visienota ventilatie is ontwikkeld.

• In het VIERNULVIER Café is dubbelglas geplaatst (via ESCO Energent).

• De trekkenwand is vernieuwd door middel van gerecupereerde lieren (motoren voor de trekken), wat vrij uniek is in België. De gerecupereerde lieren werden afgebroken in Nederland. Ze zijn gereviseerd en vol doen aan de hoogste eisen.

• De ventilatiegroep van het VIERNULVIER Café is vervangen. Deze was eerder ge dimensioneerd op rokers en kon niet ge stuurd worden op CO₂ en temperatuur.

• De fietsenstalling is geoptimaliseerd om meer en betere plaatsen voor bezoekers te kunnen aanbieden. De ruimte werd aan trekkelijker en de capaciteit verhoogd.

•BEREIKTHetMasterplan 2013-2019 is uitgevoerd, à €4,5 miljoen in vijf loten: Terras, Coop, Concertzaal en Snoepwinkel / ‘voorbouw’ (zie verder).

Veel ingrepen zijn deels energetische ingre pen, maar soms ook infrastructureel. We verwijzen waar nodig naar de juiste actie.

• We voeren de restauratiefase via de Meerjarenpremieovereenkomst (MPO) uit vanaf 2020 tot en met 2034 in vijf fasen. De einddatum van de laatste fase is nog niet gekend, maar de uiterste einddatum is dus 2034. Deze MPO dient als kapstok om verschillende ingrepen versneld uit te voe ren en te bundelen. We koppelen hieraan heel wat ingrepen, goedgekeurd door FoCI (zie verder).

6 We plaatsen dubbele beglazing in nieu we residentie door middel van een voorzetwand in glas, en dat omwille van het beschermd deel van het monument; (deels uitgevoerd)

4 We voorzien een algemene relighting. Kunstencentrum VIERNULVIER is al een hele tijd bezig met het plaatsen van led-verlichting, en dit vooral in de ver bouwde delen. Subsidies maken het ons mogelijk om dat proces te versnellen voor het grootste deel van het monu ment; (deels uitgevoerd)

• We gebruiken eco-verfsystemen, zowel op waterbasis als op basis van het groenlabel.

• We maken een masterplan 2050 op voor het gebouw, waarin we een richtinggeven de toekomstvisie met duidelijke beleidskeu zes uitschrijven.

8 We voorzien isolatie tijdens de geplan de werken van het MPO (eerste fase). (werken zijn gepland in 2021, samen met de restauratiewerken)

• Alle enkelglas is vervangen door dun dub belglas, kieren en openingen zijn wegge werkt en waar mogelijk – want er zijn veel beperkingen – is dakisolatie aangebracht en zijn koepels vervangen door een ener gievriendelijkere variant. Het vervangen van een koepel heeft al onmiddellijk een merkbare invloed: de radiatoren werden meteen ingesteld op een lagere tempera tuur, omdat het anders ‘te warm’ werd in een

•LOPENDruimte.Wevoeren

Kunstencentrum VIERNULVIER be schikt over drie stookplaatsen waarbin nen zeven stookketels staan. We ver binden die met elkaar, vervangen oude elementen, voegen nieuwe energiebron nen toe, koppelen sanitair af en zorgen zo voor een grote daling van overbodig energieverbruik; (uitvoering in 20212022)

• Er is een groendak op de Coop geïnstal leerd, bomen op het VIERNULVIER Terras, een boom op terras van de Coop, een torentuin op het VIERNULVIER Terras, groenwanden in de Coop, planten in de kantoren en in het VIERNULVIER Café.

18 van kooktoestellen leveren een minimale vervuiling op.

5 We optimaliseren koudeproductie en -distributie; (uitvoering in 2021-2022)

• We sturen de temperaturen meer en stem men beter af op het gebruik dan vroeger. Voor een nog betere sturing investeren we in een nieuw gebouwbeheersysteem (zie aanvraag FoCI 2017).

• We voeren de goedgekeurde FoCIaanvraag 2017 uit. De uitvoering is voor zien tussen 2017-2023. 1 We lichten het bestaande gebouwbe heersysteem (GBS) door en updaten waar nodig. Door een betere sturing van de technieken streven we naar een substantieel verbeterd energieverbruik. Dat is gekoppeld aan de volgende vier beschreven maatregelen, inclusief inter ne benchmarking; (uitvoering in 2021) 2 We optimaliseren de stookplaatsen.

7 We onderzoeken of twee groenwan den in de Snoepwinkel een meerwaarde hebben op ecologisch én verantwoord financieel vlak; (nog te bespreken)

het Masterplan energie uit (zie Actieplan 2021). .

• We vervangen de stookketels.

3 We vervangen de ventilatiegroep van het VIERNULVIER Café. Deze groep is destijds ontworpen voor een café met rokers en voldoet niet aan de nieuwe normen, zonder rokers dus. Een opti malisatie is aan de orde, gekoppeld aan maatregelen van het GBS; (uitgevoerd)

5 We pakken een algemene relighting aan. Kunstencentrum VIERNULVIER is al een hele tijd bezig met het plaatsen van led-verlichting, en dit vooral in de verbouwde delen. Subsidies maken het ons mogelijk om dit proces te versnellen voor het grootste deel van het monu ment. Deze FoCI-aanvraag bevat re lighting voor grotere ruimtes, terwijl de

LOPEND / NIEUW

2 We vervangen de ijswatermachine (koelgroep). In de eerste FoCI-aanvraag stond de optimalisatie van de stu ring van de koelgroep al genoteerd. Ondertussen blijkt dat die koelgroep niet meer up-to-date is en best kan vervangen worden door een koelgroep (vierpijps warmtepomp) met warmtete rugwinning; (uitvoering in 2021-2022)

• Isolatie voor premiedossiers 2, 3 en 4 (MPO);

• Ventilatie optimaliseren, vernieuwen, updaten van de Balzaal en Domzaal;

4 We voorzien energiemonitoring, nodig voor de automatisatie en regeling van alle bestaande en nieuwe installaties. Vanuit deze gegevens kan de sturing verfijnd en het energieverbruik geopti maliseerd worden; (uitvoering in 2021)

• We voeren de goedgekeurde FoCIaanvraag 2020 uit. De uitvoering is voor zien tussen 2021-2026.

• Relighting podium technische verlichting Concertzaal.

• Dubbele beglazing in het schrijnwerk voor premiedossiers 2, 3 en 4 (MPO);

1 We voorzien zonwering voor de Coop-kantoren. De kantoren van Kunstencentrum VIERNULVIER huizen deels in een oud gebouw met daarbo venop een extra verdieping. Het geheel vormt een volledig open constructie. Daardoor is de temperatuurregeling moeilijk beheersbaar en vooral in de zomerperiode niet werkbaar. In plaats van een airco te installeren, kiest VIERNULVIER ervoor om de oorzaak aan te pakken en een zonwering te plaatsen;

3 We installeren dubbele beglazing in de achterbouw, in het kader van het pre miedossier 1 van het MPO. Binnen de mogelijkheden van een beschermd mo nument wordt het enkel glas vervangen door dubbel glas; (uitvoering in 20212022)

• We zoeken naar nieuwe subsidiëring voor onderstaande acties op het gebied van optimalisatie. We onderzoeken vooraf de noodzaak en financiële haalbaarheid.

19

DevijverMichiel©

6 We voorzien ook specifieke podi um-technische relighting. Zo willen we het elektriciteitsverbruik verminderen door een deel van het (geen)vanVIERNULVIER-lichtparkKunstencentrumomtezettenconventioneel(hoofdzakelijkhalolichtnaarduurzamerevarianten; uitvoering in 2020 en daaropvolgen de jaren)

vorige aanvraag vooral over algemene verlichting in kleinere ruimtes en gangen ging.

7 We optimaliseren de ventilatie. Een groot aantal van de bestaande lucht groepen kunnen we niet optimaal sturen in functie van hun verbruik. Daarnaast ontbreken er essentiële onderdelen in sommige luchtgroepen zodat bijvoor beeld verse lucht niet eerst wordt opge warmd vooraleer die in de ruimte wordt gepulseerd. (uitvoering in de loop van 2021-2023)

20

“Klimaatadaptatie is zoals het herstel van een zware, slepende zieke (in dit geval: klimaatverandering): misschien overleef je het, maar niks zal ooit nog hetzelfde zijn.

22 actie 4: ENERGIEVERBRUIK, WATERBEHEER & LUCHTEMISSIES

Ellie”Murtagh, Institute of Future Cities, University of Strathclyde Energieverbruik Het honderdjarige gebouw waarin Kunstencentrum VIERNULVIER is geves tigd, is een beschermd monument. Daardoor moeten we met heel wat beperkingen en regelgevingen rekening houden. Als tussen stap naar 2050 kiezen we vandaag op het vlak van energieverbruik zoveel mogelijk voor het optimaliseren van de huidige systemen en het gebouw. Ons doel voor 2050 is een volledige overschakeling naar fossielvrij energieverbruik of alternatieven – denk bij voorbeeld aan het warmtenet van Stad Gent. De voor- en nadelen van de aansluiting op het warmtenet van Stad Gent worden nog ver der Duurzaamonderzocht.energieverbruik

sluit deels aan bij de vorige actie. Daarbij beschreven we veel ingrepen die rechtstreeks te maken hebben met energiebesparing. Het jaarlijkse energie verbruik van Kunstencentrum VIERNULVIER vergelijken en interpreteren is sowieso heel moeilijk. Het gebruik van de zalen, de open staande deuren bij voorstellingen, het genre van de voorstelling, de bezetting van de stu dio’s: het is elk jaar zo verschillend dat verge lijken vrijwel onmogelijk is. Komt daar nog bij dat er minstens negen maanden per jaar ver bouwd wordt. Ook dat heeft eenmalig grote of kleine gevolgen voor het verbruik, zowel door ‘werf-gebruik’ als door verloren ener gie door het ‘open zijn’ van Kunstencentrum VIERNULVIER.

Kunstencentrum VIERNULVIER neemt een aantal basisprincipes in acht wat betreft duurzaam energieverbruik. Zo kiezen we er bijvoorbeeld bewust voor om geen aircondi tioning te installeren, behalve in de server lokalen. Met de hittestress in de late lente en in de zomer – als gevolg van klimaatop warming – is dat niet altijd even gemakkelijk. We zoeken daarom naar andere oplossingen: flexwerkplekken inrichten, zonwering en nachtventilatie installeren,... Die oplossingen implementeren we zowel in de studio’s, als in de kantoren en het VIERNULVIER Café. In de Theaterzaal is het wel mogelijk om het brandscherm te laten zakken. Zo kunnen we enkel het podium verwarmen in plaats van de hele zaal. Maar in een huis als De Vooruit is er een precair evenwicht tussen ‘comfort’ en ‘energiezuinig’. In de Theaterzaal klagen be zoekers bijvoorbeeld af en toe over de koude temperatuur in de zaal. Ook dansers die er optreden, vragen om voldoende hoge tempe raturen tijdens hun repetities en voorstellin gen. Dit is vaak in tegenspraak met een beter energiebeleid, dus blijft het zoeken naar een goed evenwicht. Indicatoren

Onze elektriciteit bestaat voor 100 procent uit groene en lokale stroom. De onderstaan de grafiek van ons elektriciteitsverbruik toont lichte schommelingen over een periode van zeventien jaar, evenwel zonder significan te stijgingen of dalingen.

Evolutie jaarverbruik Gas 2018 800.000 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 20042002 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2040600.0000.0000.0000 kWh versus Evolutie jaarverbruik elektriciteit m3 versus Evolutie jaarverbruik Gas

Evolutie jaarverbruik Gas 2018 De evolutie van het jaarlijkse elektriciteitsgebruik bleef sinds 2002 op hetzelfde niveau De Vooruit wordt verwarmd met gas. In de onderstaande grafiek zien we een significante daling van het jaarverbruik. De evolutie van het jaarlijkse gasverbruik toont een daling van maar liefst 26% tegenover 2002

23 800.000 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 20042002 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2040600.0000.0000.0000 kWh versus Evolutie jaarverbruik elektriciteit m3 versus Evolutie jaarverbruik Gas

• We gebruiken herbruikbare T-fix elastie ken in plaats van tape als kabelbinders;

•BEREIKTWevroegen

• We hebben een aantal bijkomende deeltel lers geïnstalleerd om het verbruik beter te monitoren. In eerste instantie betrof het de controle en beheersing van het regen water, later ook de controle van de grote energieslurpers Geleidelijk aan hebben we dit onderzoek vernauwd om de grote sluip verbruikers te kunnen detecteren en weg te werken. Sturingen en installaties zijn geoptimaliseerd (zie eerder onder FoCI).

• We hebben verlichting vervangen door ledverlichting (zie eerder onder FoCI).

in 2020 bij het Fonds Culturele Infrastructuur (FoCI) een sub sidie aan in het kader van de energiebe sparende maatregelen voor energiemo nitoring. Die monitoring is nodig voor de automatisatie en regeling van alle be staande en nieuwe installaties. Vanuit deze gegevens kunnen we de sturing verfijnen en het energieverbruik optimaliseren.

• We wijzen personeel en bezoekers erop deuren te sluiten, schakelaars uit te doen, lichten te doven na het verlaten van een ruimte,...

• We investeren in een verbeterde ergo nomie en efficiëntie bij technische op bouw en afbouw van producties, zoals karren, hijsmaterialen, videocablage via UTP (met vaste bekabeling in de za len),…

• We stellen een maximale temperatuur in voor residenten en communiceren dit op voorhand.

• Het energieverbruik voor podiumtechniek is geoptimaliseerd.

• We controleren ingestelde temperaturen in alle ruimtes en sturen bij waar nodig (in afwachting van een nieuw gebouwbeheer systeem).

• We hebben oog voor het onderhoud van installaties en optimaliseren hun werking.

• We volgen de energiemonitoring op via energieID.be. Lekken of stijgend verbruik kunnen we zo sneller opsporen.

• We hebben sensoren geïnstalleerd die op basis van beweging automatisch het licht aan- en uitschakelen in de kantoren.

• De Vooruit beschikt over zeven studior uimtes en vier presentatieplekken. Tijdens een normaal – lees: coronavrij – seizoen (september t.e.m. juni) voorzien we een be zettingsgraad van 100 procent, rekening houdend met de beschikbare middelen om de gebruikers voldoende te ondersteunen.

• We zetten videoprojectoren met led laser als lichtbron in. Die hebben niet alleen een langere levensduur en een la ger verbruik, maar behoeven ook minder onderhoud;

Die monitoring werd ook gekoppeld aan ons planningsprogramma Yesplan.

24 Duurzaamheidsagenda

•LOPENDTochkampt De Vooruit soms nog met leegstand, vooral in de periode tussen 15 juni en 15 september. Onze infrastructuur wordt in die periode niet maximaal benut. Het is niet haalbaar (vakantieplanning) en niet wenselijk (meer van hetzelfde) om die maanden in te vullen met projecten die de huidige ploeg ontwikkelt. We denken hier voor eerder aan ‘tijdelijke invullingen’ door derden. Deze piste wordt, in overleg met een aantal partnerorganisaties, verder on derzocht. In de zomer van 2021 hebben we hier voor het eerst mee geëxperimenteerd in samenwerking met o.a. Gouvernement, Platform K,...

• We gebruiken oplaadbare batterijen waar mogelijk;

• We onderzoeken de haalbaarheid en het rendement van het plaatsen van zonnepa nelen op ons gebouw. De Vooruit is echter een beschermd monument en dus geregle menteerd erfgoed. We moeten dus eerst aftoetsen of dit überhaupt kan. Wat het rendement betreft, ziet het er heel goed

• We zijn overgeschakeld op 100 procent lokale en groene energie.

• We voorzien relighting van de verschillen de podia. Kunstencentrum VIERNULVIER engageert er zich toe om de gebruikte spots voor de verschillende podia stap voor stap duurzamer te maken – die ver bruiken immers het meeste. Een klassieke theaterspot heeft een vermogen tussen 1000 en 5000 watt. Vaak kan zo’n toestel vervangen worden door een ledvariant die veel minder verbruikt. Dat veronderstelt echter een grondige aanpassing van de elektrische installaties en een grote inves tering in nieuwe spots en sturingen.

VIERNULVIER wil de organisatoren in de nightlife-zalen sterk aanmoedigen om met duurzame lichtbron nen te werken. Voor lezingen, debatten, congressen,... schakelen we volledig over op duurzame lichtbronnen. Aan bezoeken de gezelschappen willen we zo kwalitatief mogelijke alternatieven voor halogeenlicht aanbieden.

• 2024: vervangen van front- en tegenlicht voor standaardopstellingen in de Domzaal

Tijdslijn Tijdslijn energieverbruik: • 2020: energieverbruik laten dalen met 2% tegen eind 2020 (periode van 0,5 jaar) (referentiejaar 2019)

•NIEUWKunstencentrum

25 dat het wordt opgewekt. Energent is de eerste die zonnepanelen heeft aangebo den; we onderzoeken dit verder de komen de maanden.

• 2050: fossielvrij

• 2021: energieverbruik laten dalen met 4% tegen eind 2021 (periode van 1,5 jaar) (re ferentiejaar 2019)

• 2023: energieverbruik laten dalen met 20% tegen eind 2023 (periode van 2,5 jaar) (referentiejaar 2019)

Tijdslijn relighting: • 2021: exclusief gebruik van led-spots voor concerten en nightlife in de Concertzaal

• 2022: energieverbruik laten dalen met 15% tegen eind 2022 (periode van 2,5 jaar) (referentiejaar 2019)

• 2021: aanpassen van de elektrische instal latie en dimmers in de Theaterzaal

• 2023: vervangen van front- en tegen licht voor standaardopstellingen in de Theaterzaal

• eind 2022: exclusief gebruik van led-spots voor concerten en nightlife in de Balzaal

• Er zijn twee tanks voor regenwaterre cuperatie. De ene bevindt zich onder de overdekte fietsenstalling, kan 25.000 liter bevatten en is geplaatst in 2013. Voor de tweede tank, die zich onder de Snoepwinkel bevindt, maken we gebruik van een bestaande kelder. Deze tweede tank is voorzien van een (zwembad)folie en kan circa 20.000 liter bevatten. Hij is in gebruik sinds 2019. De oppervlakte van het dak dat afwatert naar de regenwa terputten, bedraagt 468 + 613 m² (1081 m²). De totale dakoppervlakte is 3085 m², exclusief het VIERNULVIER Terras (345 m²) (zie onder Actie 1) .

Duurzaamheidsagenda

• Er is geen overloop naar de rivier de Schelde vanuit De Vooruit. Het inge zamelde water pompen we op naar de Lammerstraat. Recent werd ook het water van de Parijsberg mee ingezameld via onze pompput, waardoor het niet meer in de Schelde terechtkomt, maar in de riolering van de Lammerstraat. Een mooie samen werking met Farys.

Op basis van de grafieken kunnen we een heel gekleurd beeld van ons waterbeleid geven: van een hele positieve tot een nega tieve evolutie, afhankelijk van het referentie jaar. Zo zijn er jaren waarin Kunstencentrum VIERNULVIER heel wat stadswater verbruikt omdat we voor bijvoorbeeld een artistiek project een zwembad op scène vullen. Of een jaar waarin we de regenwaterputten op het VIERNULVIER Terras vullen met stadswater omdat er bij de installatie van die putten een constructiefout blijkt te zijn. Het is wel duide lijk dat we met de nieuwe regenwaterput in de Snoepwinkel duidelijk winst boeken en besparen op onze waterfactuur. Wegens COVID-19 konden we geen duidelijk beeld scheppen van het waterverbruik bin nen De Vooruit. Deze cijfers zijn dan ook niet opgenomen.

26

•BEREIKTDetoiletten van het VIERNULVIER Café en de Concertzaal zijn de meest gebruikte. Zo werkt Kunstencentrum VIERNULVIER al enkele jaren met semi-droge urinoirs. Biochemische filters in deze droge urinoirs laten toe dat ze geheel autonoom – zonder spoelwater – kunnen werken. Dit heeft een enorm positieve impact op het milieu. De urinoirs beschouwen we als semi-droog, omdat er een timer is geplaatst waardoor de urinoirs automatisch periodiek volgens de instellingen worden gespoeld.

Waterbeheer

• Sinds enige tijd werkt de poetsploeg van Kunstencentrum VIERNULVIER met een schrob-zuigmachine (capaciteit: 40 liter) in plaats van alles handmatig te dweilen. Dit zorgt voor een veel lager waterverbruik. Zeker bij grotere oppervlaktes, zoals de Concertzaal en de Balzaal, liepen de vier kante meters en bijhorend waterverbruik snel op.

actie 5: AANKOOPMATERIAALBELEID&

WeLOPENDbestellen

•omdat:Wewillen zicht krijgen op alle waterafvoer binnen VIERNULVIER;

• Het kookwater van pasta wordt in de keu ken meerdere malen gebruikt.

een studie over de riolering,

“Graag leid ik jullie naar het fascinerend pad van de ‘Filthy intimacy’: de intieme relatie tussen onszelf en de vervuilde omgeving. We moeten het idee opgeven dat ons lichaam een zuiver en gesloten geheel vormt. Als we cola drinken drinken we ook plastic, kapitalisme, verpakking en vervuiling,…” Gosie Vervloessem, kunstenaar Kunstencentrum VIERNULVIER streeft naar een duurzaam aankoopbeleid op het vlak van bureaumateriaal, technisch materiaal, drukwerk,... Zo kiezen we bij de aankoop van bureaumateriaal voor heel wat producten op basis van FSC-materiaal of gerecycleerd plastic. We streven ook steeds meer naar hergebruik, door bijvoorbeeld producten met hervulbare patronen in het aanbod op te nemen. Voor het drukken van flyers en affi ches kiezen we bewust voor het gebruik van FSC-papier. We beperken bovendien onze papieren campagnes.

• We onderzoeken verder hoe we de CO₂voetafdruk formaliseren volgens ISO 14064. Hiervoor winnen we extern infor matie in.

We plaatsen de printers in huis ook bewust op de kelderverdieping, zodat printen geen evidente keuze is en het personeel twee keer nadenkt vooraleer te printen. We houden steeds meer afvalstromen uit de restfractie.

Zowel zachte als harde plastics en organisch afval worden apart ingezameld. We sorteren afval selectief in vier containers: PMD, restfractie, papier en organisch afval. Sinds kort worden oude vetten en oliën ook apart opgehaald.

• We willen zicht krijgen op de staat van deze riolering (te herstellen? verlies?);

• Om de CO₂-emissies sterk te reduceren, moet de klimaatdoelstelling binnen al onze werkterreinen verankerd worden. De ko mende tijd gaan we hier actiever mee aan de slag binnen de diverse teams.

27

• We onderzoeken waar optimalisaties mo gelijk zijn, vooral door afkoppeling van het regenwater waar mogelijk. Wie weet zijn er ook andere manieren van zuivering of recuperatie. De studie loopt van december 2020 tot eind februari 2021. Aansluitend loopt het verdere onderzoek en beslissen we tot welke acties we overgaan.

•LOPENDSpecifiek voor de schoonmaak van het sanitair onderzoeken we of het mogelijk is om te werken met enzymatische schoon maakmiddelen.

• De Snoepwinkel is circulair opgebouwd.

• We rollen de inzameling van organisch afval verder uit. Vanaf 2021 worden de keukenresten afgevoerd en verwerkt in een biovergistingsinstallatie.

• We werken enkel nog met ecologische inkten voor alle drukwerk.

•NIEUWInhet seizoen 2021-2022 onderzoeken we verder de mogelijkheden van circulair aankopen.

van 2019 zijn we voor eigen events overgeschakeld op het gebruik van herbruikbare bekers. Sinds begin 2020 is het door de Vlaamse overheid opgelegd om op alle events met herbruik bare bekers te werken. Kunstencentrum VIERNULVIER werkt hiervoor samen met een externe partner die de bekers levert, ophaalt en afwast. We hebben gekozen voor een partner die zo dicht mogelijk bij De Vooruit gevestigd is, om zoveel moge lijk overbodige kilometers te voorkomen. We hebben even overwogen om het hele proces in eigen handen te nemen, maar dat bleek uiteindelijk logistiek en financieel niet mogelijk te zijn.

• Duurzaamheidscriteria spelen mee bij de aankoop van bureaumateriaal, meubilair,... Het is echter nog niet altijd de doorslag gevende factor, en af en toe gaan we de mist in. Dit willen we in de toekomst weer scherpstellen.

• We blijven zoeken naar alternatieven voor het wegwerpmateriaal dat muzikanten op het podium gebruiken. Met name in de Concertzaal willen we – omwille van vei ligheidsredenen – voorkomen dat arties ten de gratis flesjes vanuit de backstage mee de zaal in nemen. Dit beschouwen we echter als een kleiner probleem, want de grootste milieuwinst halen we in die zaal uiteraard zelf via de herbruikbare bekers.•

• Als schoonmaakproducten gebruiken we de Green Care-producten van Werner & Mertz Professional. Deze producten heb ben een cradle-to-cradle Gold-certificaat.

28 Duurzaamheidsagenda

• We voorzien herbruikbare bekers en afbreekbare rietjes. Heel af en toe ver schijnen er nog overschotten plastic wegwerpbekers in de keuken van de Coopkantoren. Op termijn gaan die er allemaal uit.

•BEREIKTIndeloop

• In de keuken van de kantoren gebruiken personeelsleden en bezoekers keramieken koffiekopjes.

• In 2018 gebruikten we in totaal 500.000 wegwerpbekers tijdens events. Door de omschakeling naar herbruikbare bekers valt dit verbruik volledig weg. Deze om schakeling gebeurde op 1 januari 2020.

Kunstencentrum VIERNULVIER polst tijdens sollicitatiegesprekken heel bewust naar de voeling met duurzaamheid in de brede zin van het woord. Aangezien het deel uitmaakt van het DNA van de organisatie, is het een be langrijke parameter in het personeelsbeleid. Het is echter geen beslissende factor, en bij bepaalde jobs is dit ook iets minder van tel dan bij andere.

Eric Temmerman, voormalig directeur Kunstencentrum VIERNULVIER In Kunstencentrum VIERNULVIER werken 90 mensen (waarvan 77 voltijdsequivalen ten). Kunstencentrum VIERNULVIER wil een betrokken en zorgzame werkgever zijn en een inspirerende en stimulerende werkomgeving creëren, waarin naast resultaten ook men sen centraal staan. We willen dat iedereen zich welkom voelt en streven daarom naar een zo hoog mogelijke toegankelijkheid en inclusie. Dit geldt zowel voor het personeel en de kunstenaars die De Vooruit betreden, als ons publiek. Daarom werken we momen teel verder aan het diversiteits-, inclusie- en zorgbeleid. Een aantal aspecten hiervan zijn afgerond en terug te vinden op vooruit.be.

Duurzaamheidsagenda

29 actie 6: WERKEN IN VIERNULVIER

•LOPENDWebieden het Vooruit Café en de keu ken aan als sociale tewerkstellingsplek. Sinds september 2021 is er een chef aan het werk via het Artikel 60 statuut van het OCMW. Wissam Alakeyleh werkt de laatste 6 maanden van zijn traject in De Vooruit af. Oorspronkelijk enkel ingescha keld in de personeelscatering, liet hij al snel zien dat zijn kwaliteiten dit ruimschoots overstegen. Intussen is hij onmisbaar ge worden voor de algemene keukenwerking. Deze samenwerking met het OCMW kent hopelijk een vervolg in 2022.

“De medewerkers van VIERNULVIER zijn erin geslaagd een in 1982 nog vervallen en afgeschreven oud gebouw om te tove ren tot één van de meest gewaardeerde kunstencentra van Vlaanderen.”

Eind december 2021 ontvingen we ook onze eerste stagiair in de keuken. Mohamad Alibrahim werkte drie weken bij ons in het kader van zijn stage aan het CVO-Brussel, Campus COOVI. Ook korte stages zijn er varingen die we in de horecawerking van Kunstencentrum VIERNULVIER willen blijven inbedden.

30 TOT DuurzameSLOTveranderingen

DevijverMichiel©

gaan traag en zijn vaak moeilijk. Het is een werk van lange adem waarbij we meestal niet meteen resultaat zien. Daarom vraagt het moed en hoop om vol te houden. We moeten daarbij voldoen de begrip hebben voor zij die ‘het even niet zien zitten’ of ‘nog niet mee zijn’. Ook voor Kunstencentrum VIERNULVIER blijft het voortdurend zoeken naar een evenwicht tus sen radicale ideeën en de dagdagelijkse prag matiek van een grote culturele organisatie. We wensen jullie alvast veel moed om je eigen organisatie en leven duurzamer te maken. Altijd welkom voor een babbel bij een drankje in het VIERNULVIER Café!

MET DANK AAN

Simon Allemeersch (kunstenaar), Benjamin Verdonck (kunstenaar), Gosie Vervloessem (kunstenaar), Eva Peeters (Greentrack Gent), Finn Van Dinter (Pulse Transitienetwerk), Riet Van de Velde (UGent), Nikol Wellens (Kunstenpunt), Jasper Bloemen (Glimps) en alle (ex-)mede werkers van Kunstencentrum VIERNULVIER. Een bijzondere pluim voor Sara Standaert, Johan Penson en Dominique De Braeckeleer. Met de steun van: Greentrack, Pulse Transitienetwerk, Kunstenpunt, UGent en Glimps – met de financiële steun van: de Vlaamse Overheid, Stad Gent en P&V – Kunstencentrum VIERNULVIER is EU Climate Ambassador

Kunstencentrum Sint-PietersnieuwstraatVIERNULVIER23,9000 Gent 09 267 28 followwww.vooruit.beinfo@vooruit.be20usonFacebook, Instagram, Twitter & YouTube met de financiële steun van: de Vlaamse Overheid, de Stad Gent & P&V VIERNULVIER is EU Climate Ambassador