Duurzaam Actieplan 2021

“ We are the revolution.”

Joseph Beuys

Duurzaam Actieplan 2021

INHOUDSTAFEL Dit actieplan is gebaseerd op gegevens van medio 2020.

Het geeft een stand van zaken weer en stelt een agenda voor de komende jaren voor, met de focus op 2021.

INHOUDSTAFEL

3

VOORWOORD

4

van DUURZAAMHEIDSBELEID naar ACTIE

Duurzaam: focus op leefmilieu en klimaat

Naar een actieplan

Geen eenrichtingsverkeer

Duurzaamheidsagenda

5 5 6 6 6

© Michiel Devijver

ACTIES: hoe we DUURZAME ONTWIKKELING in de ORGANISATIE IMPLEMENTEREN 8

Actie 1: food & drinks 8

Actie 2: mobiliteit 11

Actie 3: gebouw & infrastructuur 14

Actie 4: energieverbruik, waterbeheer & luchtemissies 17

Actie 5: aankoop- & materiaalbeleid 23

Actie 6: werken in Voo?uit 24 TOT SLOT

25

MET DANK AAN

26

van DUURZAAMHEIDSBELEID naar ACTIE

Maart 2020. Onze geglobaliseerde en onderling verbonden manier van leven verspreidde een pandemie over de planeet. De coronacrisis heeft een enorme impact op onze manier van leven, werken en samen zijn.

Meer dan ooit beseffen we welke invloed we hebben op onze omgeving, op de aarde, op elkaar. Net als de extreme bosbranden in Californië en Australië maakt de huidige pandemie deel uit van een groter geheel van crisissen die wijzen op de diepe transformatie die onze planeet doormaakt. De fenomenen die we nu zien zijn het gevolg van de (westerse) manier waarop wij onze planeet bewonen: een koloniale manier, met een strategie van uitbreiding, uitputting en uitbuiting.

Daarom moeten we de huidige verhoudingen en systemen niet alleen dringend aanpassen. We moeten ook onze negatieve impact verkleinen en onze positieve impact vergroten. Deze crisis zien we in Voo?uit dan ook als een momentum om de tijd te onderbreken, stil te staan, samen na te denken… en actie te ondernemen.

Kunstenaars leggen sinds jaar en dag de vinger op de wond en toonden ons allerhande toekomstscenario’s, van utopisch tot dystopisch.

Nu – en meer dan ooit – blijft het de verantwoordelijkheid van Voo?uit om dit zoveel mogelijk te faciliteren: om die kunstenaars de mogelijkheid te bieden om te onderzoeken, te creëren en te presenteren aan een publiek. Zo kunnen zij ons inspireren om aan een gedeelde, evenwichtige en rechtvaardige toekomst te bouwen. Maar wij, als kunstinstelling, moeten meer doen.

Voo?uit ziet zichzelf als een progressieve organisatie. Daarom willen we een voortrekker blijven en een nog grotere rol spelen in de omwenteling naar een ecologisch, sociaal en economisch duurzame én rechtvaardige samenleving. Meer dan ooit moeten we durven stelling nemen, onze voorbeeldfunctie als kunstinstelling expliciet opnemen en kiezen voor een systemische verandering. Dit momentum is een uitgelezen kans om radicaal te herdenken, maar ook om te bouwen op alle initiatieven waar we sinds jaar en dag bewust mee bezig zijn.

We willen voldoende tijd nemen voor reflectie, nieuwe inzichten verwerven en concrete plannen maken om duurzaam samen te leven.

We willen als Voo?uit bovendien onze positie gebruiken om impact te hebben op het beleid, zodat we ook op het politieke discours blijven wegen. Dit duurzaamheidsbeleid en bijhorende actieplan zijn daar een onderdeel van. We zien het als onze plicht om dit te doen.

We hopen hiermee ook andere cultuurhuizen te inspireren om te werken aan een beleid rond duurzaamheid en dat te koppelen aan concrete en meetbare acties.

Wij wensen je alvast een gelukkig nieuwjaar en een duurzame toekomst!

Kunstencentrum Voo?uit, Gent 1 januari 2021

© Michiel Devijver

“Kunstencentrum Voo?uit is een centraal platform in een rijk netwerk van artiesten en organisaties uit tal van sectoren.

Geïnspireerd door een turbulente wereld en een kunstensector in beweging versterkt Voo?uit de kruisbestuiving tussen de kunsten en de lokale en globale gemeenschap. We fungeren als een gastvrije ontmoetingsplek en een labo voor ontwikkeling, productie, presentatie, participatie en reflectie. Voo?uit bouwt verder op een verleden van vernieuwing en maatschappelijk engagement.” missie Kunstencentrum Voo?uit Rond 2009 speelde Voo?uit een voortrekkersrol op het gebied van duurzaamheid.

Voo?uit was een van de eerste culturele organisaties in Vlaanderen waar er actief ingezet werd op ecologie, zowel op artistiek vlak (inhoudelijke thema’s van bijvoorbeeld lezingen en debatten) als op organisatorisch en productioneel vlak (horeca, communicatie,

gebouwinfrastructuur). Voo?uit werkte actief mee aan het opstarten van het netwerk Greentrack Gent en was actief binnen het Pulse Transitienetwerk.

Anno 2020 werd Voo?uit bijgebeend en zelfs hier en daar voorbij gegaan door kleinere, meer wendbare organisaties die voor een radicalere aanpak kozen. Dat daagde ons uit om zelf een tandje bij te steken, met onder andere duurzame verbouwingen, de installatie van een ruime overdekte fietsenparking, de aanleg van een groendak, recuperatie van regenwater, het hanteren van het LEF-principe in de horeca (lokaal, ecologisch en fair trade), een groeiend vegetarisch en veganistisch aanbod in het Voo?uit Café en een eigen wagenpark te schrappen.

Toch wijzen de urgentie van de ecologische problemen en de noodzaak om zowel ons aan te passen aan dat veranderende klimaat (adaptatie) als de CO₂-uitstoot van onze samenleving drastisch te verlagen (mitigatie)

op de nood aan nog grotere inspanningen.

Voo?uit wil hierbij in de toekomst een grotere rol spelen, en meer en duidelijker sensibiliseren met en communiceren over een nieuw duurzaamheidsbeleid.

DUURZAAM: FOCUS OP LEEFMILIEU EN KLIMAAT Dit duurzaamheidsbeleid van Voo?uit focust in hoofdzaak op de impact die we hebben op het leefmilieu en klimaat. Voo?uit werkt daarnaast aan een diversiteits-, inclusieen zorgbeleid, waarbij de nadruk op het sociaal-humane ligt, en een sociaal-economisch beleid. Die drie domeinen liggen dicht bij elkaar en zijn nauw met elkaar verbonden, waarbij het duurzame telkens centraal staat.

Ondanks dat nieuwe duurzaamheidsbeleid zien we dat onze werking een belastende impact heeft op onze omgeving en het klimaat.

Voo?uit engageert zich om die negatieve impact te verlagen en te beperken. Daarom formuleren we in dit actieplan concrete acties waarbij energie-efficiëntie, overschakelen naar fossielvrij energieverbruik, hergebruik van gerecycleerd materiaal, circulaire economie, sociaal welzijn en bewustwording voorop staan.

We verlagen verder het energiegebruik in het gebouw en kiezen zo veel mogelijk voor oplossingen met een lage CO₂-uitstoot. We voldoen natuurlijk aan de huidige regelgeving maar willen nog een stap verder gaan, in samenspraak met lokale overheden en kenniscentra. We werken hiervoor samen met onder andere Greentrack Gent, UGent, Kunstenpunt, Pulse Transitienetwerk Cultuur, Jeugd & Media en Stad Gent Dienst Milieu & Klimaat.

Voo?uit werkt voor die acties zoveel mogelijk samen met lokale partners en leveranciers.

Ondertussen leven en werken we bewust, nieuwsgierig en met groot engagement in een geglobaliseerde wereld, essentieel voor ons artistiek en inhoudelijk programma. We

mogen dan wel op veel gebieden zeer lokaal werken, globale kennisdeling en artistieke uitwisseling blijven noodzakelijk.

NAAR EEN ACTIEPLAN We startten binnen Voo?uit het duurzaamheidsbeleid op met enkele interne én externe werkgroepen. In de loop van 2019 vonden verschillende brainstormsessies plaats, waarbij werknemers samen met kunstenaars Simon Allemeersch, Gosie Vervloessem en Benjamin Verdonck, en Eva Peeters van Greentrack Gent ideeën op papier zetten. Uit die sessies kwam een actieplan met concrete acties naar voor: het Voo?uit Duurzaam Actieplan.

De verschillende teams van Voo?uit kregen de opdracht dit actieplan te integreren in hun dagdagelijkse werking. Voor een concrete opvolging beschikken we over enkele instrumenten: • een continue aftoetsing met de graadmeter, een intern meetinstrument met jaarlijkse doelstellingen voor de hele Voo?uit-werking. Zo wordt duurzaamheid als beleidskeuze naar voren geschoven en structureel geïmplementeerd in de werking.

• een driemaandelijks aftoetsing met de volledige personeelsploeg en onze stakeholders: publiek, artiesten, partners,…

• een jaarlijkse update van het duurzaamheidsbeleid, door doelen bij te sturen of nieuwe ideeën, voorstellen en doelstellingen toe te voegen.

GEEN EENRICHTINGSVERKEER Om als kunstinstelling onze duurzame inspanningen kenbaar te maken, rekenen we op de impact van onze (digitale) communicatiekanalen. Want: Voo?uit heeft een zeer groot bereik. Denk maar aan onze grote – naar Vlaamse cultuurnormen – personeelsploeg,

artiesten en collega’s (nationaal én internationaal), bezoekers van het Voo?uit Café, talloze partners (cultuurhuizen, leveranciers, overheden,…) en uiteraard een groot lokaal, nationaal én internationaal publiek.

Maar ons duurzaam verhaal wordt geen eenrichtingsverkeer. We gaan daarom in gesprek met partners, kunstenaars én publiek.

Door te luisteren en te spreken met elkaar, kunnen we als kunstenhuis anderen inspireren – en het inspireert ook onze eigen organisatie.

Onze ambitie is om de opgedane kennis verder te delen met het kunstenveld, het publiek en alle geïnteresseerden. We doen dat in de vorm van een jaarlijks actieplan, waarvan je nu het eerste exemplaar leest.

Duurzaamheidsagenda Met de duurzaamheidsagenda geven we elk jaar een stand van zaken wat betreft duurzame acties. Zo krijg je een helder en duidelijk overzicht van realisaties, en zie je waar we nog een extra tandje kunnen bijsteken. Zelf voorstellen of ideeën? Laat het ons weten via info@vooruit.be.

We versterken het duurzaamheidsbeleid in de organisatie BEREIKT • We schrijven een duurzaamheidsbeleid uit.

LOPEND • We implementeren het duurzaamheidsbeleid structureel in de werking door jaarlijks een actieplan op te maken en dit te koppelen aan de graadmeter voor de interne opvolging.

We versterken ons intern netwerk BEREIKT • We werken een duurzaamheidsbeleid uit, samen met personeelsleden uit diverse teams.

NIEUW • Het duurzaamheidsbeleid staat als terugkerend agendapunt op de driemaandelijkse graadmeter-meeting.

We versterken ons extern netwerk BEREIKT • Voo?uit is een actief lid van Greentrack.

LOPEND • De relaties met onder andere Pulse Transitienetwerk, Dienst Milieu & Klimaat Stad Gent, lokale producenten en leveranciers, Centrum voor Duurzame Ontwikkeling UGent,… worden verder onderhouden.

We sensibiliseren onze stakeholders BEREIKT • Organisaties die in Voo?uit te gast zijn, worden geadviseerd om hun afvalbeleid onder de loep te nemen. Zo wordt het afgeraden om gadgets uit te delen aan het publiek.

• We maken actief afspraken met leveranciers om verpakkingen achterwege te laten of verpakkingen te beperken voor alles wat we in de keuken gebruiken.

• We beperken transport door het aanbieden van eigen geluidsinstallaties.

NIEUW • De eisen naar bijvoorbeeld ‘on-desk-delivery’, snelheid van levering, vrijheid om te bestellen waar en bij wie men wil,… genereren een hoge (milieu)kost. Hier willen we ons personeel en stakeholders opnieuw meer bewust van maken.

• We vergroten de bewustwording rond invliegen van artiesten.

• We beperken transporten qua productie van externe organisaties.

• We installeren een PPM-klok1 op een van de torens van Voo?uit, voor een verdere sensibilisering wat betreft de klimaatcrisis en het stijgende CO₂-gehalte in de lucht.

ACTIES: hoe we DUURZAME ONTWIKKELING in de ORGANISATIE IMPLEMENTEREN actie 1: FOOD & DRINKS Kunstencentrum Voo?uit streeft naar een gezond, lekker, betaalbaar én ecologisch verantwoord voedingsbeleid, met als ambitie een volledig veganistische keuken op termijn.

Voor het effectief maken van deze radicale keuze, spelen ook heel wat sociale overwegingen mee. We gaan hierover de komende maanden verder in gesprek zodat iedereen mee aan boord is.

Voo?uit voert al jaren een beleid van steeds minder (maar wel biologisch) vlees, vis en dierlijke producten op het menu. Op korte termijn opteren we voor een verder dalend aanbod van vlees en vis. We kiezen er sinds de opening van de Voo?uit keuken ook bewust voor om te werken volgens het LEFprincipe: lokaal, ecologisch en fair trade.

Daarnaast blijven we belang hechten om de internationale fair trade handel te ondersteunen met de aankoop van koffie en rijst.

© Michiel Devijver

© Michiel Devijver

1 PPM staat voor ‘parts per million’, een maat van concentratie. De PPM-klok meet het CO₂-gehalte in de lucht.

“We moeten vlees afschaffen binnen de organisatie, en ook in het Voo?uit Café.

We kunnen nog overwegen om dan één keer per jaar een groot vleesfestival te organiseren, waarbij we een koe ritueel slachten in het Voo?uit Café.”

Simon Allemeersch, kunstenaar

Vanaf 2017 werd er steevast een vlees- én vegetarische dagschotel aangeboden. Sinds 2019 staat er een vegetarische pasta op de menukaart. Vanaf begin 2019 is er zeer regelmatig enkel een veggie dagschotel te verkrijgen. Hetzelfde geldt voor onze salades. Vandaag bestaat 50% van het aanbod uit vegetarische en / of volledig plantaardige opties.

Voo?uit ondersteunt ook actief lokale voedselprojecten. Zo kopen we vlees via Natuurpunt, wiens kuddes schapen af en toe uitgedund moeten worden. In 2008 kocht Natuurpunt Gent de eerste lammeren aan voor het beheer van de Westerplas en de bufferstrook langs de Nazarethbeek in SintMartens-Latem. Het project breidde snel uit met terreinen in de Latemse Meersen en Gent, waaronder de Muynckhammen en de

Duurzaamheidsagenda

Moester. Het begrazingsproject2 beslaat momenteel twintig hectare.

BEREIKT • We volgen het LEF-principe in het aankoopbeleid van de horeca.

• We bieden steeds de mogelijkheid om een vegetarisch of vegan gerecht te bestellen, zowel voor publiek, personeel als artiest.

• Het aanbod van de lunch- en avondcatering voor artiesten en personeel is in overeenstemming met het LEF-principe.

• We streven naar een 50/50-verhouding wat betreft vlees en veggie in de dagschotels van het Voo?uit Café.

• Waar mogelijk vervangen we dierlijke zuivel door plantaardige alternatieven.

• In het Voo?uit Café bieden we koffie, thee, suiker, koekjes, fruitsappen, rum, ice-tea en honing met het fair trade label aan.

• Via nudging verleiden we de klant tot een meer duurzame keuze door bijvoorbeeld op de menuborden de veggie-gerechten als eerste te vermelden. De keukenploeg gebruikt bijvoorbeeld vegan cashew-kaas in plaats van reguliere kaas. We bieden een

Qua drankenaanbod hanteren we op dit moment een pragmatische aanpak. We serveren in het Voo?uit Café lokale en fair trade dranken, biologische wijnen en sappen, maar ook Coca-Cola en Maes Pils. Het huisbier van Voo?uit, Triomfbier, is biologisch en wordt gebrouwen door Dupont, een kleine brouwerij waarvan nog verschillende andere biobieren op de kaart staan. Naast biologische wijn serveren we ook ‘anti-maffia’ wijnen van Antica Saporo.

We zetten in het Voo?uit Café ook in op verschillende trappistenbieren. Die zijn weliswaar niet biologisch, maar het kenmerk van deze bieren is wel dat de paters een substantieel deel van de opbrengst besteden aan sociale doelen. We bespreken intern welk beleid we uitstippelen voor de komende jaren. Dit heeft namelijk ook een grote financiële impact op de organisatie.

Indicatoren

© Michiel Devijver © Gert Cornelis

6814 5695 5489 -206-3,6

2 Het project wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de peters en meters van het project. Zij verwerven een aandeel in het project gedurende drie jaar en krijgen in ruil jaarlijks een pakket (natuur)lamsvlees. Het slachten en verwerken gebeurt volgens de geldende regels inzake dierenwelzijn en voedselveiligheid. Geneesmiddelen worden tot een minimum beperkt. Hiermee proberen ze een evenwicht te vinden tussen natuurbehoud en dierenwelzijn. Naast het aandeelhouderschap haalt Natuurpunt een deel van de inkomsten voor het project uit de verkoop van dieren voor de fokkerij.

Dit biedt hen de mogelijkheid om nieuwe dieren van andere bloedlijnen in te kopen en de kudde gezond te houden.

dagschotel met vlees aan, maar communiceren dit niet expliciet naar de klanten.

• Voo?uit gaat heel bewust om met het aankoopbeleid waardoor er zo goed als geen voedseloverschotten zijn. Indien er toch overschotten zouden zijn, verdelen we die onder het eigen personeel. Als er dan nog eten overblijft, wordt dit aangeboden via de app Too Good To Go of via sociale organisaties tot bij de juiste personen gebracht.

NIEUW • We willen een kweekfarm installeren voor micro-groenten, zodat die we die niet meer moeten aankopen. Dat zorgt ook voor heel wat minder verpakkingsafval.

• We verbeteren de voedselongeletterdheid bij klanten: we bieden vlees als second best option aan, we informeren over duurzame productie, eerlijke handel, minder afval (scheuten zelf kweken),…

• Vanaf het seizoen 2021-2022 bieden we enkel een vegetarische (en regelmatig vegan) dagschotel aan. We bekijken of we hierbij vlees als extra betalende optie moeten inlassen.

• Vanaf het seizoen 2021-2022 is de artiesten- en personeelscatering altijd vegetarisch (en regelmatig vegan).

• We onderzoeken de mogelijkheid om ook rijst en quinoa fair trade aan te kopen. Hier 2013 2014 2015 2016 2017 tussen 2018 fair2019 gaat het om een afweging trade en lokale biologische producten.

LOPEND • Voor de catering op publieksevents gaan we verder dan de algemene richtlijnen van duurzame catering. Op die manier straalt Voo?uit haar duurzaam karakter uit. Het aanbod is dan 50% plantaardig, 25% vegetarisch en 25% met vlees of vis. Als het niet specifiek gevraagd wordt, loopt het aandeel vegetarisch / veganistisch zelfs regelmatig op tot 100%.

• We zoeken naar lokaal gekweekte alternatieven voor producten die klassiek gezien veel kilometers afleggen (quinoa, kikkererwten).

2008

2009

2010

2011

2012

6814 5695 5489 -206-3,6

© Michiel Devijver

“De rol voor cultuur ligt in het scheppen van ruimte voor verbeelding, reflectie en publieke dialoog, experimenten en praktijken van transitie.”

Eva Peeters, Greentrack Gent

vervoer of de fiets naar het werk. Aangezien Voo?uit centraal gelegen is, zijn we vlot bereikbaar met het openbaar vervoer. Enkele uitzonderingen – slechts vier personen op dagelijkse basis en twee personen occasioneel – komen met de wagen naar het werk. Dit hangt samen met hun woonplaats en functie (avond- en nachtwerk).

Naar bezoekers toe communiceren we vooral hoe Voo?uit bereikbaar is volgens het STOPprincipe: stappen, trappen, openbaar vervoer, privé vervoer. Voor bezoekers die met de wagen komen, geven we enkel mee dat Voo?uit binnen de LEZ-zone ligt en dat auto’s kunnen parkeren in de ondergrondse parking.

De meeste bezoekers van Voo?uit komen echter te voet, met de fiets en / of het openbaar vervoer.

Vandaag komen zo goed als alle negentig (!) werknemers van Voo?uit met het openbaar

Het spreekt voor zich dat woonwerkverkeer zoveel als mogelijk met de fiets of het openbaar vervoer gebeurt en Voo?uit geeft hier absoluut de voorkeur aan. De verantwoordelijkheid ligt evenwel bij de medewerker om hier op een bewuste manier mee om te gaan.

Wanneer de auto een noodzaak is omwille van de moeilijke bereikbaarheid, dan wordt voorzien in een kilometervergoeding.

Voor werkmeetings is een verplaatsing soms gewoon niet nodig. Er bestaan verschillende technologische oplossingen om overleg te faciliteren tussen gesprekspartners

actie 2: MOBILITEIT Voo?uit kiest voor een volledig vegetarisch aanbod voor personeel en artiesten 46 antwoorden (bevraging van personeel Vooruit, 2019) Ja, natuurlijk 28,3%

Goh, begin al eens met wat meer veggiedagen Nee, ik vind dat er ook vlees geserveerd moet worden

23,9%

Ik vind zelfs dat we moeten gaan voor veganistisch 39,1%

Voor elks wat dan is iedereen tevreden Ik vind dit een goed idee, maar kan mij inbeelden dat sommige collega’s dit …

die zich op verschillende locaties bevinden.

Voo?uit voorziet mogelijkheden om te werken via Google Hangouts, Skype en andere kanalen.

Voo?uit kiest er bewust voor om geen eigen wagenpark te voorzien. Wij werken samen met deelautosysteem Cambio voor het professionele gebruik van bakfietsen of – uit noodzaak – het huren van een wagen of bestelwagen. Daarnaast doen we beroep op lokale fietskoeriers voor het leveren van catering op locatie, het bezorgen van pakketjes,…

Indien er toch gebruik wordt gemaakt van de eigen wagen wordt voorzien in een kilometervergoeding volgens de wettelijke bepalingen.

We gaan voor een radicaal internationaal mobiliteitsplan en vragen aan het betrokken personeel van Voo?uit om de trein als reismiddel te gebruiken voor bestemmingen in Europa. Werkreizen zijn per definitie verplaatsingen die personeelsleden maken binnen hun opdracht. We stellen volgende maatregelen en principes voorop: • Met de trein / bus naar ‘groene steden’. Groene steden zijn steden die vanuit Gent met de bus of per trein in minder dan zes uur bereikbaar zijn of waar de reistijd ernaartoe per trein niet langer is dan per vliegtuig. Reken de duur van een vlucht plus twee uur of: standaardduur van de rit naar de luchthaven + inchecktijd + transfertijd. Bij het boeken van een reis naar een van deze groene steden, kan het vliegtuig niet langer gebruikt worden (behouden overmacht).

Een niet-limitatieve opsomming van groene steden: Amsterdam, Ashford, Birmingham, Bonn, Bordeaux, Brighton, Bristol, Cambridge, Cardiff, Dortmund, Düsseldorf, Egmond aan Zee, Frankfurt, Grenoble, Groningen, Heidelberg, Keulen, Leeds, Londen, Luxemburg, Lyon, Mainz, Marseille, Metz, Montpellier, Nancy, Nantes, Oxford, Parijs, Reims, Rennes,

Sheffield, Southampton, Straatsburg, Stuttgart, York,…

• Met de trein / bus naar ‘oranje steden’.

Oranje steden zijn steden waarnaar de reistijd per trein maximum acht uur bedraagt. Bij het boeken van een reis naar die bestemmingen genieten trein of bus de voorkeur. Op die manier schuiven we de meer duurzame vervoersmiddelen als evidentie naar voor.

Een niet-limitatieve opsomming van oranje steden: Aix-en-Provence, Basel, Berlijn, Bern, Bremen, Durham, Freiburg, Fribourg, Genève, Göttingen, Hamburg, Hannover, Karlsruhe, Lausanne, Leipzig, München, New Castle, Nice, Nuremberg, Toulouse, Twente, Zürich,…

Kunstenpunt maakte een overzichtskaart: download hier de pdf of check Google Maps. © Michiel Devijver

• Daarnaast herbekijken we ook ons eigen vliegverkeer. In het verleden hielden we weinig tot geen rekening met de impact van vliegreizen door het personeel voor prospectie. Maar de laatste jaren werkten we hier actiever aan en kozen we in Europa – indien haalbaar – voor de trein.

We houden vanaf 2020 een overzicht bij van het aantal prospectievluchten in het kader van het artistieke programma en Europese partnerprojecten. We rekenen de heen- en terugvlucht als één vlucht.

Vanaf 2021 vliegen we niet meer naar die steden die binnen een werkdag bereikbaar zijn met de trein. Vanaf 2021 limiteren we ook de vluchten voor het artistiek team.

We onderzoeken nu al de mogelijkheden om met internationale partners meer samen te werken voor gedeelde prospectie en programmatie.

• We voorzien ook CO₂-compensatie voor vliegreizen. Voor elke vliegreis rekenen we een bijdrage aan op het budget, evenredig met de uitgestoten hoeveelheid CO₂. Met die bijdrage wordt een CO₂-verlaging in een klimaatproject gerealiseerd.

Ook kunstenaars verzoeken we zoveel als mogelijk te kiezen voor de meeste duurzame manier om zich te verplaatsen. Agenda’s, de thuissituatie en geografische locatie maken dat echter niet altijd mogelijk. Voo?uit monitort vanaf januari 2021 het aantal vliegtuigreizen door kunstenaars en hun crew. Dit gaat over de vluchten voor het artistieke programma van Voo?uit, niet de vluchten in het kader van verhuur- of netwerkactiviteiten door derden in Voo?uit. Met die partners gaan we de komende maanden verder in gesprek.

© Michiel Devijver

Duurzaamheidsagenda ARTISTIEKE PRAKTIJK LOPEND • Sinds enige tijd zetten we in op langere samenwerkingen met internationale kunstenaars. We nodigen hen uit om, naast het programmeren van een voorstelling, ook voor langere periodes lokale projecten op te zetten en verbindingen te creëren met lokale bewonersgroepen en participanten.

Zo kwamen de voorbije seizoenen onder andere kunstenaars Boyzie Cekwana (Zuid-Afrika, in 2018) en Tamara Cubas (Uruguay, in 2019) langs. Beiden verbleven enkele weken in Gent en werkten respectievelijk met studenten van KASK Gent en een groep lokale participanten. Het werk werd nadien gedeeld met het publiek.

• Voo?uit engageert zich daarnaast voor het ontwikkelen van een netwerk van kunstenorganisaties die geïnteresseerd zijn in meer solidariteit en duurzame samenwerkingen en zo onderlinge concurrentie en de ecologische voetafdruk willen verminderen. We gaan hiervoor in gesprek met Greentrack en Kunstenpunt om te bekijken hoe we dit implementeren in de werking van een aantal huizen.

• De komende maanden denken we na over een strategie om ook met onze partners hierover het gesprek aan te gaan. In Voo?uit organiseren heel wat partners events (concerten, fuiven, congressen,…) met internationale muzikanten, dj’s, gastsprekers,… We zien het als onze taak om ook bij hen tot een gedragsverandering te komen.

• Door corona hebben we in 2020 onverwacht meer geëxperimenteerd met online programmeren. Dat zorgt ervoor dat internationale stemmen in Vlaanderen kunnen weerklinken zonder zich fysiek te verplaatsen en dus met een kleinere CO₂-afdruk ons publiek kunnen bereiken.

Vooruit investeert hiervoor in zowel (technisch) personeel als materiaal.

NIEUW • We willen actiever inzetten op de bewustmaking van kunstenaars, partners, publiek en personeel over het thema energiezuinigheid. Een leefbare toekomst zal niet alleen afhangen van het gebruiken van hernieuwbare energie, maar betekent ook echt het drastisch verminderen van ons energieverbruik. We kunnen ons huidige verbruik namelijk niet coveren met 100% hernieuwbare energie. We moeten met zijn allen minder energie verbruiken.

DUURZAME VERVOERSKEUZES STIMULEREN BEREIKT • Sinds juni 2013 beschikken we over een overdekte fietsenstalling voor bezoekers en personeel.

• We beschikken over een abonnement voor het autodeelsysteem Cambio, voor het professionele gebruik van een bakfiets en auto door personeelsleden.

• We installeren een vaste geluidsset in de Concertzaal voor feesten en concerten. Naast een grote tijdswinst en naast verminderde slijtage van technische infrastructuur, willen we zo het vrachtwagentransport voor Voo?uit met ongeveer 6000 km te verminderen.

• Als we een nieuwe samenwerking starten met aannemers in het kader van verbouwingen, nemen we steeds in het bestek op dat we een zo duurzaam mogelijk transport prefereren. Zo stellen we ondermeer voor dat er vervoer over het water gewenst is, voor bijvoorbeeld het wegvoeren van puin of het toeleveren van materiaal voor de werf.

LOPEND • We voorzien lockers voor plooifietsen van publiek, artiesten en personeel.

• We onderzoeken of we ook een vaste lichtset in de Concertzaal kunnen plaatsen in 2021. Door de financiële gevolgen van corona zal dit waarschijnlijk vooruitgeschoven worden naar 2022.

NIEUW • We werken verder het idee uit van financiële incentives, zoals het slechts gedeeltelijk terugbetalen van niet-ecologische verplaatsingen en de volledige restitutie van duurzame alternatieven.

• We limiteren prospectievluchten in 2021, in het kader van eigen artistieke programmatie, tot vijf voor de artistieke ploeg.

• We bouwen de komende jaren aan een internationaal netwerk van collega’s (programmatoren en kunstenaars) die voor ons kunnen prospecteren op de locatie waar zij wonen en werken. Hierdoor vliegen wij minder.

• We werken samen met een aantal Europese partners om kunstenaars lokaal te ondersteunen bij het creëren van nieuw werk en dan voor een langere periode naar Europa te halen om te touren met hun werk. Op dit moment is dat het geval voor een aantal Braziliaanse gezelschappen.

• We investeren in ‘Artist at Homeresidencies’. Kunstenaars worden ondersteund om thuis te werken en er worden online momenten voorzien om dit onderzoek met het publiek te delen.

• We gaan met partners het gesprek aan over vliegreizen. Heel wat van onze programmatie wordt door externe partners gerealiseerd waarvan sommige duurzaamheid soms iets minder hoog op de agenda zetten.

ONTMOEDIGEN AUTOGEBRUIK BEREIKT • Reizen naar bestemmingen die op minder dan zes uur bereikbaar zijn per bus/trein, gebeuren niet meer per vliegtuig.

• De IT-afdeling ondersteunt verschillende videoconferentie-tools en streaming diensten, zoals Google Hangout, Skype en Zoom.

NIEUW • Voor prospectiereizen en internationale vergaderingen toetsen we het duurzaamheidsaspect af ten opzichte van de meerwaarde, en wordt het duurzaam reisbeleid toegepast.

• Voo?uit onderzoekt verdere mogelijkheden om het fietsgebruik maximaal te stimuleren.

© Michiel Devijver

actie 3: GEBOUW & INFRASTRUCTUUR “Onze energiedoelstellingen zijn bewust ambitieus: Voo?uit speelt een voorbeeldrol in de cultuursector” Matthias Belpaire, coördinator Monument & Infrastructuur Voo?uit Kunstencentrum Voo?uit is gehuisvest in een beschermd monument met een netto oppervlakte van 22.500 m². Het Voo?uit Café functioneert hierbij als het kloppend hart, en is dé ontmoetingsplaats bij uitstek van de stad Gent. Voo?uit heeft daarnaast meerdere theaterzalen, een grote Concertzaal, diverse studio’s waar kunstenaars werken en een grote kantoorruimte. In 2019 vonden er 275 (!) residenties plaats, en waren er meer dan 650 activiteiten. De grondige verbouwingen in het kader van het Masterplan 2013-2019 werden succesvol afgerond.

Om ons gebouw verder duurzaam te renoveren en te restaureren, is er het lopende restauratieplan Meerjarenpremieovereenkomst (MPO), een plan dat wordt uitgevoerd in de periode 2020-2034. De focus ligt vooral op de restauratie van het monument om verdere schade te voorkomen. Tegelijkertijd grijpen we hier en daar in met duurzame maatregelen: enkel glas vervangen we door dun dubbel glas, we werken kieren en openingen weg, en – waar mogelijk, want er zijn veel beperkingen – brengen we dakisolatie aan en vervangen we de koepels door een energievriendelijkere variant.

De voorbije jaren werden aan Voo?uit ook subsidies toegekend vanuit Fonds Culturele Infrastructuur (FoCI) voor het uitvoeren van energiebesparende maatregelen. Meer details kan je verderop lezen. Daarnaast is er een nieuw plan in opmaak waarin alle mogelijke infrastructurele ingrepen worden opgelijst. In dat plan staan veel gewenste ingrepen

met als uitgangspunt het verbeteren van het energetisch verbruik en een zo duurzaam mogelijk beleid. Dit plan heeft nog geen naam en is nog in opmaak. Alle teams binnen Voo?uit geven daarvoor hun input.

Duurzaamheid en de klimaatdoelstellingen blijven de komende jaren fundamentele voorwaarden bij het beheer, de renovatie en de restauratie van ons gebouw. Alle aangekochte materiaal is duurzaam en gelabeld. Tot slot implementeert Voo?uit in de mate van het mogelijke meer groen in, op en rond het gebouw.

Duurzaamheidsagenda VOO?UIT: DYNAMISCHE KUNSTINSTELLING IN EEN PERFORMANT GEBOUW Veel ingrepen zijn deels energetische ingrepen, maar soms ook infrastructureel. We verwijzen waar nodig naar de juiste actie.

BEREIKT • We voeren het Masterplan 2013-2019 uit, à €4,5 miljoen in vijf loten: Terras, Coop, Concertzaal en Snoepwinkel / ‘voorbouw’ (zie verder).

• We voeren het Masterplan energie uit.

• We ontwikkelen een visienota ventilatie.

• We plaatsen dubbel glas in het Voo?uit Café (via ESCO Energent), we plaatsen een groendak en we vervangen de stookketels.

• We plaatsen, waar mogelijk, hoogenergetisch glas in de nieuwe residentieruimtes.

• We vervangen de ventilatiegroep van het Voo?uit Café. Dat was eerder gedimensioneerd op rokers en kon niet gestuurd worden op CO₂ en temperatuur.

• We optimaliseren de fietsenstalling om meer en betere plaatsen voor bezoekers voor te behouden. De ruimte werd aantrekkelijker en de capaciteit werd verhoogd.

© Karin Borghouts

• We vernieuwen de trekkenwand door middel van gerecupereerde lieren (motoren voor de trekken), wat vrij uniek is in België. De gerecupereerde lieren werden afgebroken in Nederland, gereviseerd en voldoen aan de hoogste eisen.

• We installeren een volledig nieuwe keuken voor het Vooruit Café én artiestencatering, met financiële steun van het Europese Interreg-programma. Die keuken is zeer energiezuinig: zowel de luchtverversing als de keuze van kooktoestellen leveren een minimale vervuiling op.

• We installeren een groendak op de Coop,

bomen op het Voo?uit Terras, een boom op terras van de Coop, een torentuin op het Voo?uit Terras, groenwanden in de Coop, planten in de kantoren en in het Voo?uit Café.

Het Masterplan 2013-2019 in detail VERBOUWING SNOEPWINKEL tot bijna ENERGETISCH NEUTRAAL GEBOUW • Recuperatie regenwater en bediening van sanitair; • Bijkomend pompsysteem als optimalisatie van de bestaande regenwaterput; • Hoogenergetisch glas; • Gelijmde en gelamineerde massieve houtstructuur; • Recupereerbare lava isolatie in de vloer; • Recupereerbare kurkisolatie; • Koppeling aan bestaande verwarmingsinstallaties door optimalisatie; • Led-verlichting; • Ventilatiegevel; • Natuurlijke dak- en gevelisolatie; • Vloerverwarming waar mogelijk; • Lichtschakelaars vervangen door detectie; • Eco-pleisterwerk.

VOO?UIT TERRAS 1 Installatie van twee regenwatertanks om regenwater op te vangen, en te gebruiken voor het reinigen van het Voo?uit Terras, spoelen van toiletten en bevloeien van groenwand en groentoren; 2 Led-verlichting; 3 Permanente en projectmatige groeninvulling (bomen op het Voo?uit Terras, groenwand, groentoren); 4 Geluidsbeheersing door akoestisch performante wanden te plaatsen die geluid absorberen en de externe geluidsemissie (rectoraat UGent en straatzijde) beperken; 5 Materiaalkeuze cortenstaal voor de wanden: zeer onderhoudsvriendelijk en weervast; 6 Gecertificeerd hout voor leuningen en zitbanken.

KANTOREN (COOP) 1 Enkele beglazing vervangen door dubbele beglazing; 2 Isolatie in spouwmuren (minerale wol) of via voorzetwanden; 3 Hout is FSC of PEFC, waar mogelijk is voor Europees hout gekozen; 4 Led-verlichting met aanwezigheidsmelder; 5 Nachtkoeling in plaats van airconditioning; 6 Groenwanden voor optimale luchtkwaliteit en binnenklimaat; 7 Daktuin; 8 Akoestisch absorberende panelen.

LOPEND • We voeren de restauratiefase via de Meerjarenpremieovereenkomst (MPO) uit vanaf 2020 tot en met 2034 in vijf fasen.

De einddatum van de laatste fase is nog niet gekend, maar de uiterste einddatum is dus 2034. Deze MPO dient als kapstok om verschillende ingrepen versneld uit te voeren en te bundelen. We koppelen hieraan heel wat ingrepen, goedgekeurd door FoCI (zie verder).

• We voeren de goedgekeurde FoCIaanvraag 2017 uit. De uitvoering is voorzien tussen 2017-2023.

1 We lichten het bestaande gebouwbeheersysteem​​(GBS) door en updaten waar nodig. Door een betere sturing van de technieken streven we naar een substantieel verbeterd energieverbruik.

Dat is gekoppeld aan de volgende vier beschreven maatregelen, inclusief interne benchmarking; (uitvoering in 2021) 2 We o ​ ptimaliseren de stookplaatsen​.

Voo?uit beschikt over drie stookplaatsen waarbinnen zeven stookketels staan. We verbinden die met elkaar, vervangen oude elementen, voegen nieuwe energiebronnen toe, koppelen sanitair af en zorgen zo voor een grote daling van overbodig energieverbruik; (uitvoering in 2021) 3 We vervangen de ventilatiegroep​​van het Voo?uit Café. Deze groep is destijds ontworpen voor een café met rokers en voldoet niet aan de nieuwe normen, zonder rokers dus. Een optimalisatie is aan de orde, gekoppeld aan maatregelen van het GBS; (uitgevoerd) 4 We voorzien een algemene​​relighting.

Voo?uit is al een hele tijd bezig met het plaatsen van led-verlichting, en dit vooral in de verbouwde delen. Subsidies maken het ons mogelijk om dat proces te versnellen voor het grootste deel van het monument; (deels uitgevoerd) 5 We optimaliseren​ ​koudeproductie​ ​en -distributie; (uitvoering in 2021) 6 We plaatsen dubbele​​beglazing​​in nieu-

we residentie door middel van een voorzetwand in glas, en dat omwille van het beschermd deel van het monument; (deels uitgevoerd) 7 We onderzoeken of twee groenwanden in de Snoepwinkel een meerwaarde hebben op ecologisch én verantwoord financieel vlak; (nog te bespreken) 8 We voorzien isolatie​​tijdens de geplande werken van het MPO (eerste fase). (werken zijn gepland in 2021, samen met de restauratiewerken) • We sturen de temperaturen meer en stemmen beter af op het gebruik dan vroeger.

Voor een nog betere sturing investeren we in een nieuw gebouwbeheersysteem (zie aanvraag FoCI 2017).

• We gebruiken eco-verfsystemen, zowel op waterbasis als op basis van het groenlabel.

LOPEND / NIEUW • We voeren de goedgekeurde FoCIaanvraag 2020 uit. De uitvoering is voorzien tussen 2021-2026.

1 We voorzien zonwering voor de Coopkantoren. De kantoren van Voo?uit huizen deels in een oud gebouw met daarbovenop een extra verdieping. Het geheel vormt een volledig open constructie. Daardoor is de temperatuurregeling moeilijk beheersbaar en vooral in de zomerperiode niet werkbaar. In plaats van een airco te installeren, kiest Voo?uit ervoor om de oorzaak aan te pakken en een zonwering te plaatsen; 2 We vervangen de ijswatermachine (koelgroep). In de eerste FoCI-aanvraag stond de optimalisatie van de sturing van de koelgroep al genoteerd.

Ondertussen blijkt dat die koelgroep niet meer up-to-date is en best kan vervangen worden door een koelgroep (vierpijps warmtepomp) met warmteterugwinning; (uitvoering in 2021) 3 We installeren dubbele beglazing in de achterbouw, in het kader van het premiedossier 1 van het MPO. Binnen de mogelijkheden van een beschermd mo-

NIEUW • We maken een masterplan 2050 op voor het gebouw, waarin we een richtinggevende toekomstvisie met duidelijke beleidskeuzes uitschrijven.

• We zoeken naar nieuwe subsidiëring voor onderstaande acties op gebied van optimalisatie. We onderzoeken vooraf de noodzaak en financiële haalbaarheid. → Dubbele beglazing in het schrijnwerk

actie 4: ENERGIEVERBRUIK, WATERBEHEER & LUCHTEMISSIES

voor premiedossiers 2, 3 en 4 (MPO); → Isolatie voor premiedossiers 2, 3 en 4 (MPO); → Ventilatie optimaliseren, vernieuwen, updaten van de Balzaal en Domzaal; → Relighting podium technische verlichting Concertzaal.

“Klimaatadaptatie is zoals het herstel van een zware, slepende zieke (in dit geval: klimaatverandering): misschien overleef je het, maar niks zal ooit nog hetzelfde zijn.”

Ellie Murtagh, Institute of Future Cities, University of Strathclyde ENERGIEVERBRUIK De realiteit is dat Voo?uit in een honderdjarig gebouw én beschermd monument gevestigd is. Daarom moeten we met heel wat beperkingen en regelgevingen rekening houden.

Vandaag kiezen we op vlak van energieverbruik zoveel mogelijk voor het optimaliseren van de huidige systemen en het gebouw, als tussenstap naar 2050. Ons doel voor 2050 is een volledige overschakeling naar fossielvrij energieverbruik of alternatieven – denk aan bijvoorbeeld het warmtenet van Gent.

De voor- en nadelen om aan te sluiten op het warmtenet van Stad Gent worden nog verder onderzocht.

Duurzaam energieverbruik sluit deels aan bij de vorige actie. Daarbij beschreven we veel ingrepen die rechtstreeks te maken hebben met het besparen van energie. Het jaarlijkse energieverbruik van Voo?uit vergelijken en interpreteren is sowieso heel moeilijk. Het gebruik van de zalen, de openstaande deuren bij voorstellingen, het genre voorstelling, de bezetting van de studio’s: het is elk jaar zo verschillend dat vergelijken quasi onmogelijk is. Daarbij komt nog dat er minstens negen maanden per jaar verbouwd wordt. Ook dat heeft eenmalig grote of kleine consequenties op het verbruik, zowel ‘werf-gebruik’ als verloren energie door het ‘open zijn’ van Voo?uit. © Michiel Devijver

nument wordt het enkel glas vervangen door dubbel glas; (uitvoering in 2021) 4 We voorzien energiemonitoring, nodig voor de automatisatie en regeling van alle bestaande en nieuwe installaties.

Vanuit deze gegevens kan de sturing verfijnd en het energieverbruik geoptimaliseerd worden; (uitvoering in 2021) 5 We pakken een algemene relighting aan. Voo?uit is al een hele tijd bezig met het plaatsen van led-verlichting, en dit vooral in de verbouwde delen. Subsidies maken het ons mogelijk om dit proces te versnellen voor het grootste deel van het monument. Deze FoCI-aanvraag bevat relighting voor grotere ruimtes, terwijl de vorige aanvraag vooral over algemene verlichting in kleinere ruimtes en gangen ging.

6 We voorzien ook specifieke podium-technische relighting. Zo willen we het elektriciteitsverbruik verminderen door een deel van het Voo?uit-lichtpark om te zetten van conventioneel (hoofdzakelijk halogeen) licht naar duurzamere varianten; (uitvoering in 2020 en daaropvolgende jaren) 7 We optimaliseren de ventilatie. Een groot aantal van de bestaande luchtgroepen kunnen we niet optimaal sturen in functie van hun verbruik. Daarnaast ontbreken er essentiële onderdelen in sommige luchtgroepen zodat bijvoorbeeld verse lucht niet eerst wordt opgewarmd vooraleer die in de ruimte wordt gepulseerd. (uitvoering in de loop van 2021-2023)

Voo?uit neemt een aantal basisprincipes in acht wat betreft duurzaam energieverbruik.

Zo kiest Voo?uit er bijvoorbeeld bewust voor om geen airconditioning te installeren, behalve in de serverlokalen. Met de hittestress in de late lente en de zomer als gevolg van klimaatopwarming is dat niet altijd even gemakkelijk. Daarom zoeken we alternatieve oplossingen, door bijvoorbeeld flexwerkplekken in te richten, zonwering en nachtventilatie te installeren,… Die oplossingen implementeren we in zowel de studio’s, de kantoren als het Voo?uit Café.

Specifiek in de Theaterzaal is het mogelijk om het brandscherm te laten zakken. Zo kunnen we enkel het podium verwarmen en niet de hele zaal. Maar een probleem dat zich stelt in een huis zoals Voo?uit, is het precaire evenwicht tussen ‘comfort’ en ‘energiezuinig’. In de Theaterzaal bijvoorbeeld zijn er een aantal klachten door bezoekers over de koude temperatuur in de zaal. Ook dansers die optreden in Voo?uit vragen om voldoende hoge temperaturen tijdens repetities en voorstellingen. Dat is vaak in tegenspraak met een beter energiebeleid, dus blijft het zoeken naar een goed evenwicht.

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

Indicatoren

De verwarming van het Voo?uit-gebouw gebeurt met gas. In de onderstaande grafiek zien we wel een significante daling van het jaarverbruik.

Onze elektriciteit bestaat uit 100% groene en lokale stroom. De onderstaande grafiek elektriciteitsverbruik toont lichte schommelingen over een periode van zeventien jaar maar geen significante stijgingen of dalingen.

m3 versus Evolutie jaarverbruik Gas

de evolutie jaarverbruik van gas daalde sinds 2002 met maar liefst 26%

kWh versus Evolutie jaarverbruik elektriciteit 800.000 600.000 400.000

de evolutie jaarverbruik van elektriciteit bleef sinds 2002 op eenzelfde niveau

200.000 0

2002

2004

m3 versus Evolutie jaarverbruik Gas

2006

Duurzaamheidsagenda

2008

2010

2012

Evolutie jaarverbruik Gas

2014

2016

2012

© Michiel Devijver

2004

2008

2010

2012

2014

2016

2012

Evolutie jaarverbruik Gas

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

2002

2006

BEREIKT • We vragen in 2020 bij het Fonds Culturele Infrastructuur (FoCI) een subsidie aan in het kader van de energiebesparende maatregelen voor energiemonitoring. Die monitoring is nodig voor de automatisatie en regeling van alle bestaande en nieuwe installaties. Vanuit deze gegevens kunnen we de sturing verfijnen en het energieverbruik optimaliseren.

• We schakelen over op 100% lokale en groene energie.

• We optimaliseren het energieverbruik bij podiumtechniek.

• We gebruiken oplaadbare batterijen waar mogelijk;

• We gebruiken herbruikbare T-fix elastieken in plaats van tape als kabelbinders; • We investeren in een verbeterde ergonomie en efficiëntie bij technische opbouw en afbouw van producties, zoals karren, hijsmaterialen, videocablage via UTP (met vaste bekabeling in de zalen),…

• We zetten videoprojectoren met led-laser lichtbron in. Die hebben een langere levensduur, lager verbruik en hebben minder onderhoud nodig; • Voo?uit beschikt over zeven studio ruimtes en vier presentatieplekken. We voorzien tijdens een normaal – lees: los van corona en lockdowns – seizoen (september t.e.m. juni) een bezettingsgraad van 100%, rekening houdend met

LOPEND / BEREIKT • We installeren sensoren die op basis van beweging het licht aan en uit schakelen in de kantoren.

• We vervangen verlichting door led-verlichting (zie eerder onder FoCI).

• We installeren een aantal bijkomende deeltellers om het verbruik beter te monitoren. In eerste instantie betreft het de controle en het beheersen van het regenwater, en daarnaast ook de controle op de grote verbruikers van energie. Geleidelijk aan vernauwen we dit onderzoek om zo de grote sluimerverbruiken te kunnen detecteren en weg te werken. We optimaliseren daarbij sturingen en installaties (zie eerder onder FoCI). We koppelen die monitoring ook met ons planningsprogramma Yesplan.

LOPEND • Toch is er ook nog ‘leegstand’ in Voo?uit, vooral in de periode tussen 15 juni en 15 september. Dan wordt onze infrastructuur niet maximaal benut. Het is niet haalbaar (vakantienoden) en niet wenselijk (meer van hetzelfde) dat de invulling zou gebeuren door projecten die de huidige ploeg ontwikkelt. We denken eerder aan ‘tijdelijke invullingen’ van derden en onderzoeken deze piste verder, in overleg met een aantal partnerorganisaties.

• We stellen een maximale temperatuur in voor residenten en communiceren dit op voorhand.

• We attenderen personeel en bezoekers op hun houding met betrekking tot energieverbruik: deuren sluiten, schakelaars uitdoen, lichten doven na vertrek uit een ruimte,….

• We controleren ingestelde temperaturen in alle ruimtes en sturen bij waar nodig (in afwachting van een nieuw gebouwbeheersysteem).

• We hebben oog voor onderhoud van installaties en optimaliseren hun werking.

• We volgen de energiemonitoring op via energieID.be. Lekken of stijgend verbruik sporen we zo sneller op.

LOPEND / NIEUW • We dichten spleten en kieren.

• We onderzoeken de haalbaarheid en het rendement van zonnepanelen op ons gebouw. Maar het Voo?uit-gebouw is een beschermd monument en dus gereglementeerd erfgoed. We toetsen dus eerst af of dit überhaupt kan. Wat het rendement betreft, ziet dat er heel goed uit voor Voo?uit: we kunnen alle opgewekte stroom zelf gebruiken op het moment dat het wordt opgewekt. Er is een eerste aanbieding gedaan voor zonnepanelen door Energent; we onderzoeken dit verder de komende maanden.

Tijdslijn

Waterbeheer

Tijdslijn energieverbruik: • 2020: energieverbruik laten dalen met 2% tegen eind 2020 (periode van 0,5 jaar) (referentiejaar 2019) • 2021: energieverbruik laten dalen met 4% tegen eind 2021 (periode van 1,5 jaar) (referentiejaar 2019) • 2022: energieverbruik laten dalen met 15% tegen eind 2022 (periode van 2,5 jaar) (referentiejaar 2019) • 2023: energieverbruik laten dalen met 20% tegen eind 2023 (periode van 2,5 jaar) (referentiejaar 2019) • 2050: fossielvrij

Op basis van de grafieken kunnen we een heel gekleurd beeld van ons waterbeleid geven: van een heel positieve tot een negatieve evolutie, afhankelijk van het referentiejaar. Er zijn jaren waarin Voo?uit heel veel stadswater gebruikt omdat we voor bijvoorbeeld een artistiek project een zwembad op scène vullen.

Of een jaar waarin we de regenwaterputten op het Voo?uit Terras vullen met stadswater omdat er bij de installatie van die putten een constructiefout blijkt te zijn. Het is wel duidelijk dat we met de nieuwe regenwaterput in de Snoepwinkel duidelijk winst boeken en besparen op onze waterfactuur.

Tijdslijn relighting: • 2021: exclusief gebruik van led-spots voor concerten en nightlife in de Concertzaal • 2021: aanpassen van de elektrische installatie en dimmers in de Theaterzaal • eind 2022: exclusief gebruik van led-spots voor concerten en nightlife in de Balzaal • 2023: vervangen van front- en tegenlicht voor standaardopstellingen in de Theaterzaal • 2024: vervangen van front- en tegenlicht voor standaardopstellingen in de Domzaal

NIEUW • We voorzien relighting van de verschillende podia. Voo?uit engageert er zich toe om de gebruikte spots voor de verschillende podia stap voor stap duurzamer te maken.

Spots zijn de toestellen in een podiumtechnische omgeving die het grootste verbruik hebben. Een klassieke theaterspot heeft een vermogen tussen de 1000W en de 5000W. In veel gevallen kan zo een toestel vervangen worden door een led-variant die veel minder verbruikt. Dat veronderstelt echter een grondige aanpassing van elektrische installaties en een grote investering in nieuwe spots en sturingen.

• Voo?uit wil de organisatoren in de nightlife-zalen sterk aanmoedigen om met duurzame lichtbronnen te werken. Voo?uit schakelt voor lezingen, debatten, congressen,… volledig over op duurzame lichtbronnen en wil aan bezoekende gezelschappen zo kwalitatief mogelijke alternatieven voor halogeenlicht aanbieden.

© Michiel Devijver

de beschikbare middelen om de gebruikers voldoende te ondersteunen.

Indicatoren

Duurzaamheidsagenda

Het verbruikte water is stadswater (91%), regenwater (9%), grondwater (0%) en grijswater of hergebruikt water na zuivering (0%).

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Voo?uit kiest voor een volledig vegetarisch aanbod voor personeel en artiesten 46 antwoorden (bevraging van personeel Vooruit, 2019) Ja, natuurlijk 28,3%

Goh, begin al eens met wat meer veggiedagen

2018

2019

BEREIKT • De toiletten van het Voo?uit Café en de Concertzaal zijn de meest gebruikte.

Zo werkt Voo?uit al enkele jaren met semi-droge urinoirs. Biochemische filters in deze droge urinoirs laten toe dat ze geheel autonoom kunnen werken zonder spoelwater. Dit genereert een enorm positieve impact op het milieu. De urinoirs beschouwen we als semi-droog omdat er een timer is geplaatst waarbij de urinoirs automatisch periodiek volgens de instellingen worden gespoeld.

• Sinds enige tijd werkt de poetsploeg van Voo?uit met een schrob-zuigmachine (capaciteit: 40 liter) in plaats van alles handmatig te dweilen. Dit zorgt voor een veel lager waterverbruik. Zeker met grotere oppervlaktes, zoals de Concertzaal en de Balzaal, liepen de vierkante meters en bijhorend verbruik van liters water snel op.

• Er is geen overloop naar de rivier de Schelde vanuit Voo?uit. Het ingezamelde water pompen we op naar de Lammerstraat. Recent werd ook het water van de Parijsberg mee ingezameld via 6814 5695 5489 -206-3,6 onze pompput waardoor het niet meer in de Schelde terecht komt, maar wel in de riolering in de Lammerstraat. Een mooie samenwerking met Farys.

• Er zijn twee tanks voor regenwaterrecuperatie. Een bevindt zich onder de overdekte fietsenstalling die 25.000 liter kan bevatten en is geplaatst in 2013. Een tweede tank bevindt zich onder de Snoepwinkel, waarbij we gebruik maken van een bestaande kelder.

Die tweede tank is voorzien van een (zwembad)folie en kan ca. 20.000 liter bevatten.

Die laatste tank is operationeel sinds 2019.

De oppervlakte van het dak dat afwatert naar regenwaterputten bedraagt 468 + 613 m² (1081 m²). De totale dakoppervlakte is 3085 m², exclusief het Voo?uit Terras (345 m²) (zie onder Actie 1) .

• We gebruiken het kookwater van pasta in de keuken meerdere malen.

LOPEND • We willen zicht krijgen op alle waterafvoer binnen Voo?uit; • We willen zicht krijgen op de staat van deze riolering (te herstellen? verlies?); • We onderzoeken waar optimalisaties mogelijk zijn, vooral door afkoppeling van het regenwater waar mogelijk. Wie weet zijn er ook andere manieren van zuivering of recuperatie. De studie loopt van december 2020 tot eind februari 2021. Aansluitend loopt het verdere onderzoek en beslissen we tot welke acties we overgaan.

Luchtemissies • Voo?uit maakt vanaf 2021 jaarlijks een inschatting van haar CO₂-emissies en toetst dit jaarlijks af in het begin van het eerstvolgende jaar. De indicator hiervoor is de vermeden CO₂-uitstoot van de organisatie.

Die bedroeg in 2019 door de aankoop van groene elektriciteit 224.804,13 kg. De luchtemissies van Voo?uit zijn afkomstig van het verbranden van fossiele brandstoffen: • Voor de verwarming van het gebouw; • Voor het woonwerkverkeer, dienstverplaatsingen met privé auto’s, per trein en per vliegtuig, het waterverbruik, het afval, de vervaardiging van alle goederen die Voo?uit aankoopt,….

Duurzaamheidsagenda NIEUW • In de loop van 2021 onderzoeken we verder hoe we de CO₂-voetafdruk formaliseren volgens ISO 14064. Hiervoor winnen we extern informatie in.

• Om de CO₂-emissies sterk te reduceren, moet de klimaatdoelstelling binnen al onze werkterreinen verankerd worden. De komende tijd gaan we hier actiever mee aan de slag binnen de diverse teams.

© Michiel Devijver

Duurzaamheidsagenda

actie 5: AANKOOP- & MATERIAALBELEID “Graag leid ik jullie naar het fascinerend pad van de ‘Filthy intimacy’: de intieme relatie tussen onszelf en de vervuilde omgeving. We moeten het idee opgeven dat ons lichaam een zuiver en gesloten geheel vormt. Als we cola drinken drinken we ook plastic, kapitalisme, verpakking en vervuiling,…”

Gosie Vervloessem, kunstenaar Kunstencentrum Voo?uit streeft naar een duurzaam aankoopbeleid op het vlak van bureaumateriaal, technisch materiaal, drukwerk,…. Zo kiezen we bij de aankoop van bureaumateriaal heel wat producten op basis van FSC-materiaal of gerecycleerd plastic.

We streven ook meer en meer naar herge-

bruik, door bijvoorbeeld producten met hervulbare patronen in het aanbod op te nemen.

Voor het drukken van flyers en affiches kiezen we bewust voor het gebruik van FSC-papier.

We beperken bovendien onze papieren campagnes met flyers en affiches.

We plaatsen de printers in huis ook bewust op de kelderverdieping zodat printen geen evidente keuze is en het personeel twee keer nadenkt vooraleer te printen. We houden steeds meer afvalstromen uit de restfractie. Zachte en harde plastics en organisch afval worden apart ingezameld. We sorteren afval selectief in vier containers: PMD, restfractie, papier en organisch afval. En sinds kort worden oude vetten en oliën apart opgehaald.

BEREIKT • In de loop van 2019 zijn we voor eigen events overgeschakeld op het gebruik van herbruikbare bekers. Sinds begin 2020 is het door de Vlaamse overheid opgelegd dat alle events met herbruikbare bekers moeten werken. Voo?uit werkt hiervoor samen met een externe partner die de bekers levert, ophaalt en afwast. We hebben daarbij gekeken naar een partner die zo dicht mogelijk bij onze locatie is gevestigd om zoveel mogelijk overbodige kilometers te voorkomen. Voo?uit heeft even overwogen om het hele proces in eigen handen te nemen, maar dat bleek uiteindelijk logistiek en financieel niet mogelijk.

• In de keuken van de kantoren gebruiken het personeel en de bezoekers koffiekopjes in keramiek.

• We voorzien herbruikbare bekers en afbreekbare rietjes. Heel af en toe verschijnen er nog overschotten plastic wegwerpbekers in de keuken van de Coopkantoren. Op termijn gaan die er allemaal uit.

• We bouwen de Snoepwinkel circulair op.

• De schoonmaakproducten die we gebruiken zijn de Green Care-producten van Werner & Mertz Professional. Deze producten hebben een cradle-to-cradle Goldcertificaat.

• In 2018 gebruikten we 500.000 wegwerpbekers tijdens events. Door de omschakeling naar herbruikbare bekers valt dit verbruik volledig weg. Deze omschakeling gebeurde op 1 januari 2020.

• We werken enkel nog met ecologische inkten voor alle drukwerk.

LOPEND • Specifiek voor sanitair schakelen we op korte termijn over op enzymatische schoonmaakmiddelen.

• Duurzaamheidscriteria spelen mee bij de aankoop van bureaumateriaal, meubilair,….

Het is echter nog niet altijd de doorslag-

gevende factor, en af en toe gaan we de mist in. Dit willen we naar de toekomst toe opnieuw scherper stellen.

• We rollen de inzameling van organisch afval verder uit. Vanaf 2021 worden de keukenresten afgevoerd en verwerkt in een biovergistingsinstallatie.

NIEUW • We zoeken verder naar alternatieven voor het wegwerpmateriaal dat op de podia door muzikanten wordt gebruikt. Met name in de Concertzaal willen we omwille van veiligheidsredenen voorkomen dat artiesten de gratis flesjes vanuit de backstage mee in de zaal nemen. Dit zien we echter als een kleiner probleem, want de grootste milieuwinst halen we uiteraard in de zaal zelf met herbruikbare bekers.

• In het seizoen 2021-2022 onderzoeken we verder de mogelijkheden van circulair aankopen.

TOT SLOT

© Michiel Devijver

Dit actieplan stond lang in de steigers en werd uiteindelijk gerealiseerd ‘dankzij’ de tijd die vrij kwam door corona. Als we iets mogen hopen dat uit deze huidige crisis voortkomt, is het een besef dat deze deel uitmaakt van een grotere systemische crisis.

Dat we ten gronde onze manier van leven op deze planeet moeten veranderen om ergere ecologische en andere ‘crisissen’ te vermijden. Hopelijk realiseren we ons dat we echt in actie moeten schieten: het is nu of nooit.

Zoals het in de jaren ‘90 van de vorige eeuw in fluo op veel te grote T-shirts stond: NO TIME TO WASTE!

actie 6: WERKEN IN VOO?UIT “De medewerkers van Voo?uit zijn erin geslaagd een in 1982 nog vervallen en afgeschreven oud gebouw om te toveren tot één van de meest gewaardeerde kunstencentra van Vlaanderen.”

Eric Temmerman, voormalig directeur Voo?uit In Kunstencentrum Voo?uit zijn negentig mensen (waarvan 77 VTE) werkzaam.

Voo?uit wil een betrokken en zorgzame werkgever zijn en een inspirerende en stimulerende werkomgeving creëren waarin naast resultaten ook de mens centraal staat. We willen dat iedereen zich welkom voelt in Voo?uit en streven daarom naar een zo hoog mogelijke toegankelijkheid en inclusie. Dit geldt zowel voor het personeel, de kunstenaars die

ons huis betreden als ons publiek. Daarom werkt Voo?uit momenteel aan een uitgebreid diversiteits-, inclusie- en zorgbeleid. Een aantal aspecten hiervan zijn afgerond en terug te vinden op vooruit.be.

Voo?uit polst heel bewust naar voeling met duurzaamheid tijdens sollicitatiegesprekken.

Aangezien het deel uitmaakt van het DNA van de organisatie, is het een belangrijke parameter in het personeelsbeleid. Het is geen beslissende factor, en bij bepaalde jobs is dit iets minder van tel dan bij andere.

Duurzaamheidsagenda NIEUW • We willen graag het Voo?uit Café en de keuken van Voo?uit aanbieden als sociale tewerkstellingsplek.

Deze strijd – want dat is het – verloopt traag, moeilijk en vaak lastig. Het is een werk van lange adem, waarbij we meestal niet meteen een resultaat zien. Daarom vraagt het een hoopvolle, moedige houding om vol te houden en niet ons hoofd in het zand te steken. We moeten daarnaast ook begrip hebben voor zij die ‘het even niet zien zitten’ of ‘nog niet mee zijn’. Ook binnen Voo?uit is het voortdurend zoeken naar een evenwicht tussen radicale ideeën en de dagdagelijkse pragmatiek van een grote culturele organisatie.

We wensen jullie veel moed en succes om zelf aan de slag te gaan met duurzaamheid in je eigen organisatie en leven. Altijd welkom voor een babbel bij een drankje in het Voo?uit Café!* *Tenzij we weer tijdelijk dicht zijn door een of andere pandemie…

MET DANK AAN Simon Allemeersch (kunstenaar), Benjamin Verdonck (kunstenaar), Gosie Vervloessem (kunstenaar), Eva Peeters (Greentrack Gent), Finn Van Dinter (Pulse Transitienetwerk), Riet Van de Velde (UGent), Nikol Wellens (Kunstenpunt), Jasper Bloemen (Glimps), alle medewerkers en ex-medewerkers van Voo?uit, met een bijzondere pluim voor Sara Standaert, Johan Penson en Dominique De Braeckeleer. met de steun van: Greentrack, Pulse Transitienetwerk, Kunstenpunt, UGent & Glimps

Kunstencentrum Voo?uit Sint-Pietersnieuwstraat 23, 9000 Gent 09 267 28 20 info@vooruit.be www.vooruit.be follow us on Facebook, Instagram, Twitter & YouTube met de financiĂŤle steun van: de Vlaamse Overheid, de Stad Gent & P&V

Voo?uit is EU Climate Ambassador