9 jaar Stichting Vrede van Utrecht

9 jaar Stichting Vrede van Utrecht 2005 — 2013

@joranblaauw .Joran.

109 followers

net terug van festival bij vredenburg #vredevanutrecht Apr 13 2013 9:59pm GMT @paulinthedark Paul in the Dark 843 followers

@Ghizke Hoe vond je het bij de #vredevanutrecht Apr 13 2013 9:59pm GMT @marijevanaken Marije van Aken 87 followers

@VredevanUtrecht nou droog was het helaas niet, maar wel gaaf.

Apr 13 2013 9:59pm GMT @ghizke Ghislaine 1K followers

@carbonpapier wil je de mijnen? staat wel logo #vredevanUtrecht op ;-) Apr 13 2013 9:58pm GMT @heilibassa Heili Bassa 52 followers

Mooi theaterspektakel op het dak van de A2 met Peter Blok. De vrede van Utrecht, Metropole orkest en Junky XL. Jammer van de regen.

Apr 13 2013 9:57pm GMT @ghizke Ghislaine 1K followers

Prachtig spektakel, zeer indrukwekkend! #vredevanUtrecht Apr 13 2013 9:56pm GMT @ltconlinenet Editie 1K followers

A2-feest voor Vrede van Utrecht http://nos.nl/artikel/ 495386-a2feest-voor-vredevan-utrecht.html via @NOS Apr 13 2013 9:53pm GMT @rb54037524 Anti-VS/israel/PVV 25 followers

@NOS Ongelofelijk! Dit meen je niet. Vrede van Utrecht?

Apr 13 2013 9:53pm GMT @ralphutrecht Ralph de Vries 1K followers

Vuurwerk, #JunkieXL en @MetropoleOrkest versterkten elkaar richting schitterende apotheose @VredevanUtrecht. http:// t.co/WpnEyjdLx1 Apr 13 2013 9:52pm GMT

Aleid Wolfsen burgemeester Utrecht van 2008-2013

“Nieuwe energie losgemaakt” “De Vrede van Utrecht is een ontzettend mooie en bijzondere reeks van evenementen geweest in de stad Utrecht en de regio. Wat mij naast de activiteiten vooral is bijgebleven, is de verbindende kracht van cultuur. Daarin heeft de Vrede van Utrecht echt een trekkersrol vervuld.

Voor de viering van de Vrede van Utrecht hebben veel partijen de handen ineen geslagen.

De samenwerking was over het algemeen goed.

Bij zo’n groot programma is het natuurlijk af en toe even zoeken naar de juiste manier van werken, ook omdat er niet alleen aan de Vrede van Utrecht werd gewerkt maar ook aan het bidbook voor Culturele Hoofdstad.

Met name 2013 is echt een hoogtepunt geweest.

Van de vele evenementen zijn mij enkele in het bijzonder bijgebleven, zoals Vrede in de Buurt in juni waarbij zoveel mensen in hun eigen buurt in actie kwamen. Maar ook de start van de Nationale Viering van de Bevrijding was indrukwekkend, evenals de aanwezigheid van toen Koningin, nu Prinses Beatrix bij het Vrede van Utrecht Concert en de ontroerende balkonscène.

Met de Vrede van Utrecht heeft het complete culturele gebied een impuls gekregen.

Een deel daarvan zal beslist blijvend blijken.

De samenwerking tussen de Utrechtse musea, bijvoorbeeld, die elkaar hebben gevonden binnen het inhoudelijke thema van de Vrede van Utrecht. Of culturele activiteiten in de wijken, die in de aanloop naar 2013 zijn ontstaan en ingebed. Ook op het internationale vlak heeft Utrecht zichzelf op de kaart gezet.

Met de grand départ van de Tour de France in 2015 zetten we die trend voort. Kortom, de Vrede van Utrecht heeft op allerlei gebieden nieuwe energie losgemaakt.

Cultuur is net als kennis een belangrijke pijler voor onze stad. Beide dragen bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor mensen, bedrijven en instellingen. Beide zijn dan ook van cruciaal belang voor de toekomst van Utrecht. De Vrede van Utrecht heeft een lift gegeven aan alles op cultureel gebied. Dat is een geweldige legacy.”

Mariette Pennarts gedeputeerde provincie Utrecht

“Samenwerken loont” “De Vrede van Utrecht bood een mooi, universeel thema waarop veel organisaties en projecten konden aanhaken. Dat was goed voor de herkenbaarheid van dit meerjarige programma. Het was echter wel een ingewikkeld thema, dat pas in het laatste jaar helemaal uit de verf kwam. Toen vielen alle puzzelstukjes op hun plek en werd duidelijk dat Utrecht deel uitmaakte van een groot verhaal dat blijvend impact heeft gehad op de wereldvrede.

De samenwerking tussen de partijen was prima. De provincie werkt vaker met zelfstandige organisaties voor de uitvoering van beleid of een project, die manier van werken zijn we gewend. Vanuit het culturele veld kwam de vraag waarom er een aparte organisatie voor in het leven werd geroepen. Had het niet bij bestaande partijen kunnen worden ondergebracht, vroeg men zich af. Maar ik denk dat je wel een kartrekker nodig hebt, anders komen grote projecten niet van de grond.

Door de Vrede van Utrecht zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan. Nu de stichting ophoudt te bestaan, zal blijken of deze sterk genoeg zijn om zelfstandig verder te gaan.

Wat absoluut overeind zal blijven, is het besef dat samenwerken loont. Tussen culturele instellingen maar ook tussen de stad en de regio. Mensen weten elkaar nu te vinden.

En we hebben geleerd dat werken vanuit een gezamenlijk thema het gemakkelijker maakt om partijen met elkaar te verbinden.

Utrecht is zich nu meer bewust van de culturele kracht van de stad voor de regio maar ook landelijk. Door de Vrede van Utrecht werd dat goed voor het voetlicht gebracht. Daarop moeten we voortbouwen.”

Inhoud ‘Nieuwe verbindingen realiseren is de kern van ons werk geweest’ ‘We gaan het gewoon dóen, dat was het idee’ Hoe bouw je een programma rond een onbekende vrede?

Een succesvol compromis dat de wereld veranderde Werkwijze: Co-creatie vanuit een thema Historie: 11 april – 5 mei Financiën: subsidies, sponsoring, fondswerving Universiteit Utrecht: From the art of making peace to the knowledge to sustain freedom De Utrechtse Musea: Wélke vrede?

Erfgoed: de Waterlinie viert vrede Programma Van prijzenoorlog tot kroket: samenwerking met MKB en horeca De Vreedzame Stad: 21 juni – 14 juli Wijkprogramma: Vrede voor de ‘happy many’ Community Arts Lab Utrecht 300 bruggenbouwers: de campagne De Vreedzame Stad Vrede in de regio Vrede van Utrecht op school Programma Cross Culture

12 22 24 28 30 39 52

64 70 80 83 106 117 130 134 140 148 158 168 180

Vrede en Europa: 31 augustus – 21 september Arts in conflict / Kunst in oorlog VJ op de Dom Festival De Basis Programma Internationalisering: Utrecht als gastheer, podium en partner

193 202 209 218 228 238

Utrecht 2018 Je moet zorgen dat je altijd wint Werken aan de city of the next generation Kosmopolis Uitburo

258 265 265

Communicatie van Vrede Van Utrecht Het gaat ergens over, maar hoe laat je dat zien?

Delen, delen en nog eens delen Clustering programmering Elkaar versterken Branding en friending Van ‘unsung’ naar ‘must visit’

270 275 276 277 277 278

Dank

292

Colofon

298

252

Inhoud 11

“Nieuwe verbindingen realiseren is de kern van ons werk geweest�

12

Inleiding

Ruim tien jaar geleden is tussen gemeente en provincie Utrecht een samenwerking gestart om met een meerjarig traject en een gezamenlijke agenda Utrecht te profileren als stad en regio van kennis en cultuur. Een langlopende investering in het culturele en creatieve klimaat en de infrastructuur van Utrecht. Om deze ambitie vorm te geven is in 2005 de Stichting Vrede van Utrecht opgericht met als opdracht het uitvoeren van twee concrete projecten: de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht in 2013 en de voorbereiding van de kandidatuur van Utrecht voor de titel Culturele Hoofdstad van Europa 2018.

In 2013 is 300 jaar Vrede van Utrecht groots gevierd.

Om die bijzondere opdracht goed te kunnen uitvoeren, hebben we ruim 200 programma’s gerealiseerd in samenwerking met naar schatting 375 partners. Het Vrede van Utrecht-programma bereikte alleen al in 2013 ruim 1 miljoen mensen als bezoeker of deelnemer.

De viering leverde een voor Utrecht ongekende aandacht in de landelijke media op, met een geschatte printmedia waarde van 9,7 miljoen euro en een piek rond de opening op 11 april.

Voor het totale traject van 9 jaar stelde Provincie Utrecht een subsidiebudget van 13,8 miljoen beschikbaar en Gemeente Utrecht een budget van 13,6 miljoen. Omgerekend is dat ca. 3 euro per inwoner per jaar. De stichting heeft 5,8 miljoen euro aan overige inkomsten gegenereerd en het traject is binnen budget gerealiseerd.

Inleiding

13

Het was een uniek traject alleen al door het feit dat de gezamenlijke ambitie van gemeente en provincie Utrecht overeind is gebleven, ondanks lokale en landelijke politieke aardverschuivingen en ondanks de crisis die veel gevolgen heeft gehad voor het culturele landschap en de houding ten opzichte van cultuur. Doordat we grotendeels bottom-up hebben gewerkt, in co-productie en co-creatie, hebben we met Vrede van Utrecht een collectieve beleving weten te genereren. De reacties van bezoekers en partners in dit verslag getuigen daarvan.

We kijken in dit boek terug op 9 jaar Vrede van Utrecht, een bijzondere weg met af en toe onmogelijke bochten en hobbels. Nieuwe verbindingen realiseren is de kern van ons werk geweest. Binnen de culturele sector hebben instellingen elkaar dankzij het Vrede van Utrechtprogramma gevonden: in de wijken, in de regio, maar ook de musea, de festivals en de erfgoedlocaties. Er zijn nieuwe, spannende verbindingen ontstaan met andere sectoren: met de politie, de Koninklijke Landmacht, natuurorganisaties, zorginstellingen en natuurlijk de onderwijs- en kennisinstellingen. Met een tiental Utrechtse bedrijven is in de Council Vrede van Utrecht een inspirerende samenwerking tot stand gekomen. Wij zien dat de nieuwe samenwerking in veel gevallen doorloopt; de verbinding is duurzaam. Precies wat we met onze manier van werken beoogden.

14

Inleiding

De Vrede van Utrecht was in Nederland een relatief onbekend historisch feit. Met alle betrokken partners hebben we dat onbekende verdrag weten te transformeren tot een gebeurtenis van nationaal belang. In een onvergetelijk programma hebben we een eigentijds verhaal kunnen bouwen dat past bij het DNA van Utrecht: een verhaal over de kracht van cultuur voor sociale samenhang, het belang van diversiteit voor een veerkrachtige samenleving en de noodzaak om kennis te delen in een innovatieve maatschappij. Het thema The Art of Making Peace gaf ruimte voor een gelaagde opbouw van het programma. Een thema waartoe veel mensen zich konden verhouden en dat ruimte bood voor een hele diverse programmering: in alle kunstdisciplines en cross overs die je kunt bedenken, voor alle lagen van de bevolking en leeftijdsgroepen, op podia, in musea en op bijzondere buitenlocaties, door professionele kunstenaars en amateurs, grote spektakels en kleine parels, in stad en regio.

We hebben met het Vrede van Utrecht-programma kunst en cultuur midden in de samenleving gezet, in de wijken van Utrecht, in de regio. Creativiteit en innovatie gaan hand in hand. Kunst en cultuur helpen bij de verbeelding van de toekomst die we ons wensen. Kunstenaars houden met hun kritische en frisse blik de maatschappij een spiegel voor en hebben een belangrijke rol in de voorhoede van de verandering en het smeden van nieuwe banden tussen mensen. Er was in het programma speciale aandacht voor lokale, nationale en internationale kunstenaars die zich langdurig en intensief verbinden aan de plek en de sociale omgeving waar zij werken.

Inleiding

15

Kunstenaars uit Nederland en Europa, maar ook uit Rwanda, Palestina, Israël, Guatemala of Afghanistan lieten zien hoe zij, soms letterlijk met gevaar voor hun eigen leven, met kunst daadwerkelijk het verschil maken in de opbouw van verwoeste samenlevingen. Hun werk verhield zich mooi tot de betrokken kunst van lokale kunstenaars en bewoners in Utrechtse wijken.

De thematiek van de Vrede bleek een sterk argument bij de inspanningen om uiteenlopende gebeurtenissen van nationaal en internationaal belang naar Utrecht te halen, zoals de Nationale Viering van de Bevrijding, Roze Zaterdag, de EYOF en de tentoonstelling Making Peace van het International Peace Bureau. Omdat de Vrede in het buitenland wel heel bekend is, ontstond in de landen die in 1713 bij het verdrag betrokken waren een mooi en breed programma en was er ook belangstelling van internationale pers. Tenslotte had het thema een vliegwieleffect: talrijke projecten en evenementen haakten aan, zoals een officiële herdenkingsmunt, een historiserend schilderij in het Stadhuis, Vredescroquetten, -wijn en -bier, een tiental boeken en een Vredesvoetbaltoernooi.

Een programma van deze omvang, geïnitieerd door twee overheden, roept commentaar op: van kritiek op de zichtbaarheid tot de verdeling van het geld en de keuzes in het programma of de resultaten daarvan. Bovendien veranderde het politiek landschap drastisch en daarmee ook het denken over cultuur. Ook dat raakte ons werken.

Wij hebben ons de kritiek steeds aangetrokken en in onze jaarverslagen, nieuwsbrieven en publicaties geprobeerd 16

Inleiding

zo transparant mogelijk te zijn over de keuzes die we maakten en in de manier waarop we onze middelen besteedden. We hebben primair gekozen voor Utrechtse partners in de culturele en creatieve sector.

De titel van Culturele Hoofdstad van Europa voor 2018 viel niet toe aan Utrecht. De internationale jury koos uiteindelijk voor Leeuwarden. Criteria als urgentie, regio en achterstand bleken doorslaggevend. Het ‘verhaal’ dat voor Utrecht 2018 is geschreven, blijft waardevol en bruikbaar voor toekomstige samenwerking tussen gemeente, provincie, bedrijven, culturele en kennisinstellingen.

Vrede van Utrecht heeft een stevige bijdrage geleverd aan het beter op de kaart zetten van Utrecht. Regio’s waar bedrijfsleven, kennisinstellingen en publieke sector het beste samenwerken, zijn het meest succesvol.

Namens de medewerkers van de stichting Vrede van Utrecht bedanken wij via deze weg al onze partners en vrijwilligers voor de samenwerking, de mooie programma’s die daardoor konden worden gerealiseerd en de inspirerende momenten die we samen hebben meegemaakt.

Graag delen wij met dit boek de bijzondere ervaring van het maken van het Vrede van Utrecht-jaar.

Namens de stichting Vrede van Utrecht, Gerlach Cerfontaine Voorzitter bestuur

Peter de Haan Intendant Inleiding

17

v e R

e r V f o s r a e 9y

w e i v

ede

t h c e r t U n a v

“We gaan het gewoon dóen, dat was het idee”

22

Opbouw en voorbereiding

Henk Scholten is als eerste intendant nauw betrokken geweest bij de oprichting en start van de stichting. Hij vertelt over de beginperiode van de Vrede van Utrecht.

“In 2003 verkocht de provincie Utrecht het energiebedrijf REMU aan Eneco. Een deel van het daarbij vrijkomende geld besloot men te reserveren voor een grote investering in cultuur door middel van een meerjarig cultureel programma. Ik kreeg de opdracht om het culturele programma inhoudelijk vorm te geven. Daarbij waren er twee belangrijke richtlijnen: er moesten activiteiten plaatsvinden in zowel de provincie als de stad en het programma moest niet-elitair zijn en een brede doelgroep aanspreken. Het totale budget viel in twee gelijke delen uiteen: een deel voor de programmering en een deel voor het investeren in de culturele infrastructuur, bijvoorbeeld gebouwen en netwerken.

Vrede van Utrecht en Culturele Hoofdstad

Ik was in die tijd directeur van de Stadsschouwburg in Utrecht en sprak als afgevaardigde van de stad Utrecht met de provincie over de plannen. We zochten naar een thema dat als leidraad gebruikt kon worden voor een dergelijk programma. Rond dezelfde tijd ontstond ook het idee om Utrecht kandidaat te stellen voor Culturele Hoofdstad van Europa. Nederland zou in 2013 aan de beurt zijn. Het lag daarom voor de hand om beide ideeën – een grote investering in cultuur en de kandidaatstelling Culturele Hoofdstad – te koppelen. In de historische gebeurtenis van de Vrede van Utrecht waren duidelijke internationale dwarsverbanden met Europa aanwezig. In 2013 zou het precies 300 jaar geleden zijn. Inhoudelijke aspecten als oorlog, vrede en conflict waren goed te koppelen aan maatschappelijke thema’s en konden mooi via kunst worden uitgewerkt.

Pioniersgeest

De Stichting Vrede van Utrecht vormde de brug tussen de provincie en de gemeente Utrecht.

Omdat beide in gelijke mate opdrachtgever waren, lag het voor de hand om een onafhankelijke stichting op te zetten voor de uitvoering van het programma in plaats van de organisatie bij een van beide onder te brengen. In 2004 ben ik gestart met het uitwerken van het inhoudelijke kader. In de tweede helft van 2004 moesten culturele activiteiten worden opgezet in het kader van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Commissie. Een deelprogramma daarvan werd gekoppeld aan Utrecht en aan de Vrede van Utrecht. Toen zijn Han Bakker en Maria Hlavajova aangehaakt en begonnen ideeën echt vorm te krijgen. We zijn meteen gestart met een programmering en concrete activiteiten. Dat vond ik zelf het mooie van het concept van een meerjarig programma: meteen aan de slag, met het budget dat je had. Er heerste een grote pioniersgeest in die beginperiode.

We gaan het gewoon dóen, dat was het idee.”

Opbouw en voorbereiding

23

Hoe bouw je een programma rond een onbekende vrede?

De opdracht was niet eenvoudig. Een vrede vieren die niet tot de vaderlandse canon van de geschiedenis behoort. En die viering vorm geven met een cultureel programma dat Utrecht ‘op de kaart zet’ en tegelijkertijd de culturele infrastructuur verstevigt. Het heeft even geduurd voor de stichting zijn draai daarin had gevonden. De focus kwam te liggen op de versterking van het internationale profiel van stad en regio Utrecht, op het toegankelijk maken van het erfgoed in stad en regio door middel van culturele programmering, en op de participatie van brede lagen van de bevolking aan het programma.

24

Opbouw en voorbereiding

Van meet af aan had de doelstelling ook nadrukkelijk een economische motivatie.

Uit veel onderzoek blijkt dat sterke culturele regio’s ook sterke economische regio’s zijn.

Een stevig cultureel aanbod en goede culturele voorzieningen zijn belangrijk, niet alleen voor het aantrekken van toeristen, maar ook voor de aantrekkingskracht van de regio als vestigingsplaats voor bedrijven en als stad om in te wonen of te studeren. Gemeente en provincie stelden vast dat Utrecht als ‘Unsung City’ (Lonely Planet gids) wel een boost in profilering kon gebruiken. Niet alleen door het versterken van de cultuur in stad en regio maar ook door de samenwerking tussen partijen te bevorderen.

De stichting startte de programma-opbouw met concrete publieksactiviteiten en het ontwikkelen van meerjarige programmalijnen vanuit de thematiek van oorlog en vrede (bijvoorbeeld Fort Europa, Belle van Zuylenlezing, Festival Kunst in Oorlog, het jaarlijkse Vrede van Utrecht Concert, het educatieprogramma) en vanuit de maatschappelijke vertaling daarvan (bijvoorbeeld Kunst in Mijn Buurt, Community Arts, Wij zijn 17, Nieuwe Grond). Een groot aantal van deze programmalijnen vormden de basis van het uiteindelijke programma The Art of Making Peace in 2013.

De investering in de ‘harde’ culturele infrastructuur (gebouwen etc.) die aanvankelijk ook onderdeel van de opdracht was, is uiteindelijk geheel bij de twee overheden komen te liggen.

Op 6 september 2010 hebben we de contouren van het programma The Art of Making Peace aan ons netwerk gepresenteerd in het Vorstelijk Complex in Zuilen. Het was tegelijkertijd een uitnodiging aan iedereen die nog niet betrokken was om deel te nemen aan het programma.

Om focus aan te brengen, hebben we gekozen voor een periode van een half jaar verdeeld in drie periodes, elk met een duidelijke kop en staart. De drie periodes hadden ieder een eigen invalshoek: – Historie: de geschiedenis van oorlog en vrede en de betekenis van het historisch verdrag. Het is evident dat de musea en cultureel erfgoed een belangrijke rol speelden in deze periode.

– De Vreedzame Stad: kunst en cultuur midden in de samenleving. De verbindende kracht van kunst en cultuur deed z’n werk in de wijken van Utrecht, in het landschap, in de regio, op forten en in Hoog Catharijne.

– Europa: de wankelende pijlers onder het vreedzame evenwicht waarin Europa verkeert en cultuur als het cement van de Europese identiteit.

Het gezamenlijke museumprogramma onder de noemer Wélke vrede?, het educatieprogramma Vrede op School en de campagne De Vreedzame Stad waren programmalijnen die doorliepen gedurende het hele jaar.

Het programma ging van start op 11 april, de datum van de historische ondertekening, met een groots openingsweekeinde met koninklijk bezoek en veel media-aandacht. Het slotakkoord viel op 21 september – de dag die door de Verenigde Naties is uitgeroepen tot International Day of Peace – met een spektakel op de voormalige Vliegbasis Soesterberg en wederom veel belangstelling van de media.

Verspreid over de periode is nog een aantal mediagenieke momenten geselecteerd: het programma rond 4/5 mei, het weekeinde van 21 juni met een programma in alle wijken van Utrecht en een uitgebreide programmering in de regio, Cross Culture als opmaat voor de EYOF op 13/14 juli, 31 augustus VJ op de Dom en vanaf 12 september Festival De Basis.

Opbouw en voorbereiding

25

Het thema The Art of Making Peace gaf ruimte aan een gelaagde opbouw van het programma.

Het was een thema waartoe veel mensen zich konden verhouden en dat ruimte bood voor een heel diverse programmering: in alle kunstdisciplines en cross overs die je kunt bedenken, voor alle lagen van de bevolking, voor alle leeftijdsgroepen, op podia, in musea en op bijzondere buitenlocaties, door professionele kunstenaars en amateurs, grote spektakels en kleine parels, in stad en regio.

Het verhaal van de Vrede van Utrecht bleek een goed narratief voor de stad en de regio vanwege zijn rijke inhoud, zijn wereldwijde context en zijn duidelijke verbinding met Utrecht. De thematiek bood inspiratie voor allerlei artistieke en inhoudelijke invulling maar gaf ook mogelijkheden om aan te haken vanuit heel andere sectoren, zoals bedrijfsleven, onderwijs, maatschappelijk, welzijn, veiligheid (politie en krijgsmacht). Bovendien bleek de thematiek een sterk argument bij de inspanningen om uiteenlopende gebeurtenissen van nationaal en internationaal belang naar Utrecht te halen, zoals de Nationale Viering van de Bevrijding op 5 mei, Roze Zaterdag, Europees Jeugd Olympisch Festival (EYOF), de tentoonstelling Making Peace van het International Peace Bureau, de Landelijke Opening Open Monumentendag.

Het Vrede van Utrecht verhaal is bij uitstek geschikt gebleken voor een koppeling met actuele maatschappelijke kwesties: het belang van een gedeelde geschiedenis, vrede en veiligheid, de multiculturele samenleving, dialoog en conflicthantering, respect voor de ander, het belang van samenwerken aan de toekomst van Europa.

26

Opbouw en voorbereiding

Samen met de Universiteit Utrecht is de koppeling heden-verleden verder uitgediept en zijn in 2009 drie basisprincipes geformuleerd die aangeven hoe je, ook in de huidige eeuw, voorwaarden schept voor langdurige vrede.

We hebben ze de Utrecht Principles genoemd: – De kracht van culturele, etnische en religieuze diversiteit – De kracht van kunst en cultuur voor sociale duurzaamheid – Het belang van uitwisseling van kennis ten behoeve van maatschappelijke samenhang en vernieuwing.

Deze principes vormden de waarden waarop het programma van Vrede van Utrecht werd gebaseerd. Door de crisis en de politieke verschuivingen werden ze steeds actueler, politieker en urgenter. Na de landelijke verkiezingen in 2010 en de provinciale verkiezingen in 2011 waaide er een andere wind door het land. Die raakte het principe van diversiteit maar ook de waarde van kunst en cultuur en van kennis en maatschappelijke vernieuwing.

Op 21 september 2012, de International Day of Peace en precies een jaar vóór het slotakkoord van de viering, werd het definitieve programma voor 2013 gepresenteerd tijdens een internationale perspresentatie op het stadhuis, voor een publiek van genodigden in het Academiegebouw en voor een publiek van zesduizend toeschouwers op het Domplein in de vorm van een video-mapping op de Domtoren, als aftrap van het Vrede van Utrechtevenement VJ op de Dom.

Jeanette Winterson (GB) schrijfster

“Art is not a luxury” “I called this lecture the Cup, the Knife, the Coat, the Remedy, so that I could talk about four simple, practical ways in which art is relevant to the way we live now – relevant to a world confronting climate change and faith wars. Relevant to a world where the super-rich are beyond the reach of political upheavals in their own countries, or any country, and where the poor have no hope of politics changing anything – at least for them.

Ours is a world where Google is valued at 200 billion dollars, and the Amazon rainforest is valued at nothing at all. In a world like this, art is not a luxury, if a luxury is something we can do without. Art is essential equipment for the task of being human.”

“Zakelijke mogelijkheden” “In 1711 stuurt de Utrechtse uitgever en boekhandelaar Nicolaas Chevalier een briefje aan de raadspensionaris Heinsius in Den Haag.

Klopt het dat Utrecht serieus in de race is voor het organiseren van de vredesconferentie die een eind moet maken aan de oorlog over de Spaanse troon? Chevalier wil het graag weten: hij ziet zakelijke mogelijkheden.”

Fragment uit de Vrede van Utrecht-bijlage bij het NRC Handelsblad van 30 maart.

Uit de derde Belle van Zuylenlezing, een lezingenserie van SLAU en Vrede van Utrecht, gehouden op 13 december 2007.

Opbouw en voorbereiding

27

Een succesvol compromis dat de wereld veranderde Wat was eigenlijk de Vrede van Utrecht, waarom werd hij gesloten en wat zouden we er vandaag nog van kunnen leren?

Stadshistoricus en conservator van het Centraal Museum, Renger de Bruijn heeft er jaren onderzoek naar gedaan. Hieronder vertelt hij de geschiedenis die de basis heeft gevormd voor het verhaal dat de stichting de afgelopen jaren verteld heeft, afgestoft en geactualiseerd.

De Vrede van Utrecht is een keerpunt in de wereldgeschiedenis

Na anderhalf jaar onderhandelen sloten diplomaten uit heel Europa op 11 april 1713 in het stadhuis van Utrecht een vredesverdrag dat grote gevolgen had voor de betrokken landen en hun bezittingen overzee. Hiermee kwam een eind aan een reeks verwoestende oorlogen waarin godsdienstvervolging en het streven naar politieke macht hand in hand gingen.

Eind januari 1712 arriveerden ze in Utrecht, te paard en in koetsen, hobbelend over sneeuw, modder en ijs. Diplomaten uit Spanje, van het hof van Zonnekoning Lodewijk XIV, namens de Habsburgse keizer, uit Savoye, Portugal

28 Opbouw en voorbereiding

en Groot- Brittannië en, van minder ver, de vertegenwoordigers van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Allen met eenzelfde doel voor ogen: afspraken over de verdeling van gebieden – en dus macht – waarmee alle betrokkenen voor lange tijd vrede zouden hebben.

Ten strijde!

Met de Vrede van Utrecht kwam een eind aan twee eeuwen godsdiensttwisten en bloedige oorlogen, met ongekend grote aantallen burgerslachtoffers. Enerzijds ging het vorsten erom ‘het ware geloof’ te laten zegevieren, anderzijds voerden zij een verbeten strijd om de politieke macht in Europa. Toen de Spaanse koning Karel II in 1700 kinderloos overleed, rook Lodewijk XIV van Frankrijk zijn kans. Maar ook de Habsburgse keizer meende dat zijn familie recht had op de Spaanse troon, en daarmee op alle Spaanse bezittingen in en buiten Europa.

Omringende landen werden nogal zenuwachtig van het idee dat de Fransen er met de Spaanse erfenis vandoor zouden gaan, wat hen ongekend machtig zou maken. Stadhouder Willem III – ook koning van Engeland – had daarom met vooruitziende blik een brede coalitie gesmeed die tijdens de Spaanse Successieoorlog de kant van de Duitse keizer koos.

Een eervolle uitweg

Omdat alle partijen overzeese gebiedsdelen bezaten, werd overal ter wereld gevochten.

Van Noord-Amerika tot Latijns-Amerika en de Caraïben, in India en voor de kust van West-Afrika.

Na tien jaar op en neer golvend geweld zag Lodewijk XIV in dat hij niet kon winnen. En de tegenpartij begreep dat vrede onmogelijk was zonder een eervolle uitweg voor de Franse koning, die altijd een factor van belang zou blijven. Toen in Groot-Brittannië de vredesgezinde Tories de verkiezingen wonnen, pakten de Britten snel door. Ze overrompelden hun bondgenoten volledig met de mededeling over een principeovereenkomst met de Fransen.

Waarom Utrecht?

Waarom er voor Utrecht gekozen werd om het vredesverdrag gedetailleerd uit te werken weten we niet precies. Op Engelse bodem zou te vernederend zijn voor de Fransen. De Republiek was acceptabel en Utrecht praktisch: centraal gelegen, voor alle partijen goed te bereizen, met brede, ‘koetsvriendelijke’ straten. Ook was deze locatie een gebaar van goede wil naar de Franse koning, die goede herinneringen aan Utrecht bewaarde. Toen hij in het Rampjaar 1672 met zijn leger voor de poorten verscheen, stonden de regenten namelijk al klaar om hem de sleutels van de stad te overhandigen.

Beroepsdiplomaten

De onderhandelingen vonden plaats in het toenmalige stadhuis van Utrecht. Het gebouw bezat twee even grote, even fraaie toegangsportalen. De gezanten van Frankrijk en GrootBrittannië konden daardoor tegelijkertijd, met evenveel ceremonieel vertoon binnenschrijden.

De gesprekken werden gevoerd door beroepsdiplomaten. Wat hielp is dat deze edellieden dezelfde omgangsvormen en waarden hadden.

Tolken hadden ze evenmin nodig: de voertaal van de elite was Frans. Met de historische woorden ‘Wij onderhandelen chez vous, sur vous, sans vous : bij u, over u en zonder u’, gaf de Franse gezant de verblufte regering van de Hollandse Republiek te verstaan dat zij in feite buitenspel stonden bij de vredesonderhandelingen.

Het waren de grote landen die beslisten over het machtsevenwicht in Europa en de wereld.

Geld in het laatje

De komst van de onderhandelingsdelegaties was een flinke economische opsteker voor Utrecht, toentertijd een stad met zo’n 30.000 inwoners, omgeven door rijke landbouwgronden.

De stedelijke notabelen verdienden stevig aan de verhuur van hun herenhuizen en personeel.

Ook de middenstand, van wagenmakers en bakkers tot dames van plezier, deed goede zaken. Elke gelegenheid werd aangegrepen om feestbanketten en ander vermaak te organiseren.

Het Calvinistische theaterverbod werd tijdelijk opgeheven en er was muziek, vuurwerk en andere verpozing.

Wie kreeg wat

De Vrede van Utrecht bekrachtigde het testament van Karel II, onder voorwaarde dat de Franse en Spaanse troon nooit in dezelfde handen mochten komen. Het gevaar van een Frans-Spaanse katholieke overheersing was daarmee van de baan. De Habsburgse keizers kregen niet de hoofdprijs, maar wel de Zuidelijke Nederlanden en delen van Italië. Groot-Brittannië kreeg Gibraltar en Menorca en daarmee controle over de toegang tot de Middellandse Zee. Voeg daarbij een aantal Franse koloniën in Noord-Amerika – waarmee de stichting van Canada een feit werd – en het monopolie op de slavenhandel in Zuid-Amerika en het Caraïbisch gebied, en het zal duidelijk zijn dat het vredesverdrag de Britten tot wereldmacht maakte.

Dit ten koste van bondgenoten als onze eigen Verenigde Provinciën, die hun overwicht op zee verloren. Hun winst was veiligheid. De Vrede van Utrecht luidde een tijdperk van machtsevenwicht in.

De betekenis toen en nu

Godsdienst was na 1713 voor het eerst geen reden meer om ten strijde te trekken. De succesvolle aanpak van de Vrede van Utrecht was bovendien een voorbeeld voor het oplossen van latere conflicten. Zowel het Congres van Wenen (1815) als het Congres van Berlijn (1878) bouwden hierop voort. Ook onze tegenwoordige EU-top heeft dit model. Alle partijen in goede sfeer bijeen, geen vernedering en dus rancune van de ‘verliezer’ en toewerken naar een nieuw evenwicht. Dat de onderhandelingen in Utrecht een doorbraak in denken en doen betekenden, besefte men ook toen al. Händels gelegenheidscompositie ‘Te Deum’ – God zij geloofd – is een blijvende herinnering aan het moment dat de Vrede van Utrecht de wereldgeschiedenis een andere richting gaf.

Opbouw en voorbereiding

29

Werkwijze Co-creatie vanuit een thema De stichting heeft gekozen voor co-creatie: samenwerking waarbij alle partners invloed hebben op het proces en het resultaat. We hebben gekozen voor deze werkwijze, om zo goed mogelijk gebruik te kunnen maken van de culturele en creatieve rijkdom die in Utrecht reeds aanwezig was. Aangezien bij deze manier van werken het eigenaarschap gedeeld wordt, geeft co-creatie de meeste kans op duurzame programma’s en initiatieven.

30

Opbouw en voorbereiding

Door de combinatie van een top down gegeven thema en de bottom up invulling door partners en deelnemers, hebben we ernaar gestreefd van de viering een collectieve beleving te maken die door zoveel mogelijk partners werd gedeeld en mee-gemaakt. Het was daarbij onze bedoeling om via de thematiek van de Vrede van Utrecht de partners uit te dagen nieuwe invalshoeken en programma’s te ontwikkelen en nieuwe samenwerkingsverbanden te smeden.

Een van de belangrijkste rollen van de stichting was partijen bij elkaar brengen. In de opbouwjaren van het programma heeft Vrede van Utrecht veel aandacht besteed aan het op- en uitbouwen van een netwerk van stakeholders, partners en ambassadeurs. Centrale doelstelling was het creëren van nieuwe verbindingen binnen de culturele sector en tussen de culturele sector en andere sectoren. Investeren in de relatie met partners was een continu proces. Iedereen kon zich op zijn eigen manier verhouden tot het verhaal van de Vrede en de bijbehorende waarden omdat ze rijk en gelaagd genoeg waren. De Utrecht Principles bijvoorbeeld, zijn voor veel partners inspirerend geweest. Partners gaven ieder hun eigen invulling aan de samenwerking. Al naar gelang de behoefte van de partner en onze eigen mogelijkheden droeg Vrede van Utrecht bij in communicatief, productioneel, adviserend of financieel opzicht. De corporate communicatiecampagne van de stichting speelde hierin een belangrijke rol.

Deze werkwijze heeft een breed en gevarieerd programma opgeleverd, waar veel Utrechtse partijen actief betrokken waren en waarbij verrassende nieuwe samenwerkingsverbanden zijn ontstaan, al was de weg naar het resultaat niet altijd zonder hobbels. Om in co-creatie tot echte win/win situaties te komen, is gedeeld eigenaarschap, een gemeenschappelijk doel, een relatie van gelijkwaardigheid en wederkerigheid en een goede afstemming van de wederzijdse verwachtingen essentieel. Elke samenwerkingsrelatie is anders; co-creatie is altijd maatwerk, dat van alle partners betrokkenheid en inzet verlangt. En co-creatie kost tijd, zeker als partners nooit eerder met elkaar hebben samengewerkt.

Opbouw en voorbereiding

31

Joyce Vlaming projectleider Kunst & Cultuur bij AxionContinu

“Het cement tussen grote en kleine culturele instellingen” “Via ons netwerk zijn we in contact gekomen met de Vrede van Utrecht en zijn we aangehaakt bij het Wijkprogramma. Het was een inspirerend traject, waarin we veel positieve energie hebben ervaren en veel nieuwe partijen hebben leren kennen. De Vrede van Utrecht vormde echt het cement tussen de grote en kleine culturele instellingen.

Voor ons project zijn we een samenwerking aangegaan met het Nederlands Philharmonisch Orkest omdat we een kwalitatief hoogstaande muziekproductie wilden maken voor onze bewoners. We merkten dat door de grote diversiteit binnen het programma niet alle onderdelen op diezelfde kwaliteit gericht waren. Daardoor was het voor ons soms lastig om concreet samen te werken met andere partijen.

Tijdens het wijkenweekend Vrede in de Buurt hadden we vooral eigen publiek. Dat was wel jammer want het was een mooie gelegenheid voor Utrecht om een verzorgingshuis binnen te lopen en ervaren hoe het daar is. We raakten een beetje ondergesneeuwd in de diversiteit van het programma, denk ik.

Voor ons heeft de Vrede van Utrecht veel nieuwe contacten opgeleverd. De netwerkbijeenkomsten vonden vaak plaats op verrassende locaties, waardoor ik de stad en haar culturele mogelijkheden nog beter heb leren kennen. Daarbij hebben we potentiële samenwerkingspartners voor de toekomst leren kennen. Met hen werken we graag verder aan ons doel: bruggen slaan tussen verschillende generaties.”

32

Opbouw en voorbereiding

Luitenant-generaal M.C. (Mart) de Kruif Commandant Landstrijdkrachten

“Andere vormen van communicatie met de samenleving” “We hebben in 2013 als landmacht dankbaar geprofiteerd van de uitnodiging van de Stichting Vrede van Utrecht om met hen samen te werken in een aantal projecten. Naast de gedeelde doelstelling om het maatschappelijk bewustzijn over vrede en vrijheid aan te zwengelen, hebben we door de samenwerking met professionals uit de kunst- en cultuursector kunnen experimenteren met andere vormen van communicatie met de Nederlandse samenleving. Het is voor ons een geweldige opstap geweest naar 2014 als de Koninklijke Landmacht zelf het 200-jarig bestaan viert. Daarvoor onze dank!”

Willemien van Aalst directeur Nederlands Film Festival

André Baars directeur Festival deBeschaving

“Het Calimero-gevoel voorbij”

“Anders naar samenwerking kijken”

“Het Nederlands Film Festival is net als andere culturele organisaties in Utrecht al snel bij de Vrede van Utrecht betrokken. We hebben vaak overlegd en gebrainstormd over programmering en het bidbook Utrecht 2018. Meedenken is prima maar uiteindelijk moeten er soms gewoon knopen worden doorgehakt. Bottom-up werken is een nobel streven, maar leidt niet altijd tot de beste resultaten. Ook kun je soms beter klein beginnen en organisch groeien in plaats van eindeloos praten en polderen. Ik denk dat er dan effectiever had kunnen worden gewerkt. Ook had er meer gedaan kunnen worden met de (artistieke en productionele) expertise van de bestaande Utrechtse instellingen in plaats van kennis ‘van buiten’ in te vliegen.

Dat gezegd hebbende, de Vrede van Utrecht heeft wél een grote meerwaarde voor Utrecht gehad.

Het was een groots cultureel evenement met een belangrijke maatschappelijke component dat mensen bijeen heeft gebracht en nieuwe verbindingen heeft gestimuleerd. Bovendien heeft de Vrede van Utrecht aangetoond dat zoiets ook in Utrecht kan, de stad die van oudsher met een Calimero-gevoel kampt – vooral ten opzichte van de grote concurrent Amsterdam. Met de Vrede van Utrecht is een belangrijke stap voorwaarts gezet. Men durft nu grootser te denken en meer uit te gaan van de eigen kracht.”

“Zo’n vier jaar geleden heeft Festival De Beschaving plannen ingediend bij de Vrede van Utrecht. Onze doelstellingen sloten mooi op elkaar aan en we konden ondersteuning goed gebruiken omdat we bezig waren met een doorstart. Vanaf dag een hadden we een goede klik: er was veel vertrouwen in ons en in onze ambities. Mede daardoor is onze doorstart succesvol geweest.

De Vrede van Utrecht heeft de stad en culturele organisaties handvatten gegeven om anders naar elkaar te kijken en samen te werken in plaats van elkaar te beconcurreren. Niet tegen elkaar maar mét elkaar vechten. Dat is goed geweest voor Utrecht. Natuurlijk, er was ook kritiek van verschillende partijen maar je doet het nooit alleen maar goed.

De organisatie heeft als motor voor de synergie gefungeerd. Ik vind het erg jammer dat met het stoppen van de Vrede van Utrecht die motor wegvalt. Je hebt een trekker nodig om de krachten van verschillende partijen echt goed te bundelen.

Dat dat tot de mooiste resultaten leidt, heeft de Vrede van Utrecht laten zien.”

Opbouw en voorbereiding

33

n e R

n i d l O

w e n ts

h g i ns

11 april — 5 mei Historie In de eerste periode lag de focus op het geschiedenisverhaal, de betekenis van het verdrag en de relatie van de historie met het heden en de toekomst. We hebben Vrede van Utrecht op alle mogelijke manieren en niveaus uitgelegd: in spektakelvorm tijdens de publieksopening De Slag om de Vrede, in de Utrechtse musea onder de noemer ‘Wélke vrede?’, in het educatieprogramma Vrede op School, in een stripboek, een kinderboek, een historische thriller en meer wetenschappelijk getinte uitgaven, tijdens de conferenties die in samenwerking met de Universiteit Utrecht zijn georganiseerd en in lezingen in de openbare bibliotheek. Van een historisch vredesverdrag was de stap naar militair erfgoed snel gezet, op de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie was uitgebreide programmering onder de vlag ‘De Linie viert Vrede’.

Historie 39

We begonnen de viering op de historische datum van de ondertekening van het verdrag, 11 april, is het feestjaar officieel geopend met het slaan van een speciale herdenkingsmunt door Philip Freriks en de opening van de historische tentoonstelling in het Centraal Museum door de Franse ambassadeur Pierre Ménat en minister Frans Timmermans.

En omdat er uit 1713 geen schilderijen bestaan van de vredesondertekeningen, zijn er vanaf dat moment hedendaagse varianten in en op de gevel van het stadhuis te zien. 800 leerlingen van groep 7 en 8 vormden een levend sabelhart op het Domplein in het kader van de KUNSTuitDAGing. Om precies 17.13 uur startte vanuit de Domtoren Bells for Peace, een 24 uur durende internationale klokkenestafette. In heel Utrecht en in steden in het buitenland, zoals Châtellerault (Frankrijk) en Kaunas (Litouwen) werden klokken geluid zoals dat gebruikelijk was bij het sluiten van een vredesverdrag.

In de avond was het grote Vrede van Utrecht Concert in de Domkerk met De Nederlandse Bachvereniging, Janine Jansen en haar vader Jan Jansen, in aanwezigheid van koningin Beatrix, prins Willem-Alexander en prinses Máxima en tal van prominenten. De dag eindigde met de onthulling van het Trajectum Lumen finalestuk op de Domtoren door koningin Beatrix op een bomvol Domplein.

Op 13 april was De Slag om Vrede, de grote publieksopening op het dak van de A2-tunnel, een theatraal spektakel waarin het geschiedenisverhaal werd verteld met muziek door het Metropole Orkest, gecomponeerd door Tom Holkenborg, aka JunkieXL. Ondertussen ging op de Neude Utrecht Danst van start, een 24 uur durend dansspektakel georganiseerd door Culturele Zondagen, met een bonte mengeling van amateurgroepen, dansscholen en professionele dansgezelschappen uit Utrecht en daarbuiten: urban, modern, jazz, klassiek, lindy hop, salsa, latin, tango en alle cross-overs die je kunt bedenken.

40

Historie

Het weekeinde van 4 en 5 mei markeerde het einde van deze eerste programmaperiode.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei besloot met het jaarthema ‘Vrijheid spreek je af’ aan te sluiten bij de Vrede van Utrecht en kende Utrecht de start van de Nationale Viering van de Bevrijding 2013 toe. Samen met Bevrijdingsfestival Utrecht en Forum organiseerde Vrede van Utrecht vier Vrijheidscolleges in aanloop naar 4 en 5 mei.

Op 4 mei vonden in theater Kikker en in het Theater De Lieve Vrouw in Amersfoort voorstellingen plaats in het kader van Theater na de Dam; een landelijk initiatief dat een podium biedt aan voorstellingen die de Tweede Wereldoorlog naar het heden vertalen.

De gerenommeerde Harvard-professor Steven Pinker verzorgde de Utrechtse 4 mei herdenkings-lezing.

Op 5 mei vond in de ochtend de besloten 5 meilezing plaats in de Domkerk in aanwezigheid van tal van prominenten. De lezing werd dit jaar uitgesproken door Ernst Hirsch Ballin met als thema ‘vrijheid spreek je af’. Vervolgens werd het Bevrijdingsfestival Utrecht in Park Transwijk officieel geopend door ministerpresident Mark Rutte. Op het Domplein werd de tentoonstelling Making Peace geopend in aanwezigheid van de samenstellers en tal van prominenten. De tentoonstelling, die tot 21 september langs de Maliebaan stond, liet vijf thema’s zien die er samen voor zorgen dat er duurzame vrede bereikt kan worden: geen wapens en geweld, conflictpreventie en -hantering, economische en sociale gerechtigheid, mensenrechten, rechten en democratie, omgeving en duurzame ontwikkeling.

@jpclose Jean-Paul Close 647 followers

Even stil staan bij de Vrede van Utrecht. Vandaag 300 jaar geleden dan de vele Europese kemphanen om macht en het hiernamaals vrede sloten Apr 11 2013 4:56pm GMT @chrishuygens Chris Huygens 513 followers

Wat zou mijn tante Lucy Huygens dit graag hebben willen meemaken. http:// m.rtvu.nl/nieuws-en-sport/ 964048 #vredevanutrecht #klokkenestafette Apr 11 2013 4:53pm GMT @janbogerd Jan Bogerd 623 followers

Veel plezier, zie ik je morgen ook bij vredeconcert in de Rode Doos? RT @Corjansen Naar opening @VredevanUtrecht. #Zinin Apr 11 2013 4:53pm GMT @msn_nieuws MSN 1K followers

“300 jaar grens” viert Vrede van Utrecht: De provincie West-Vlaanderen en het Franse Département du Nord gaan ... http://on-msn.com/ 10QRB1X Apr 11 2013 4:51pm GMT @cultuurpers Cultureel Persbureau 10K followers

Bobodichtheid nadert de 100% en de koningin is nog niet eens gearriveerd. http://yfrog.com/h2gqccuj #vredevanutrecht Apr 11 2013 4:51pm GMT @bertbakker7 Bert Bakker 301 followers

Vanavond spreekt Floortje Tuinstra om 22.55 u. op Ned 2 namens Het Utrechts Archief over De Vrede van Utrecht 1713. http://twitpic. com/cim6eu Apr 11 2013 4:48pm GMT @gijsjansen Gijs Jansen 417 followers

Geniet ervan! RT @herbertpesch: Nu al helemaal

Steven Pinker hoogleraar experimentele psychologie Harvard University

“Violence has declined” Tijdens zijn verblijf in Utrecht schreef Pinker een korte reflectie op 300 jaar Vrede van Utrecht.

“Having written an 800-page book on the historical decline of violence, published in Dutch as Ons betere Ik, I could not turn down the invitation to help the country celebrate a milestone in that historical development.

To be honest, when I received the invitation I was ignorant of the Treaty and only vaguely aware of the war it brought to a close. But a quick education showed me how it fit into my story. I tell my story in graphs, because most people don’t believe that violence has declined (they pay attention to events in the news or famous wars in recent history, and don’t keep track of numbers); only when they see a line meander downward from the top left corner of a graph to the bottom right corner do they believe me. The historical importance of the Treaty of Utrecht can be seen in one of these graphs, which shows, for the past halfmillennium, the proportion of time that the great powers of the day were at war with one another. Before the Treaty, the great powers were pretty much always at war with each other; that’s what great powers did – they fought

46

Historie

other great powers. After the Treaty, the proportion of war-filled years plummeted, and for the past half-century it has been zero.

The last war which pitted two great powers against each other was the Korean War, sixty years ago, and the last one which involved more than two great powers was of course World War II, two thirds of a century ago.

It was deeply moving for me to join the citizens of Utrecht in commemorating its war dead, in celebrating their liberation and the end of that terrible war, in marking the tercentennial of the Treaty that helped set off the historical trend that culminated in the peace we enjoy today. This included my lecture on May 4, the ceremonies and celebrations on May 5, and the military-band parade through the streets of Utrecht, ending with the dedication of the Making Peace exhibit on the Maliebaan.

The tercentennial celebration of the Treaty of Utrecht is remarkable for another reason.

I learned during my trip that it marked the end of the golden age of Netherlands, the period in which it established its empire and dominated the seas. In many countries and periods this event would be seen as an event of humiliation and disgrace, an event to be mourned and perhaps avenged. Such ‘ressentiment’ has been a major cause of war and terrorism over the centuries. Yet the Netherlands celebrates the event, and has happily transformed itself from an imperial to a commercial nation. Political scientists sometimes refer to this very welcome development as Hollandization. By pinning its national glory to economic prosperity rather than military prowess, the Netherlands was ahead of its time; only since 1990 or so (the period I call The New Peace) have the majority of countries (China being the most notable) prioritized the prosperity of their citizens over national glory.

Historie 47

12 apr

Van vervreemding tot verbeelding – New Dutch Connections ontvangt Karen Armstrong Karen Armstrong is voormalig non en internationaal bekend theologe aan de Universiteit Oxford. Ze schreef boeken over de islam, het christendom en het jodendom. Op 12 april was ze te gast in de Domkerk en sprak met Rabbijn Awraham Soetendorp en het publiek over compassie als enig logische optie om vrede te bereiken. Bright O. Richards sloot de wervelende ochtend af met zijn voorstelling As I left my fathers House.

M.m.v. Mozeshuis, Domkerk, ULUmoskee, Eyup Sultan Moskee, Hogeschool Utrecht, Centre for the Humanities (UU).

Financiën Subsidies, sponsoring, fondswerving De initiatiefnemers en opdrachtgevers voor de viering van de Vrede van Utrecht, gemeente en provincie Utrecht, hebben bij de start van het project ook een meerjarenafspraak voor de financiering ervan gemaakt.

Daarmee was de financiering vanaf de start voor de hele periode tot en met 2013 gegarandeerd. Zo was de continuïteit van het programma gewaarborgd, wat het mogelijk maakte om lange lijnen uit te zetten.

52

Historie

Na de eerste aanloopjaren werd de definitieve hoogte van de subsidie vastgesteld op basis van het Plan van Aanpak van de stichting in 2008: gemeente en provincie zouden elk jaarlijks tot en met 2013 structureel € 2,1 mln bijdragen.

De provincie heeft tussentijds moeten besluiten tot verlaging van de bijdrage naar € 1,5 mln vanaf 2012. De totale subsidiebijdrage ten behoeve van de viering en de voorbereiding voor de gehele periode 2005 – 2013 bedraagt van Gemeente Utrecht € 13,6 mln en van Provincie Utrecht € 13,8 mln. Door het verstrekken van deze subsidie in gelijke jaarbedragen kon de stichting ‘sparen’ voor 2013, maar tegelijkertijd in de jaren daarvoor al goed ontwikkelen en voorbereiden, bijvoorbeeld in de wijken en op de scholen, en op kleine schaal programmeren. Ook dat was een groot voordeel.

De stichting heeft specifieke bijdragen ontvangen voor de opzet van het Uitburo (gemeente), opzetten en in stand houden van Kosmopolis (gemeente) en voor het voorbereiden van het bidbook voor Utrecht 2018 (gemeente, provincie). Met een drietal andere gemeentes in de provincie is een samenwerkingsconvenant gesloten, waarin onder andere werd vastgelegd dat de financiële bijdrage van de stichting voor het programma door de betreffende gemeentes zou worden ‘gematcht’. Ook het Rijk heeft met doelsubsidies bijgedragen aan het programma Vrede van Utrecht.

Vrede van Utrecht heeft € 5,8 mln (17,5 %) aan overige bijdragen gerealiseerd uit sponsoring, fondswerving, bijdragen van derden (o.a. Rijk en overige gemeentes) en publieksinkomsten.

Vrede van Utrecht heeft er hard aan gewerkt om tot een kring van ondersteunende bedrijven te komen en dat is goed gelukt. De Council Vrede van Utrecht is in mei 2011 van start gegaan en in 2012 uitgegroeid tot een unieke kring van 10 relevante bedrijven die inhoudelijk en financieel bijdroegen aan het programma.

Zij hebben zich aan Vrede van Utrecht verbonden vanwege het thema en het feit dat ze, als een in Utrecht gevestigd bedrijf, een ‘goede buur’ wilden zijn. De samenwerking berustte op het gedeelde belang van de ontwikkeling van Utrecht als toonaangevende stad van kennis en cultuur. Het jaarlijkse Vrede van Utrecht Concert was ook voor de Council een belangrijk netwerkmoment, naast speciale arrangementen bij Vrede van Utrecht-programma’s en inhoudelijke themabijeenkomsten. Bij een aantal bedrijven is ook het verder activeren van het partnership geslaagd, onder andere in de vorm van een Young Council-programma voor jonge medewerkers van de bedrijven.

Op het moment van schrijven wordt onderzocht op welke manier de Council kan blijven voortbestaan. De Council Vrede van Utrecht is door zowel de bedrijven als de betrokken bestuurders als een waardevol partnership ervaren, waarmee relevante verbindingen zijn gelegd. Een aantal bedrijven gaf aan dat zij zich juist aan Vrede van Utrecht verbonden hebben vanwege de betrokkenheid met de ontwikkelingen in stad en regio, en vanwege het overkoepelende thema dat aansloot bij de corporate responsibility van hun bedrijf.

De Council Vrede van Utrecht wordt gevormd door: ASR, Bouwfonds Ontwikkeling, CMS Derks Star Busmann, Corio, Jaarbeurs Utrecht, NS, ProRail, PwC, Rabobank Utrecht en SHV.

Historie 53

Er bestond ook de wens om een aantal hoofdsponsors binnen te halen, maar dat is niet gelukt. Door de economische crisis stortte de sponsormarkt voor de culturele sector goeddeels in. Daarnaast waren de eenmaligheid van de viering en de relatieve onbekendheid van de Vrede van Utrecht handicaps. De formule van een meer inhoudelijk gedragen partnerschap, zoals bij de Council, werkte in dezen wel.

Bij de cultuur- en andere fondsen kon Vrede van Utrecht de breedte en diversiteit van het programma inzetten om tot een succesvol resultaat te komen. Veel fondsen hebben een financiële bijdrage gedaan, zoals Fonds voor Cultuur Participatie, VSBfonds, SNS REAAL Fonds, K.F. Hein Fonds, vfonds, Skanfonds, Oranje Fonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Bouwfonds Cultuurfonds, E-Motive en Stichting Doen. Ook bij de fondswerving liet de crisis zich echter gelden: de druk op de fondsen werd door de vele aanvragen enorm vergroot.

Bovendien gold dat veel samenwerkingspartners van Vrede van Utrecht uiteraard bij dezelfde fondsen aanvroegen.

Het adequate budgetbeheer heeft ervoor gezorgd dat het programma binnen budget is gerealiseerd.

54

Historie

Dolf Segaar bestuursvoorzitter CMS Derks Star Busmann: “We hebben wat bereikt met de samenwerking en daar wil CMS Derks Star Busmann graag op doorbouwen. Het Vrede van Utrecht Concert is bijvoorbeeld een interessante pijler en kan bepalend zijn voor de stad.”

Kees Rutten PMO Fyra bij de Nederlandse Spoorwegen: “Met Utrecht als kloppend spoorhart van Nederland voelen wij een nauwe verbondenheid met de stad en de regio. Binnen de Council ondervonden wij een inhoudelijke betrokkenheid van relevante partijen die je niet snel tegenkomt.”

Patrick Joosen directeur Bouwfonds Ontwikkeling: “Het bijzondere en eenmalige karakter van de Vrede van Utrecht activiteiten is Bouwfonds bijgebleven. De samenstelling van bedrijven is uniek en waardevol.”

5 mei t/m 21 sep

Making Peace

De internationale foto-expositie Making Peace langs de Maliebaan, waaraan bijna alle grote fotoagentschappen van de wereld foto’s leverden, toonde niet alleen beelden van oorlog, maar juist ook van mensen en instellingen die vechten voor vrede. Slechts één keer eerder was deze buitententoonstelling elders te zien, in 2010 rond het Meer van Genève.

De expositie bestond uit 121 foto’s en is samengesteld door de Engelse curator Ashley Woods. De tentoonstelling was een eerbetoon van het International Peace Bureau (IPB) aan al het werk dat de internationale vredesbeweging de afgelopen eeuw heeft verzet. Making Peace begon met beelden die vaak als eerste geassocieerd worden met vrede: wapens en geweld (en hun tegenhangers), en oorlogen en gewapende conflicten (en hoe deze voorkomen en opgelost kunnen worden). Vervolgens kwamen de onderliggende oorzaken van conflicten aan bod: onrechtvaardigheid en schendingen van mensenrechten. Het laatste onderdeel introduceerde het nog bredere thema van het milieu: gewapende conflicten die ontstaan als gevolg van klimaatverandering en de groeiende wedloop om natuurlijke hulpbronnen.

De officiële opening op 5 mei werd verricht door curator Ashley Woods en de secretaris generaal van het IPB, Colin Archer. M.m.v. Movies that Matter, IKV Pax Christi, Peace Brigades International, Veteraneninstituut, FOTODOK, Universiteitsmuseum, MasterPeace, Front404, Upact.

@bfutrecht BFUtrecht 5 mei 2013 961 followers

Om 20.30 uur geeft 1 vd Ambassadeurs vd Vrijheid Chef’s Special een spetterend optreden op het Rabobank Vrede van Utrecht Podium! #BFUtrecht May 5 2013 5:56pm GMT @nbkunst Redactie Nieuwsbank 328 followers

#kunst #persbericht Premier Rutte tekent voor Vrede van Utrecht-expositie ‘Making Peace’: [ Zondag 5 mei 2013 ... http://bit.ly/15kJT5b May 5 2013 5:20pm GMT @dharting Donald Harting 91 followers

Ik heb zojuist deze button vrijgespeeld in de Vrede2013 app. http://www.vredevanutrecht2013.nl/media/ images/bevrijdingsfestivalbutton.png May 5 2013 4:06pm GMT @yvonneploum YvonnePloumMOA 256 followers

Making Peace: indrukwekkende fototentoonstelling Maliebaan #VredevanUtrecht. http://t.co/O5NAWNPlas May 5 2013 2:49pm GMT @keesvanvuuren Kees van Vuuren 528 followers

The Kees van Vuuren Daily is out! http://paper.li/keesvanvuuren/1349174920 Top stories today via @bethelhgv @VredevanUtrecht @ keesvreeken May 5 2013 2:49pm GMT @vredevanutrecht Vrede van Utrecht 6K followers

Meedoen met de Prijzenoorlog op Bevrijdingsfestival @ BFUtrecht? Check-in met de Vrede2013-app en win! http://ow.ly/kIGow May 5 2013 2:00pm GMT @nr1google nr1Google 9 followers

Nieuw blog bericht, Premier Rutte tekent voor Vrede van Utrecht-expositie ‘Making Peace’ - http://tinyurl.com/

a e p o r Eu

y r o t s i h n a

Universiteit Utrecht: from the art of making peace to the knowledge to sustain freedom 64

Historie

Kennis en Cultuur

De Universiteit Utrecht is, als broedplaats van informatie, innovatie en creativiteit vanaf het allereerste begin een belangrijke partner van de Vrede van Utrecht en heeft een substantiële bijdrage geleverd aan de activiteiten rond 2013.

De UU werd hiertoe nadrukkelijk uitgenodigd door de instelling van de Vrede van Utrecht Leerstoel door de provincie Utrecht.

Wetenschappers hebben de Vrede van Utrecht onderzocht en de onderhandelingen uit 1713 in een wetenschappelijke en sociaal relevante context geplaatst. Studenten van het Humanity College hebben stage-opdrachten gemaakt en er is een ‘honours’ programma opgezet over de Vrede van Utrecht voor bachelor studenten Geesteswetenschappen.

De Universiteit Utrecht was gedurende de hele periode een van de gastheren van het Vrede van Utrecht Concert en festival deBeschaving, dat een nieuwe plek vond in de Hortus in het Science Park.

Met Peace of Cake in het Universiteitsmuseum maakte de universiteit deel uit van het museumprogramma Wélke vrede? Renger de Bruin, bijzonder hoogleraar Utrecht Studies bij de Faculteit Geesteswetenschappen en conservator stadsgeschiedenis bij het Centraal Museum, was verantwoordelijk voor de hoofdtentoonstelling In Vredesnaam in het Centraal Museum.

Eugene van Erven, universitair hoofddocent bij het departement Media- en Cultuurwetenschappen, was als gedetacheerd onderzoeker de geestelijke vader van het Community Arts Lab. Leerstoel

De Vrede van Utrecht Leerstoel, ingesteld door de provincie Utrecht, bood een wisselend gasthoogleraarschap voor spraakmakende personen uit de wetenschappelijke en culturele wereld. Tot 2013 werd twee maal per jaar een internationale wetenschapper uitgenodigd om voor drie maanden de leerstoel te bezetten.

De leerstoel gaf gasthoogleraren uit verschillende hoeken de gelegenheid onderzoek te doen naar

de problematiek van kosmopolitisme, culturele verscheidenheid en de invloed van de media op de samenleving. De ‘visiting professors’ gaven lezingen, cursussen en masterclasses en namen deel aan debatten en culturele activiteiten. Het verdrag van 1713 diende hierbij als inspiratiebron.

Vrede vieren, vrijheid onderwijzen Is vrijheid iets dat je kunt leren? Ja, zegt het Centre for the Humanities waar de Vrede van Utrecht Leerstoel is ondergebracht. Door kennis op te doen over hoe vrijheid tot stand komt in een diverse wereld, kun je vrijheid onderwijzen en vergroten.

Hoe laat je studenten kennismaken met de kracht van het verschil? Hoe bied je hen bouwstenen voor verantwoord burgerschap?

Door ze in aanraking te brengen met kennisleiders die niet alleen vakkennis hebben, maar die erbíj waren, bijvoorbeeld in Europa.

En die kunnen doceren over de wijze waarop zij die conflicten hebben, manieren vinden om die samen op te lossen. Door ze in contact te brengen met kennisleiders die uit eigen ervaring weten dat, hoewel we vrede nastreven, oorlog aan de orde van de dag is.

Kennisleiders die zich onderscheiden door engagement en die hun boodschap kunnen verspreiden tot ver buiten de collegezalen.

Die bijvoorbeeld laten zien dat met moderne media een brug geslagen kan worden tussen twee groepen: zij die iets te zeggen hebben en diegenen die dat moeten horen.

Om de pijn van de ander zichtbaar te maken, en te weten dat wanneer de mensheid zich vrij noemt, de helft van de bevolking dat vaak niet is. De Vrede van Utrecht Leerstoel stimuleert studenten ook verder te kijken dan de collegebanken. Wereldburger te zijn en zich te ontwikkelen tot de kennisleiders van de toekomst. Om er klaar voor te zijn als straks hún mening wordt gevraagd over vrede en vrijheid in de wereld.

Historie 65

De Vrede van Utrecht Leerstoel houders waren – Najaar 2012: Joan Scott, Harold F. Linder

– –

–

–

–

–

66

Professor in geschiedenis en sociale wetenschappen aan het Institute for Advanced Study in Princeton Voorjaar 2012: Femke Halsema, opiniemaker en oud-politicus Najaar 2011: Martti Koskenniemi, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Helsinki en adviseur bij de Verenigde Naties Voorjaar 2011: Joanna Bourke, hoogleraar Geschiedenis aan het Birkbeck College van de University of London Najaar 2010: Frans Timmermans, sinds 5 november 2012 minister van Buitenlandse Zaken, daarvoor Tweede Kamerlid voor de PvdA en van 2007 tot februari 2010 staatssecretaris van Europese Zaken (BuZa) Voorjaar 2010: Peter Galison, Pellegrino University Professor in wetenschapsgeschiedenis en natuurkunde aan Harvard University Najaar 2009: Paul Gilroy, hoogleraar Engelse en Amerikaanse literatuur aan King’s College London en houder van de Anthony Giddens Fellowship aan de London School of Economics and Political Science

Historie

De bevindingen van deze gasthoogleraren dienden als onderwerp voor academische symposia, politiek-economische fora en podiumkunstactiviteiten en gaven input voor een viertal internationale conferenties in 2013.

– De Edward Said Memorial Conference ging over de rol van cultuur in diplomatie en vredesprocessen.

– The Colonial Legacy conferentie legt het verband tussen de herdenking van de Vrede van 1713 en de afschaffing van de slavernij door Nederland in 1863.

– The Idea of the University in the 21st Century bracht de Leerstoelhouders weer bijeen.

De conferentie onderzocht de veranderingen in de relatie tussen de universiteit als plek van wetenschappelijke excellentie en de maatschappij daaromheen.

– The 1713 Peace of Utrecht and its enduring effects, georganiseerd door de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie, onderzocht de langdurige effecten van het verdrag uit 1713.

In Knowledge Peace Freedom zijn alle oraties van de visiting professors gebundeld, aangevuld met essays van Rosi Braidotti (Universiteitshoogleraar en directeur Centre for the Humanities UU) en Paul Schnabel (Universiteitshoogleraar aan de UU), de cd Music for the Peace of Utrecht van de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven en de Wandelgids Sporen van Slavernij in Utrecht van Esther Captain en Hans Visser.

Naast deze vier aan de Leerstoel verbonden conferenties, organiseerde de Universiteit Utrecht ook de conferenties – Performances of Peace-Utrecht 1713-2013, in samenwerking met de Werkgroep 18e Eeuw en het Centraal Museum – Making Peace and Justice: Images, Memories, Histories.

Bert van der Zwaan rector magnificus van de Universiteit Utrecht

“Een belangrijke les geleerd” “Als grote werkgever in de provincie Utrecht was het logisch dat de Universiteit Utrecht betrokken zou zijn bij de Vrede van Utrecht.

De samenwerking was in het begin soms lastig, vooral vanwege de verschillende snelheden waarmee de partijen opereerden. Voor de intendant moet het een hele klus zijn geweest om iedereen bij elkaar te houden! Toen de activiteiten eenmaal concreter werden, kwam er meer drijfkracht en werd de samenwerking gemakkelijker.

Dankzij de Vrede is de Universiteit dieper geworteld in de stad en ommelanden. Ons netwerk in Utrecht is uitgebreid en verdiept.

Dat is winst. Ook zijn de stad en de regio beter op de kaart gezet door de Vrede.

Het heeft een positieve bijdrage geleverd aan de stadsmarketing.

Ik zou het jammer vinden als de expertise en energie die door de Vrede van Utrecht is opgebouwd, weg zou lekken. Delen van de programmering zoals het Vrede van Utrecht Concert, zouden verankerd moeten worden in de culturele agenda van de stad. Bovendien heeft het traject van de Vrede van Utrecht ons een belangrijke les geleerd: er is veel mogelijk in Utrecht als je de zaken met elkaar verbindt.

Het zou zonde zijn als het momentum voor samenwerking en verbinding dat met de Vrede is ontstaan, nu verloren zou gaan.”

Historie 67

De Utrechtse Musea: Wélke vrede?

Ward Rennen, directeur Musea Utrecht:

De musea zijn in 2007 door Stichting Vrede van Utrecht benaderd om een bijdrage te leveren aan het programma voor 2013. Met het Centraal Museum waren destijds al afspraken gemaakt voor een historische overzichtstentoonstelling en onderzoek naar de totstandkoming van het vredesverdrag in 1713. Het Utrechts Archief was gevraagd historisch bronnenonderzoek voor de Vrede van Utrecht te doen.

De musea hebben lang gezocht naar een gezamenlijke invulling. Een focus op alleen 1713 sloot niet aan bij de aard van alle collecties, niet alle collecties gaan immers zover terug in de tijd. Daarom is het gezamenlijke thema in eerste instantie verbreed naar Oorlog en Vrede.

Vanuit die thematiek konden de musea aansluiten bij de doelstelling van de Vrede van Utrecht: inzichtelijk maken hoe complex de relaties tussen oorlog en vrede zijn en hoe die relaties zich door de tijd heen ontwikkeld hebben. De musea belichtten die relaties vanuit hun eigen identiteit en collecties, waardoor een rijk pallet aan historische, artistieke, wetenschappelijke en muzikale invalshoeken is ontstaan.

70

Historie

Logischerwijs hebben de musea het meest gefocust op het derde van de Utrecht Principles: de uitwisseling van kennis ten behoeve van maatschappelijke samenhang en vernieuwing.

Die vernieuwing was gericht op het versterken van de inhoudelijke museale samenwerking om daarmee een impuls te geven aan het museale veld in Utrecht en ook naar buiten toe een voorbeeldrol te vervullen.

In totaal zijn er 7 tentoonstellingen en 2 gezamenlijke activiteiten ontwikkeld. Het thema Oorlog en Vrede legde in eerste instantie een goede basis, maar er bleek gaandeweg een heldere rode lijn te ontbreken: er was geen herkenbaar gezamenlijk verhaal. Dit heeft geleid tot een aanpassing naar Wélke vrede?, waarin de musea tot een herkenbaar gezamenlijk verhaal zijn gekomen door zich binnen het herdenkingsjaar van de Vrede van Utrecht te positioneren als dé gezaghebbende informatiebron voor iedereen die meer wil weten over de Vrede van Utrecht.

De musea hebben gedurende het jaar het verhaal van de Vrede van Utrecht verteld, gebeurtenissen in perspectief geplaatst en bijzondere aspecten uitgelicht door middel van activiteiten, lezingen en tentoonstellingen. Door consequent en via verschillende media de vraag ‘Wélke vrede?’ te laten klinken, is het publiek duidelijk gemaakt dat je voor het antwoord bij de Utrechtse musea moest zijn. De musea hebben op deze wijze reliëf kunnen geven aan de andere activiteiten uit het festivalprogramma van de Vrede van Utrecht.

Realisatie (publieks)doelstellingen

– Met het programma Wélke vrede? wilden we bezoekers verleiden meerdere Utrechtse musea te bezoeken. Uit reacties van bezoekers is gebleken dat een deel van de bezoekers dat heeft gedaan.

– De gezamenlijke zichtbaarheid van de musea is vergroot door een gezamenlijke campagne en intensieve cross-verwijzing.

– De gezamenlijke fondsenwerving is succesvol geweest.

Voor het merendeel van de tentoonstellingen en activiteiten zijn de bezoekersprognoses gehaald. Wel bleek gedurende het jaar dat gezamenlijk inhoudelijk programmeren op een voor het publiek relatief onbekende historische gebeurtenis als de Vrede van Utrecht lastig is.

Naast het promoten van het gezamenlijke aanbod – wat op zich al een extra inspanning met zich meebrengt – moest ook nog de Vrede van Utrecht als zodanig bij het publiek bekend worden gemaakt. In feite zijn dat twee doelstellingen.

Voor de toekomst lijkt het dan ook verstandig om bij een gezamenlijk tentoonstellingsprogramma een thema te kiezen dat voor het publiek direct te begrijpen is. Alle inspanningen kunnen dan gericht worden op het promoten van het aanbod in plaats van het uitleggen van het aanbod.

Het project Wélke Vrede? is voor de musea een geslaagd experiment, waarbij we met elkaar hebben kunnen onderzoeken hoe inhoudelijk programmering op elkaar af te stemmen, gezamenlijke promotie vorm te geven en fondsen te werven. De musea willen deze lijn graag voortzetten. Zonder de Vrede van Utrecht hadden de Utrechtse musea deze stap niet op zo’n korte termijn gezet. Voor de toekomst willen de musea hun samenwerking op basis van de ervaringen met Wélke Vrede? verder intensiveren. Hoe dit precies vorm moet krijgen is nog onderwerp van zelf-onderzoek. Voor de hand liggende elementen daarin zijn: – gezamenlijke inhoudelijke programmering – gezamenlijke fondsenwerving – gezamenlijke promotie en publieksbereik.

WÉLKE VREDE? bestond uit 9 tentoonstellingen/activiteiten – Ontwerp je eigen herdenkingspenning –

GeldMuseum (1 feb t/m 30 sep) – Peace of Cake? – Universiteitsmuseum Utrecht (2 mrt 2013 t/m 5 jan 2014) – Hoge pruiken, plat vermaak – Het Utrechts Archief (16 mrt 2013 t/m 16 feb 2014) – Sporen naar het front – Het Spoorwegmuseum (30 mrt t/m 1 sep) – In Vredesnaam – Centraal Museum (11 apr t/m 21 sep) – Getuige van oorlog en vrede – Domtoren (17 apr t/m 4 sep) – BOMB – AAMU Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst (10 jun t/m 5 jan 2014) – Vormen van Verdraagzaamheid: Religieuze (in)tolerantie in de Gouden Eeuw – Museum Catharijneconvent (6 sep t/m 5 jan 2014) – Feestweek met Campana – Museum Speelklok (10 t/m 15 sep)

Historie 71

11 jun 2013 t/m 5 jan 2014

AAMU Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst: BOMB – Blak Douglas en Adam Geczy Gewelddadige botsingen tussen Europese kolonisten en de Aboriginal bevolking hebben in Australië diepe sporen nagelaten. De tentoonstelling legt een bom onder het vaak geromantiseerde beeld van Australië. Door middel van multimediale installaties, video, muurschilderingen, performance en foto’s werd getoond hoe het is om als groep weggezet te worden en dat er van verzoening voorlopig geen sprake kan zijn. Een prikkelend, fascinerend en activistisch project dat tegelijk de eerste intensieve samenwerking op deze schaal was tussen een kunstenaar met een Aboriginal achtergrond en een kunstenaar van Europees-Australische origine.

Onderdeel van: Wélke vrede?

Edwin Jacobs directeur Centraal Museum

“Samenwerking in stand houden” “Binnen het Vrede van Utrecht traject hebben de Utrechtse musea voor het eerst met elkaar samengewerkt binnen een overkoepelend thema. Dankzij de breedte van dat thema, kon iedereen aansluiting vinden vanuit de eigen DNA. Die verbinding met behoud van het eigen profiel heeft heel erg goed gewerkt.

Vanuit die aanpak heeft de Vrede van Utrecht niet alleen de musea maar allerlei organisaties, spelers en makers uit verschillende disciplines met elkaar verbonden. Daardoor versterkten alle onderdelen elkaar, ontstond er ketenwerking. Het zou goed zijn om die benadering vast te houden.

78

Historie

De Utrechtse musea zijn in elk geval van plan om hun samenwerking voort te zetten.

Alle directeuren zien het zitten om de samenwerking te verdiepen. Het is goed mogelijk om regelmatig, wellicht jaarlijks, met elkaar te werken vanuit een inhoudelijk thema en daarmee ketenwerking in gang te zetten.

Op breder cultureel vlak kan dat volgens mij alleen als er ook personen zijn die het dragen, zoals de Stichting Vrede van Utrecht dat deed.

Misschien zou je een “Vrede van Utrecht fonds” moeten oprichten, die Utrechtse initiatieven op het gebied van ketenwerking stimuleert.

Dat zou, net als de Vrede van Utrecht, door het bedrijfsleven en de overheid gesteund moeten worden. Met een aanjager en de financiële middelen, kunnen mooie samenwerkingsinitiatieven ontstaan.”

Erfgoed: de Waterlinie viert vrede De Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) is een historische verdedigingslinie van 85 kilometer lang en vormt het grootste monument van Nederland. Vanaf 1870 tot en met de Tweede Wereldoorlog werd het gebied bij dreiging onder water gezet om vijanden tegen te houden. Het stelsel van forten en vestingsteden loopt van de voormalige Zuiderzee tot aan de Biesbos, door vijf provincies heen. Het Utrechtse deel van de NHW bestaat uit zo’n 30 forten en andere militaire bouwwerken.

80

Historie

Cultureel Erfgoed toegankelijk en aantrekkelijk maken voor publiek was een van de doelstellingen van Vrede van Utrecht.

Erfgoedlocaties zijn rijk aan (historische) verhalen en kunst is een uitstekende manier om deze verhalen te vertellen. Een aantal jaren hebben we met verschillende partners onderzocht welke plekken zich hier het best voor leenden. We hebben ons uiteindelijk geconcentreerd op kastelen, forten en de (voormalige) vliegbasis Soesterberg.

De Linie viert Vrede

In een aanloopperiode van enkele jaren is een intensieve samenwerking op gang gebracht tussen Vrede van Utrecht, projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie, provincie Utrecht en Stelling van Utrecht/gemeente Utrecht, met daaromheen een brede kring van regiogemeenten, eigenaren, beheerders en culturele organisaties.

Het doel van de samenwerking was om via een culturele beleving het indrukwekkende militaire erfgoed met de omringende natuurgebieden in de ‘hoofden en harten’ te brengen van een breed publiek, en daarmee het maatschappelijk draagvlak voor behoud van en investering in dit erfgoed te vergroten. De bijzondere culturele programmering kan de kans op de beoogde UNESCO nominatie in 2016 versterken.

De forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (NHW) bleken een schat aan culturele mogelijkheden te bieden.

De eerste concrete projecten die op de NHW plaatsvonden waren de opera’s van Holland Opera op Fort Rhijnauwen, met in 2005 Dido & Aeneas als eerste in een serie. In 2012 vond het eerste evenement op de forten in Lunetten plaats: het lichtspektakel Licht op de Linie.

In 2013 deed de hele NHW mee, onder de titel De Linie viert Vrede.

Het programma De Linie viert Vrede bood een zo breed mogelijk aanbod, van opera tot beeldende kunst voor kinderen tot muziek en wetenschap.

Het openingsspektakel De Linie in Lichterlaaie was een hoogtepunt in het programma. 7000 mensen verdeeld over twee avonden lieten zich inspireren door de sfeervolle locatie en de geschiedenis daarvan.

De thematische insteek vanuit Vrede van Utrecht werkte als een verbindend element. Graag willen de partners en stakeholders van de NHW door met deze aanpak. Voor 2014 hebben zij het thema ‘Toen en Nu’ gekozen, met een focus op 100 jaar Eerste Wereldoorlog (met de mobilisatie van het Nederlandse leger van 1914-1918) in combinatie met de herdenking van 200 jaar Landmacht en 200 jaar Koninkrijk.

Overzicht van de programma’s van De Linie viert Vrede – Fort Blauwkapel: Linie in Lichterlaaie

(19 en 20 apr) – Fort aan de Klop: Kinderkunstfestival (20 en 21 apr) – Fort aan de Klop: ON en KRUID en het sterrenstof mysterie (9 mei) – Fort Rhijnauwen: Geheugen in steen (1 mei t/m 30 sep) – Fort Ruygenhoek: KAAP (26 mei t/m 14 jun) – Fort Rhijnauwen: Blauwbaard, Holland Opera (20 jun t/m 13 jul) – Lunet III: Lumineus Lunetten (22 jun) – Fort Hoofddijk: deBeschaving (6 jul) – Fort Nieuwersluis: Waterliniefestival (21 en 22 jul) – Stelling van Utrecht: Zomer vol verhalen (21 jul t/m 18 aug) – Stelling van Utrecht: Waterlinieweek (7 t/m 15 sep) – Fort de Bilt: Herinneringscentrum voor de toekomst (het hele jaar)

Historie 81

Programma Historie Lezingen & conferenties 27 jan

Dries van Agt: Sermoen Onder het motto ‘Wie de houten broek past, trekke ‘m aan’ bestijgen dichters, schrijvers en andere talenten sinds 2009 de kansel van de Geertekerk om een lezing te houden over een thema dat hen na aan het hart ligt. De houten broek is een metafoor voor de preekstoel. Dries van Agt ging in zijn ‘sermoen’ in op de historische feiten van de Vrede van Utrecht en de lessen die daaruit kunnen worden getrokken. Een initiatief van de Academie Het Nut Voorbij.

300 bezoekers

11 feb, 11 mrt, 2 apr

Uitgesproken idealen In drie lezingen, georganiseerd door Studium Generale, onderzochten denkers hoe we onze idealen hun oorspronkelijke glans terug kunnen geven. Als we vrijheid koppelen aan verantwoordelijkheid, ontaardt deze dan minder snel in onverschilligheid? Te gast waren: cultuurcriticus Theodore Dalrimple, Frank Furedi (emeritus hoogleraar sociologie) en filosoof Roger Scruton.

507 bezoekers

12 feb

Nicolaas van der Mondelezing De 28e Nicolaas van der Mondelezing werd gehouden door Renger de Bruin, conservator stadsgeschiedenis bij het Centraal Museum, en ging over – hoe kan het anders – de Vrede van Utrecht.

De lezing is een initiatief van OudUtrecht, historische vereniging voor stad en provincie Utrecht.

400 bezoekers.

20 feb

Slavernij: goedpraten of uitpraten?

In het jaar 2013 herdacht Nederland dat 150 jaar geleden eindelijk ook Nederland de slavernij bij wet afschafte. Dit was voor de Raad van Kerken Nederland aanleiding aandacht aan deze thematiek te besteden. Het debat Slavernij: goedpraten of uitpraten? in de Nicolaas-Monicakerk was een proloog op de landelijke viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli.

150 bezoekers

21 en 22 feb

Tuning into diversity Internationale conferentie georganiseerd door Media4U en Mira Media over media en integratie. In deze 5e editie aandacht voor het wijkprogramma van Vrede van Utrecht en 10 internationale workshops met good practices uit binnenen buitenland.

175 deelnemers

17 mrt

Vieren of herdenken?

Vrede van Utrecht programmacoördinator Paul Feld vertelde in het kader van de Boekenweek 2013 ‘Gouden tijden of zwarte bladzijden’ over de actualiteit van de historie en waarom het verdrag uit 1713 volgens hem ontbreekt in de canon van de Nederlandse geschiedenis.

Locatie: Bibliotheek Oude Gracht.

12 apr

Van vervreemding tot verbeelding – New Dutch Connections ontvangt Karen Armstrong Zie pagina 48 500 bezoekers

15 t/m 17 apr

Edward Said memorial conference De beroemde Amerikaans-Palestijnse wetenschapper Edward Said heeft in zijn leven en werk laten zien hoe cultuur, kunst en een kritische kijk op menselijke relaties vrede kunnen bevorderen. Dit congres ging over de betekenis van Said als geëngageerd burger en wetenschapper, met op de derde dag aandacht voor conflicthantering via kunst en cultuur.

Met Mariam Said als erevoorzitter en gerenommeerde sprekers, zoals Judith Butler, Etienne Balibar en maestro Daniel Barenboim (in absentia). Het culturele programma bestond uit boekpresentaties, films, optredens van het Utrecht String Quartet, Ubuntu Jazz Project, The Freedom Theatre of Jemen en een preview van het nieuwe performance arts festival SPRING. Dit congres werd georganiseerd door het Centre for the Humanities Universiteit Utrecht m.m.v. de provincie Utrecht. Stichting Vrede van Utrecht verzorgde het culturele programma.

60 bezoekers

Conferentie: 280 deelnemers; cultureel programma: 660 bezoekers

22 mrt

19 apr

Een multidisciplinaire conferentie met als onderwerp hoe percepties, beelden en herinneringen van conflict en rechtvaardige vrede met elkaar kunnen botsen. De conferentie werd afgesloten met de voorstelling Velden van Weleer, van Chrisje en Kees Brandts. Georganiseerd door het Willem Pompe Intsiutuut voor Strafrechtwetenschappen van de Universiteit Utrecht.

De jaarlijkse Quasimodolezing van de Oud-Katholieke Kerk Nederland stond in het teken van de vrede en de aanstaande troonswisseling en ging over de waarden van het koningschap. Is de komende inhuldiging van Willem-Alexander als nieuwe Koning der Nederlanden het ritueel van een magische traditie, of houdt een moderne democratie aldus haar symbolen in ere?

Making Peace and Justice: Images, Memories, Histories

Quasimodo lezing – Ernst Hirsch Ballin

75 bezoekers

Historie 83

diverse data

5 mei

Schrijfster Danielle Hermans heeft diverse malen een lezing gegeven over haar boek In Vredesnaam, een thriller over de onderhandelingen in 1712-1713 en de geheime rol die vrouwen daarin speelden. O.a. op 8 januari, op de Zonta Areadag in het Centraal Museum op 20 april en op 5 mei.

Hans Achterhuis, Abdelkader Benali, Kustaw Bessems en Barbara Oomen onderzochten de vrijheid in Nederland naar aanleiding van de ‘four freedoms’ van Franklin D. Roosevelt: freedom of speech, freedom of worship, freedom from want, freedom from fear. Een initiatief van Forum, het Bevrijdingsfestival Utrecht en VVU. De colleges vonden plaats op 7 en 21 maart, 4 en 18 april. Mark Rutte leidde op 5 mei het slotdebat in.

Lezingen Danielle Hermans

447 bezoekers

23 apr

De Spanjaarden, Europa en de Vrede van Utrecht Twee historici en Vrede van Utrechtspecialisten, Ana Crespo Solana en David Onnekink, gingen in gesprek over de gevolgen van het Vredesverdrag voor Nederland en Spanje. M.m.v. Instituto Cervantes.

60 bezoekers

24 t/m 26 apr

Performances of Peace – Utrecht 1713-2013 Wetenschappers van over de hele wereld kwamen bijeen om onderzoeksresultaten uit te wisselen en te discussiëren over de Vrede van Utrecht. De Vrede van Utrecht heeft ervoor gezorgd dat ideeën over internationale betrekkingen en diplomatie in de 18e eeuw gingen verschuiven. Het belang van de Vrede van Utrecht is in dit verband echter niet altijd onderkend. Deze conferentie, georganiseerd door de Werkgroep 18e Eeuw, het Centraal Museum en de afdeling Geschiedenis van internationale betrekkingen van de Universiteit Utrecht, heeft daar verandering in willen brengen.

100 deelnemers

Vrijheidscolleges: slotdebat

415 bezoekers

Tentoonstellingen & exposities 1 jan t/m 31 dec

Fort de Bilt: Herinneringscentrum voor de toekomst Tijdens de Tweede Wereldoorlog is dit fort gebruikt als fussiladeplaats; honderdveertig mannen zijn hier destijds doorgeschoten. Nu is Fort de Bilt een vredesfort. Speciaal voor scholieren van 10-14 jaar is in de voormalige kazerne en op het buitenterrein een interactieve tentoonstelling ingericht die de geschiedenis van het verzet in de Tweede Wereldoorlog en die van De Vrede van Utrecht koppelt aan de leefwereld van de leerlingen. In samenwerking met Stichting Vredeseducatie.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

3.450 bezoekers

4 mei

4 mei herdenkings-lezing door Steven Pinker Harvard professor Steven Pinker, experimenteel psycholoog, baseerde zijn 4 mei herdenkingslezing op zijn boek Ons betere ik: waarom de mens steeds minder geweld gebruikt. Hij laat het publiek zien dat het geweld in de wereld niet steeds heviger wordt – zoals we vaak denken – maar dat we juist in het meest vredige tijdperk leven sinds de prehistorie. De lezing is georganiseerd in samenwerking met Studium Generale Universiteit Utrecht en het Utrechts Comité 4 mei-Herdenking. Bij de opening van de tentoonstelling Making Peace en op het Rabobank/Vrede van Utrecht Podium op het Bevrijdingsfestival gaf Pinker een korte versie van deze lezing.

300 bezoekers

84

Historie

1 feb t/m 30 sep

GeldMuseum: Ontwerp je eigen herdenkingspenning Voor leerlingen uit stad en provincie van groep 6, 7 en 8 hebben Vrede van Utrecht, het GeldMuseum, het UCK en Kunst Centraal een wedstrijd georganiseerd. Leerlingen konden een herdenkingspenning voor 300 jaar Vrede van Utrecht ontwerpen. Het winnende ontwerp was van Wilbert Vos uit groep 8 van de Eben Haezerschool in Rhenen.

Op 20 september werd er door de burgemeester een echte herdenkingspenning van geslagen.

Het GeldMuseum heeft daarnaast een geïllustreerde verzamelgids uitgegeven, waarin het verhaal van de Vrede van Utrecht verteld werd in negen beelden en verhalen, gekoppeld aan het aanbod van de verschillende musea. De verhalen waren niet compleet; de ontbrekende delen kregen kinderen bij hun bezoek aan het betreffende museum op een stickervel.

Onderdeel van: Wélke vrede?

540 deelnemers

2 mrt 2013 t/m 5 jan 2014

Universiteitsmuseum Utrecht: Peace of Cake?

Aan de hand van drie recente conflicten, in Oeganda, Joegoslavië en Zuid-Afrika, liet het Universiteitsmuseum zien dat de weg terug naar vrede lang niet altijd gemakkelijk is. Door middel van een dilemmaspel ondervonden bezoekers dit aan den lijve. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht vertelden in de tentoonstelling over hun onderzoek dat gerelateerd is aan het sluiten van vrede.

Schoolgroepen vulden de tentoonstelling aan met kunstwerken die hun kijk op vrede weergeven. Een deel van de opbrengst van de tentoonstelling ging naar War Child.

Onderdeel van: Wélke vrede?

47.610 bezoekers

16 mrt 2013 t/m 16 feb 2014

Hoge pruiken, plat vermaak In Het Utrechts Archief werd een levendig beeld geschetst van Utrecht anno 1713. Het verblijf van de Europese delegaties bracht nogal wat teweeg in Utrecht. In het Archief staat een feesttafel met diplomatendiner. Verder liet de tentoonstelling zien hoe de gezanten zich ’s nachts vermaakten en waar ze woonden. Dat Utrecht, en niet Nijmegen, in 1712/1713 het centrum voor onderhandelingen werd, was te danken aan haar brede, koetsvriendelijke straten.

Rijtuigen met diplomaten konden elkaar hier moeiteloos passeren zonder protocollair gedoe over voorrang verlenen en voor het stadhuis was parkeerruimte genoeg. In Het Utrechts Archief konden bezoekers in een koets een virtuele rijtoer maken. Op het beeldritme van schilderijen uit die tijd schoof het 18e eeuwse Utrecht voorbij.

Onderdeel van: Wélke vrede?

23.728 bezoekers

16 mrt t/m 1 aug

Museum Flehite, Amersfoort: Het glas van Amersfoort Het Glas van Amersfoort werd in 1713 gemaakt in opdracht van het stadbestuur, ter ere van de gesloten vrede. In het museum waren nog meer speciale vredestukken en -prenten te zien.

6 t/m 20 apr

Expositie Beeldend Veenendaal Honderd niet-professionele kunstenaars uit Veenendaal en directe omgeving toonden tweedimensionale en driedimensionale kunst en fotografie in de voormalige Ritmeesterfabriek.

2.000 bezoekers

22.000 bezoekers

11 apr 2013 t/m 1 jan 2014 21 mrt t/m 21 jun

Waterwerken

Het ruim twaalf meter hoge beeld Waterwerk VII van beeldend kunstenaar Ruud Kuijer markeert de plek in Utrecht waar de verbinding tussen Amsterdam en Basel over het water en per spoor elkaar kruisen (langs het Amsterdam Rijnkanaal).

Slotstuk Trajectum Lumen Op de Domtoren was het slotstuk van de vaste lichtkunstroute Trajectum Lumen te zien: In Lumino tuo Videbimus Lumen van het Londense lichtkunstcollectief Speirs and Major, dat op 11 april feestelijk werd onthuld door koningin Beatrix.

Onthulling: 4.000 bezoekers

11 apr t/m 21 sep 30 mrt t/m 1 sep

Het Spoorwegmuseum: Sporen naar het front In 1713 waren er nog geen treinen, maar ze hebben in oorlogen in de eeuwen daarna wel een rol gespeeld. Hoe werd de trein ingezet bij gewapende conflicten?

In de oorlogen van de negentiende eeuw gaat de industrialisering een rol spelen in de oorlogsvoering. Het Spoorwegmuseum laat zien welke invloed de spoorwegen hadden op de manier van oorlogsvoeren en hoe de verschillende treinen werden ingezet bij gewapende conflicten. De expositie omvat een groot aantal internationale bruiklenen, waaronder enkele oorlogslocomotieven, spoorgeschut, leger- en pantsertreinen.

Onderdeel van: Wélke vrede?

140.819 bezoekers

3 t/m 25 apr

Vrede van Utrecht in sieraden Veertien Utrechtse sieradenmakers namen de Vrede van Utrecht als uitgangspunt voor hun werk. Enkele makers lieten zich inspireren door de barok, de in 1713 heersende stijlperiode, anderen door symbolen van vrede. Het resultaat: zestien unieke, (on-)conventionele sieraden, die te bewonderen waren in het Utrechtse Stadhuis.

3.746 bezoekers

Centraal Museum: In Vredesnaam Deze tentoonstelling vertelde het verhaal van oorlog en ellende en de Vrede van Utrecht die hieraan een eind maakte.

Vanuit de tegenwoordige tijd belandde je in de tijd waarin Europa bepaald werd door tegenstellingen en door opeenvolgende oorlogen. De bezoeker maakte kennis met de voornaamste hoofdrolspelers zoals Lodewijk XIV en Willem III. Schilderijen en objecten uit de 17e en 18e eeuw, waaronder een van de originele ondertekende verdragen van de Vrede van Utrecht, brachten het verhaal tot leven. In heldere animaties werd uitgelegd waar de oorlog om ging en hoe men de weg naar vrede vond. Vanuit de historie eindigde de tentoonstelling weer in het heden: in de Werkplaats voor de Vrede, waar je als bezoeker zelf aan de onderhandelingstafel kon plaatsnemen.

Onderdeel van: Wélke vrede?

53.188 bezoekers

11 apr t/m 1 sep

Vieren & Vergaderen De Spaanse afgezanten organiseerden 300 jaar geleden in het Duitse Huis, het huidige Grand Hotel Karel V, grote feesten. Een van de meest memorabele feesten was het Bal Masqué met diner van de gezant Ossuna. Hoe het er destijds aan toe ging was te zien in de tentoonstelling Vieren & Vergaderen in Grand Hotel Karel V. M.m.v. Humanities College van de Universiteit Utrecht en Het Utrechts Archief.

11 apr t/m 21 sep

Expositie in het stadhuis: het schilderij van De Vrede van Utrecht in 1713 Van alle vredesverdragen is wel ergens een schilderij te vinden. Alleen van de ondertekening van de Vrede van Utrecht in 1713 is er geen. Dit was aanleiding voor de Stichting tot instandhouding en restauratie van Oudaen, om een schilderij te laten maken over de Vrede van Utrecht door de Utrechtse kunstenares Semiramis Öner Mühürdaroglu.

Mühürdarog Zij maakte het schilderij volgens de Hollandse compositie- en portrettraditie uit 17e en 18e eeuw. Het schilderij van 2,55 bij 5,10 meter toont de viering van de ondertekening van de Vrede van Utrecht in 1713. De kunstenares heeft de betrokken diplomaten geportretteerd op basis van historisch materiaal afkomstig uit onderzoek door het Centraal Museum. Daarbij legt ze in het schilderij ook de verbinding naar de viering van de Vrede van Utrecht in 2013.

5.400 bezoekers

De vrede van Semiramis Filmmaker Jan van den Berg heeft een film gemaakt die het werkproces en de achtergronden van deze schilderes belicht. Het is het laatste deel van de serie Utrecht aan Zee, achttien korte films over kunstenaars en hun stad. De serie werd in zijn geheel vertoond tijdens de internationale literatuurdagen City2Cities op zondag 28 april.

11 apr t/m 21 sep

Fotoproject The Agreement – Hidden History In opdracht van het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) fotografeerde Engelse fotograaf Red Saunders een tafereel van de ondertekening van de Vrede van Utrecht in de stijl van 1713.

Vijftig inwoners van Utrecht hebben model gestaan voor de verschillende 18e eeuwse onderhandelingsdelegaties uit Europa. Het werk maakt deel uit van de wereldwijde reeks Hidden Histories, Saunders’ fotoreeks van scenes uit de strijd voor gelijkheid en democratie.

De enorme print van The Agreement hing gedurende de hele viering aan de gevel van het stadhuis.

Historie 85

The making of ‘The Agreement’ 332 mensen, jong en oud, participeerden in de totstandkoming van The Agreement.

Inwoners van Utrecht, cursisten van het UCK en andere instellingen voor amateurkunst, acteurs en fotografen (zowel amateurs als professionals), visagisten en technici hebben deelgenomen aan het project. De 85 figuranten hebben workshops gevolgd waarin zij geschoold werden in alle aspecten die bij het maken van deze foto’s van belang zijn.

Onder leiding van professionals hebben 110 vrijwilligers/cursisten in de workshops Licht van de Oude Meesters en Straatfotografie kennis kunnen maken met fotografie. 14 vrijwilligers namen deel aan workshops visagie en kostuum.

Aan de andere kant van het stadhuis stonden foto’s gemaakt door drie Utrechtse fotografen: Martijn van de Griendt, Yvonne Witte en Anna van Kooij.

De foto’s hadden als onderwerp hedendaagse conflictsituaties in de Utrechtse samenleving die worden opgelost door dialoog – op het sportveld, in de wijk en op school. Ze laten Buurtvaders in Kanaleneiland, mediatie door kinderen op een vreedzame school in Overvecht en lokale politiek in de Utrechtse kinderraad zien. Door de prominente plek van de beelden, in het hart van Utrecht, hebben duizenden voorbijgangers er even bij stil gestaan dat conflicten met inzet, creativiteit, gesprek en goede wil vreedzaam opgelost kunnen worden.

12 apr t/m 30 sep

17 apr t/m 4 sep

Hoe kom je van solidariteit tot intolerantie? In volksbuurten zijn solidariteit, elkaar helpen en steunen vanouds vaste waarden. Dat kan leiden tot massa-oproer.

In februari 1713 werden de drie transen van de Domtoren op kosten van de afgevaardigde van Portugal voorzien van zevenhonderd grote lantaarns met in elke lantaarn twee kaarsen. De Domtoren had nog nooit zo geschitterd. Een expositie in de Egmondkapel liet zien hoe men dat met behulp van een hijsconstructie heeft klaargespeeld. Verder werd stilgestaan bij de gebouwen rond de Dom die een rol speelden in de vredesonderhandelingen. Maar ook andere oorlogen waarvan de Domtoren getuige was, kwamen aan bod.

Onderdeel van: Wélke vrede?

Volksbuurtmuseum: Oproer, kracht van het volk

1500 bezoekers

13 apr t/m 31 okt

Kasteel Amerongen: ’t Huys van Europa: A diplomatic way of life Deze tentoonstelling gaf een beeld van de kasteelbewoners van destijds: Godard Adriaan van Reede en Margaretha Turnor.

Van Reede was diplomaat en reisde in opdracht van de Republiek door het 17e eeuwse Europa. Zijn vrouw nam tijdens zijn veelvuldige afwezigheid de taak van ‘kasteelheer’ waar. In het onderhuis van het kasteel zijn zoveel mogelijk ruimtes voor het publiek toegankelijk gemaakt; in de nog aanwezige kasten, wijnnissen en kolenbakken zijn collectiestukken en archiefmateriaal tentoongesteld.

Een bijzonder onderdeel van de tentoonstelling was de film Een vrouw van een diplomaat: Margaretha Turnor, van Saskia Boddeke en Peter Greenaway. Deze film was gebaseerd op de video-installatie Een dag uit het leven, kasteel Amerongen 1680 die het kunstenaarsduo enige jaren geleden maakte en die van juli 2011 tot juli 2012 in het kasteel te zien is geweest.

15.000 bezoekers

14 apr t/m 25 aug 2013 Tom Willems Utrechts Centrum voor de Kunsten: “Doordat deelnemers zo nauw betrokken waren bij de inhoud en het proces leerden zij werkenderwijs welke stappen er gezet worden en met welke overwegingen er keuzes gemaakt worden om tot een werkelijk artistiek resultaat te komen. De combinatie van leren tijdens workshops en leren door medevormgeven heeft op velen een grote persoonlijke impact gehad.”

Mondriaanhuis, Amersfoort: Visioen vs. Confrontatie De tentoonstelling liet zien hoe kunstschilder Piet Mondriaan reageerde op de twee wereldoorlogen die hij heeft meegemaakt. Hij stelde daarin het visioen, de utopie als het uiteindelijke doel. Hedendaagse kunstenaars laten in hun werk juist vaak de confrontatie zien. Met o.a. een kopie van een van Mondriaans bekendste werken Victory Boogie Woogie, Mondriaan-documentatie, foto’s van Zilveren Camera-winnaar Eddy van Wessel, sculpturen van Rob Voerman, ruitvormige composities van Marc Bijl en werk van Christoph Draeger en Björn Melhus.

5.210 bezoekers

86

Historie

Domtoren: Getuige van oorlog en vrede

30.989 bezoekers

24 apr t/m 23 mei

St. Eloyen Gasthuis: Tentoonstelling met zeven damasten Ter gelegenheid van de Vrede van Utrecht werden ook bijzondere weefproducten gemaakt, bijvoorbeeld een damasten servet dat in 1713 ook werkelijk gebruikt is.

1.250 bezoekers

5 mei t/m 21 sep

Making Peace Zie pagina 58

Peace Walks Tijdens de expositie Making Peace is er op een aantal zondagen een wandeling langs de Making Peace expositie verzorgd door gidsen van o.a. IKV Pax Christi, Amnesty International, Peace Brigades International, studenten van de Universiteit Utrecht, het Veteraneninstituut en Upact.

De Peace Walks hadden steeds een eigen thema: vrouwenrechten, vredesactivisme in Syrië, mensenrechten in Nederland, vredesvluchten, onderduiken en schuilen door de eeuwen heen, oorlog door de ogen van een veteraan.

159 bezoekers

24 mei t/m 16 jun

Ontmoetingen met Getuigen van het Verleden, Leersum Deze tentoonstelling laat het resultaat zien van een artistieke speurtocht van kunstenaars naar monumenten, bomen en landschapselementen in ZuidoostUtrecht die stammen uit de tijd van de Vrede van Utrecht.

Festivals & evenementen 20 jan

Garageconcert De negende editie van het Garageconcert stond in het teken van de Vrede van Utrecht. In samenwerking met het Artonis Pianotrio en Concertserie Verrassend Klassiek kreeg het concert deze keer een klassieke invulling. Het Garageconcert wordt jaarlijks georganiseerd in de showroom van garage Kreijne-Skoda te Hoogland-Amersfoort.

3 mrt

Culturele Zondag: Kijken Kijken Kopen De tweede editie van Kijken, Kijken, Kopen blikte vooruit op de feestelijke viering van de Vrede van Utrecht die een maand later van start zou gaan. Veel Utrechtse kunstenaars en gezelschappen die met het Vredesjaar aan de slag waren gegaan, lieten tijdens deze Culturele Zondag alvast een voorproefje van hun werk zien.

25.000 bezoekers

van Utrecht in 1713 zijn geschreven door William Croft en Georg Friedrich Händel. De avond werd afgesloten met een van de mooiste gebeden voor de vrede ooit geschreven, wederom van Bach, uit diens Hohe Messe: Dona Nobis Pacem. Net als eerdere jaren was de uitvoering in de deskundige handen van Jos van Veldhoven en de Nederlandse Bachvereniging; de muziek werd afgewisseld met gedichten en andere teksten, voorgedragen door acteur Derek de Lint.

11 apr

775 bezoekers

11 t/m 14 apr

Via de campagne Adopt a Revolution van IKV Pax Christi zamelden de Syrische rapper Omar Offendum, Salah Edin, ReaZun, Manu en Gikkels geld in om verzetskranten, simkaarten en satelliettelefoons te financieren.

In 2013 stond de KUNSTuitDAGing geheel in het teken van de Vrede van Utrecht. Leerlingen van groep 7 en 8 bezochten een culturele instelling in de stad en verzorgden aansluitend een spetterend programma op het Domplein met optredens door en voor de kinderen.

Onder leiding van Daniela Ramos (U Dance) vormden de kinderen het ‘sabelhart’ – het logo van Vrede van Utrecht – op het Domplein.

60 bezoekers

956 deelnemers

21 t/m 24 feb

11 apr

150 bezoekers

6 feb

Benefietconcert Syrië: Adopt a Revolution

UCK: Finale KUNSTuitDAGing

ROOTS & ROUTES: EUtropia Met dans, (live)muziek, theater, spoken word en beeld vertelde EUtropia een verhaal gebaseerd op de Toren van Babel. Hoe creëren we een gezamenlijke taal en een vreedzame samenleving?

Jongeren uit negen landen werkten in de afgelopen jaren aan deze performance.

De finale op 14 april vond plaats in Tivoli. In het EUtropia Café bij NUtrecht werden ervaringen uitgewisseld.

770 bezoekers; 60 deelnemers

Zeist viert Vrede: Kaukasische Krijtkring Zeistenaren speelden de nog altijd actuele theaterklassieker van Berthold Brecht. Met muziek van Leonard Goudoever.

2.150 bezoekers

Bells for Peace Om 17.13 startte het Utrechts Klokkenluiders Gilde vanuit de Domtoren een 24 uur durende klokkenestafette. In heel Utrecht en daarna in steden in het buitenland werden klokken geluid zoals dat altijd wordt gedaan bij het sluiten van een vredesverdrag.

23 feb

Liszt concertserie – Hel en Verdoemenis

11 apr

Nino Gvetadze, winnares van de tweede prijs van het Liszt Concours in 2008, speelde een diabolisch programma, met o.a. de Mephisto-Waltzer en Gretchen am Spinnrade van Schubert. Matthieu Heinrichs vertelde over de invloed van demonen op het leven en de muziek van Liszt. Locatie: Vredenburg Leeuwenbergh.

Het Vrede van Utrecht Concert in de Domkerk, het jaarlijkse contactmoment met de stakeholders, is in de loop van de tijd uitgegroeid tot hét relatie-event van Utrecht. In 2013 vond de jubileum-editie van dit concert plaats in aanwezigheid van koningin Beatrix, prins Willem Alexander, prinses Máxima en tal van prominenten. Het thema van het concert was het verlangen van de mensheid naar eeuwige vrede, Perpetual Peace.

De muziek was afkomstig uit de 16e, 17e, 18e en 20e eeuw. Centraal in het programma stond een sonate van Johann Sebastian Bach uitgevoerd door violiste Janine Jansen en haar vader, voormalig Domkerk-organist Jan Jansen. Ook werden fragmenten gespeeld uit de twee werken die speciaal ter gelegenheid van de ondertekening van de Vrede

120 bezoekers

1 t/m 3 mrt

Café Theater Festival In dit jaarlijks terugkerende festival is de hele kroeg het decor en staat de theatermaker oog in oog met zijn publiek.

De cafébezoeker wordt omringd door de voorstelling en beleeft een verrassende en intieme theaterervaring. De voorstellingen werden aangeboden in zes routes, waarvan de Vrede van Utrecht-route er een was. In ruim twintig cafés waren korte locatievoorstellingen te zien.

Vrede van Utrecht Concert

12 apr

Vrijdag van Vredenburg Ook de Vrijdag van Vredenburg stond in het teken van de vrede met Beethovens beroemde Negende Symfonie (met de Finale “Alle Menschen werden Brüder”) door de Radio Kamer Filharmonie en het Groot Omroepkoor o.l.v. Thomas Zehetmair, gevolgd door Ubuntu-jazzmuziek door docenten en studenten van de HKU. Burgemeester Aleid Wolfsen gaf het startschot voor de campagne De Vreedzame Stad, een samenwerkingsproject met de politie en Vreedzame School & Wijk.

Dit concert was het laatste in een serie van drie ‘Vrijdagen’ rond de Vrede van Utrecht. Op 11 januari speelde de Radio Kamer Filharmonie Treaty of Utrecht, een nieuwe compositie van Peter van Onna; op 25 januari bracht het Groot Omroep Koor werk van o.a. Pärt en Brahms.

Totaal 3.510 bezoekers

12 t/m 14 apr

Grote Tafelbos Maakdagen Zie pagina 90 1.200 bezoekers; 90 deelnemers

7.500 bezoekers

Historie 87

12 t/m 14 apr

Grote Tafelbos Maakdagen Inwoners van Utrechtse wijken hebben samen met de kunstenaars van Stichting Tafelboom achttien tafels gemaakt van stadsbomen die gerooid moesten worden. Tijdens de Culturele Zondag Utrecht Danst werden alle tafels op het Domplein geplaatst. Krisztina de Châtel, toonaangevend vertegenwoordiger van de repetitieve postmoderne dans, maakte speciaal voor deze gelegenheid de choreografie Horen-Zien-Zwijgen met haar Stichting Imperium. Hiervoor werkte ze samen met een groep amateurs met een lichamelijke, verstandelijke, visuele of auditieve beperking. De tafels van Stichting Tafelboom namen een centrale plek in de choreografie in. Alle tafels kregen uiteindelijk een thuis op een openbare plek in de stad.

12, 14, 19 apr en 1 jun

Zeist viert Vrede: Create & Create Extreme Het talentontwikkelingstraject Create in Zeist organiseerde voorrondes voor het optreden op Festival De Basis in september. Lokaal jong talent kon meedoen in de categorieën muziek, theater en dans.

600 bezoekers

12 apr t/m 6 jul

Het Filiaal: Toen mijn vader een struik werd Een theaterbewerking van het bekroonde boek van Joke van Leeuwen. Met spel, muziek en liedjes brengen actrice Mirthe Klieverik en bassist Peter Sambros de bizarre wereld van het meisje Toda tot leven. Soms speels en komisch, soms ingetogen en ontroerend. Toen mijn vader een struik werd was te zien in het Transformatorhuis. Dit pand is een voormalig stroomgebouw en onderdeel van het Werkspoorkwartier, een bedrijventerrein in de periferie van de stad. De voostelling was een co-productie van Het Filiaal met de Stadsschouwburg Utrecht en werd speciaal voor het jubileumjaar gemaakt.

4.700 bezoekers; schoolvoorstellingen: 3.127 bezoekers

De Volkskrant waardeerde de voorstelling met vier sterren: “Tijdens haar vlucht duikt de actrice inventief alle hoeken en gaten in van het staalharde, aftandse transformatorhuis.

Daar duiken onverwacht passende decorstukken op. Maar je ziet en bemerkt alles pas op het moment dat Toda het ook ziet en bemerkt. Dat maakt deze vluchtvoorstelling levensecht. Echter dan je in je hart zou willen.”

Annette Embrechts 13 apr

De slag om de Vrede Zie pagina 97 15.000 bezoekers

13 en 14 apr

Culturele Zondag: Utrecht Danst Een 24 uur durend dansspektakel voor jong en oud. Deze vierde editie van Utrecht Danst stond volledig in het teken van de opening van de Vrede van Utrecht.

Vanaf zaterdagavond kon er gedanst worden in de DansArena op de Neude en in meer dan 50 Utrechtse restaurants, cafés en clubs. Ook op zondag kon je dansen op tal van locaties in de stad, onder andere op het Stadsbal in het Utrechtse Stadhuis. Krisztina de Châtel maakte een bijzondere choreografie voor een dans op de tafels uit het Tafelbos op het Domplein.

18 t/m 21 apr

Festival Nieuwe Muziek in de Klaas Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk programmeerde dit jaar tijdens het jaarlijkse Festival Nieuwe Muziek meerdere concerten rondom het thema ‘Vrede van Utrecht’. Met o.a. de 14e Symfonie van Sjostakovitsj door het Projectorkest 20e eeuw en nieuwe composities geïnspireerd op de Vrede van Utrecht uitgevoerd door de Utrechtse Studenten Cantorij en medewerkers en studenten van de HKU. 229 bezoekers

57.064 bezoekers en deelnemers

19 en 20 apr

13 t/m 19 apr

Linie in Lichterlaaie was het startsein van het fortenprogramma De Linie viert Vrede. Tijdens een wandeling van ruim een uur werden bezoekers door middel van zang, muziek, theater, licht en geluid meegenomen in de geschiedenis van het dorpje Blauwkapel, dat vanaf 1818 deel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

Vredesduiven op Holland Doc 24 Voor Holland Doc 24 was de viering van Vrede van Utrecht aanleiding om een week lang documentaires uit te zenden over vredesduiven en hun positieve initiatieven in conflictgebieden over de hele wereld, van Israël tot Zuid-Afrika.

Met onder andere de documentaire Cinema Jenin, over een oude bioscoop in Palestina die een tweede leven krijgt, en Bagdad Filmschool, over een groep studenten die op de eerste onafhankelijke filmschool in Irak hun droom probeert waar te maken.

Kijkers themakanaal: 559.000 en 13.500 via livestream op website.

17 apr

Presentatie SPRING: Now the Fields are open Het nieuwe Performing Arts Festival SPRING, een fusie tussen Springdance en Festival a/d Werf, presenteerde zichzelf met de voorstelling Now the Fields are open. De Iraans-Noorse choreograaf Hooman Sharifi maakte een voorstelling over de ontmoeting tussen verschillende mensen, muziek en culturen. Een stuk met hiphop-invloeden, Perzische muziek, klassieke Egyptische klanken en hedendaagse dansstijlen. De voorstelling was ook onderdeel van het culturele programma bij de Edward Said Memorial Conference van de Universiteit Utrecht.

335 bezoekers

Linie in Lichterlaaie

7.000 bezoekers

20 apr

De Bazuin speelt de Vrede Met kanonnen, trommels en blazers gaf muziekvereniging De Bazuin een krachtig muzikaal eerbetoon aan de Vrede.

In ZIMIHC Theater Stefanus speelden negentig muzikanten in drie orkesten een mix van klassieke en lichte muziek, waaronder Tsjaikovski’s Ouverture 1812.

200 bezoekers

20 t/m 28 apr

City2Cities – Internationale Literatuurdagen Utrecht Negen dagen vol voordrachten, lezingen, theater, muziek en film en het beste dat de internationale literatuur op dit moment te bieden heeft. Bij deze derde editie waren Berlijn en Lissabon te gast in Utrecht.

3.212 bezoekers

20 apr

Vrijheidsfestival IJsselstein Tijdens deze editie van het Vrijheidsfestival stond de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht centraal.

1.039 bezoekers

92 Historie

20 en 21 apr

5 mei

25 mei

Onder de noemer Veens Vredespaleis vond op zaterdag 25 mei in het Stadspark in Veenendaal het kleurrijke multiculturele evenement Spring in het Park plaats.

Tal van lokale organisaties en enkele duizenden enthousiaste bezoekers deden mee aan muzikale, culturele, culinaire, theatrale en sportieve onderdelen geïnspireerd op het thema ‘vrede’.

450 bezoekers

De thematiek van het bevrijdingsfestival past bij de Vrede van Utrecht. Sinds 2010 is er op het festival een speciaal Vrede van Utrechtpodium voor Utrechts talent.

In 2013 was het Vrede van Utrechtpodium het hoofdpodium, dat gedeeld wed met de Rabobank. Chef’ Special was Ambassadeur van de Vrijheid. Op het programma stonden: Het Goede Doel, USKO en Roos Rebergen, Handsome Poets, Nielson, Fresku, The Excitements, The Coup, Ewert and the Two Dragons, Rilan & the Bombardiers, Mozes and the Firstborn, The New Shining, Mister and Mississippi, DJ St. Paul en de Vrijheid Sowieshow, waar ook Stephen Pinker een ultrakorte versie van zijn lezing gaf.

In de spreekstal leidde Mark Rutte het slotdebat van de Vrijheidscolleges in.

1 mei t/m 30 sep

Bevrijdingsfestival: 18.000 bezoekers 5 mei lezing Domkerk: 800 bezoekers

Fort aan de Klop: Kinderkunstfestival Aan de hand van het thema ‘Ontdek je Talent’ konden kinderen zelf aan de slag met toneelspelen, circusworkshops, schilderen of dansen, maar ook luisteren naar verhalen of een theatervoorstelling bezoeken.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

1 mei

Violence Play Project Internationale scholenvoorstelling over het tegengaan van geweld met dans, theater, video en sounddesign. Een samenwerking tussen ROC Midden Nederland, Lycee Camille Jullian (Frankrijk), Galvani – Iodi (Italië), A. Motti (Italië) en Filippo RE (Italië).

Fort Rhijnauwen: Geheugen in steen Staatbosbeheer organiseerde een rondleiding langs stenen fragmenten die in en om de stad Utrecht zijn gevonden en elk een eigen verhaal vertellen.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede 600 bezoekers

Bevrijdingsfestival Utrecht

7 t/m 12 mei

Latin American Film Festival (LAFF) Dagenlang genieten van hoogtepunten uit de Latijns-Amerikaanse cinema aangevuld met lezingen, debatten en masterclasses in het Louis Hartlooper Complex.

4 mei

768 bezoekers

In Theater Kikker en in Theater de Lieve Vrouw (Amersfoort) werden drie voorstellingen gespeeld in het kader van Theater na de Dam: Montyn en Joodse Bruidjes in theater Kikker, Kunstenaars in Oorlog in Amersfoort. In Montyn speelde Yorick Zwart het waargebeurde verhaal van Jan Montyn, die zich in de oorlog als puber aanmeldt bij de Jeugdstorm. Joodse Bruidjes was een theatrale lezing met twee hoogbejaarde joodse vrouwen die een verblijf in een verzorgingstehuis delen; een gedwongen samenzijn dat zorgt voor oplopende irritaties en spanningen.

9 mei

Theater Na De Dam

Kunstenaars in oorlog Het hoorspel Kunstenaars in Oorlog van TG Sonja volgt vier bekende Nederlandse kunstenaars tijdens de Tweede Wereldoorlog. De centrale vraag is: wat is de verantwoordelijkheid van de kunstenaar in oorlogstijd? Samenwerking met het Mondriaanhuis Amersfoort in het kader van Visioen vs. Confrontatie.

5.000 bezoekers

25 mei

Checkpoint Cinema IKV Pax Christi organiseerde samen met de Vrede van Utrecht een bijzondere editie van Checkpoint Cinema in het Louis Hartlooper Complex in Utrecht.

Teun van de Keuken (Tony Chocolonely, Keuringsdienst van Waarde) ging volgens het Zomergasten-concept in gesprek met drie gasten die werken op het snijvlak van activisme en conflict: Rob Hornstra, Hanaa Edwar en Paul Feld.

35 bezoekers

25 mei

Festival Soestvrijstaal Openluchttheater Cabrio is het decor van Soestvrijstaal: een jaarlijks festival met optredens van nationaal bekende artiesten en lokaal talent.

501 bezoekers

Fort aan de Klop: ON en KRUID en het sterrenstof mysterie Een interactieve familievoorstelling.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

10 en 11 mei

Music and Art Days Utrecht String Quartet trakteerde muziekliefhebbers twee dagen lang op een gevarieerd festivalprogramma.

De Vrede van Utrecht was het vertrekpunt voor de eerste festivalavond.

Locatie: Vredenburg Leeuwenbergh.

26 mei t/m 14 jul

KAAP, avontuurlijke kunst voor kinderen Op Fort Ruigenhoek in Groenekan was avontuurlijke kunst te zien speciaal gemaakt voor kinderen. De kunstenaars van deze 8e editie van Kaap: David Bade, Maria Pask en Saskia Janssen, Melanie Bonajo, Paul Segers, Jonas Wijtenburg en Kaleb de Groot bouwden buiten op het fort hun ideale woon- en of werkplek.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede 9.200 bezoekers

245 bezoekers

2 jun

108 bezoekers

4 mei t/m 25 aug

Spring in het Park

16 t/m 26 mei

Culturele Zondag: Vocaal Kabaal

De eerste editie van het nieuwe festival dat is ontstaan uit de samenvoeging van Festival a/d Werf en Springdance.

Het festival concentreert zich op de crossover tussen theater en dans en zoomde in op de thematiek van de Vrede van Utrecht met de performance Bestand.

Op 2 juni 2013 was het 891 jaar geleden dat de stad Utrecht zijn stadsrechten heeft ontvangen. Dat werd luidkeels gevierd met de Culturele Zondag Vocaal Kabaal.

SPRING performing arts festival

VvU programma stadhuis: 1.106 bezoekers

15.000 bezoekers

102 bezoekers

Historie 93

Broos Schnetz voorzitter bestuur Stichting Cultuurpromotie Utrecht

“Een tastbare herinnering aan de Vrede” “De Vrede van Utrecht heeft een kwalitatief goede programmering gemaakt, met een aantal mooie, jaarlijks terugkerende elementen zoals het Vrede van Utrecht Concert en VJ op de Dom. Die evenementen zouden ook in de toekomst moeten worden voortgezet.

De culturele infrastructuur van Utrecht en de regio is door de Vrede versterkt, zowel in materiële als immateriële zin. Er zijn investeringen gedaan in fysieke locaties zoals forten en de voormalige vliegbasis Soesterberg.

Maar misschien belangrijker nog is de impuls geweest voor samenwerking tussen culturele instellingen in Utrecht. De thema aanpak heeft daarbij behoorlijk succesvol gewerkt, bijvoorbeeld bij de Utrechtse musea.

94

Historie

Die culturele impuls heeft absoluut een bijdrage geleverd aan de profilering van Utrecht. De stad gooit hoge ogen bij studenten, toeristen en bedrijven. Het is niet toevallig dat zowel CNN als Lonely Planet Utrecht hebben aanbevolen als een verborgen parel met een rijke historie en een actief cultureel leven.

Een minpuntje vind ik dat, ondanks een uitgebreid wijkprogramma, de boodschap van de Vrede van Utrecht onvoldoende is neergedaald bij de Utrechtse bevolking. Er had meer draagvlak gecreëerd kunnen worden voor zo’n grote viering.

Ik zou het mooi vinden als er een tastbare herinnering aan de Vrede van Utrecht in de stad komt, bijvoorbeeld in de vorm van een kunstwerk of een fontein. Zo’n belangrijke gebeurtenis voor Utrecht mag blijvend herdacht worden.”

13 apr

De slag om de Vrede Geen traditionele opening, maar een geschiedenisles in de vorm van een publieksspektakel op het dak van de nieuwe A2- tunnel bij Leidsche Rijn.

De locatie was niet toevallig: sinds de bouw van Leidsche Rijn ligt hier het nieuwe geografische hart van de stad Utrecht. Het is bovendien een historisch kruispunt: de Leidsche Rijn kruist er de Limes, de historische grensweg van het Romeinse Rijk.

Begeleid door muziek van Tom Holkenborg (aka Junkie XL), gespeeld door het Metropole Orkest werd het publiek meegenomen naar het slagveld, compleet met explosies, pyrotechniek en bestormingen door een honderdtal soldaten van de Koninklijke Landmacht.

Als de vredesbesprekingen beginnen, ruimen soldaten het veld, en nemen diplomaten het stokje over. Zodra de Vrede is getekend, barst het dancefeest los onder leiding van meester Junkie XL, en spat boven het podium het vuurwerk uiteen als verre echo van het historische vreugdevuurwerk dat in 1713 op veel plaatsen in Europa werd ontstoken.

Hoewel het weer bepaald niet meezat was de opkomst overweldigend. Al een half uur voor aanvang was het maximale aantal toeschouwers van 15.000 op het terrein aanwezig. Wie niet meer kon worden toegelaten, kon de Slag om de Vrede volgen op RTV Utrecht, waar het evenement live werd uitzonden.

Na afloop reed een reusachtige stroom fietsers opmerkelijk vreedzaam terug richting centrum.

De Slag om de Vrede is gemaakt door een bijzondere groep samenwerkende partijen: Tom Holkenborg/Junkie XL, het Metropole Orkest, Wink, de Koninklijke Landmacht, Vredenburg, theatermaker Luca Andrea, acteur Peter Blok, studenten van de HKU en het ROC Midden-Nederland, de leerlingen van Kathedrale Koorschool en tientallen vrijwilligers.

De Vrede in de media

RTV Utrecht paste rond de opening De eerste publicitaire piek van de een week lang de programmering aan.

Vrede van Utrecht lag, zoals gepland, Elke dag waren er nieuwsitems op radio in de periode van 5 t/m 15 april met de en televisie. De Slag om de Vrede werd officiële start op 11 april en het publiekslive uitgezonden, waardoor het openingsspektakel De Slag om de Vrede op 13 spektakel voor iedereen te zien was. april. Naast deze grote evenementen De NOS verzorgde op 11 april een semiwaren er tal van openingsactiviteiten die live uitzending van de officiële start van in de breedte media-aandacht hebben de viering (258.000 kijkers, herhaling: getrokken: de eerste slag van het Vrede 81.000 kijkers). Ook was er in de journaals van Utrecht Vijfje, de opening van de van 13 april een item over De Slag om tentoonstelling In Vredesnaam in het Vrede. Het Vrede van Utrecht Vijfje was VREDE VAN UTRECHT - ORGANISEERT CULTURELE ACTIVITEITEN/DAG IN PROVINCIE Centraal Museum en de start van de te zien in het NOS journaal,UTRECHT bij RTL campagne De Vreedzame Stad tijdens Boulevard, Shownieuws en het RTL alleen voor intern/eigen gebruikvan Vredenburg. de Vrijdag Nieuws. RTL Nieuws deed melding op 11 en 12 april van de officiële start van Vrede van Utrecht heeft in alle landelijke de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht, en regionale dagbladen kwalitatief met het concert in de Domkerk en het hoogwaardige aandacht gehad: van ontsteken van de Dom in aanwezigheid voorpagina tot achtergrondartikel tot van leden van het Koninklijk Huis. column tot ingezonden brief tot nieuwsHet Jeugdjournaal berichtte over KUNSTitem, over het ontsteken van de Dom uitDAGing en het Schooltv-weekjournaal door koningin Beatrix in aanwezigheid over De Slag om Vrede. Holland Doc PRUIKEN, PLAT VERMAAK - TENTOONSTELLING UTRECHTS ARCHIEF van prins Willem-Alexander en prinses verzorgde een themaweek over vrede.

VREDE VAN UTRECHT - ORGANISEE Máxima, de druk bezochte en succesvol Dit artikel komt ook voor in de andere edities verlopen publieksopening De Slag om Radio 4 heeft in de loop van het jaar 16 BOEKEN > AGENDA de Vrede, de onthulling van het Vrede verschillende malen een uitzending AGENDA van Utrecht-schilderij en The Agreement, gewijd aan Vrede van Utrecht. Bijvoorde exposities in de Utrechtse Musea, de beeld de uitzending van de Vrijdag van theatervoorstelling Toen mijn vader een Vredenburg, items over de tentoonstelling overlegden ze anderhalf jaar lang.

- Speciale Op 11 april 1713 was het zo ver: de struik werd en de finale van EUtropia. in het Centraal Museum en de officiële Door Karima Bekraoui ende Vrede van Utrecht werd gesloten. tentoonstellingen, spetter Komende week is dat precies Een totaal van ongeveer 200 artikelen start van de campagne De Vreedzame feestjes en bijzondere t viert driehonderd jaar geleden. Tijd om voorstellingen: Utrech feestje: deze bijzondere gebeurtenis te feest. De reden voor het en items in print, op internet en op Stad. In De Avonden was in de openingsvond vieren. Zo wordt zaterdag een groot de Vrede van Utrecht, n plaats. openingsfeest gehouden op het dak driehonderd jaar gelede radio en televisie. Opvallend is dat we week elke avond een item over de Vrede zo tenis van de snelwegtunnel bij Utrecht. gebeur deze Wat maakt nu weer Daar komen dansers, het Metropole bijzonder dat we hem met onze activiteiten aandacht hebben van Utrecht. Ook de lokale afdelingen Orkest, een kinderkoor en acteurs vieren? samen om de vrede te vieren. gekregen in zeer uiteenlopende media.

VPRO’s 3voor12 en FunX wisten ons Misschien is het grote feest dat om Aan het begin van de achttiende negen uur ’s avonds begint een In 1713 was het feest toen de Vrede van Utrecht getekend was door het jaar heen regelmatig te vinden. eeuw was het oorlog in Europa. Na beetje te laat. Geen zorgen, er zijn ruim tien jaar vechten vonden de nog genoeg andere dingen te doen vluchten. Speciaal voor de Vrede Na deze spectaculaire start heeft ook Europese landen het tijd voor vrede. en te zien in Utrecht. Ken je van Utrecht werd er een theaterNormaal werd vrede gesloten op bijvoorbeeld het boek Toen mijn voorstelling gemaakt. Die kun je de Nationale Herdenking op 4 mei en het slagveld, na heftige gevechten. vader een struik werd van Joke van tot eind juni bekijken. Maar ook in Maar deze keer besloten de landen Leeuwen? Het verhaal gaat over verschillende musea in Utrecht kun de Nationale Viering van de Bevrijding voor het eerst de ruzie op te lossen Toda, die in een land woont waar je tentoonstellingen bezoeken. door te praten. De onderhandelaars oorlog uitbreekt. Haar vader moet Daar leer je meer over vrede en www.vredevanutrecht2013.nl kwamen in Utrecht bijeen. Daar op 5 mei de nodige belangstelling van naar het slagveld en Toda moet oorlog. Want driehonderd jaar na de media opgeleverd. De viering van BOEKEN 300 jaar Vrede van Utrecht was aanleiding Anne Frank voor de basisschool om Utrecht dit jaar gastprovincie te laten Stel: zijn voor de viering van 5 mei; daar werd erhuis lezen, je wilt Het Acht at je 13 in de bijvoorbeeld omd in de berichtgeving regelmatig naar n, of omdat gezie hebt g oorlo Anne Frank je op school over verwezen. Ook is er een aantal artikelen klein hebt gehoord. Een was k Fran probleem: Anne verschenen over de outdoor foto-expositie g een tiener. tijdens de oorlo de voor Anne en haar zus ernstig ziek.

Haar dagboek is Making Peace op de Maliebaan. Verder niet zo geschikt. basisschool dus heeft deze expositie met name in verschillende uit-agenda’s en op specifieke fotografie-websites aandacht gekregen.

Publicatie Datum cm2

: NRC Hand : 11 apr 201 : 144

intern/eigen gebruik

alleen voor intern/eigen gebruik

Feest voor oude vrede

Publicatie Datum cm2

: : :

VREDE VAN UTREC alleen voor intern/eigen gebruik

delsblad 13 Pagina : 15 Advertentiewaarde : € 6.856,00

Regio : Nederland Frequentie : 6x per wee Oplage : 201.619 Publicatie Datum cm2

: Volkskrant : 11 apr 2013 : 1.454

SLAG OM VREDE - THEATERSPEKTAKEL IN UTRECHT

Pagina : 10 Advertentiewaarde : € 66.994,00

Dit artikel komt ook voor in de andere edities. Cumulatieve adv. waarde: € 7.167,00 en oplage 75.118 alleen voor intern/eigen gebruik

ERT CULTURELE ACTIVITEITEN/DAG IN PROVINCIE UTRECHT

s. Cumulatieve adv. waarde: € 1.967,00 en oplage 55.293

: NRC Handelsblad : 11 apr 2013 Pagina : 14 : 1.022 Advertentiewaarde : € 27.424,00

SLAG OM VREDE - THEATERSPEKTAKEL IN UTRECHT Regio : Nederland Frequentie : 6x per week alleen voor intern/eigen Oplage : 201.619

gebruik

CHT - ORGANISEERT CULTURELE ACTIVITEITEN/DAG IN PROVINCIE UTRECHT

VREDE VAN UTRECHT - ORGANISEERT CULTURELE ACTIVITEITEN/D alleen voor intern/eigen gebruik

o i t a l e R

s p i h s n o

Van prijzenoorlog tot kroket: samenwerking met MKB en horeca Het was met het gegeven thema even puzzelen hoe we de Utrechtse ondernemers van het MKB en de horeca bij de viering van Vrede van Utrecht konden betrekken op een voor hen zinvolle manier. We hebben een aantal van hen om advies gevraagd bij het ontwikkelen van het aanbod. Het resultaat was de ‘Prijzenoorlog’, die van april tot en met september in Utrecht gewoed heeft.

Daarnaast heeft een aantal ondernemers speciale Vrede van Utrecht–producten op de markt gebracht.

106 Historie

Prijzenoorlog

121 Utrechtse ondernemers hebben deelgenomen aan de Prijzenoorlog. Het concept was simpel. Bij aankoop van een product kon de ondernemer een voucher uitdelen aan de betreffende klant. De klant kon deze met naw-gegevens naar het Vrede van Utrechtantwoordnummer sturen. Om de week vond er een trekking plaats uit de ingezonden vouchers.

De winnende deelnemers ontvingen een prijs uit de Vrede van Utrecht prijzenkast. 90 winkels en 31 horecagelegenheden deden mee aan deze Prijzenoorlog. Er zijn 377 prijzen weggegeven in 12 trekkingen tussen 26 april en 23 september. De prijzenkast bevatte Vrede van Utrecht merchandise en prijzen beschikbaar gesteld door derden, onder andere een hotelovernachting van MaryK, het Domglas van Mobach, bedrukt canvasdoek, een lunch met een kunstenaar, een Vrede van Utrecht muntenset, de knuffeltrein van de NS en toegangskaarten voor festivals, voorstellingen en tentoonstellingen.

Croquetten, horloges en andere Vredesartikelen

Een aantal Utrechtse ondernemers is ingehaakt op de viering van de vrede door nieuwe artikelen te produceren. Zo kwam Venezia met speciaal Vrede van Utrecht-ijs en stelde bloemisterij De Korenschoof een speciaal Vredesboeket samen.

Daarnaast is er een indrukwekkende lijst aan boeken en muziek uitgebracht. En we hebben zelf natuurlijk de nodige merchandise geproduceerd: t-shirts en petten met onze beeldmerken erop, spiekpennen met de highlights van het programma, plak-tattoos, buttons, tassen en stickers.

Vrede van Utrecht wijnen: speciaal voor de viering heeft Lefebvre drie hedendaagse vredeswijnen, een rode Barbera, een witte Chardonnay en een witte Sauvignon Blanc uit Piemonte geïmporteerd. In deze Italiaanse regio vlakbij de grens van Frankrijk wordt nog jaarlijks ‘il Trattato di Utrecht’ gevierd. De wijnen waren onder andere te koop bij de webshop leckerlefebvre.nl en De Bijenkorf en werden geschonken bij tal van recepties en feestelijke Vrede van Utrecht-momenten.

Vrede van Utrecht Bier: de eerste 100% biologische speciaalbierbrouwerij van Nederland staat in Utrecht en heet De Leckere. Zij hebben speciaal voor de Vrede een karakteristieke pils gebrouwen. Het bier was ruimschoots verkrijgbaar in Utrechtse horecagelegenheden.

Vrede van Utrecht Croquette: het tekenen van de vrede gebeurde destijds onder het genot van een ‘croquette’, meegebracht naar de Domstad door de koks van de Franse koning Lodewijk XIV. De vulling bestond uit ouderwetse groentes zoals pastinaak en gele wortel, althans als je Gijs van den Beucken mag geloven. Hij nam het initiatief voor de vredeskroket. De kroket was verkrijgbaar bij groothandels en vond zo zijn weg naar de horeca. Een deel van de opbrengst ging naar Amnesty International en ook Warchild verbond zich voor een speciale actie aan het initiatief.

Vrede van Utrecht horloge van Meistersinger door Punte Juweliers. Het initiatief voor dit horloge kwam van Punte Juweliers, een speciale Vrede van Utrecht editie van het Meistersinger horloge voor de echte horloge liefhebber. Fraai detail is dat, refererend aan 2013, ook de 13 op de wijzerplaat staat. Het horloge is in een oplage van 25 exemplaren uitgebracht en was in een paar weken uitverkocht.

Vrede van Utrecht Dom glas: Mobach heeft een speciaal glas laten maken door ontwerper Willem van Noyons. Het ontwerp van het glas is gebaseerd op de contouren van de Dom. Het glas is mondgeblazen in een oplage van 300 stuks.

Herdenkingsmunt

Op 11 april is de herdenkingsmunt van de Vrede van Utrecht geslagen en in omloop gebracht.

Het is de laatste officiële munt met daarop een beeltenis van koningin Beatrix erop. Het portret van koningin Beatrix wordt omringd door 35 ganzenveren. Deze pennen symboliseren de 35 delegaties die in Utrecht vrede sloten.

De munt is vijf euro waard en ontworpen door Erno Langenberg. De munt werd geslagen door Philip Freriks, in aanwezigheid van staatssecretaris Weekers van Financiën.

Oplage: goud 2.000 stuks, zilver 12.500 stuks, verzilverd: 210.000 stuks. De munt is op meer dan 1.000 verkoopplaatsen en via de webshop herdenkingsmunt.nl verkocht. Het was de laatste herdenkingsmunt die is geslagen met de beeltenis van Koningin Beatrix. Eind 2013 waren de gouden en zilveren munten uitverkocht en de verzilverde nog beperkt beschikbaar.

Historie 107

Boeken De dans van de gezanten: een stripboek

van Stripcollectief De Inktpot. Verschillende Utrechtse tekenaars verbonden aan collectief De Inktpot verbeeldden de kleine en de grote verhalen rond de vredesonderhandelingen in 1713. Een kleine stad die overspoeld wordt door buitenlandse delegaties van allerlei pluimage die ruim een jaar lang een stempel drukken op het leven in de stad; de ontruiming van het stadhuis voor de onderhandelingen, de festiviteiten en culturele evenementen die door de delegaties in de stad worden aangericht. Dit en nog veel meer was te lezen in De dans van de gezanten.

Het stripboek is zowel in het Nederlands als Engels uitgebracht en diende tevens als relatiegeschenk van de gemeente Utrecht.

Het stripboek met een totale oplage van 4.100 was in no time uitverkocht.

Vrijdenkers, vorsten en slaven – Daan Bronkhorst (Amnesty International) maakt de balans op van drie eeuwen Vrede van Utrecht en de mensenrechten. Een nieuwe blik op de Vrede van Utrecht.

In Vredesnaam – In de nok van de Utrechtse Domkerk hangt het levenloze lichaam van een vrouw. Danielle Hermans schreef een unieke thriller die zich afspeelt in de periode 1711-1713.

Het boek werd feestelijk gepresenteerd in de Michaëlskapel in de Domkerk op 8 januari.

De schrijfster was onder meer te gast op het Schrijversdiner op 18 april en bij het Centraal Museum tijdens de ‘sit-in’ op 26 mei. Op 5 mei sprak zij over haar boek in de Openbare Bibliotheek.

108 Historie

Amoureuze en pikante geschiedenis van het congres en de stad Utrecht – Augustinus Freschot (Het Utrechts Archief) schreef het ‘ verhaal achter de Vrede van Utrecht’ en bracht de verborgen genoegens van bewoners en bezoekers van de stad in kaart. Onderzoek wijst uit dat het waarheidsgehalte veel hoger is dan eerder aangenomen.

Het mysterie van de zwarte mantel – een kinderboek van Martine Letterie dat zich afspeelt in de periode van de vredesonderhandelingen in 1713. Dirk en Marie onderzoeken wie de geheimzinnige man is die de vrede wil saboteren.

De Vrede Van Utrecht 1713 – Renger de Bruin en David Onnekink (Centraal Museum/Universiteit Utrecht) analyseren, door de lens van de Spaanse Successieoorlog en de Vrede van Utrecht, de politieke en culturele constellatie van de vroegmoderne wereld.

Grens-Frontière 1713-2013 – in 1713 werd met de Vrede van Utrecht de grens vastgelegd tussen het Franse Koninkrijk en de Oostenrijkse Nederlanden (nu België). Dit boek verkent die grens driehonderd jaar later.

Utrecht mijn vrede – de in Utrecht geboren en getogen Willem Hendrik Gispen (rector magnificus emeritus van de Universiteit Utrecht) schrijft over de stad, de Vrede en de Universiteit.

Alsnog een portret voor Heinsius – C.D. Andriesse heeft een sprankelende historische roman geschreven over de bijna vergeten Anthonie Heinsius (1641-1720) die de Nederlandse Republiek naar de Vrede van Utrecht leidde.

De kunst van het verbinden – Heinz Schiller analyseert de netwerksamenleving van de 21e eeuw en breekt een lans voor creativiteit, een eigenschap die de burger van vandaag meer dan ooit nodig heeft.

Brood en zout – Samen met CAL Utrecht ontwikkelde François Matarasso Brood en Zout, een boek met verhalen en beelden over het dagelijks leven van migrantenkunstenaars.

In een wereld die zich zo bewust is van haar culturele diversiteit, kunnen kunstenaars een waardevolle bijdrage leveren in het faciliteren van interculturele dialoog. Brood en zout verkent migratie en diversiteit via de verhalen van achttien kunstenaars die zich vanuit andere delen van de wereld in Europa hebben gevestigd. Het boek gebruikt hun ervaringen om actueel en concreet te maken wat te vaak alleen in beeld komt door generaliseringen en stereotyperingen. En het stelt de vraag in hoeverre nationalistische ideeën over culturele identiteit in overeenstemming zijn met de gelijke rechten die Europa op papier belijdt.

Dialogen – Boek en DVD over 7 jaar onderzoek door CAL Utrecht. In het boek beschrijft Eugene van Erven hoe hij van heel dichtbij meemaakte hoe projecten en organisaties zich door de jaren ontwikkelden. Met kunstenaars en deelnemers blikt hij terug en denkt hij na over de waarde van deze projecten. Thema’s uit het boek zijn autonomie vs. collectief, de schijnbare tegenstelling tussen artistieke en sociale kwaliteit en de rol van de onderzoeker. (Engels/Nederlands)

Hoe de boze koning weer blij werd – “Er was eens een koning, in Spanje de baas, die maakte zich zorgen omdat hij helaas wel wist dat hij spoedig zou sterven en wie moest er dan zijn koninkrijk erven?” Jacqueline Vroemen laat jonge kinderen kennis maken met de geschiedenis van Vrede van Utrecht. De illustraties zijn van Elly Hees. Het prentenboek maakte onderdeel uit van het geschiedenislespakket van Vrede van Utrecht op School.

Muziek Peace of Utrecht – De Vrede van Utrecht werd

ook destijds al muzikaal gevierd. Speciaal voor die gelegenheid schreef Georg Friedrich Händel composities als het ‘Utrecht Te Deum’ en ‘Utrecht Jubilate’ en William Croft de ‘Ode for the Peace of Utrecht’. De Nederlandse Bachvereniging nam de muziek op het repertoire voor het jaarlijkse Vrede van Utrechtconcert en kreeg lovende reacties op deze cd-uitgave.

De Vrede van Utrecht: muziek uit de Spaanse Successieoorlog – Camerata Trajectina heeft verrassend veel muziek gevonden die is gemaakt voor de Vrede van Utrecht en de Spaanse Successieoorlog die daaraan vooraf ging: uitgelaten triomfliederen en vrolijke dansen naar aanleiding van voorspoedig verlopen belegeringen, veld- en zeeslagen, opgewekte marsen voor succesvolle veldheren, kortom blijmoedige barokmuziek gepresenteerd in een aangename afwisseling van stemmen en instrumenten.

Historie 109

o c e R Neigh

t c e n n o

s r u o b h

21 juni — 14 juli De vreedzame stad In de zomer hebben we kunst en cultuur midden in de samenleving gezet. De verbindende kracht van kunst en cultuur deed z’n werk in alle buurten en wijken van Utrecht, in het landschap, in de regio en op de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Er werd gesport tijdens een vredesvoetbaltoernooi, vredesloop, dans en skate festijn in aanloop naar de jeugd Olympische Spelen. Er was aandacht voor de kracht van diversiteit en voor de ‘dark side’ van het Vrede van Utrecht verdrag. En we lieten zien hoe het bouwen van bruggen een bijdrage levert aan een vreedzame samenleving.

De Vreedzame Stad 117

Tijdens het Midzomerweekeinde stond de hele stad in het teken van Vrede in de Buurt.

In straten en parken, op pleinen en bruggen vonden parades, concerten, diners, festivals, workshops, voorstellingen en tentoonstellingen plaats. De programmering was samengesteld met en door bewoners, kunstenaars en organisaties uit alle wijken in Utrecht. In het weekeinde zijn met 149 partners op 61 locaties verspreid door de stad 79 evenementen gerealiseerd.

Het regende het hele weekeinde pijpenstelen, maar door de lokale inbedding bleef het programma overeind. We telden 35.096 bezoekers en 5.350 deelnemers en vrijwilligers.

De stadsomroep van RTV Utrecht volgde de gebeurtenissen in de verschillende wijken in een 4 uur durende live televisie-uitzending.

Er was speciale aandacht voor kunstenaars die zich langdurig en intensief verbinden aan de plek en de sociale omgeving waar zij werken; hun kunst is geworteld, duurzaam en participatief. De periode startte met het Community Arts Lab Festival. Kunstenaars uit landen als Rwanda, Palestina, Israël, Guatemala, Afghanistan, Servië en Noord-Ierland lieten zien hoe zij, soms letterlijk met gevaar voor hun eigen leven, met kunst daadwerkelijk het verschil maken in de opbouw van verwoeste samenlevingen.

Ook kon je zien hoe hun werk zich verhoudt tot de community arts van lokale kunstenaars in Utrechtse wijken.

118

De Vreedzame Stad

De ‘dark side’ van de Vrede van Utrecht – in het verdrag zijn de rechten op de slavenhandel geregeld – kreeg ook volop aandacht. The Colonial Legacy conferentie van de Universiteit Utrecht koppelde de herdenking van de Vrede van Utrecht aan de afschaffing van de slavernij door de Nederlanders in 1863. In het AAMU, museum voor hedendaagse Aboriginal kunst, liet de tentoonstelling BOMB prikkelende en activistische kunstwerken zien die reflecteren op de diepe sporen die zijn ontstaan door de gewelddadige botsingen tussen Europese kolonisten en de Aboriginal bevolking.

Ook in de regio waren in de zomerperiode veel programma’s rond de Vrede van Utrecht te bezoeken. Holland Opera was op fort Rijnauwen neergestreken met de opera Blauwbaard. De inwoners van Woerden bezochten of speelden zelf mee in het historische spel Eindelijk vrede op het voormalig exercitieterrein.

In de gemeente Heuvelrug stond het thema water centraal in een festivalprogramma met film en debat. De Bilt vierde vrede met een participatief muziekweekeinde in het kader van 900 jaar De Bilt, Zeist vierde vrede met theater, beeldende kunst en muziek. In Vinkeveen werd de Symfonie van de Veensteekmachine ten gehore gebracht door meer dan honderd muzikanten uit de regio.

In het midzomerweekend vond ook de eerste editie plaats van het Vredesvoetbaltoernooi bij SV Kampong, waar jongens en meisjes van de E-pupillen uit de hele regio respectpunten konden verdienen. In het drukst bezochte gebied van Nederland – het Stationsgebied – was in de gangen, aan de wanden, op daken en in de krochten van Hoog Catharijne nieuw werk te zien van 25 internationaal gerenommeerde kunstenaars. Ook werd er met de Universiteit Utrecht samengewerkt, met onder meer Festival deBeschaving in het Utrechtse Sciencepark.

Roze Zaterdag (29 juni), een van de grootste roze evenementen van Nederland, vond vanwege het Vredesjaar 2013 plaats in Utrecht.

Roze draad was de bevordering van de integratie en acceptatie van alle vormen van seksuele geaardheid en leefstijlen in Nederland en in het bijzonder in Utrecht.

De Utrecht Principles kregen een praktische en eigentijdse vertaling in de campagne De Vreedzame Stad, waarin het symbolische aantal van 300 bruggenbouwers gepresenteerd werd. Voorbeelden van organisaties en mensen die via het bouwen van maatschappelijke bruggen hun bijdrage leveren aan een vreedzame samenleving.

Aleid Wolfsen burgemeester van Utrecht van 2008-2013

“Verbindende kracht van kunst en cultuur in zijn meest tastbare vorm” “Dat Vrede in de Buurt me geraakt heeft, kwam niet in de laatste plaats door de vele nieuwe gezichten die ik zag tijdens het midzomerspektakel op het Lucasbolwerk. Een grote variëteit aan Utrechters was daar bijeen voor een zeer ontspannen en vrolijk samenzijn. Men schoof bij elkaar aan om een hapje te eten en genoot gezamenlijk van schitterend theater en opzwepende muziek, gemaakt door kinderen, jongeren, mensen met een beperking, amateurs en professionals.

Als ik over Utrecht spreek, heb ik het vaak over de verbindende kracht van kunst en cultuur.

Hier was die verbindende kracht te zien in zijn meest tastbare vorm.”

Uit: Vrede in de wijken: stand van zaken, najaar 2013.

De Vreedzame Stad 119

@tinchomuziek Martijn Traas 29 followers

#DaouAmezeg speelde een intiem #debuut #vrede2013 #Midzomernachtfeest http:// youtu.be/cnlJTf76xwg Jun 23 2013 7:24pm GMT @donnarisa Donna Risa 64 followers

Dankjewel @NeldeKam We rocked the place! Het was zo’n topafsluiting van een weekend vol cultuur en plezier! @StutTheater @VredevanUtrecht Jun 23 2013 5:53pm GMT @mcjgoudswaard Machiel Goudswaard 56 followers

Gisteren naar chez/de/ sans//vous geweest. Mooie locatie, prachtige kostuums, goede zang! Aanrader!! @ VredevanUtrecht @nadineonrust Jun 23 2013 5:33pm GMT @luckiestmana Luckiest Man Alive 74 followers

“@annemarijn_h: En wij vieren het ook #vredevanutrecht #luckiestmanalive #vorstelijkcomplex http:// Instagram.com/p/a5qWSPFZVP/” Jun 23 2013 5:30pm GMT @vredevanutrecht Vrede van Utrecht 6K followers

RT @mustaphaesadik: Nu Daoudia op het Blendin Ark festival! http://t.co/ ckp01Depji #vrede2013 Jun 23 2013 5:18pm GMT @emilievlieger Emilie Vlieger 1K followers

In Zuilen speelt mn buurmeisje vanuit een supertoffe wagen! #vredevanutrecht http://yfrog.com/movlkpj Jun 23 2013 4:10pm GMT @neldekam Nel de Kam 453 followers

@DonnaRisa Geweldig @ VredevanUtrecht weekend maakten we mee met @StutTheater koor, @InishGosChoir en @TheHenrygirls!

Good work, goed werk! X

Wijkprogramma Vrede voor de ‘happy many’ Wie werkt aan de ontwikkeling van de wijken, bouwt aan een stad waar bewoners verantwoordelijkheid nemen voor hun omgeving en waar samenhang ontstaat.

Binnen het programma van de Vrede van Utrecht hebben wijkevenementen een krachtige rol vervuld als instrument om de stad zoveel mogelijk eigenaar van het programma te maken: Vrede voor de ‘happy many’.

130 De Vreedzame Stad

Hieraan hebben we vanaf het eerste ‘Kunst in mijn Buurt’ Festival in 2007 gewerkt. Hoofdrolspelers in dit traject waren de actieve betrokken inwoners en (wijk)organisaties, de creatieve geesten en de makers van de stad. De rol van Vrede van Utrecht was er een op de achtergrond, als onderstroom en drijvende kracht; adviserend, luisterend en verbindingen makend om (bestaande) programma’s te versterken. Ons voornaamste werk bestond uit netwerkmanagement: mensen en organisaties verbinden. Onze werkwijze kenmerkte zich door betrokkenheid creëren in zelfstandigheid.

Wel helpen, maar niet afhankelijkheid veroorzaken. Meefinancieren, maar zonder ons moest het ook kunnen. En – niet onbelangrijk – de kwaliteit van de kunst bewaken, uiteraard in de juiste context.

Tot 2012 was ons werk er vooral op gericht om zoveel mogelijk lokale professionals bij de culturele programma’s te betrekken zodat er vanuit verschillende sectoren werd samengewerkt. Richting 2013 is de focus verschoven naar de afstemming tussen de wijken, op weg naar een gezamenlijke programmering in 2013.

Daarvoor zijn vele netwerkbijeenkomsten georganiseerd met inhoudelijk presentaties, uitwisseling van programmaonderdelen en afspraken over planning, vergunningen en het inventariseren van ondersteuningsvragen van de partners. In drie publicaties tussen 2011 en 2013 hebben we steeds verslag gedaan van de stand van zaken van deze werkwijze.

In de afgelopen zes jaren zijn veel verschillende mensen en organisaties met elkaar in contact gekomen via de vele netwerken die zijn ontstaan.

Hiermee heeft het Utrechtse culturele en maatschappelijke leven een duurzame impuls gekregen. Dat we over dit traject een aantal jaren hebben kunnen doen was cruciaal voor het welslagen ervan: samenwerken moet je kunnen oefenen. Het uitgangspunt van een inhoudelijke verhalendrager – de thematiek van de Vrede van Utrecht – is voor een dergelijke strategie van onschatbare waarde geweest. Net als een wenkend perspectief van een gezamenlijke viering in 2013.

De Midzomermanifestatie van Vrede in de buurt is mede mogelijk gemaakt door het Skanfonds. Directeur Henriëtte Hulsebosch vertelt waarom:

“Als fonds steunen wij initiatieven die mensen in kwetsbare situaties een handje helpen. Ons doel is dat mensen die buiten de boot dreigen te vallen, mee kunnen doen in wat wij een hechte samenleving noemen. Het wijkprogramma van Vrede van Utrecht heeft kunst ingezet als instrument om mensen krachtiger te maken. Dat is voor ons erg interessant, vooral waar het initiatieven betreft die mensen met een beperking of achterstand en mensen die dat niet hebben, bij elkaar brengen” Uit: Vrede in de wijken: stand van zaken, najaar 2013.

De Vreedzame Stad 131

Smita Sen Gupta voorzitter bestuur ZEST Theater

“Deel zijn van een groter geheel” “Als amateurgezelschap maken we sinds 2010 elk jaar een eigen productie. Vrienden wezen mij op de Vrede van Utrecht. Samen met Frank Irving heb ik me toen in de materie verdiept en we raakten echt geboeid door het thema.

Daarom hebben we de stoute schoenen aangetrokken en contact gezocht met Mira Kho: we wilden graag een bijdrage leveren aan het Wijkprogramma.

We hebben prima samengewerkt met de Vrede van Utrecht. Het was fijn om zelfstandig te kunnen werken maar toch onderdeel uit te maken van het groter geheel. Inspirerend was het ook zeker, vooral om samen te werken met andere amateurs en elkaar te steunen en feedback te geven. Zo’n productie opzetten is immers best een klus naast je gewone werk.

132

De Vreedzame Stad

In Utrecht is veel versnippering op cultureel gebied. Alleen daarom was het al goed om samen te werken binnen de Vrede van Utrecht.

Daarbij hielp het overkoepelende thema enorm.

Ik denk dat het lastig zal zijn om dat voort te zetten zonder een gemeenschappelijk doel.

Meewerken aan de Vrede van Utrecht heeft ons een enorme boost gegeven. We zijn een relatief jong gezelschap en hadden ons niet eerder aan zo’n omvangrijk project gewaagd.

Dat het allemaal goed gelukt is, heeft ons zelfvertrouwen doen groeien. We durven nu groots te denken!”

Community Arts Lab Utrecht Het Community Arts Lab Utrecht (CAL Utrecht) heeft in de afgelopen negen jaar kennis verzameld en gedeeld over community arts projecten. Het voornaamste doel was daarbij de verankering, verbreding en verdieping van kunst en cultuurparticipatie door mensen die daartoe geen toegang hebben via de reguliere kanalen.

CAL Utrecht coachte kunstenaars in de wijken, begeleidde pas afgestudeerde kunstvakstudenten, documenteerde en analyseerde projecten, faciliteerde internationale uitwisselingen, produceerde kleine en grote workshops, symposia en festivals.

134 De Vreedzame Stad

Met deze activiteiten heeft CAL Utrecht de afgelopen negen jaar een stevige basis gelegd voor verdere samenwerking tussen de Utrechtse kunst- en cultuursector, de zorg-, huisvestingsen welzijnssector, de gemeentelijke afdeling wijkontwikkeling en infrastructuur en het hoger onderwijs in onze stad.

CAL Utrecht heeft in 2006 een stevige aftrap gegeven met het festival Art in my backyard, who’s play is it anyway? waarin te zien was wat er in Utrecht gebeurde op het gebied van community arts. In 2007 volgde Who Cares?, een festival waarin community arts kunstenaars en professionals uit de zorg samen kwamen om het artistieke en het sociale element dat community arts in zich draagt scherp in beeld te krijgen. Vanaf 2007 heeft CAL Utrecht zich intensiever aan een aantal community arts projecten verbonden door onderzoek te doen en de projecten te begeleiden, zoals Leven met Verschillen en De Verhalenkeuken van het 5e Kwartier uit Haarlem. Het resultaat uit deze onderzoeken werd gedeeld in bijeenkomsten en publicaties die landelijk de aandacht trokken. Om aan de landelijke vraag te voldoen heeft Vrede van Utrecht CAL XL opgericht, het landelijk kenniscentrum voor community arts, dat in 2010 werd ondergebracht bij ZIMIHC. Hierna richtte CAL Utrecht zich weer specifiek op Utrechtse makers, die we ondersteunden met onderzoek, documentatie van hun werk, intervisiebijeenkomsten en maatwerk in de begeleiding van hun projecten. In de laatste twee jaar heeft CAL Utrecht de Utrechtse praktijk ook versterkt door uitwisseling met interessante partners uit het buitenland mogelijk te maken.

Het resultaat van dit programma kwam samen in het Community Arts Lab Festival 2013, de slotmanifestatie rond het thema Kunst in de Frontlinie, waarin we onderzochten hoe kunst kan bijdragen aan verzoening. Zowel in de buurten en wijken van de stad en provincie Utrecht als in voormalige conflictgebieden als Rwanda, Peru, Guatemala, Afghanistan, Israël, Palestina en Noord-Ierland. Tijdens het CAL Festival was Utrecht even het middelpunt van het internationale community arts netwerk.

Met dit festival werd bewezen dat community arts een relevant, scherp en krachtig toekomstperspectief biedt voor de kunsten. Juist nu, juist in deze tijden van crisis, waarin maatschappelijke betrokkenheid steeds belangrijker wordt.

Het verzamelen en delen van expertise heeft CAL ook gedaan via het doen verschijnen van de volgende publicaties: – Eugene van Erven. Leven met verschillen: verslag van een Community Art experiment.

IT&FB, 2011.

– Marij Nielen. Community Arts door de ogen van de maker. Vrede van Utrecht, 2011.

– François Matarasso. Brood en zout: Verhalen over kunst en migratie. Vrede van Utrecht, 2013 – Eugene van Erven. Community Arts Dialogen.

Vrede van Utrecht, 2013 Zahra Yagana uit Afghanistan, een van de buitenlandse kunstenaars die deelnamen aan het CAL Festival, stuurde na afloop een brief:

“Participating in such great festival was really good lesson for me, probably if I have had studied for years may not achieved such learnable issues like this festival. In this festival I could share and introduce my experience and culture with the others and learn from the others as well. I saw such common pain in this festival and it could pursue and motivate me for more struggle and fighting against violence and injustice without considering the challenges that Afghan women are facing. I learn good lessons from the experts whom invited by your organization.”

De Vreedzame Stad 135

300 bruggenbouwers: de campagne De Vreedzame Stad Het is moeilijker om een vrede te organiseren dan een oorlog te winnen. (naar Aristoteles)

140

De Vreedzame Stad

De campagne De Vreedzame Stad is ontstaan vanuit de wens van de (toen nog) Utrechtse politie om de viering van het Vredesjaar in te zetten voor de positionering van de politie als “een organisatie met een vredesmissie”.

De Vreedzame School & Wijk sloten zich aan als partners en het wijkprogramma van Vrede van Utrecht werd erbij betrokken.

Het doel van de campagne was om in het Vrede-jaar een ‘vreedzame’ beweging op gang te brengen door het verzamelen en presenteren van een symbolisch aantal van 300 ‘bruggenbouwers’: voorbeelden van organisaties en mensen die via het bouwen van maatschappelijke bruggen bijdragen aan een duurzaam vreedzame samenleving. Niet het vermijden van conflicten staat daarbij centraal, maar het verantwoordelijkheid nemen voor de conflicten in je eigen omgeving. Waarbij op zo’n manier met conflicten wordt omgegaan dat ze niet uit de hand lopen, maar juist bijdragen aan veerkracht en vernieuwing. Al snel bleek dat er ook in andere sectoren belangstelling was voor deze beweging: bedrijfsleven, bestuur, welzijn, sport, religie, rechtspraak, bestuur en bedrijfsleven.

Op 12 april 2013 werd de campagne officieel gestart door burgemeester Aleid Wolfsen met een korte presentatie in het voorprogramma van de Vrijdag van Vredenburg. Drager van de campagne was de website devreedzamstad.nu, die gedurende het jaar gevuld is met portretten van Utrechtse bruggenbouwers. Ook in de magazines die Vrede van Utrecht heeft uitgegeven is een serie portretten opgenomen, net als in de speciale NRC-bijlagen van VVU die eind maart en eind augustus verschenen.

RTV-Utrecht zond de tweedelige serie ‘Zij maken het verschil’ uit die in opdracht van Vrede van Utrecht gemaakt werd over 16 bruggenbouwers in stad en regio. Ook in de tentoonstelling In Vredesnaam in het Centraal Museum was aandacht voor De Vreedzame Stad in de Werkplaats voor de Vrede, waar bezoekers via een game aan den lijve konden ervaren hoe een conflict vreedzaam kan worden opgelost of escaleren.

Ook was De Vreedzame Stad onderwerp van de zogenaamde Sit In’s die regelmatig in het Centraal Museum plaatsvonden.

De presentatie van het Manifest van De Vreedzame Stad op 19 september was voor de stichting de afsluiting van de campagne: een feestelijke bijeenkomst waar bruggenbouwers elkaar konden ontmoeten en waar burgemeester Wolfsen de Utrechtse Tolerantieprijs uitreikte.

Het Manifest dat op deze bijeenkomst werd gepresenteerd, bevat de 10 uitgangspunten van een veilige en vreedzame samenleving en het Utrechts Mediatiemodel, dat beschrijft hoe in Utrecht in alle lagen van de samenleving een vergelijkbare vreedzame methodiek wordt toegepast. Het geeft daarmee een waardevolle, eigentijdse invulling aan het gedachtegoed van 1713, waarmee Utrecht in de komende jaren verder kan bouwen aan een vreedzame samenleving. De politie en Vreedzame School & Wijk zullen deze aanpak in de komende tijd verder ontwikkelen en uitdragen, onder ander via het Utrechts Mediatiemodel, waarin de vreedzame werkwijze op alle niveaus wordt ingezet. Leerlingen, ouders, speeltuinwerkers, wijkagenten, maar ook – wanneer zij nodig zijn – officieren van justitie en rechters: allemaal werken zij op hun eigen manier vanuit dezelfde vreedzame basishouding.

De Vreedzame Stad 141

Johan van Renswoude districtchef bij de politie in het district Utrecht-stad

“Blijven bouwen aan de Vreedzame Stad” “Ik heb de samenwerking binnen de Vrede van Utrecht als een inspirerende zoektocht ervaren.

Daarbij kwamen wij als politie in aanraking met partijen met wie we normaal gesproken niet samenwerken, zoals culturele organisaties.

Eenmaal met elkaar in gesprek, ontdek je veel gemene delers. Dan blijf je ook met elkaar in gesprek, over de samenleving en wat je wilt met de stad.

De samenwerking met de Vrede van Utrecht en de Vreedzame School binnen De Vreedzame Stad heeft de politie op tal van niveaus heel veel nieuwe verbindingen opgeleverd. Het was mooi om tijdens de Slotmanifestatie van de Bruggenbouwers te horen dat onze partners aangenaam verrast waren hoezeer wij gericht zijn op de samenleving en op samenwerking.

Dat is goed voor het vertrouwen in de politie.

142 De Vreedzame Stad

Met het Manifest van de Vreedzame Stad ligt er een aansprekend lokaal ‘raamwerk’ voor een veilige en vreedzame samenleving.

Dat is heel mooi maar daarmee zijn we er niet.

Een Vreedzame Stad is werk in uitvoering.

We moeten ervoor zorgen dat we de energie en de ambitie van het project niet laten weglopen.

Dat kan alleen samen met andere partijen die daar met ons de schouders blijvend onder willen zetten, met name het gemeentebestuur.”

Ali Esadik (1986) zakelijk leider Stichting Van & Voor Jongeren, bruggenbouwer

Edy Vrehen (1963) actieve buurtbewoner in Zuilen, bruggenbouwer

“Betrokkenheid in “Geef ons vertrouwen, goede en slechte tijden” dan komt het goed” “Als jongens van zestien verbaasden mijn vrienden en ik ons over de negatieve manier waarop de media over Kanaleneiland berichtten.

Wijzelf ervoeren de wijk niet als een probleemwijk. Wel zagen we dat een klein deel het destijds voor de rest verpestte en dat goed nieuws voor de meeste media geen nieuws was.

Om die negatieve spiraal te doorbreken, moesten wij onszelf activeren. Aanvankelijk organiseerden we dialoogbijeenkomsten, waarin we bijvoorbeeld jongeren en ouderen samenbrachten. Ouderen vreesden soms voor de jongens die in hun portiek rondhingen, tót beide partijen met elkaar in contact kwamen. Dan verdween de angst.

Als stichting zetten we ons nu in voor alle Utrechtse jongeren. Naast dialoogbijeenkomsten organiseren we projecten en activiteiten en bieden we een klein stukje hulpverlening. Sinds 2007 organiseren we het BLEND Festival en sinds 2008 hebben we ons eigen tijdschrift, Flexx Magazine. Al onze projecten staan in het kader van kunst en cultuur, sport of educatie. De laatste jaren richten we ons vooral op talentontwikkeling van jongeren.

Zo bieden we coaching-trajecten aan, bijvoorbeeld op het gebied van radio maken en muziek.

Is het ons gelukt om de negatieve spiraal van destijds te doorbreken? Ik durf het niet te zeggen.

Als stichting hebben we prijzen gewonnen, we hebben positief nieuws naar buiten gebracht, zowel regionaal als nationaal. Maar vooral is het goed om te zien hoeveel jongeren we hebben kunnen activeren. In tien jaar tijd hebben ruim duizend vrijwilligers zich ingezet voor onze stichting. Hun betrokkenheid is sterk, in goede en in slechte tijden.”

“Mijn man is eens bedreigd en onze voortuin heeft eens in brand gestaan. Toen wij hier zeventien jaar geleden kwamen wonen, was de sfeer ronduit slecht. De politie was voortdurend aan het sussen. Ik besloot te gaan onderzoeken wát hier precies speelde. Omdat ik in kaart wilde brengen hoe buurtbewoners zich voelden belde ik bij hen aan met de vraag of ik ze mocht interviewen.

‘Je bent de zoveelste’, kreeg ik aanvankelijk vaak te horen. Toch mocht ik overal binnenkomen.

Gaandeweg merkte ik dat hier veel verdriet bestond. Verdriet en een gevoel van machteloosheid, geen boosheid.

Gewoon door te praten leerde ik het karakter van deze wijk kennen. Voor meer en meer bewoners werd ik een aanspreekpunt. Ik heb goede contacten met gemeente en politie, met de Wijkraad, met Portès. Mijn grote voordeel ten opzichte van die vaak logge organisaties is dat ik individueel en onafhankelijk opereer. Zo kan ik een brug slaan tussen bewoners en organisaties. Ik merk dat veel van mijn buren mij zien als ‘buurtwoordvoerder’.

Recent kwam ik via een jongerenwerker in contact met een paar jongens uit de buurt. Samen zijn we om de tafel gaan zitten, we hebben afgesproken om dat eens per zoveel maanden opnieuw te doen. ‘Geef ons vertrouwen’, zeggen de jongeren, ‘dan komt het goed’. Ik probeer altijd op zoek te gaan naar de dingen die wij, wijkbewoners, met elkaar delen. Misschien ligt daar mijn kracht.

Ik dicht kloven; tussen burger en organisaties en tussen burgers onderling. Het is er hier aanzienlijk rustiger van geworden.”

De Vreedzame Stad 147

Vrede in de regio Het was onze doelstelling om zoveel mogelijk Utrechters uit de regio bij de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht te betrekken. We hebben dit gedaan via een erfgoedprogramma en door samenwerking met gemeenten uit de regio: Amersfoort, Stichtse Vecht, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Zeist, Woerden, Veenendaal.

Met de meeste van deze gemeentes werd een convenant gesloten met als belangrijkste afspraak matching van financiĂŤle bijdragen.

148 De Vreedzame Stad

Woerden koos voor de ondersteuning van Stichting Historische Spelen die eens in de drie jaar een volledig op participatie gericht historisch spel realiseert. Met Heuvelrug, Zeist en Veenendaal is een meerjarige samenwerking aangegaan. Amersfoort, De Bilt en Stichtse Vecht sloten zich in 2013 bij het programma van Vrede van Utrecht aan.

Stichtse Vecht, De Bilt en Heuvelrug zijn nieuwe gemeenten: bundelingen van voorheen zelfstandige gemeenten. Deze drie nieuwe gemeenten hebben – ieder op zijn eigen wijze – de samenwerking met Vrede van Utrecht aangegrepen om te werken aan samenhang in de gemeente. Via een cultureel programma zijn nieuwe verbindingen gelegd; op die manier is er meer gemeenschapszin gekomen in de voordien zelfstandige gemeenschappen en dorpskernen.

Heuvelrug koos voor een diepgaande meerjarige investering in een ontwikkelstichting ‘100% Heuvelrug’ (vanaf mei 2010), opgezet door projectleider Annelou Evelein. Deze stichtingsvorm maakte aanvullende fondsenwerving mogelijk en staat borg voor voortzetting van de activiteiten en de opgebouwde infrastructuur ook na 2013. De stichting produceerde in de loop der jaren een reeks projecten vanuit de driehoek natuur, cultuur en erfgoed. Kernprojecten waren de jaarlijks terugkerende 100% Buitendag (sinds 2010) op een plaatselijke erfgoedlocatie, de Dance Battle 4 Peace voor basisschoolleerlingen, Buitenplaatsen 17122012 – een fietsroute langs acht ridderhoven in de gemeente en het festival WaterSpraak rond het thema water en oorlog.

Stichtse Vecht koos voor een eenmalige investering in het Waterliniefestival, een onderdeel van De Linie viert Vrede. Theatergroep DE REST maakte in het kader van dit festival een programma op Fort Nieuwersluis.

De Bilt koos eveneens voor een eenmalige bijdrage aan de 900 jaar De Bilt-viering via het muziekprogramma Fête de la Musique in het midzomerweekend.

Zeist koos onder de noemer Zeist viert Vrede voor een gedifferentieerd cultureel aanbod van eigen amateurkunst (Tuin der Verbeelding, Up2You, Kaukasische Krijtkring) tot internationale professionele kunst (Zeister Muziekdagen) in 2012 en 2013.

Veenendaal koos na twee edities van een klein gelegenheidsfestival rond een aan de Vrede gerelateerd thema vanaf 2012 voor een versterking van het reeds bestaande interculturele lentefestival Spring in het Park.

Amersfoort ging voor een investering in een hoogwaardig aanbod van internationale beeldende kunst in enkele Amersfoortse musea (Flehite, Mondriaanhuis en achitectuurcentrum FASadE) rond de thematiek van de Vrede van Utrecht.

Bij veel projecten in de regio prevaleerde de participatieve doelstelling: deelname door zo veel mogelijk inwoners, uit alle groepen van de samenleving. In een aantal gevallen vonden deze projecten plaats op een erfgoedlocatie (100 % Buitendag, Dance Battle 4 Peace, Waterliniefestival, Dorpsfeest Lunetten).

Voor een aantal partners heeft de betrokkenheid bij het Vrede van Utrecht-programma een duurzaam effect gehad. Zowel de Stichting Historische Spelen Woerden als Stichting 100% Heuvelrug blijven bestaan na het einde van de Vredeviering.

De Vreedzame Stad 149

Het was onze doelstelling om zoveel mogelijk Utrechters uit de regio bij de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht te betrekken. We hebben dit gedaan via een erfgoedprogramma en door samenwerking met gemeenten uit de regio: Amersfoort, Stichtse Vecht, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Zeist, Woerden, Veenendaal.

Joke Leenders wethouder gemeente Zeist

“Ruimte bieden voor lokale initiatieven” “De gemeente Zeist werkte al vanaf het prille begin samen met de Vrede van Utrecht.

We hebben veel gebrainstormd over het thema en hoe deze naar activiteiten te vertalen. Vooral het werken vanuit een historisch thema werkte goed – het was echt een verbindende factor.

Ook bood het de mogelijkheid om locaties een diepere betekenis te geven.

De samenwerking met de verschillende partijen verliep goed, al was het soms zoeken naar de balans tussen lokaal en overkoepelend.

Inwoners van Zeist en de regio hadden aanvankelijk het gevoel dat er weinig ruimte was voor eigen initiatieven. Door veel te overleggen en mensen aan elkaar te koppelen, is het wel gelukt om ook lokale activiteiten in het programma in te passen. Ruimte bieden om vanuit eigen ideeën te werken, is wel een leerpunt voor de toekomst.

154

De Vreedzame Stad

De Vrede van Utrecht heeft de regio goed op de kaart gezet. Ook vliegbasis Soesterberg is daarbij mooi onder de aandacht gekomen.

Het is voor ons nu zaak om ervoor te zorgen dat de vliegbasis ook lokaal aan draagkracht wint en als ‘eigen’ wordt gezien. We hebben tijdens Festival De Basis gezien hoeveel mogelijkheden het terrein biedt. Daar moeten we lokaal ook meer mee kunnen doen.”

Publicatie Datum cm2

: de Stad Amersfoort : 20 mrt 2013 Pagina : 16 : 361 Advertentiewaarde : â‚Ź 822,00

Regio : Amersfoort Frequentie : week_wo Oplage : 66.500

VREDE

VREDE VAN UTRECHT

alleen voor i

Publicatie Datum cm2

: AD Groene Hart ed. Woerden : 6 jun 2013 Pagina : 39 : 549 Advertentiewaarde : â‚Ź 1.158,00

E VAN UTRECHT

intern/eigen gebruik

Regio : Woerden Frequentie : 6x per week Oplage : 8.227

Vrede van Utrecht op school Een educatieprogramma is het meest krachtige middel om kinderen uit alle lagen van de samenleving te bereiken. In 2009 is gestart met het educatieprogramma ‘Vrede van Utrecht op School’. De opdracht die we onszelf stelden was: laat zoveel mogelijk kinderen en jongeren uit stad en provincie Utrecht kennismaken met de geschiedenis en de betekenis van de Vrede van Utrecht en laat hen deze ervaren en verbeelden.

Daarmee was het educatieprogramma een belangrijke invulling van de participatie-doelstelling van de Vrede van Utrecht.

158 De Vreedzame Stad

Voor de ontwikkeling van het (cultuur) educatieprogramma hebben we samengewerkt met bestaande organisaties en activiteiten op het gebied van kunst-, cultuur- en vredeseducatie: Kunst Centraal (KC), Scholen in de Kunst, Landschap Erfgoed Utrecht (LEU), het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK) en de Stichting Vredeseducatie. De partners brachten hun expertise, contacten met het onderwijs en hun vakdocenten in, en zorgden voor verspreiding en afzet van producten en activiteiten.

De stichting bracht zijn eigen netwerk in en faciliteerde met personeel en geld de ontwikkeling van nieuwe en de aanpassing van bestaande producten en activiteiten aan het verhaal en thematiek van de Vrede van Utrecht.

De stichting zorgde ook voor communicatie en promotiekracht en onderlinge afstemming met de communicatiemedewerkers van de partners.

Waar mogelijk hebben we verbindingen gelegd met de andere programma’s en mediacampagnes van de Vrede van Utrecht.

Het programma werd aangeboden aan primair onderwijs (PO) en voortgezet onderwijs (VO) van stad en provincie Utrecht. Het bereik in het basisonderwijs overtrof de verwachtingen.

Zo is het geschiedenislespakket voor het primair onderwijs terecht gekomen op alle basisscholen in de stad Utrecht op 5 na, en in de provincie op 85% van de scholen. In het voortgezet onderwijs hebben 31 middelbare scholen meegedaan en 2 ROC’s.

Zowel het grote bereik als de verbinding van de programma’s en organisaties rond het verhaal van de Vrede van Utrecht is geslaagd, zelfs tegen de stroom van bezuinigingen op de hoofdpartners in. Het succes van het educatieprogramma was mede te danken aan het feit dat de educatiepartners duidelijk herkenbaar en vindbaar waren voor onze doelgroep: de scholen. We hebben maximaal kunnen profiteren van de kennis en de expertise van de partners.

Bij de ontwikkeling van het programma is het onderwijs nauw betrokken geweest. We hebben gebruik gemaakt van al bestaande programmaconcepten van de samenwerkingspartners, die vervolgens ‘gekleurd’ werden met de thematiek van de Vrede van Utrecht. Het verhaal van de Vrede van Utrecht sloot goed aan bij de behoefte van het onderwijs aan levendige werkvormen voor het vak burgerschap in het algemeen en bij het programma Vreedzame School in het bijzonder. Door geschiedenis en cultuureducatie te koppelen aan burgerschap is de drempel om mee te doen voor scholen lager geworden. De geïntegreerde aanpak (geschiedenis, cultuureducatie en burgerschap) op een schaal zoals die van het Vrede van Utrecht op School-programma is redelijk uniek en pakte goed uit.

De Vreedzame Stad 159

Frank van der Hulst directeur Kunst Centraal

“Goede taakverdeling” “Al in 2008 zijn de eerste contacten geweest tussen Kunst Centraal en de Vrede van Utrecht.

We wilden iets gezamenlijks doen voor het onderwijs, om de jongste burgers van Utrecht bij het programma te betrekken.

We hebben prima met elkaar samengewerkt.

De rollen waren duidelijk verdeeld: de Vrede van Utrecht als aanjager voor de ontwikkeling en Kunst Centraal met onze partners in stad en regio voor de realisatie en koppeling naar scholen.

Zo maakten we optimaal gebruik van elkaars expertise en voorkwamen we dat er dingen dubbel werden gedaan.

Dankzij de breedte van het thema en de diversiteit in het aanbod konden heel veel scholen aanhaken, in hun eigen tempo en met hun eigen accenten. De lange looptijd was soms een nadeel – daardoor waren scholen zich niet altijd goed bewust van het grotere geheel. Het zou een volgende keer compacter kunnen.

Kunst- en cultuureducatie verbinden aan zo’n breder thema werkte erg stimulerend. Het werkte verbindend binnen het onderwijs en bood ook andere partijen de mogelijkheid zich aan te sluiten. Wat mij betreft, zouden we vaker zo moeten werken. Je hebt alleen wel een aanjager nodig, zoals nu de Vrede van Utrecht. Anders komt zoiets erg lastig van de grond.”

Micha de Winter hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit Utrecht

“Vreedzaam als verbindend kader” “De Vreedzame School loopt al enkele jaren binnen Utrecht en is ook landelijk verder uitgerold.

De basisgedachte is om kinderen mee te laten denken en mee te laten praten over hun omgeving, waardoor zij zich uiteindelijk tot actieve burgers zullen ontwikkelen. Door de koppeling van de Vreedzame School met de Vrede van Utrecht kon een brug worden geslagen van het verleden naar het heden. Daardoor wonnen de waarden van de Vrede van Utrecht aan relevantie.

In het begin was die koppeling voor met name de culturele instellingen even wennen maar inmiddels is hij heel goed geland. Het idee van de Vreedzame School is breder getrokken naar de wijken en zelfs de stad. De samenwerking met de Vrede van Utrecht is daarin de motor geweest.

Hierdoor heeft het concept veel meer draagvlak gekregen en is “Vreedzaam” door de stad als verbindend kader geadopteerd voor alle zaken omtrent jeugd en kinderen.

Het is mooi dat Utrecht zich beseft dat het een stad is die een band heeft met vrede, toen en nu.

Ik hoop dan ook dat de “Vreedzame” gedachte bewaard blijft en blijvend onderdeel zal uitmaken van het profiel van de stad. Binnen de plannen voor Utrecht 2018 waren mooie ideeën om dit verder uit te bouwen, met bijvoorbeeld intergenerationele projecten. Het zou mooi zijn als het in de toekomst nog lukt om jong en oud op deze wijze binnen de Vreedzame gedachte te verbinden.”

De Vreedzame Stad 163

Vrede van Utrecht op school Activiteiten & lesmateriaal Scholen in stad en regio Utrecht konden zelf kiezen hoe zij wilden deelnemen aan Vrede van Utrecht op School. Het programma bood een grote verscheidenheid aan lesmateriaal en activiteiten. Zowel in het primair als voortgezet onderwijs hebben scholen in stad en provincie Utrecht in de afgelopen jaren projectweken over de Vrede van Utrecht gehouden.

31 VO scholen en 2 MBO scholen (ROC ASA en ROC Midden-Nederland) deden mee aan Vrede van Utrecht.

Geschiedenispakket primair onderwijs Belangrijke basis en bindend element van het educatieprogramma was het geschiedenislespakket. Via prenten, stripboeken, historische kaarten, het Toen&Nu spel en films wordt het verhaal van de historische Vrede van Utrecht verteld. Alle scholen die aan één of meerdere Vrede van Utrecht op schoolonderdelen hebben deelgenomen hebben het geschiedenislespakket ontvangen.

Het stripboek en het prentenboek zijn ook buiten het onderwijs verkocht.

471 PO scholen ontvingen het geschiedenislespakket, dit zijn ruim 100.000 leerlingen

Vrede in Beeld Vrede in Beeld bood digitale lessen waarbij leerlingen zich letterlijk een beeld vormden van de tijd waarin de Vrede van Utrecht tot stand kwam.

Hoe ziet Utrecht eruit in het begin van de 18e eeuw als de Vrede van Utrecht wordt gesloten? Hoe is het om in deze stad of regio te wonen met zoveel belangrijke gasten uit de hele wereld?

Een internationaal vredesverdrag met elkaar afspreken en ondertekenen in

164

De Vreedzame Stad

1713, hoe zou dat gaan? Leerlingen schilderden kostuums en veldslagen uit de 18e eeuw of brachten Utrecht in beeld met digitale fotografie en animatie.

Ontwerp je eigen herdenkingspenning 300 jaar Vrede van Utrecht Een ontwerpwedstrijd voor kinderen van groep 6, 7 en 8, die aansloot bij het pakket Vrede in Beeld. Van het winnende ontwerp is een penning geslagen in het GeldMuseum door de winnaar zelf, tijdens een feestelijke bijeenkomst met de burgemeester en 90 schoolkinderen.

540 deelnemers

Martine Letterie – Het Mysterie van de Zwarte mantel Historische jeugdroman over de Vrede van Utrecht voor kinderen vanaf 9 jaar.

Om zelf te lezen of voor te lezen in de klas. Bij het boek is een educatieve stadswandeling uitgegeven. Martine Letterie bezocht een aantal basisscholen in het kader van Schrijver in de Klas, een project van Kunst Centraal.

1.175 leerlingen woonden Schrijver in de Klas bij

Vredeseducatie In Fort de Bilt aan de Biltsestraatweg bezochten leerlingen van groep 7 en 8 en de onderbouw van het voorgezet onderwijs de interactieve tentoonstelling waarbij ze thema’s als dialoog, diplomatie en win-winsituaties zelf konden ervaren. De mobiele variant reed in de vorm van de Vrede-Express door de provincie. Voor de hogere groepen van het voortgezet onderwijs was er een vergelijkbare tentoonstelling in het Fort van de Democratie.

3.450 bezoekers Vrede-Express: 4.200 bezoekers

Vredepoort Een bordspel dat bedoeld is om democratisch burgerschap te bevorderen door te leren praten in plaats van vechten.

Elke ronde heeft andere leerling de rol van bemiddelaar. In samenwerking met Kwintessens en FourceLabs ontwikkeld voor groep 7 en 8 en de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

152 PO scholen hebben het spel afgenomen.

De Kunst van het onderhandelen Met dit spel gingen kinderen van groep 6, 7 en 8 via dans, muziek, drama en beeldende werkvormen in dialoog met elkaar en werkten toe naar een optreden op school. Het spel kon gratis worden gedownload.

Vredesmusical Een musical die met de hele school in 4 weken gemaakt kon worden. Elke groep speelt en zingt een eigen episode uit het verhaal en leert zo spelenderwijs de geschiedenis kennen. Het Vredesmusicalpakket bestaat uit een cd met alle muziek, het scenario, tekstboekjes voor de leerlingen en ondersteunend materiaal voor vormgeving en kostuums. De school kreeg hierbij een aantal workshops aangeboden verzorgd door een vakdocent van de eigen kunsteducatie-instelling.

1.350 leerlingen

KUNSTuitDAGing Op 11 april 2013, 300 jaar na het tekenen van het eerste vredesverdrag, stond de KUNSTuitDAGing in het teken van de Vrede van Utrecht. Bij dit jaarlijks terugkerende evenement bezoeken leerlingen van groep 7 en 8 twee culturele instellingen in de stad en maken op die manier actief kennis met het culturele aanbod in hun stad.

956 deelnemers

Vrijheidsfestival IJsselstein

Festival de Basis

Clips voor de Vrede van Utrecht

Het jaarlijkse Vrijheidsfestival IJsselstein beleefde in april 2013 haar eerste lustrum.

In deze feestelijke editie stond de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht centraal.

Op maandag 22 april 2013 verzamelden zich alle ruim 800 leerlingen van de groepen 8 van de IJsselsteinse basisscholen en de brugklassers van het Cals College IJsselstein in het Fulcotheater.

Op Festival De Basis konden kinderen uit groep 7 en 8 de voorstelling Geheim Landschap bezoeken. Hier werden de leerlingen door acteurs meegenomen door het weidse landschap en ontdekten verborgen plekken waar vroeger commandoposten en vliegtuighangars gevestigd waren. Andere leerlingen maakten kennis met de kunstwerken die kunstenaars speciaal voor die plek hebben gemaakt. Met behulp van het lesmateriaal werd verder nagedacht over beslissingen die je kunt nemen met betrekking tot oorlog en vrede en werden leerlingen uitgenodigd hun ervaring om te zetten in een eigen kunstwerk.

In samenwerking met Stichting Holy ontwikkelde de Vrede van Utrecht dit project waarbij leerlingen van het voortgezet onderwijs een animatieclip maakten over het onderwerp ‘Hoe maak jij vrede als je ruzie hebt?’

1039 bezoekers

Open Monumenten Klassendag Ook de Open Monumenten Klassendag voor groep 7/8 was in 2013 gewijd aan de Vrede van Utrecht.

425 deelnemers

Unicef Kinderrechten Filmfestival 2013 Voor het Unicef Kinderrechten Filmfestival 2013 maakten bovenbouwleerlingen korte films met als thema Vrede van Utrecht.

254 deelnemers

Vredestafel Kinderen maakten samen met beeldend kunstenaar Anton Klein een Vredestafel.

In een cursus van vier bijeenkomsten werden ze begeleid in ontwerpen en vormgeven. De vredestafel stimuleert wijkmediatoren en kinderen van de Vreedzame scholen om ook buiten het schoolplein conflicten vreedzaam op te lossen.

1500 deelnemers

Musea Museum voor de Klas, een onderwijsproject van het UCK, stond gedurende vier edities in het teken van de Vrede van Utrecht. Aan de hand van het thema ‘dialoog’ stelden de musea een gevarieerd (digitaal) programma samen met materiaal uit hun collectie dat verband hield met de thematiek van de Vrede van Utrecht. Daarnaast bood een groot aantal Utrechtse musea educatieve programma’s aan voor het voortgezet onderwijs die aansloten bij tentoonstellingen die zij presenteerden in het kader van Vrede van Utrecht.

U&EYE

De theatervoorstellingen die Kunst Centraal en UCK jaarlijks in het kader van hun kunstmenu aanbieden aan het primair onderwijs, kregen in 2013 een Vrede van Utrecht-tintje of werden speciaal voor het Vrede van Utrechtjaar gemaakt. Bij een aantal voorstellingen werd ook aanvullend lesmateriaal aangeboden. De Utrechtse Spelen maakte in het kader van Vrede van Utrecht voor het voortgezet onderwijs de voorstelling Mogadishu.

Het motto van U&EYE, een project voor het voortgezet onderwijs, was ”leer elkaar kennen door elkaar niet alleen op social media te ontmoeten maar elkaar ook vaker in de ogen te kijken”. In de lessen met de U&EYE fotografiedocent maakten de leerlingen foto’s van elkaars ogen.

Ze kregen uitleg over de basisbegrippen van de fotografie. Geïnspireerd door onder andere de Franse fotograaf en street artist JR verwerkten ze de foto’s van hun eigen ogen in foto’s van hun omgeving.

Daarmee gaven ze hun omgeving een ‘menselijk gezicht’.

5.825 bezoekers

1.293 deelnemers

Theater(school)voorstellingen

483 deelnemers

Geschiedenislesmateriaal voortgezet onderwijs De Vrede van Utrecht ontbreekt in de meeste schoolboeken. Daarom ontwikkelde Stichting Landschap Erfgoed Utrecht een lessenserie voor de onderbouw van het VO, die online werd aangeboden. Na algemene introducties over de Spaanse Successieoorlog en de Vrede van Utrecht aan de hand van een korte film van RTV Utrecht, volgende verdiepingslessen over ‘Bestuur’ (HAVO en VWO), ‘Cultuur’ (VMBO) en een ‘Stadswandeling’ (VMBO, HAVO en VWO).

Oefenrechtbank van de Kinderen Jongerenrechtswinkel Utrecht Meerdere keren in het jaar konden klassen uit het voortgezet onderwijs (vanaf de derde klas) of van een ROC (vanaf de eerste klas Juridisch) deelnemen aan oefenrechtbanken in een zittingszaal van de Rechtbank in Utrecht. De oefenrechtbanken werden georganiseerd door de Kinder- en Jongerenrechtswinkel Utrecht samen met de Rechtbank Midden-Nederland.

De materialen die ontwikkeld zijn voor het geschiedenispakket blijven bestaan, net als uiteraard het boek Martine Letterie en het spel Vredepoort. De websites dekunstvanonderhandelen.nl en vredeinbeeld.nl blijven in de lucht.

Voor het het VO gaat het UCK door met het fotoproject U&EYE, onder de naam Eye4U.

Het Filiaal: Toen mijn vader een struik werd Een theaterbewerking van het bekroonde boek van Joke van Leeuwen.

Met spel, muziek en liedjes brengen actrice Mirthe Klieverik en bassist Peter Sambros de bizarre wereld van het meisje Toda tot leven.

De schoolvoorstellingen trokken 3.127 bezoekers.

De Vreedzame Stad 165

e

cm2

: Wijks nieuws : 17 apr 2013 : 307

Pagina :1 Advertentiewaarde : â‚Ź 316,00

: 48

Regio : Wijk bij Duurs Frequentie : week_wo Oplage : 11.400

Pub Datu cm2

VREDE VAN UTRECHT

Dit artikel komt ook voor in de andere ed alleen voor intern/eigen gebruik

blicatie um 2

Advertentiewaarde : € 159,00 Publicatie Datum cm2

Oplage

: Nieuwsbode ed. Groot Zeist : 15 mei 2013 Pagina : 19 : 13 Advertentiewaarde : € 36,00

Publicatie Datum cm2 : Trefpunt Houten : 17 apr 2013 : 369

Publicatie Datum cm2

Pagina :2 Advertentiewaarde : € 544,00

: 20.000

Regio : Houten e.o.

Frequentie : week_wo Oplage : 19.700

: Stadsblad Utrecht Zuidwest : 12 jun 2013 Pagina :4 : 46 Advertentiewaarde : € 9

: Trefpunt Houten : 10 apr 2013 : 213

Pagina :9 Advertentiewaarde : € 313,00

Regio : Houten e.o.

Frequentie : week_wo Oplage : 19.700

VREDE VAN UTRECHT - ORGANISEERT CULTURELE ACTIV alleen voor intern/eigen gebruik

dities. Cumulatieve adv. waarde: € 396,00 en oplage 42.840 VREDE VAN UTRECHT alleen voor intern/eigen gebruik

Regio Frequen Oplage

Programma De Vreedzame Stad 20 en 21 juni

Community Arts Lab Festival Kunst in de Frontlinie – Community Arts Lab Festival in de Stadschouwburg Utrecht In dit tweedaagse festival van het Community Arts Lab Utrecht werd gekeken naar de rol van kunst in verzoeningsprocessen dicht bij huis, maar ook op plekken waar de conflicten veel heftiger zijn dan bij ons, zoals in NoordIerland, Peru, Rwanda, Servië, Israël, Palestina, Guatemala en Afghanistan.

Kunst in de Frontlinie was een conferentie in festivalstijl met een internationaal publieksprogramma: bijzondere voorstellingen, actieve workshops, inspirerende lezingen en optredens over het indrukwekkende werk van community artskunstenaars. Op de eerste dag lag de focus op kunstenaars uit (voormalige) conflictgebieden, die met gevaar voor eigen leven door middel van kunst het verschil maken in de wederopbouw van verwoeste samenlevingen. Wat drijft hen? Wat maakt de kunst die zij op deze plekken tot stand brengen zo bijzonder?

Op de tweede dag hebben we met collega’s uit het buitenland gekeken naar wat de bijzondere kracht van community arts in Nederland is. Te gast waren onder andere Merlijn Twaalfhoven en internationaal vermaarde Engelse community arts-specialist François Matarasso.

195 deelnemers

168

De Vreedzame Stad

Optredens en presentaties

Adios Ayacucho (Peru)

‘From the Rubble’ dat in Noord-Ierland veel stof opwaaien, was tijdens het CAL Festival voor het eerst buiten de Britse eilanden te zien. Deze productie, geregisseerd door Teya Sepinuck, is gemaakt met mensen die rechtstreeks betrokken waren bij het gewapende conflict in Noord-Ierland. In From the Rubble vertellen zij hun waargebeurde verhalen uit de tijd van the Troubles. “Het was het moeilijkste dat ik ooit in mijn leven heb moeten doen – zoeken naar stukjes van waarde tussen de overgebleven botten van een oorlog”, zei een van de acteurs.

De theatervoorstelling Adios Ayacucho speelt zich af in het van de burgeroorlog herstellende Peru, begin 21e eeuw.

Hoofdpersoon Alfonso Cánapa is een door militairen vermoorde Indiaanse boer die vanuit zijn dorp Ayacucho afreist naar de Peruaanse hoofdstad Lima om zijn rechtmatige plek in de maatschappij op te eisen. Hij is een van de vele boeren die nooit een geboortebewijs ontvingen en tijdens de burgeroorlog gedood zijn.

Na hun verdwijning zijn deze boeren daarom ook nooit officieel dood verklaard. De prachtig geënsceneerde reis, vol Inca-symboliek, vertelt Cánapa’s zoektocht naar zijn identiteit, de erkenning van zijn bestaan.

240 bezoekers

275 bezoekers

Caja Lúdica – Verborgen Oorlog (Guatemala/NL)

Workshops

Theatre of Witness – From the Rubble (Noord-Ierland)

Op een bijzondere plek – Fort Nieuwersluis – vertelt deze voorstelling het indrukwekkende verhaal van jongeren die opgroeien met de erfenis van een 36 jaar durende burgeroorlog in een land dat nog steeds worstelt met de constante dreiging van geweld. De jongeren vinden een uitlaatklep in theater, muziek en dans.

Verborgen Oorlog is een samenwerking tussen Caja Lúdica en theaterstichting DE REST. Op 23 juni werd de voorstelling gevolgd door een lezing van Impunity Watch over de strijd tegen de cultuur van straffeloosheid in Guatemala.

278 bezoekers, 33 deelnemers

Op beide dagen werden 10 verschillende workshops aangeboden waarin festivalbezoekers de werkwijze van de bezoekende kunstenaars konden leren kennen.

Combatants for Peace (Israël/Palestina) Combatants for Peace (CfP) is opgericht door Chen Alon, een voormalig commandant van het Israëlisch leger die gelooft dat geweld alleen kan stoppen door vreedzame acties. Toen hij in 2002 werd opgeroepen voor het Israëlisch leger weigerde hij, omdat hij zich realiseerde dat hij zelf onderdeel van het probleem was. CfP bestaat uit Palestijnse en Israëlisch ex-strijders die dialoog en verzoening op gang proberen te brengen.

Chen Alon gaf tijdens het Community Arts Lab Festival een interactieve workshop over zijn werk.

Afghan Human Rights and Democracy Organization – Memory Boxes De Afghan Human Rights and Democracy Organization (AHRDO) zet zich onder andere via kunstprojecten in voor ‘participatieve democratie’, geweldloosheid en mensenrechten. Zahra Yagona van AHRDO moest in 2013 vanwege bedreigingen Kabul ontvluchten. Tijdens het CAL Festival liet zij zien hoe zij er in slagen om tegen de stroom in Afghanistan kunst met en voor vrouwen maken.

Met het project Memory Boxes stelt AHRDO vele duizenden Afghaanse weduwen in staat met beeldende kunst een groeiend monument te creëren voor de overledenen in hun land. Via de verhalen van de weduwen wordt de nieuwe geschiedenis van Afghanistan geschreven én strijdt AHRDO voor vrouwenrechten.

Videoproject Ik ben hier Tijdens de conferentie werd ook de documentaire Ik ben hier vertoond, een participatief videoproject door, met en over leerlingen van de Internationale Schakel Klassen in Utrecht. Filmmakers Femke Stroomer en Sanne Sprenger, maakten een documentaire over het opbouwen van een nieuw bestaan in Utrecht. De leerlingen filmden, interviewden, monteerden en produceerden samen met de filmmakers voor een groot deel zelf. Wat houd je vast en wat moet je loslaten uit je leven in je thuisland, om je hier in Nederland thuis te kunnen voelen?

120 leerlingen

Boekpresentaties Community Arts Dialogen – nog niet eerder gepubliceerde onderzoeken naar community arts-projecten in Nederland van de afgelopen zeven jaar van Eugene van Erven.

Brood en Zout – verhalen en foto’s over hoe migranten-kunstenaars hun weg vinden in de Westerse kunstwereld.

Deze publicatie ontwikkelde François Matarasso samen met Community Arts Lab Utrecht.

KNAL! Op vrijdagavond 21 juni sloot het Community Arts festival af met een KNAL! een spetterende en ontroerende avondvullende community-arts-show in de DE-zaal van de Stadsschouwburg Utrecht, met optredens van onder meer DOX, De Dansers, Orchestre Partout – een muziekensemble bestaand uit asielzoekers – en een internationaal samenwerkingsproject van de Ierse Henry Girls, het Stut koor en het Ierse Inishowen Gospel Choir.

550 bezoekers

21, 22 en 23 juni

Vrede in de buurt Vrede in de Buurt – de finale van het wijkprogramma In het midzomerweekend waren alle wijken van Utrecht het decor voor muziek, dans, theater, beeldende kunst, literatuur, eten en drinken op niet alledaagse locaties. Hieronder een overzicht per wijk.

35.096 bezoekers 5.350 deelnemers

Binnenstad Lucasbolwerk: Vrede is eten met muziek Vrede in de buurt werd op vrijdag feestelijk geopend met muzikale en beeldende parades die vanuit de wijken naar de Binnenstad trokken. Op zes plekken in de stad gaven wijkwethouders het startseinen en gingen fanfares, koren, orkesten, kunstenaars, kinderen en ouderen lopend, fietsend, rijdend, dansend, varend en rollend vanuit verschillende wijken op weg naar de binnenstad met vlaggendragers op kop.

Rond vijf uur kwamen ze aan op het Lucasbolwerk, waar zij verwelkomd werden door jonge muzikanten van De MuziekRoute, het Domstad Jong Orkest en de Fanfare van het Vuur. Onder de bezielende leiding van Peter de Boer speelde het gelegenheidsorkest van zo’n 1000 musici ‘Vre- vre-, vrede is…’, een compositie van Peter de Boer, stadsdichter Ruben van Gogh tekende voor de tekst.

Na het officiële startsein van Vrede in de Buurt door burgemeester Wolfsen gingen 1200 deelnemers aan tafel voor een bijzondere maaltijd met ingrediënten uit de buurt. Er werd gegeten aan tafels die zijn gemaakt van gerooide Utrecht stadsbomen door de kunstenaars van Stichting Tafelboom en Utrechtse vrijwilligers.

Lucasbolwerk: Een steekje los Iedereen kon meespelen in het gezelschapsspel van het Lectoraat Kwartiermaken van de Hogeschool Utrecht en zo kennismaken met de wereld van de psychische gezondheidszorg.

Lucasbolwerk: Feest der Muzen Bezoekers lieten zich inspireren door meerdere muzen tegelijk in de schrijfworkshop van Titia Vaags van Schrijven in Utrecht.

Lucasbolwerk: start van Muzikaal Utrecht Een wandeltocht met muziek; via het scannen van QR-codes ontdekte je de verborgen muziek in Lombok, Wittevrouwen en de Binnenstad die studenten van de UU voor deze plek hebben uitgekozen.

Stadhuis: I’m good I’m great I’m wonderful Vesselina Nikolaeva maakte een bijzonder portret de (ex-)bewoners van de Camera Obscuradreef, een plek in Overvecht die met de omvangrijke herstructurering in de wijk volledig op de schop gaat.

Museum Speelklok: Chez/de/sans vous ZEST Theater maakte met een heleboel inwoners van Utrecht deze muziektheatervoorstelling over de Vrede van Utrecht.

75 mensen voor en ruim 30 achter de schermen vertelden het verhaal van de 21e eeuwse Johanna die in het jaar 1713 terechtkwam. Een comedy of error met een kern van historische waarheid. Frank Irving schreef er een nieuw stadslied voor: Utereg Mijn Stad. Het naaiatelier Geknipt voor U begeleidde de vrijwilligers bij het maken van de kostuum.

M.m.v. Cultuurcentrum Parnassos en Theaterkoor Bonton.

De Vreedzame Stad 169

Aorta en Casco: Urban Trajectories en Entanglement

Oost

Ateliers De Wijde Doelen: Vrede in de Lustwaranda

Met Urban Trajectories kon je de fietsroutes tussen Leidsche Rijn en de Binnenstad beleven door de ogen van inwoners van Leidsche Rijn; ook kwam je te weten wat stedelijk ontwerpers, onderzoekers en kunstenaars kunnen doen om fietsroutes aantrekkelijker te maken. M.m.v. Universiteit Utrecht, HKU, Artingeneering, Saxion Hogeschool, De Halte, Via Vinex en verschillende stadstuinen.

Partners in Oost: Cultuur in Oost heeft in dit midzomerweekend een speciale rol weggelegd voor de zorginstellingen: het Diakonessenhuis, het seniorencomplex Kruistraat en het verpleeghuis Swellengrebel zijn podium voor optredens.

Het programma Lof der Zichtbaarheid en het lectoraat Kwartiermaken van de Hogeschool Utrecht breken een lans voor mensen met een beperking. Met cultuur sloegen zij een brug tussen hen en de maatschappij.

Bourgondisch gedekte tafels, personages van 300 jaar geleden, veel drank, fruit en heerlijkheden brengen je terug naar de tijd dat de Vrede van Utrecht werd getekend. Kunstenaars van De Wijde Doelen maken samen met Niels de Hoog en Jan Coolen de Lustwaranda, geïnspireerd op uitbundige festijnen uit de 18e eeuw.

Oudegracht aan de Werf 210: Schrijven in de Schemer Een schrijfworkshop van Schrijven in Utrecht in de werfkelder van Training aan de Werf; op de grens tussen land en water, op het randje van licht en donker kon je je fantasie laten prikkelen door de midzomernacht.

Architectuurcentrum Aorta: Anarcity In het kader van Dag van de Architectuur gingen instituties, grote bouwers en kleine initiatieven met elkaar in gesprek over verwachtingen, wensen en eisen die de overheid, partijen en burgers richting elkaar hebben. De discussie werd ingeleid door een lezing van Felix Madrazo van The Why Factory.

Theater Kikker: De Keuze van de WijkJury De Utrechtse WijkJury is een kosmopolitisch gezelschap van negen vrouwen met verschillende culturele achtergronden die één ding gemeen hebben: theaterbezoek is nieuw voor hen. Tijdens de Keuze van de WijkJury maakten ze hun favoriete voorstelling van het seizoen 2012/13 bekend. M.m.v. Stadsschouwburg Utrecht en Female Economy

Sonnenborgh – museum & sterrenwacht: start Peace Walk ‘Wie niet weg is, is gezien!’

Studenten van het Humanities Honours-programma van de Universiteit Utrecht namen de bezoekers mee op de wandeling langs schuil- en onderduikadressen in de Utrechtse binnenstad.

170

De Vreedzame Stad

Etalages Biltstraat: Eenzaamheid der ouderdom Winkeliers en horecaondernemers stellen ramen en etalages beschikbaar voor een indrukwekkende foto-expositie over de eenzaamheid van ouderen van fotografe Babs van Geels.

De Wilg: Midzomermarkt Het monumentale pand van De Wilg barst uit zijn voegen van activiteiten: muziek maken, exposities bekijken en proeven van de culinaire hoogstandjes uit de wijk.

Diakonessenhuis: Open Tuin In de tuin worden patiënten én wijkbewoners onthaald op een programma vol muziek, zang en poëzie. In het ziekenhuis is een tentoonstelling van kunstwerken gemaakt door kunstenaars van Ateliers De Wijde Doelen en De Boogh.

Seniorencomplex Kruistsraat: Verborgen Schatten Het atrium en de tuin van het complex vormden een podium voor beeldende kunst, poëzie, columns en muziek gemaakt door bewoners van het complex.

Swellengrebel: High Tea Onthaal met koffie, thee, zoete lekkernijen en heerlijke muziek van Capella con Sensus en andere koren uit de buurt.

De Mobiele Oase, een collectie levensgrote gebreide kamerplanten die de bewoners voor de parade uit Oost hebben gemaakt, heeft een prominente plek.

Kunstuitleen: Our Airs Conspire Anna van Suchtelen toverde de kas in de tuin van Kunstuitleen om tot een meditatieve ruimte voor de uitoefening van het vredesritueel.

Kranenburg open De Kranenburgschool zette haar deuren open en presenteerde poppentheater, een dansworkshop en Graag gedaan: een dienstencentrum waar leerlingen klusjes klaren voor buurtbewoners. M.m.v. UCK

Noordoost ZIMIHC Theater Bouwstraat: Blik op Utrecht Expositie van het werk van fotograaf Gilles Debaix: sfeervolle stadsgezichten van Utrecht in zwart-wit, ontwikkeld in de donkere kamer.

ZIMIHC Theater Wittevrouwen: De Nutteloze Theatervoorstelling over een verstandelijk beperkte jongen Manfred in de tweede wereldoorlog. Zijn vader komt in gewetensnood: moet hij de partijdiscipline volgen en zijn zoon aangeven? Theater Maatwerk laat met deze voorstelling zien waar beleid toe kan leiden als mensen worden afgerekend op hun nut. M.m.v.

Lectoraat Kwartiermaken Hogeschool Utrecht en Cultuur in Oost

Sint Josephkerk en Grave van Solmsstraat 2: Weekend van Mond Een feestelijk weekend in de Staatliedenbuurt georganiseerd door Staatslieden Art Community met als klap op de vuurpijl ‘De mond, voertuig van de mening’, een project van theatermaker Sevil Aydin, nieuwe media kunstenaar Daan Kars en beeldend kunstenaar Sahar Roumiz en buurtbewoners. M.m.v. Kunstlicht op Straat, Resto VanHarte, Het Kaasschaafcollectief, Cumulus Welzijn.

Overvecht Stut Theater: JongStut Onder leiding van Stut Theater hebben Utrechtse jongeren in een serie theaterworkshops scènes, monologen en beelden gemaakt over hun leven, verwachtingen en dromen.

Stut Theater: Stutkoor, the Henry Girls en Inishowen Gospel Choir Meerstemmige zang en folkmuziek was het resultaat van de internationale uitwisseling van Stut met deze folkband en dit koor uit Noord-Ierland.

Station Overvecht: De vrede op reis Coffeemania verzorgde de koffie bij een optreden van Het Utrechts Kamerkoor met het Vredeslied ‘ Elk van ons’ van Ruben van Gogh. M.m.v. ZIMIHC Theater Stefanus, ACCU Fanfare

Doe Mee Centrum Einstein: Wij maken De Vreedzame wijk Werelddans, wereldmuziek, wereldse verhalen, exposities, een open podium, live radio of meebouwen aan een grote wereldbol met kunstenaar Anton Klein.

M.m.v. Click F1, UCK.

GG&GD: Vredesloop Wandelen (joggen, of fietsen) door de groenste stukken van Overvecht, van ZIMIHC Theater Stefanus naar Fort aan de Klop. M.m.v. Overvecht Gezond, Cumulus Welzijn, Indigo, AV Phoenix.

ZIMIHC Theater Stefanus: Vrede op de planken Meezingen met het Vredeslied, luisteren naar de Stem des Volks, aanschuiven bij de nieuwe picknicktafel van het Tafelbos en mee-eten met de buurtmaaltijd van De Parels van Overvecht.

Cultuurstrip Overvecht: Overdreven Festival De Cultuurstrip – de creatieve kern van Overvecht, gelegen naast Winkelcentrum Overvecht – werd door HIK ontwerpers omgetoverd tot een festivalterrein. Op het podium traden nieuwe lokale bands en DJ’s op naast gevestigde namen uit de Domstad: Mike Mago, La Corneille, Double G, Nuno dos Santos en Let’s go Eskimo. Van aankleding tot catering, van acts tot beveiliging, alles kwam uit de wijk.

Diverse locaties: Kunstroute Overvecht Fiets-kunstroute langs Overvechtse kunstwerken in parken, aan gevels en in portieken. Initiatief van HIK Ontwerpers

Noordwest Zuilen, Overvecht en Ondiep: Wijksafari Utrecht Achterop een scooter op safari door je eigen stad: acht gezinnen heetten je welkom in hun huis en hun leven.

Adelheid Rossen en Zina lieten zich adopteren door wijkbewoners en woonden een leefden letterlijk in hun huizen. Daar ontwikkelden zij scènes die de basis vormden voor deze voorstelling. M.m.v. Female Economy en Stadsschouwburg Utrecht.

Zuilen, Overvecht en Ondiep: HTML / How To Make Love Theatergroep Jura verzamelde bij wijkbewoners verhalen over hun liefdeservaringen in de wijk en maakte er een voorstelling en een tentoonstelling over.

Wat is de meeste romantische plek van Zuilen? Hoe werd er vroeger geflirt in Ondiep?

ZIMIHC Theater Zuilen: ZON Festival Een festival voor en door buurtbewoners van Zuilen en Ondiep met doorgewinterde artiesten, beginnende dansers, startende muzikanten en acteurs vers uit de coulissen. Van line dance tot hiphop en van een anasheed kinderkoor tot de nieuwe Zuilense Bigband. M.m.v.

Kaascous, Plein 11, Portes, Set producties, Stichting Theatersstraat, Lectoraat Kwartiermaken HU.

Zuid Zagerij Pastoefabriek: Oliedom Een prikkelende tentoonstelling van Upact, X11 en de Hogeschool Utrecht over olie, oorlog, duurzaamheid en klimaatverandering met als grote vraag: Ben jij oliedom? M.m.v. Dierenweide Rotsoord, Rotslab.

Fort Lunet III: Fortenfeest Geïnspireerd op de historische canon van Lunetten organiseerde bewonersgroep Lumineus Lunetten een festival met muziek van DJ Tommi, een zangbootcamp van Pearl Jozefzoon, rondleidingen, poppenspel van Rik Rikken, Shakespeare’s Othello door studenten van de HKU, een zomermaaltijd, een mobiele digitale werkplaats en een kinderdisco. Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

Rotsoord: Festival van de Verbinding Op en rond Rotsoord sloegen tientallen culturele en creatieve organisaties de handen ineen voor een gezamenlijk programma met de titel Rotsoord: Festival van de Verbinding. ‘Samen Maken, Samen Spelen, Samen Eten en Samen Zijn’ was het motto. Met workshops, een versmarkt, een openluchtbios, barbecue, optredens en tentoonstellingen. Wie wilde kon blijven slapen in de boomgaard.

Een initiatief van Utrecht Manifest m.m.v. Dierenweide Nieuw Rotsoord, Rotslab, Artibus, Aorta, Architectenbureau Sluijmer en Van Leeuwen, UCK, Buitenbuurtbios, UPact, ondernemers de Trip, GG&GD, Brede School Hoograven, Light Up, Portes, bewonersinitiatief De Klanksteen, Dance Factory en Bibliotheek Hoograven.

Kanaleneiland / Transwijk Merwedegebied: Merwede leeft!

Meer Merwede liet zien wat het Merwedegebied te bieden heeft: bijzondere sportieve en creatieve locaties die tot nog toe verborgen leken voor publiek.

De Vechtclub XL gaf rondleidingen en van Circus Diedom kregen bezoekers een introductie in het circusvak. M.m.v.

JA iNdus, De Stadsbrug, De Alchemist, Skatepark Utrecht, Boulderhal Strek, LaLotta Cantina, UKV De Halter, Jaqueline Lanssens, Anne van Veen, GVU, Socialijs, De Krappe Hap en studenten HKU.

Eiland8: Locatie: KANALENEILAND Expodium liet de oogst zien van het project Locatie: KANALENEILAND met films, documentaires en een boekpresentatie. NIGHTWALK: wie de wijk echt met andere ogen wil bekijken kon een nachtwandeling maken met een kunstenaar.

De Vreedzame Stad 171

Bibliotheek Kanaleneiland: De kracht van kunst Mensen met een beperking laten in deze expositie aan een breed publiek hun creatieve blik op de wereld zien. M.m.v.

Afasiecentrum Utrecht en Lectoraat Kwartiermaken HU.

Prins Clausbrug: BLENDin’ Ark Festival ‘Local meets International’ Speciaal voor de afsluiting van drie dagen Vrede in de buurt sloegen BLENDfestival en ARK festival dit jaar de handen ineen.

Samen met meer dan 15 organisaties uit de wijk presenteerden zij BLENDin’ ARK aan de voet van de Prins Clausbrug.

De line up bestond uit een mix van lokale en internationale artiesten, met Pearl Josefzoon, Pia Latoya Vrede, de Dakka Marrakchia Group, Nederlandse rapper Adje en de internationaal bekende Marokkaanse zangeres Daoudia, de koningin van de moderne Chaabi.

Ook artiesten van The best of Culturele Karavaan 2011 en 2012 traden op.

Jongerencultuurhuis Kanaleneiland en Van en Voor Jongeren bundelden met BLENDin’ ARK alle krachten van de wijk en zetten traditionele muziek, hiphop, taekwondo, breakdance, graffiti, mode en videokunst met het grootste gemak naast elkaar.

M.m.v. AxionContinu, Bibliotheek Kanaleneiland, Click F1, Culture Connection, Culturele Karavaan, Doenja Dienstverlening, Eiland8, Eilandsteede, Expodium, Gabriel Events, JoU, Ma-Ke, Mira Media, Insan multiculturele studentenvereniging, Resto VanHarte, Taekrosa, Wijkbureau Zuidwest, e.v.a.

Leidsche Rijn / Vleuten de Meern De Meern: Het 8ste Continent – Plastic Fantastic In de Metaal Kathedraal doken kunstenaars en publiek onder in de wonderbaarlijke en dreigende wereld van plastic soep. Kunstenaars Maureen Baas en Ed Schulte gingen op zoek naar het ritme van plastic, de Spullenmannen gaven een workshop 3D-printen waarin je met plastic afval je eigen outfit kon maken. In de workshop Plastic Arts werd de bezoeker uitgedaagd om door de oorsprong van plastic afval heen te kijken en het te gebruiken voor een nieuw kunstwerk.

172

De Vreedzame Stad

De Meern: BuitenCinema De Metaal Kathedraal presenteerde de documentaire The Loving Heart, met een inleiding door en een nagesprek met Wouter Verhoeven.

De Meern: Van Geen Wijken Weten Lunetten is een dorp, Overvecht een doolhof, in sommige wijken wonen yuppen en kakkers, en in andere alleen maar Turken en Marokkanen. In Van Geen Wijken Weten laat STUT Theater de schoonheid van verschillende wijken zien en haalt vooroordelen onderuit.

Stadserf Rood|Noot: In het oog van de orkaan De kunstenaars van Rood|Noot verkennen met omwonenden en bezoekers de creatieve stad van de toekomst in het nieuwe Leidsche Rijn Centrum.

Máximapark: Zingende Beelden De Geliefden, de Boer en de Ezel, de Komiek, de Dromers: het zijn namen van imposante beelden in het Máximapark maar ook archetypes uit Midzomernachtdroom van William Shakespeare.

Cultuur 19 organiseerde langs deze beelden een theatrale wandelroute tussen droomwereld en werkelijkheid.

Máximapark: Tuigdorp TG Monter speelde het tweede deel van drieluik Tuigdorp. In Tuigdorp 2 ontmoeten we oude en nieuwe bewoners die wegens overlast verbannen zijn naar het containerdorp in het park.

Opgeruimd staat netjes, toch? M.m.v.

Cultuur 19.

Máximapark: Midzomernachttafel Leidsche Rijn Connectie presenteerde een programma geïnspireerd op de traditionele magische Midzomerfeesten.

Iedereen kon aanschuiven bij de 150 meter lange Midzomernachttafel vol culturele en culinaire hoogstandjes uit de wijk.

Castellum Hoge Woerd: Midzomerfeest Via Vinex onthaalt de bezoekers op de tradities van Midzomernacht: dansen rond de midzomermeiboom en samen ingelegde haring, nieuwe aardappelen met bieslook en zure room en aardbeien eten. M.m.v. NMC en Erfgoed gemeente Utrecht, Historische Vereniging Vleuten-De Meern.

Cultuurcampus Vleuterweide: Open Huis Het UCK gaf open lessen en optredens in de Podiumwerkplaats. Kerkelijk centrum Het Baken organiseerde een zondagse lunch. M.m.v. Harmonie Orkest Vleuten, Redondo.

Door de hele wijk: Tour de Vinex Het Vinexvrouwtje nam fietsers mee langs haar favoriete plekken in de wijk. Een initiatief van Nieuwbouw Travel Group

West Atelier Waterwerken, Isotopenweg: Waterwerken Het ruim twaalf meter hoge beeld Waterwerk VII markeert de plek waar de verbinding tussen Amsterdam en Basel over het water en per spoor elkaar kruisen. Met het oude voetveer kon het publiek een avondtocht maken langs de Waterwerken van Ruud Kuijer.

Bedrijventerrein Cartesius: IJZERsterk Met interactieve kunstinstallaties en documentaires vertelden Ylonka van Es en Mariska Pluck over de betekenis van bedrijven als Werkspoor en Demka en het verenigingsleven in de wijk Zuilen.

M.m.v. stichting Andere Oogst, ondernemers en organisaties op het terrein, verenigingen in Zuilen, RTV Utrecht, U in de Wijk, Museum van Zuilen, Stichting USINE.

Werkspoorkathedraal: Cartesius Laboratory Workshops en lezingen in het kader van de Dag van de Architectuur. Expodium belichtte de geschiedenis van het Cartesiusgebied. M.m.v. Autobahn, Kapitaal, Museum van Zuilen en IJZERsterk.

J.P. Coenstraat en Van Riebeeckstraat: Venster op Vrede Wat vinden kinderen van vrede, hoe zien zij een vreedzame wijk? De ramen van huizen rond de Parkschool vormden het decor voor kunstwerken en foto’s over de zoektocht naar de betekenis van vrede. M.m.v. Lombox.

NH Hotel: Lombok bij de Kop In korte filmportretten van Ylonka van Es en Peter Dubois vertelden mensen van verschillende generaties en komaf over hun band met de Kop van Lombok.

M.m.v. Stichting Maanzaad.

Op Molenerf De Ster Vrede bij de Molen: rondleidingen, zaagdemonstraties en muziek van Isri en Kalio Gayo op het molenerf.

De Nibelungen: een muzikale vertelvoorstelling door de Vertelacademie, Lange nacht van kort vreemd proza: de Vorlesebühne bracht proza, satire, absurdisme en muziek.

M.m.v. Cultureel Netwerk de Ster, Mo’Move, Maanzaad, Resto VanHarte, Houtzaagmolen De Ster.

Bij de Muntsluis Buiten Westen: Het Wilde Westen liet zien wat er in de toekomst allemaal in de Cereolfabriek gaat gebeuren.

Vredesslinger van West: Speciaal voor dit weekend maakten de basisschoolleerlingen uit West samen met Confetti dell’Arte een meterslange Vredesslinger van zelfgemaakte vlaggetjes.

Het kleed voor West: samen met het publiek maakte Lievelings een acht meter lang tafelkleed vol verhalen van watertuinen: Maanzaad presenteerde zes watertuinen en twee kleine orkesten drijvend door het parkachtige Muntsluisgebied tussen Oog in Al en Lombok.

Diverse pleinen in Lombok: Koffieritueel

Overal in de stad Kerkennacht Stichting Kerkennacht Nederland en de Raad van Kerken lieten het publiek kennismaken met de kerk anno 2013.

Meer dan 50 kerken, kloosters en kapellen zetten hun deuren open en presenteerden een breed scala aan culturele activiteiten. Met een Kinderkerkennacht in de Jeruëlkapel in Overvecht, de Preek van de Leek door Karin Bloemen in de Domkerk en een nachtelijke fietstocht met een Gregoriaanse mis naar de Loosdrechtse Plassen.

In de Domkerk zong Tania Kross met acht Utrechtse koren op het korenfestival Songs of Peace.

AxionContinu Muziekfestival In vijf verzorgingshuizen van AxionContinu speelden leden van het Nederlands Philharmonisch Orkest romantische klassieke muziek tot pop, folk, jazz en warmbloedige Braziliaanse muziek. Ook eerder in het jaar waren de musici al regelmatig te gast in de verzorgingshuizen met de reeks Appeltaartconcerten.

Resto VanHarte

De Lopende Band toverde het brugwachtershuisje speciaal voor dit weekend om tot een tijdelijke bakkerij waar gebakken werd met Vredesbroodmix.

Kanaleneiland, Staatsliedenbuurt, Lombok, Zuilen en Overvecht: Resto VanHarte kookt met de stad Resto VanHarte dook de keuken in met buurtbewoners, kookinitiatieven, eetclubjes en iedereen die het leuk vindt om samen te koken en te eten. Terwijl de koks hun beste been voorzetten in de keuken, werden in het midzomerweekend op zes verschillende locaties de tafels gedekt en podia opgebouwd om de wijkbewoners te ontvangen voor een lekker feestmaal, midden in de wijk.

Uraniumweg: Openlabs

Dag van de Architectuur

Uranus Cultuurlab nam het initiatief voor een auto/fiets/wandelroute langs 50 kunstenaarsateliers in de wijk. In het Cultuurlab: daten met kunstenaars, workshops, muziek en een kunstveiling.

Exposities, open huizen, film en lezingen overal in de stad. Met verrassende expedities door Hoog Catharijne en voorproefjes van het nieuwe stationsgebied door verschillende architectenbureaus.

Djembéspelers, dansers, een zanger en een poppenspeelster van Mo’move maakten met ezel en huifkar een tocht langs pleinen, straten en speeltuinen en schonken er Afrikaanse koffie bij.

Abel Tasmanbrug: Brood & Vrede

Doortje KAL bijzonder lector Kwartiermaken bij Hogeschool Utrecht: “Het belang van Lof der Zichtbaarheid binnen de Vrede was behalve de erkenning van en het plezier bij de mensen die zich vertoonden, de agenderende functie van de voorstellingen: het zichtbaar maken van mensen die mee willen doen, erbij willen horen en bij willen dragen. Letterlijk de kracht van kunst in het werken aan ruimte voor anders-zijn. Die agendering heeft in zekere mate gewerkt. Tijdens de netwerkbijeenkomsten kwam er veel respons.

De grootste opbrengst van Lof der Zichtbaarheid is dat we erin geslaagd zijn om mensen die zich vrijwillig met allerlei culturele activiteiten bezighouden, gevoelig te maken voor uitsluiting en de mogelijkheden te laten ervaren om mensen in kwetsbare posities een rol te laten hebben in de Vrede”.

Uit: Vrede in de Wijken: stand van zaken 2013 Gabriel Erlach cultureel ondernemer: “Onze stad is de grondlegger van zoiets moois als de Vrede van Utrecht.

Driehonderd jaar geleden is de Vrede ondertekend en nu vieren we dat met alle culturen die Utrecht rijk is. Dit is het mooiste dat wij als stad te bieden hebben.

Ik hoop dat we door de viering anders naar elkaar gaan kijken. Mijn bijdrage aan vrede is mensen met elkaar verbinden.

En dat is precies het doel van Vrede in de Buurt. Als iedereen begint met naar zijn eigen buren om te kijken, moet het ooit mogelijk zijn de Vrede van Europa te vieren.

Tot die tijd vind ik de Vrede van Utrecht al heel wat”.

Uit: AD/UN van donderdag 20 juni 2013

Vrede in de Bieb Kinderen van diverse vreedzame scholen hebben een Vredes-rap gemaakt die in alle bibliotheken werd vertoond.

De Vreedzame Stad 173

Festivals & evenementen 22 jun 2013

Vredesvoetbaltoernooi Locatie: SV Kampong, Utrecht Vrede van Utrecht, hoofdsponsor ING, sponsor FC Utrecht en EPP public relations organiseerden samen met SV Kampong de eerste editie van het Utrechts Vredesvoetbaltoernooi. Jongens en meisjes van de E-pupillen die spelen bij voetbalverenigingen in de provincie Utrecht en Gooi en Eemland, konden met hun voetbalteam deelnemen aan dit toernooi, waar het naast winnen, verliezen en gelijkspelen vooral gaat om sportiviteit. Daarom waren er ook twee jury’s. In de ene jury zat o.a. Claudia de Breij en spelers van FCUtrecht die respectpunten uitdeelden. Die kon je alleen winnen door je sportief op te stellen en elkaar na de wedstrijd te bedanken.

De andere jury bestond uit kinderen die gedurende de dag strafkaarten uitreikten aan ouders en andere omstanders die zich niet netjes gedroegen. De organisatoren willen de boodschap uitdragen dat sportiviteit en respect niet alleen de grondslag voor een mooi potje voetbal zijn, maar ook van onze vrije samenleving.

665 bezoekers; 384 deelnemers

Initiatiefnemer Henk de Breij (directeur EPP public relations): “Alles wat ik doe voor anderen, geeft me energie. Delen is vermenigvuldigen, je wordt er zelf zo rijk van. Vanuit die inspiratie organiseer ik dit voetbaltoernooi. Het gedachtegoed van de Vrede van Utrecht is een inspiratie voor dit toernooi. De Vrede is niet alleen driehonderd jaar geleden hier getekend, vrede is ook elke dag een opdracht voor ieder van ons. Vrede betekent respect voor je omgeving en het bijzondere van dit toernooi is dat we dat willen overbrengen aan de kinderen, hun ouders en hun opa’s en oma’s. /…/ Het gekke is dat als je respectvol met elkaar omgaat, dat jezelf een goed gevoel geeft. Dat geldt voor alle mensen.

Met het Vredesvoetbaltoernooi hoop ik die boodschap door te geven. Het zou geweldig zijn als het volgend jaar een vervolg krijgt, en het jaar daarop weer.”

174 De Vreedzame Stad

Claudia de Breij cabaretière: “Na het drama met de grensrechter in Almere, ben ik me steeds meer gaan storen aan hoe het woord respect gebruikt wordt.

Mensen gillen om respect zonder het zelf te geven. Maar respect komt niet van één kant. Je mag spelen om te winnen, je mag fanatiek zijn, je mag zelfs kwaad worden – maar dat kan allemaal met respect”.

5 jun t/m 9 jun

Exercitieterrein Woerden: Eindelijk Vrede De voorstelling Eindelijk Vrede is gemaakt voor en door Woerdenaren.

In opdracht van Stichting Historische Spelen Woerden schreef acteur, regisseur en theaterdocent Jimmy Plooij een openluchtspektakel over het wel en wee van de Woerdense bevolking rond het jaar 1713. Jimmy Plooij: “Ik verzon dat de onderhandelaars uit Engeland, Pruisen, Portugal, Savoye en Frankrijk zich twee dagen terugtrekken in een herberg in Woerden. De eerste nacht pleegt één van de gasten een moord.

Zo ontrolt zich een thriller, een mysterie, waarbij het publiek de puzzelstukjes aan elkaar kan passen.” Jimmy Plooij: “Veel deelnemers komen uit de plaatselijke zang-, dans- en toneelverenigingen.

Het is echt een stuk door en voor de Woerdense bevolking. /…/ Iedereen heeft auditie moeten doen. Het is een bont gezelschap van jonge, frisse talenten en oudgedienden in de leeftijd van 18 tot 70 jaar.”

Vanaf januari 2013 werd wekelijks gerepeteerd door zo’n 120 acterende mannen, vrouwen en kinderen.

Daarnaast werkten mee: het uit Woerden afkomstige zeemanskoor Bravour, het operagezelschap Opera Viva en de leerlingen van de plaatselijke Dansschool Het Klooster. De Woerdense kunstschilder Leo Borsboom legde tijdens de voorstelling het tafereel op doek vast.

In totaal hebben meer dan 100 subsidiegevers en sponsoren, groot en klein, dit project mogelijk gemaakt.

5.500 bezoekers

Frits Bugter voorzitter van Stichting Historische Spelen Woerden: “We willen iets doen om het historisch besef van de Woerdenaren te vergroten, dachten we in 2007. Veel hebben wij aan ons verleden te danken, bovendien bestaat de stad 650 jaar in 2022. Tot die tijd brengen we om de drie jaar een gebeurtenis uit de Woerdense geschiedenis op het toneel.

Ons eerste stuk, 1672, uit 2010, leverde ons de Cultuurprijs van de stad Woerden op. /…/ Zoveel mogelijk mensen samenbrengen, dat is wat ik doe en wat ik leuk vind. Het staat ook op mijn visitekaartje: leuke dingen doen en iets voor anderen betekenen. Als je het tweede doet, heb je het eerste ook!”

16 jun t/m 1 sep

Zeist viert Vrede: expositie Vrede van Utrecht op Slot Zeist Dertig kunstenaars uit Zeist lieten zich inspireren door de historische prenten, tekeningen en documenten uit de onderhandelingsperiode in 1713.

De tentoonstelling bestond uit een mix van oud en nieuw werk.

1.866 bezoekers

17 jun t/m 23 jun

WaterSpraak: waterfestival in gemeente Utrechtse Heuvelrug Met het festival Waterspraak stelde Stichting 100% Heuvelrug het thema water aan de orde. De invalshoek van de stichting was dat het eigenaarschap van water een bron van conflict en oorlog kan worden in de nabije toekomst.

Het thema had behalve een relevantie in het kader van Vrede van Utrecht ook actuele betekenis voor de Gemeente Heuvelrug zelf: de eigen waterbron is onlangs door de gemeente verkocht aan Vitens. Het maatschappelijk belang van water is groot: zie de volksrebellie in Griekenland tegen de verkoop van water, havens en bergen aan commerciële bedrijven. Mineraalwatermerken als Bar le Duc en Sourcy pompen hun producten uit dezelfde grondwaterlaag als de burgers hun leidingwater. Om een groot publiek bij het thema te betrekken bij heeft de stichting een ‘glossy’ magazine gemaakt dat huis-aan-huis werd verspreid in de hele gemeente. In deze glossy BRON waren behalve het festivalprogramma ook interviews en achtergrondartikelen over het onderwerp water te vinden.

Een greep uit het festivalprogramma: Op bijzondere locaties werden films en documentaires vertoond, onder andere in een drive-in in Doorn, opgezet door mariniers. Er werd debat gevoerd op Kasteel Amerongen rond het thema ‘Als het water je aan de lippen staat’.

Kunstenares Nienke van de Pol uit Amerongen kreeg de opdracht om een porseleinen kruik te ontwerpen die symbolisch de verschillende kernen van de gemeente Heuvelrug met elkaar verbindt. In het centrum van Maarn werd een mooi vormgegeven nieuwe waterpomp geplaatst met een ontmoetingsplek eromheen. Kunstenaar Frank Winnubst uit Doorn ontwierp een markering voor het wegdek die aangeeft dat het hemelwater op die plek niet zomaar in het riool verdwijnt maar terugvloeit naar het landschap.

Oplage glossy: 20.000 Waterspraak: 424 bezoekers 100% Buitendag 2013: 3.500 bezoekers

20 jun t/m 13 jul

Holland Opera: Blauwbaard In 2013 speelden Holland Opera, Carthago Consort en het conservatorium van Utrecht vanaf zonsondergang op en rond Fort Rijnauwen de thrilleropera Blauwbaard; Imme Dors schreef de tekst, de muziek was van Chiel Meijering en de choreografie van Jack Timmermans.

Regisseur Joke Holboom: “Blauwbaard is een van de meest gruwelijke verhalen die er geschreven zijn. De man met de baard die onschuldige maagden vermoordt zodra zij zijn geheime kamer betreden.

De man die elke vorm van nieuwsgierigheid afstraft met de dood. Blauwbaard zoekt iemand die geen vragen stelt en geen woorden nodig heeft om hem te begrijpen.”

Onderdeel van: De Linie viert Vrede 6.158 bezoekers

De pers over Blauwbaard: “De aankleding zit vol vondsten, zoals een met rook gevulde glazen kubus als verboden kamertje en een Amerikaanse slee als Blauwbaards vervoermiddel. De vanzelfsprekendheid waarmee anachronismen en stijlbreuken elkaar opvolgen, verleent Blauwbaard een aanstekelijke vrolijkheid, zonder in slapstick te vervallen” Joep Stapel in NRC Handelsblad

“Het laatste duet van Blauwbaard gaat door merg en been. Het is mooi omdat het geen verhaal is over goed en kwaad maar over onmacht en menselijk tekort.

Holland Opera zet een actuele opera neer over de duistere driften die loskomen bij een grote liefde.”

Anita Twaalfhoven in Trouw De voorstellingen van Holland Opera (voorheen Xynix Opera) laten een breed publiek kennismaken met een cross-over tussen cultureel erfgoed, opera, diverse dansstijlen en natuur. Voor 40% van het publiek is een voorstelling van HO de allereerste kennismaking met opera.

Holland Opera is sinds 2005 partner van Vrede van Utrecht en maakte in het kader van de Vrede van Utrechtprogrammering zes voorstellingen op bijzondere locaties in de provincie Utrecht.

– 2005: Dido en Aeneas op Fort Rijnauwen in Bunnik – 2006: Orfeo in de Betonfabriek Basal in Amersfoort – 2007: STYX op de Veerensmederij Wagenwerkplaats in Amersfoort – 2009: King Arthur op Fort Rijnauwen in Bunnik – 2011: The Tempest op Fort Rijnauwen in Bunnik – 2013: Blauwbaard op Fort Rijnauwen in Bunnik Fort Rijnauwen, waar HO vier keer een locatievoorstelling maakte, is beschermd natuurgebied en niet openbaar toegankelijk voor het publiek, maar werd speciaal voor de voorstellingen opengesteld. Vrijwilligers van Staatsbosbeheer – beheerder van het fort – gaven rondleidingen op en rond het fort.

De samenwerking tussen Staatsbosbeheer en de bespelers is in de loop van de jaren een goed geoliede machine geworden.

21 jun

Zeist viert Vrede: Dag der Kunsten

21 en 22 jun

Fort Nieuwersluis: Waterliniefestival Het Waterliniefestival bracht verschillende culturele initiatieven uit dorpen van Stichtse Vecht samen op Fort Nieuwersluis. Negen jonge choreografen, musici en theatermakers kregen de kans om aan de slag te gaan met locatietheater.

Begeleid door theatergroep DE REST maakten zij samen met een amateurgezelschap uit de regio een 15-minutenvoorstelling. De makers lieten zich inspireren door de waargebeurde verhalen van het fort dat in de Koude Oorlog een commandopost was van de Bescherming Burgerbevolking. Als speciale genodigde van het Community Arts Festival was Caja Lúdica uit Guatemala op het fort te gast. Samen met DE REST maakten zij de voorstelling Verborgen Oorlog.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

714 bezoekers

21 en 22 jun

Lumen en het Universum In Sonnenborgh – museum & sterrenwacht trad Kamerkoor Decibelle op met werken van Sisask, Whitacre, Sibelius, Wood, Schönberg en Jetse Bremer op de tekst ‘Utrecht Door’ van Ruben van Gogh.

320 bezoekers

21 en 22 jun

De Bilt viert vrede Participatief muziekweekend in De Bilt in het kader van 900 jaar De Bilt en 300 jaar Vrede van Utrecht.

3.000 bezoekers

21 t/m 30 jun

Midzomergracht Festival Tijdens het jaarlijkse evenement rondom seksuele diversiteit in de Utrechtse binnenstad is er naast feest en ontmoeting plaats voor politiek, debat, religie, sport, kunst en cultuur.

Optredens in alle hoeken en gaten van het Slot (ook in de gewelven) en de kerk van de Evangelische Broedergemeente.

Bij sommige optredens konden de gasten zelf aan de slag, zoals bij de Passieprojecten in de slottuin. Op de Kinderstraat kon je bij de Zeister Muziekschool een instrument bespelen of bij Puur voor de Sier een armbandje maken.

Locatie: Slot Zeist

De Vreedzame Stad 175

22 juni

Urban Myth: Kid Dynamite Kid Dynamite is de artiestennaam van Lodewijk Arthur Parisius, geboren op de voormalige plantage Hannover in Suriname. Als verstekeling kwam hij in de jaren twintig naar Nederland en vanaf de jaren dertig maakte hij met zijn muziek furore in Nederland. De voorstelling in de stadsschouwburg Utrecht brengt de vergeten geschiedenis van Surinaamse Nederlanders in het Nederland van vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog terug in het collectieve geheugen met live-muziek van Denise Jannah die met de All Star formatie van Fra Fra sound het werk van Kid Dynamite opnieuw tot leven brengt, theaterscenes door acteurs Raymi Sambo en Mike Libanon als de legendarische jazzmuzikanten Kid Dynamite en Max Woiski en fragmenten van TED Talks door Humberto Tan en Sylvana Simons.

22 jun

De Symfonie van de Veensteekmachine De veensteekmachine werd van 1895 tot 1975 in Vinkeveen gebruikt voor het steken en baggeren van laagveen.

Het unieke geluid van de machine is sindsdien verloren gegaan. Meer dan honderd muzikanten uit De Ronde Venen lieten zich tijdens de Symfonie van de Veensteekmachine inspireren door het geluid van de machine, dat werd teruggehaald uit het collectieve geheugen en omgezet in een muziekstuk.

200 bezoekers

22 jun

Zaterdagmiddagmuziek: Utrecht Te Deum Stichting Zaterdagmiddagmuziek Domkerk organiseert elke zaterdagmiddag een vrij toegankelijk concert. Op deze midzomerdag werd muziek van de Vrede van Utrecht ten gehore gebracht: het Utrecht Te Deum van Georg Friedrich Händel.

350 bezoekers

176

De Vreedzame Stad

29 jun

Nicolaikerk: Apollo Ensemble en Egidius kwartet Net zoals het Engelse koningshuis Händel gevraagd heeft om een feestelijk stuk te componeren voor de festiviteiten rond de vredesonderhandelingen, heeft het gemeentebestuur van de Franse stad Lyon dit gevraagd aan Jean Philippe Rameau. Rameau schreef twee Grand Motets. Het Apollo Ensemble en het Egidius speelden dit werk van Rameau in combinatie met de twee eerste orkestsuites van Johann Sebastian Bach in de Utrechtse Nicolaïkerk. Georganiseerd door Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk.

6 jul

Festival deBeschaving Een dag in het Science Park van de Uithof vol muzikale en wetenschappelijke avonturen en ontdekkingen, waar gevestigde namen, actuele trends of juist ondergrondse ontwikkelingen voorbij kwamen. Met muziek en de laatste wetenschappelijke inzichten op zes podia in en om de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht. En optredens van Andy Burrows, Kensington, Laura Janssen, NOS-weerman Peter Kuipers en topkok Pierre Wind.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede 7.500 bezoekers

11 t/m 15 jul 29 jun

Roze Zaterdag Op 29 juni vond een van de grootste roze evenementen van Nederland plaats.

Volgens de organisatie trok de dag zo’n 55.000 bezoekers uit het hele land naar Utrecht. ‘Roze draad’ door de dag was de bevordering van de integratie en de acceptatie van alle vormen van seksuele geaardheid en leefstijlen in Nederland en in het bijzonder in de stad en de regio Utrecht. “Het programma was bewust niet alleen gericht op homo’s. We wilden vooral bruggen slaan tussen homo’s en hetero’s. Het moest een feest worden voor alle bevolkingsgroepen en alle leeftijden,” aldus voorzitter Petra Luiken van Stichting Roze Zaterdag 2013. Het bont gekleurde programma vol sport, eten, dans, muziek en debat vond plaats in de parken en op de pleinen van de binnenstad en op de sportvelden van de Uithof. Vrede van Utrecht trad in de aanloop naar het evenement op als adviseur inzake programma-opbouw, productie en communicatie. De inhoudelijk coördinator van de Vrede maakte onderdeel uit van de Raad van Wijzen, het adviesorgaan van de Stichting Roze Zaterdag 2013.

55.000 bezoekers

Petra Luiken voorzitter bestuur Stichting Roze Zaterdag 2013: “We kijken met veel plezier en trots terug op onze Roze Zaterdag in Utrecht. De roze gemeenschap kon zich op een positieve manier profileren en alle bezoekers hebben (wederom) kunnen kennismaken met de tolerante stad Utrecht. Wij hebben, indien nodig, altijd een beroep op jullie kunnen doen. Het idee dat jullie achter onze opzet stonden, gaf rust en vertrouwen.”

Rheingold op de Rijn Tweehonderd jaar na de geboorte van Richard Wagner was zijn opera Das Rheingold voor het eerst te horen op de Rijn, van Koblenz tot Rotterdam, via Utrecht. Een opera in het ruim van een vrachtschip waarin een volwaardig theater is gemaakt met plaats voor vijfhonderd man publiek. Das Rheingold werd uitgevoerd door 14 topzangers uit Nederland en buitenland en het 70-koppige symfonieorkest van het Utrechts Studenten Concert.

6.800 bezoekers

13 en 14 jul

Cross Culture Een tweedaagse cross-over van muziek, dans, visuals, grafitti, workshops en skate-demonstratie in het Griftpark.

5.246 bezoekers

14 t/m 19 jul

European Youth Olympic Festival (EYOF) De koppeling van de Olympische gedachte met de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht resulteerde in een gedenkwaardig sportevenement. In Utrecht vond de twaalfde editie plaats van het European Youth Olympic Festival, een sportevenement voor jonge en talentvolle Europese sporters in de leeftijd van 13 t/m 18 jaar, compleet met alle Olympische tradities. Vrede van Utrecht zorgde voor de invulling van een deel van het culturele programma tijdens de openingsceremonie in Stadion Galgenwaard. Uiteenlopende Utrechtse talenten werden gepresenteerd onder de noemer ‘Celebrate Talent’: het Utrechts Studenten Concert, Bombay Show Pig, Boemklatsch, iLL Skill Squad en Daan Kars/Born Digital.

21 jul t/m 18 aug

Stelling van Utrecht: Zomer vol verhalen Dit verhalenfestival beleefde zijn tweede editie; iedere zondag een nieuw verhaal op een van de vijf forten van de Stelling van Utrecht: Fort Hoofddijk, Fort De Bilt, Fort aan de Klop, Fort Vechten en Fort Rhijnauwen.

Onderdeel van: De Linie Viert Vrede.

806 bezoekers

20 aug

Zeist viert Vrede: Zeister Muziekdagen Een van de zeven avondconcerten van dit internationale kamermuziekfestival stond in het teken van de Vrede van Utrecht. Denis Kozhukhin (piano) en Orfeo Mandozzi (cello) speelden muziek van onder andere Prokofiev, Beethoven en Brahms.

348 bezoekers

Tentoonstellingen & exposities

Kunst in Hoog Catharijne en Utrecht CS manifesteerde zich op een plaats vol sociale, politieke en culturele betekenissen en spanningen. Het is een plek waar alles om aandacht schreeuwt en iedereen wat anders te doen heeft. Sommige werken vielen meteen op, zoals Celestial Teapot van Lily van der Stokker en een spectaculaire ‘touwfontein’ van het Londense vormgeverscollectief Troika.

Andere werken boden het publiek de kans een kijkje te nemen op gewoonlijk afgesloten plekken als de daken en expeditiekelder.

Call of the Mall werd georganiseerd door Stichting Kunst in het Stationsgebied in samenwerking met de gemeente Utrecht.

100.000 bezoekers

22 jun t/m 22 sep

KuuB: Mieke van den Hoeven en Piers Secunda Mieke van den Hoeven toont Kogelgaten en Luchtbruggen en Piers Secunda Taliban Relief Paintings. Twee werken die afstanden en werelden overbruggen.

Secunda reisde naar Kabul om fysieke bewijzen te vinden van het geweld in Afghanistan. Van der Hoeven toverde met afbeeldingen van Utrechtse en Europese bruggen op transparant materiaal.

11 jun 2013 t/m 5 jan 2014

AAMU Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst: BOMB – Blak Douglas en Adam Geczy Zie pagina 75 8.055 bezoekers

20 jun t/m 22 sep

Call of the Mall In Hoog Catharijne en op Utrecht Centraal Station waren in de gangen, aan de wanden, op daken en ‘verborgen plekken’ nieuwe werken te zien van ruim 25 kunstenaars uit binnen- en buitenland, waaronder Christian Jankowski, Inez van Lamsweerde en Sylvie Fleurie. In Hoog Catharijne proberen zij vat te krijgen op de snel veranderende wereld en onze rol daarin.

29 jun t/m 18 aug

The Missing Peace Kunstliefde laat in deze tentoonstelling sporen zien van strijd en conflict op verschillende niveaus: in het landschap, in het geheugen en in het leven zelf.

Om de enorme impact en gevolgen van oorlog te benadrukken, gaat de tentoonstelling niet alleen over Europese, maar ook over mondiale conflicten.

Door verschillende aspecten van de gevolgen van deze conflicten te verbeelden wil Kunstliefde de betekenis van ‘The Missing Peace’, ofwel het gemis van vrede, accentueren en laten zien dat als er vrede is, dit niet betekent dat oorlog niet bestaat. Deelnemende kunstenaars waren: Peter Koole, Lorenzo Casali (Italie), Thomas van Linge, Sofia Montenegro (Spanje), Bart Michiels, Miriam Donkers.

Conferenties & lezingen 17 jun

Meet the Judge @Cityhall Meet the Judge is een serie informele ontmoetingen tussen publiek en rechters van de rechtbank Midden-Nederland.

Op 17 juni ontmoetten de rechters en het belangstellend publiek elkaar in het stadhuis, in de ruimte waar in 1713 de onderhandelingen over de Vrede van Utrecht plaatsvonden. De aanwezigen konden in drie rondes de rechters het hemd van het lijf vragen. Er was maar één spelregel: er wordt niet gesproken over individuele zaken. Er kwamen vragen op tafel als: ligt u wel eens wakker van een zaak? Heeft u er last van als pers of politiek zich met een zaak bemoeit?

Hoe ziet een werkdag van een familierechter eruit? Waarom duurt het soms zo lang voor er uitspraak wordt gedaan?

Met het initiatief Meet the Judge wil de Rechtbank Midden-Nederland een brug slaan tussen de rechtbank en de maatschappij. Op deze avond werkte dat goed.

De rechters gaven openhartig antwoord op de vragen, al konden ze soms niet in details treden. Een van de aanwezigen verwoordde het in zijn slotreactie als volgt: “Je ziet dat rechters mensen zijn die zorgvuldig overwegen en goed nadenken voor ze tot een oordeel komen – eigenlijk blijken ze precies zo te zijn, als je van tevoren hoopte dat ze zouden zijn.”

50 bezoekers

21 en 22 jun

Conferentie The Colonial Legacy The Colonial Legacy conferentie koppelde de herdenking van de Vrede van Utrecht in 1713 aan de afschaffing van de slavernij door Nederland in 1863.

Een programma van het Centre for the Humanities van de Universiteit Utrecht.

70 deelnemers

De Vreedzame Stad 177

Cross Culture Vrede van Utrecht en DOX hebben zich de afgelopen jaren intensief ingezet op het gebied van talentontwikkeling in de stad en de regio. In 2012 en 2013 kreeg de samenwerking een concreet gezicht in Cross Culture, een samenwerking tussen Vrede van Utrecht, Culturele Zondagen en DOX.

De thema’s ‘respect voor diversiteit’, ‘de kracht van kunst en cultuur’ en ‘celebrate talent’ vormden de uitgangspunten van het weekend; kennis- en expertise-uitwisseling was het belangrijkste doel.

Het resultaat: een tweedaagse cross-over van muziek, dans, visuals, graffiti, workshops en skatedemonstraties in het Utrechtse Griftpark op 13 en 14 juli.

Met skate…

Topskaters, geselecteerd in diverse voorrondes, toonden hun tricks op een aantal uitdagende obstakels, speciaal gebouwd voor deze dag en in de skatebowl, die van tevoren nog speciaal onder handen genomen was door Jan is de Man en zijn crew. Beide dagen werd het programma gepresenteerd door de Nederlandse Skateboard Federatie in samenwerking met Stichting Skatepark Utrecht.

180

De Vreedzame Stad

Ard Terpstra, Skatepark Utrecht: “Wij vonden het zeer geslaagd. Het deed me denken aan de eerste edities van deBeschaving, kleinschalig en gezellig. Er hing een soort parade sfeertje. Het skaten verliep goed, enthousiaste deelnemers en het niveau was hoog. Het was mooi om te zien hoeveel toeschouwers de bowl wedstrijd trok. Wat dat betreft was een skatewedstrijd met een festival een gouden combinatie. Wat ons betreft volgend jaar weer!” …en dans…

Het dansprogramma was het resultaat van een reeks trainingen en workshops die vanaf 2011 zijn georganiseerd door STRAAT, DOX, Xchanging Playgrounds, ROOTS & ROUTES, NUtrecht en andere talentontwikkelingstrajecten in Utrecht.

Via deze trainingen werden de jongeren enthousiast gemaakt en klaargestoomd voor het evenement, dat uit vier onderdelen bestond: – presentaties van de grote talenten uit de trajecten: iLL Skill Squad en Poparazzi – presentaties van aankomende talenten: STRAAT en DOX – jam van de verschillende groepen en deelnemers op het danspodium – workshops voor nieuwe talenten: DOXMoves

…en muziek

Toekomst

Bij de invulling van het muziekprogramma werd gezocht naar een goede mix van talenten uit de stad en regio in combinatie met grote namen.

SKIP & DIE was daarbij een grote publiekstrekker, net als DJ Shadow. Het dj- podium trok ook veel liefhebbers en had een veelzijdig en afwisselend programma. PAX was de host van het totale programma.

De kracht en meerwaarde van Cross Culture lag in de samenwerking tussen de partners, die zorgde voor een optimale kruisbestuiving tussen de verschillende programmaonderdelen, de ideale bundeling van kracht van jeugd/jongeren en jeugd/jongerencultuur en het bereik van een brede doelgroep.

De Coöperatie (Habek en het Kaasschaafcollectief) en DOX willen Cross Culture als Urban Beats & Culture Festival in 2014 zeker opnieuw organiseren, met talentontwikkeling als speerpunt. Op het moment van schrijven is het plan in de maak en zijn gesprekken met fondsen en subsidiënten gaande.

DJ Cutnice: “Mooi om onderdeel hiervan te mogen zijn, goed geregeld en fijne sfeer!”

Akkachar & Krampfhaft: “WOW, een van de beste vibes op een festival ooit.”

Guerilla Speakerz: “De gig was echt tof, thanx for that!”

DJ Shadow: “Was great to play in Utrecht, and especially nice to see my man Krampfhaft”

Aantal activiteiten en bezoekers

– Zaterdag 13 juli – 1.246 betalende bezoekers – Zondag 14 juli – 4.000 bezoekers (deze dag was de toegang gratis omdat het programma als Culturele Zondag gepresenteerd werd) – 50 artiesten – 63 activiteiten – 300 deelnemers aan de workshops

Bijdrage aan opening EYOF

Cross Culture was ook bedoeld als opwarmer voor het European Youth Olympic Festival dat op zondag 14 juli in Stadion Galgenwaard werd geopend. Frank Los, programmeur van Cross Culture en Quinten Peelen, directeur van het Liszt Concours, waren betrokken bij de culturele invulling van het openingsprogramma van EYOF. iLL Skill Squad en Bombay Showpig werden zowel op Cross Culture als in het openingsprogramma van EYOF geprogrammeerd. De fakkeloptocht van EYOF kwam langs in het Griftpark en Frank Los beleefde als fakkeldrager een gedenkwaardig moment.

De Vreedzame Stad 181

een dikke #JOINT gerookt #VredevanUtrecht Jul 13 2013 10:36pm GMT @djkypski Kspiky 891 followers

@VredevanUtrecht was echt te gek Jul 13 2013 9:36pm GMT @frankenhuyzen I van Frankenhuyzen 939 followers

@VredevanUtrecht Hartstikke goed. Hij heeft het geloof ik niet zo naar zijn zin :-) Jul 13 2013 9:31pm GMT @maaikekooistra Maaike Kooistra 767 followers

@simondewilde het zit ‘m in de vermaarde “Vrede van Utrecht huisregels”. #joint #CrossCulture Jul 13 2013 8:40pm GMT @abdelkaddour Abdeljalil Kaddour 383 followers

@ANP Gibraltar viert Vrede van Utrecht http://blink.htcsense.com/web/articleweb. aspx?regionid=18&articleid= 10949996 Spanje is woest.

Jul 13 2013 8:18pm GMT @adrianastehouwe Adriana Stehouwer 10 followers

Feest in volle gang #CrossCulture #VredevanUtrecht http://t.co/ylQh8tCk7x Jul 13 2013 8:12pm GMT @lindo63 Coen van der Linden 98 followers

Overal en nergens:that’s the CMV-spirit RT @aartvandermaas: Waar is #CMV? Nou daar op cross culture @ VredevanUtrecht http://po. st/DVz4n8 Jul 13 2013 8:06pm GMT @aartvandermaas Aart van der Maas 143 followers

Waar is #CMV? Nou daar op cross culture @VredevanUtrecht http://t.co/ hx1hVw1Q4u Jul 13 2013 8:02pm GMT @tim_vandenbroek Tim van den Broek 130 followers

En nog een mooie en pakkende toegift van DJ Shadow tijdens #crossculture

Publicatie Datum cm2

: Stadsblad Utrecht Zuidoost : 19 jun 2013 Pagina :6 : 219 Advertentiewaarde : € 463,00

Regio : Utrecht e.o.

Frequentie : week_wo Oplage : 24.000 Publicatie Datum cm2

: Trouw : 10 mei 2013 : 1.105

Pa Ad

dere edities. Cumulatieve adv. waarde: € 3.987,00 en oplage 217.800

ie

VREDE IN DE BUURT - CULTUREEL PROGRAMMA IN UTRECHT

: Stadsblad Utrecht Zuidoost : 19 jun 2013 Pagina :9 : 220 Advertentiewaarde : € 464,00

alleen voor intern/eigen gebruik

Regio : Utrecht e.o.

Frequentie : week_wo Oplage : 24.000

Publicatie Datum cm2

VREDE VAN UTRECHT

RECHT

k voor in de andere edities. Cumulatieve adv. waarde: € 928,00 en oplage 47.000

ruik

VREDE IN DE BUURT - CULTUREEL PROGRAMMA IN UTRECHT Dit artikel komt ook voor in de andere edities. Cumulatieve adv. waarde: € 3.098,00 en oplage 107.000 alleen voor intern/eigen gebruik

alleen voor intern/eigen gebruik

: AD Utrechts Nieuws : 24 jun 2013 : 590

De Vrede in de media

agina : 24 dvertentiewaarde : € 17.057,00

Publicatie Datum cm2

sblad ed. Utrecht Stad Pagina : 33 Advertentiewaarde : € 2.854,00

De pr voor het Community Arts Lab Festival was vooral gericht op de geëngageerde en opiniërende media op het gebied van kunst, cultuur en mensenrechten. In de communicatie over het CAL Festival speelden ook de zogeheten ‘natuurlijke vrienden’, organisaties die Regio : Nederland Frequentie : 6x per week werkzaam zijn op het terrein van het Oplage : 103.035 thema, een grote rol. Via de bestaande netwerken en media werd over het CAL Festival gecommuniceerd. Bijvoorbeeld via het Cultureel Persbureau, ZIMIHC, Artsinconflict.nl, het UAF, Impunity Watch, Amnesty International, Wereldjournalisten, theater- en kunstopleidingen, Hivos, het Fonds voor Cultuurparticipatie, ICCO, Het Nieuwe Wij en vele andere specifieke media.

: AD Utrechts : 22 jun 2013 : 53

Regio : Utrecht Frequentie : 6x per week Oplage : 20.691

Ook na de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht, gaat overalinutrecht.nl door als online netwerk van alle culturele en maatschappelijke initiatieven in de stad.

Voor de communicatie en pr van het Community Arts Lab Festival en Vrede in de Buurt is ook een aantal samenwerkingen opgezet met diverse mediapartners, waaronder de speciale Vrede van Utrecht-bijlage bij het AD (edities Groene Hart, Utrecht, Amersfoortse Courant) en een set lezersaanbiedingen en advertenties in NRC Handelsblad

Op zaterdagmiddag 22 juni was op UStad (de stadsomroep van RTV Utrecht) van 14.00 tot 18.00 uur Vrede in de Buurt TV te zien. Reportages, live interviews, sfeerverslagen en het laatste nieuws over de Ook Vrede in de Buurt vroeg om een activiteiten van Vrede in de Buurt. In Aan toegepaste pr-strategie. Het doel was tafelboom met… kwamen kunstenaars, Publicatie : AD Utrechts Nieuwsblad ed. een groot publiek te informeren en te programmeurs, muzikanten en initiatiefDatum : junVrede 2013in de Pagina betrekken bij alle activiteiten in de stad. nemers aan het 19 woord. cm2 : 30op internet te zien Adverten De focus in de mediabenadering lag buurt TV was ook dan ook op de meer populaire, regionale via overalinutrecht.nl en op een aantal media, en met succes. In de week van publieke schermen door de hele stad.

17 juni verschenen er in onder meer het AD, De Telegraaf, Het Stadsblad en In een aantal vakbladen is aandacht Dichtbij Utrecht artikelen over Vrede in besteed aan het educatieprogramma Publicatie : AD Utrechts Nieuwsblad ed. Regio Utrecht Stad Utrecht Nieuwsblad ed.

Utrechtpubliceerde Stad de Buurt.

Daarnaast Trouw van Vrede van Utrecht. Op:vrijdag 7 juni Datum : 21 jun Pagina : 42 hun een artikel over de werkwijze het sloot de Parkschool Utrecht Pagina : 25 van2013 Frequentie : 6x per week cm2 :n.a.v.

46 de verschijAdvertentiewaarde € 268,00 team wijkontwikkeling vredesprogramma af in :aanwezigheid Advertentiewaarde : € 268,00 Oplage : 20.691 ning van het boek De Kunst van het van wethouder van onderwijs, de heer Verbinden. De kracht van het Vrede in Kreijkamp. Dat moment hebben we de Buurt-programma lag in de intensieve aangegrepen om ook deze programmalijn samenwerking met ruim 150 partners. van de Vrede van Utrecht expliciet onder Zij wisten ook publiciteit te genereren de aandacht te brengen bij een breder in voor hen relevante, veelal regionale publiek. Telegraaf Utrecht heeft naar media. Dit maakte Vrede in de Buurt in aanleiding hiervan een kijkje genomen alle opzichten een weekend voor, door op de Parkschool en ook in het Stadsblad en met Utrechters. en Utrecht Dichtbij zijn mooie artikelen verschenen. Ook het slaan van de Daarnaast was www.overalinutrecht.nl winnende penning was een goed moment VREDE VAN UTRECHT een belangrijk kanaal voor de om het succes van Vrede van Utrecht op communicatie over het wijkprogramma.

School onder de aandacht te brengen.

Deze gezamenlijke website werd door alle alleen Het leverde positieve aandacht op in de voor intern/eigen gebruik culturele en maatschappelijke partners regionale media. in de wijken van content voorzien.

u e R

a s t s e Gu

e t i n u hosts

and

31 augustus — 21 september Vrede en Europa In 1713 werden diplomaten uit heel Europa ontvangen in Utrecht om door onderhandeling het Europese politieke evenwicht te herstellen en vrede te stichten. Na Historie en De Vreedzame Stad, lag in de laatste programmaperiode het accent op de wankelende pijlers onder het vreedzame evenwicht waarin Europa verkeert en cultuur als het cement van de Europese identiteit.

Vrede en Europa 193

Thema’s als migratie en de bescherming van Europa’s binnen- en buitengrenzen, Europees burgerschap en een exclusieve versus inclusieve samenleving werden belicht in House of Eutopia, de installatie van de Belgische kunstenaar en architect Filip Berte in het Zijdebalen Theater. FOTODOK presenteerde op dezelfde locatie The rise of populism in Europe. Deze tentoonstelling gaf een veelzijdig beeld van het hedendaagse politieke en maatschappelijke landschap in Europa en een verontrustende blik op het populisme dat op allerlei manieren de kop opsteekt in Europa.

Voor het Festival Oude Muziek Utrecht was de herdenking van de Vrede van Utrecht de aanleiding om de muzikale context van de Vrede van Utrecht onder de loep te nemen.

Het festival gaf, in het licht van hedendaagse Europese kwesties, een beeld van het culturele en muzikale verleden van Europa. VJ op de Dom Beats Barok vormde met beats, barok, carillons en visuals de brug tussen Festival Oude Muziek en de Gaudeamus Muziekweek, het internationale festival voor hedendaagse klassieke muziek en de jongste generatie componisten. Ook de Open Monumentendag had zich laten inspireren door de viering van de Vrede van Utrecht door de landelijke opening in Utrecht te laten plaatsvinden en te kiezen voor het thema Macht & Pracht: de rijkdom, schoonheid en grootsheid van politieke, economische, rechterlijke en kerkelijke macht die in Nederlandse en Europese gebouwen terug te vinden is. Tijdens de internationale conferentie The art of peace making werd, samen met de Carnegie Foundation die stilstond bij 100 jaar Vredespaleis, de erfenis en ‘lessons learned’ van 300 jaar vredesverdragen belicht door o.a. Vrede van Utrecht Leerstoelhouder Koskenniemi.

194 Vrede en Europa

Vliegbasis Soesterberg was een toepasselijke locatie voor het slotakkoord van de viering van de Vrede van Utrecht. Op deze voormalige Amerikaanse legerbasis werd tijdens de Koude Oorlog immers de balans tussen Oost en West-Europa scherp in de gaten gehouden.

De afsluitende programmaonderdelen, Festival De Basis en Sound of Freedom, gingen dan ook ruimschoots in op de geschiedenis van deze plek.

Op de openingsavond van Festival De Basis ging reality-opera THE NEWS van Jacob ter Veldhuis in première. Hedendaagse muziek door het Nederlands Blazers Ensemble, twee operazangeressen aan een nieuwsdesk, een podiumbreed scherm met wereldnieuws zoals we het dagelijks voorgeschoteld krijgen via tv, maar dan kunstig gemanipuleerd, uitvergroot en herhaald, vormden de ingrediënten van deze speciaal voor Vrede van Utrecht gemaakte ‘Peace edition’. Het verhaal van de vliegbasis, de Koude Oorlog, de tijd van de Amerikanen die er jaren gezeten hebben en het verhaal van de verhouding van de Nederlandse samenleving met de krijgsmacht, de prachtige natuur, het was op allerlei manieren te ervaren tijdens Festival De Basis. Een bijzondere samenwerking was het Pact van Soesterberg, een debat onder leiding van Patrick Lodiers.

Militairen, journalisten, kunstenaars en politiek geïnteresseerden werkten intensief aan de vraag hoe de verhouding tussen de Nederlandse samenleving en de krijgsmacht verbeterd zou kunnen worden. Juist een cultureel festival bleek de ruimte te kunnen creëren om verschillende groeperingen bij elkaar te brengen, ze open met elkaar in discussie te laten gaan en zo een belangrijk onderwerp een nieuwe impuls te geven.

De reactie van de Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp, aan wie het Pact werd overhandigd, getuigde van het belang van deze bijeenkomst.

De opening van de viering in april zapte op muziek van componist Tom Holkenborg (Junkie XL) in vijf kwartier door het historische verhaal van de Vrede uit 1713. Een half jaar later op 21 september namen we het publiek op de kruising van de landingsbanen via een theatraal en muzikaal programma mee door de recente geschiedenis van 65 jaar oorlog en vrede. Sound of Freedom was de uitsmijter van het jaar. Het begon met een massale vredesmaaltijd en De Galm die Merlijn van Twaalfhoven met 300 muzikanten uit de omgeving liet klinken over de vliegbasis. Daarna werd het publiek meegenomen naar de landingsbanen voor een militaire reddingsoperatie met explosies, sluipschutters, vuurgevechten en een Apache-helikopter. Het Metropole Orkest en gastoptredens van Oleta Adams, Wende Snijders, Douwe Bob, Karsu, Omar Offendum en PAX namen ons mee van de Tweede Wereldoorlog tot de Vietnamtijd tot de religieus geïnspireerde actuele oorlogen in het Midden-Oosten met bekende en minder bekende composities rond oorlog en vrede.

Vrede en Europa 195

H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden president van de European Cultural Foundation

“Kunst en cultuur helpen ons te reflecteren over Europa” “Europa is haar burgers en de burgers zijn Europa. We moeten hoe dan ook met elkaar samenleven op dit stuk aarde. Hoe we dat doen bepalen we zelf. Geen van ons heeft het hele toekomstbeeld voor ogen. Maar wie we ook zijn en wat we ook doen, we hebben wel de keuze om bij te dragen aan een duurzaam, vreedzaam en welvarend Europa. Als wij veranderen, verandert de wereld met ons mee.

Hebben we het lef om te zeggen: wij zijn Europa en hier staan we voor?

Kunst en cultuur kunnen ons helpen om de beelden te vinden voor de toekomst die we ons wensen. Het is nu eenmaal gemakkelijker iets te realiseren door het te visualiseren.

Kunstenaars kunnen ons met hun kritische en verfrissende blik ook een spiegel voorhouden.

Ze kunnen ons helpen te reflecteren over wat we delen en waarin we verschillen. Kunst en culturele uitingen raken ons. En dat helpt ons het vormgeven van Europa niet over te laten aan alleen politici en technocraten. /…/

196 Vrede en Europa

In 1713 werden onderhandelaars geprikkeld door culturele uitingen. Laten we in kunst en cultuur inspiratie blijven vinden voor onze gezamenlijke inspanningen ten behoeve van een vreedzaam, welvarend en duurzaam Europa.”

Fragment uit de Vrede van Utrecht-bijlage bij het NRC Handelsblad van 30 maart.

Het project House of Eutopia is in samenwerking met de European Cultural Foundation tot stand gekomen.

25 jul t/m 21 sep

House of Eutopia House of Eutopia is de installatie waarin de Belgische beeldend kunstenaar en architect Filip Berte de sociale, politieke, geografische en historische grenzen van Europa aftast en blootlegt. Berte is observator van de marge en de outsider en wil met House of Eutopia de realiteit bij de bezoeker laten binnendringen.

Dit doet hij met beelden die op ieders netvlies achterblijven, zoals de Berlijnse Muur in 1961 of de vernielde bibliotheek van Sarajevo in 1992. Het ‘Huis’ van 15 bij 35 meter was opgebouwd in de loods die dienst doet als Zijdebalen Theater.

De kelder van Berte’s House of Eutopia verbeeldde de donkere kanten van de Europese geschiedenis. Is de Europese geschiedenis een factor die verbindt of verscheurt?

Arts in conflict / Kunst in oorlog De programmalijn Kunst in Oorlog / Arts in Conflict richtte zich binnen de programmering van Vrede van Utrecht specifiek op kunstenaars die werk maken over conflictgebieden, daar wonen of er vandaan komen. Het begrip ‘conflictgebied’ kreeg een brede invulling: ook de buitengrenzen van de Europese Unie, of de opkomst van populisme in die Unie behoren tot het denk- en werkveld van deze programmalijn.

Net als de verhouding van Nederland tot de buitenwereld, het opereren van Nederland in die buitenwereld en het nadenken over mondiale verschijnselen dichtbij.

202 Vrede en Europa

Door de jaren heen heeft de programmalijn Kunst in Oorlog een brede waaier aan activiteiten georganiseerd die inzicht wilden bieden in de plek van Nederland in een veranderende wereld, en die een aanzet wilden geven tot een grotere acceptatie van de verschijnselen van globalisering in Nederland. Niet alleen mensenrechten ver weg tellen, juist ook die dichtbij. De programmalijn heeft door de jaren heen dan ook een verschuiving doorgemaakt van informatie bieden over ‘daar’ naar handelingsperspectief bieden ‘hier’.

Een opmerking van Petra Stienen ten tijde van de Arabische Lente verwoordt die verandering goed. Op een vraag van een Utrechtse student aan deze Midden Oosten expert wat zij nu kon doen om die Arabische Lente te doen slagen was het antwoord: “Een oprechte Nederlandse politicus kiezen die ook op langere termijn wenst bij te dragen aan emancipatie in de wereld.”

Kunst in Oorlog in 2013

Binnen de programmalijn Kunst in Oorlog vond in 2013 een hele reeks aan activiteiten plaats die vrijwel allemaal voortbouwden op funderingen die in eerdere jaren werden gelegd. Een hoogtepunt was House of Eutopia van de Belgische kunstenaar Filip Berte, een installatie waarmee Berte de sociale, politieke, geografische en historische grenzen van Europa aftast en blootlegt. Hij doet dat met maquettes, films, foto’s en schilderijen met indringende beelden, zoals de vernielde bibliotheek van Sarajevo of daklozen in Brussel. Nadat hij in de jaren voorafgaand aan 2013 steeds delen van de expositie-in-wording had getoond, was nu het complete ‘Huis’ te zien in Zijdebalen aan de Zeedijk in Utrecht.

Vredespartners

Er is vanuit deze programmalijn jarenlang samengewerkt met maatschappelijke organisaties als MasterPeace, Upact en IKV Pax Christi. De samenwerking met deze partners, kreeg in 2013 vorm in de randprogrammering bij de Making Peace foto-expositie in de vorm van zondagse rondleidingen, de Peace Walks – en met infostands en activiteiten op het afsluitende festival van de expositie, de Vredeskermis. Het andere samenwerkingsproject was de expositie Groetjes van het front, onderdeel van Festival De Basis, waarin IKV Pax Christi, MasterPeace en het Veteraneninstituut hun werk toonden. Met filmbeelden, documentaire fotografie, verhalen van veteranen en een interactieve installatie werd het verhaal van Nederlandse soldaten op missie verteld en gaf de tentoonstelling een beeld van Nederlandse bemoeienis met de rest van de wereld.

Filip Berte (BE), kunstenaar, ontwerper van House of Eutopia: “Omgaan met geschiedenis is zoals omgaan met de dood. Je moet het accepteren als aanwezigheid in het leven om verder te kunnen.

Het verleden moet geopend en gesloten kunnen worden, zoals een kelder. Door erover te praten en ernaar te kijken kan het verleden verbinden.

Tegelijkertijd blijft het een bron van conflict, omdat ieder geschiedenisboek een andere visie kan bevatten, afhankelijk van met welk doel het geschreven is. In die zin kan geschiedenis ook een gevaarlijk instrument zijn dat misbruikt kan worden door politieke macht.�

Vrede en Europa 203

@annafotografie Anna van Kooij 572 followers

Foto’s van kleurrijk feest VJ op de Dom Beats Barok @VredevanUtrecht @muziekweek @oudemuziek @stgBornDigital http:// www.annafotografie.nl/ actueel/2013/vj-op-de-dombeats-barok/ Sep 1 2013 2:11am GMT @wendyvw84 Wendy v. Wijngaarden 579 followers

#vredevanutrecht ofzeau.

Was gezellig! http://instagram.com/p/dssdjWN8pg/ Sep 1 2013 12:53am GMT @djkypski Kspiky 891 followers

Dat was erg gaaf en mooi!!

Dank is groot @VredevanUtrecht Sep 1 2013 12:29am GMT @laurarends Laura Arends 2K followers

#vjopdedom was ontzettend tof!! @VredevanUtrecht Domtoren was prachtig en muziek top. http://t.co/ OGhvU6gIFu Aug 31 2013 11:59pm GMT @hesteroost Hester Oosterbroek 68 followers

Heel tof, die vj op de Dom! #vredevanutrecht http://t.co/wsmTynvdyQ Aug 31 2013 11:43pm GMT @angelique70 Angelique Pichard 30 followers

@VredevanUtrecht Utereg!!!VJ op de Dom was Super !! http://t.co/ gi0Roo16Ff Aug 31 2013 11:38pm GMT @vvvutrecht VVV Utrecht 1K followers

De @DomtorenNL prachtig verlicht, goede muziek en gezellig druk bij VJ op de dom. @VredevanUtrecht http://t.co/Z8QewW79aw Aug 31 2013 11:22pm GMT @annadenise Anna Denise 2K followers

Dansen op het #Domplein bij de #VredevanUtrecht #DJopdeDom !!! http://

VJ op de Dom In vijf jaar tijd heeft VJ op de Dom landelijke bekendheid veroverd. In 2012 won dit initiatief van Vrede van Utrecht de eerste prijs in de categorie Beste regio-evenement van de Stichting Nationale Evenementen Prijzen.

Het event is ontstaan uit een idee van een inwoner van Utrecht. In 2008 startten we de campagne Mijn idee voor 2013 en deden we een oproep aan de Utrechtse bevolking om ideeën aan te dragen voor het programma van 2013. Op een bierviltje konden mensen hun idee opschrijven, via mijnideevoor2013.nl kon het idee rijker gemaakt worden middels het geven van comments en kon er gestemd worden op het beste idee.

Het idee ‘een dj op de Domtoren met een feest op het Domplein’ van Erwin Boekholt is uitgewerkt tot een project waarin een talentonwikkelingstraject werd gecombineerd met een groot publieksfeest. In de edities van 2009 en 2010 kreeg nieuw dj- en vj-talent de kans zich te tonen aan een publiek van circa 6000 mensen. Het nieuwe talent werd geworven via een wedstrijd waar iedereen aan mee kon doen door zijn/haar mix te uploaden op onze website. Het publiek bepaalde de top 5 door te stemmen, de jury koos de uiteindelijke winnaar.

Eind mei transformeerde het Domplein tot een dansvloer met beats vanaf de Dom en een spectaculaire lichtshow.

In 2011 en 2012 werd het concept omgevormd tot VJ op de Dom. Het kreeg een meer visuele insteek in samenwerking met drie Utrechtse beeldfestivals – Holland Animation Film Festival, Impakt Festival en Nederlands Film Festival – en collectieven van kunstenaars op het gebied van nieuwe media: Born Digital, Z25 en Boemklatsch. Deze partijen vulden een deel van het programma in, samen met gastoptredens van lokale en internationale vj-acts. Born Digital had de overall-regie.

De 2013-editie van VJ op de Dom op 31 augustus was opnieuw het resultaat van een bijzondere samenwerking, ditmaal tussen Festival Oude Muziek Utrecht, Gaudeamus Muziekweek, Utrechtse Klokkenluiders Gilde, de Utrechtse Klokkenspel Vereniging, stadsbeiaardiers Arie Abbenes (emeritus) en Malgosia Fiebig, en Born Digital. Tijdens ‘VJ op de Dom Beats Barok’ klonk dan ook zowel oude als nieuwe muziek.

De beiaardier van de Domtoren opende met een gloednieuwe compositie van componist René Uijlenhoet, gevolgd door optredens van Thomas Kypski en Francesco Tristano.

Ook werd er een brug geslagen tussen Utrecht en Europa: in het beiaardconcert waren fragmenten te horen van carillons uit een aantal andere Europese steden, zoals dat van de Heilige Katharina Kerk in Gdansk, het Beffroi in Douai en het Escoriaal in Madrid. De beelden geluidsopnames hiervan werden gemaakt in de zomer. De beelden werden tijdens het concert via video-mapping op de Domtoren geprojecteerd.

Vrede en Europa 209

e R

a s e s s e r t r o F

e s -u

s y a w n u r d an

DUIF Onder het motto ‘Geef DUIF vleugels’ riep Stichting Nieuwe Helden inwoners uit Zeist, Soest, Soesterberg en directe omgeving van de vliegbasis op een kussensloop met je naam erop te doneren. Met het kussensloop bouwde je mee aan een reusachtige vredesduif van 9 meter hoog en 12 meter breed.

Duizend kussenslopen waren er voor nodig. Het witte hoofdkussen symboliseert vrede. Deze vredesduif was het ultieme symbool voor verbroedering en saamhorigheid door initiatiefnemers van vrede: jij en je buurman. Pascal Leboucq heeft de Duif ontworpen naar een idee van Lucas De Man. DUIF ‘vloog’ over de landingsbaan en werd de publiekslieveling van Festival de Basis.

Festival De Basis De voormalige vliegbasis Soesterberg is eigendom van de Provincie Utrecht en wordt beheerd door de projectgroep Vliegbasis Soesterberg en het Utrechts Landschap. Het terrein wordt ontwikkeld tot een voor Nederland uniek natuurgebied waar natuur, cultuur en erfgoed samengaan.

218 Vrede en Europa

De Provincie Utrecht heeft in 2010 het Cultureel gebruiksplan Vliegbasis Soesterberg: Memory, Landscape, Art vastgesteld dat in samenwerking met het Centrum Beeldende Kunst Utrecht (CBKU), Utrechts Landschap en Vrede van Utrecht was ontwikkeld. Op basis van dit gebruiksplan hebben Vrede van Utrecht, CBKU en Utrechts Landschap in deze periode een aantal culturele activiteiten opgezet op de vliegbasis. In 2009 speelde – als eerste proeve van een activiteit op de basis – de voorstelling Kasimir en Karoline van het Zuidelijk Toneel/ NTGent in co-productie met Stadsschouwburg Utrecht. Regisseur Johan Simons plaatste het stuk voor een grote vliegtuighangar op het (toekomstige) terrein van het Nationaal Militair Museum. In 2010 vond de Week van het Landschap plaats, met een fototentoonstelling en een aantal kleine voorstellingen. In 2011 werd de eerste editie van Festival De Basis opgezet.

In 2013 vond de tweede editie van plaats; een groot opgezet festival dat alle mogelijkheden van het terrein benutte. Belangrijk onderdeel was Collectie De Basis: negen semi-permanente beeldende kunstprojecten op verschillende locaties op het terrein.

Festival De Basis 2013 was een festival dat een verhaal vertelde. Doelstelling was om het bijzondere gebied te ontsluiten en het publiek de mogelijkheid te bieden om zich te verbinden met het verhaal van het terrein: de militaire geschiedenis (met name de tijd van de Amerikaanse luchtmachtbrigade ‘Wolfhounds’ tijdens de Koude Oorlog) en de huidige verhouding van de Nederlandse samenleving met zijn krijgsmacht.

Verschillende kunstenaars en instellingen hebben samen dit verhaal verteld. Niet één kunstdiscipline stond voorop, maar vele.

Het richtte zich niet op één publieksgroep en interessegebied, maar op meerdere. Zowel de passieve als de actieve kunstbeleving had een plek en er was ruimte om de beleving van het terrein ook op andere manieren dan via de kunst te verdiepen. Bij de verschillende

projecten waren zowel nationaal gerenommeerde kunstenaars, regionale kunstenaars, kunstvakstudenten als amateurs betrokken.

Tijdens de doordeweekse dagen was een programma opgezet voor specifieke publieksgroepen, zoals scholen of het bedrijfsleven.

Het festival werd afgesloten met het publieksspektakel Sound of Freedom.

Participatie was een van de pijlers van het Vrede van Utrecht-programma. Samenwerking met zoveel mogelijk partijen uit de directe omgeving van de vliegbasis was daarom gewenst.

Daartoe is een aantal projecten opgezet, die pasten binnen het profiel van het festival en voldoende ruimte boden voor plaatselijke kunstenaars en bewoners om deel te nemen.

DUIF van Stichting Nieuwe Helden was één van die projecten. 1000 bewoners van Soest, Soesterberg en Zeist hebben door het doneren van een kussensloop deelgenomen aan het maken van deze grote vredesduif (12 meter bij 9 meter) die hét beeld is geworden van Festival De Basis. De Festivalshop verkocht werk van plaatselijke kunstenaars dat speciaal voor de gelegenheid gemaakt was, geïnspireerd op de locatie en het thema van het festival. En tijdens De Galm van Soesterberg speelden ruim 300 musici uit de regio, o.l.v. componist Merlijn Twaalfhoven, dit speciaal voor de gelegenheid gecomponeerde muziekstuk. Op zaterdag 14 september speelden muzikale talenten – voortgekomen uit de talentontwikkelingsprogramma’s in Soest, Zeist en Amersfoort – op het buitenpodium op het plein. En, last but not least, meer dan 100 vrijwilligers uit de omgeving waren actief tijdens het festival.

De samenwerking tussen al deze mensen, groeperingen en instellingen zorgde voor een breed gedragen festival.

Vrede en Europa 219

Binnen de verschillende kunstprojecten nam Collectie De Basis een bijzondere plek in.

Door jarenlange inspanning van het CBKU, SKOR en de Vrede van Utrecht was het mogelijk om tijdens Festival De Basis voor het eerst de gehele Collectie De Basis te tonen. Na het festival blijven deze kunstwerken aanwezig en toegankelijk voor publiek; rondleidingen worden verzorgd door gidsen van het Utrechts Landschap.

Uitgangspunt bij het ontwikkelen van Collectie De Basis was om kunstwerken te verbinden met bestaande objecten en het landschap, met aandacht voor verschillende thema’s zoals natuur, geschiedenis, NAVO-tijdperk, oorlog en de toekomst van de vliegbasis. De kunstenaars werkten vanuit een opdracht. Het resultaat is een collectie van 9 semi-permanente kunstwerken. De collectie is niet alleen goed ontvangen door de pers, het is ook een toegankelijke collectie gebleken.

220 Vrede en Europa

@verbeek_mariska Mariska Verbeek 37 followers

“@HistoriaEvents: 300 jaar Vrede van Utrecht, lees er alles over in onze nieuwe #blog http://bit.ly/rnuvsq #in� met @HotelKarelV Sep 14 2013 9:36pm GMT @brokenbrass BrokenBrassEnsemble 497 followers

They gave us a cool toy to play with at Festival De Basis (@VredevanUtrecht) :) http://t.co/nutsCokeJD Sep 14 2013 7:09pm GMT @borisbuldozer Boris 157 followers

@soofmeijlink chill, ochtend softball middag stormloop (vrede van utrecht) ;) Sep 14 2013 5:28pm GMT @josaxo Johan van der linden 412 followers

Muziek op De Basis - THE NEWS: Peace Edition - Vrede van Utrecht 300 jaar http:// www.vredevanutrecht2013.nl/ event/muziek-op-de-basisthe-news-peace-editionSep 14 2013 5:12pm GMT @saskiavandockum Saskia van Dockum 247 followers

Vandaag ondanks weer grandioze inzet #vrijwilligers @UtrLandschap op @ OpenMonumentdag @VredevanUtrecht #vliegbasissoesterberg. Enorm bedankt Sep 14 2013 2:56pm GMT @keesvanvuuren Kees van Vuuren 528 followers

The Kees van Vuuren Daily is out! http://paper.li/keesvanvuuren/1349174920 > Top stories today via @inekeh @ VredevanUtrecht @BladZeide Sep 14 2013 2:49pm GMT @riekb Riek Benthem 222 followers

Ik heb zojuist deze button vrijgespeeld in de Vrede2013 app. http://www.vredevanutrecht2013.nl/media/images/ houseofeutopia-button.png Sep 14 2013 12:57pm GMT @liandezwaan lian de zwaan

Programma Vrede en Europa Tentoonstelingen & exposities

29 aug t/m 20 sep

Pronktafel De Wijde Doelen

1.370 bezoekers

Een twintigtal kunstenaars met een verstandelijke beperking, allen werkzaam in Ateliers De Wijde Doelen, liet zich inspireren door de Vrede van Utrecht.

Samen met beeldend kunstenaar Jan Coolen maakten de keramisten een indrukwekkende pronktafel, die vanaf eind augustus te zien was in het stadhuis.

Rise of Populism in Europe

1 t/m 30 sep

Ook in Zijdebalen stond de expositie Rise of Populism in Europe van FOTODOK. In opdracht van FOTODOK onderzochten fotojournalisten uit verschillende Europese landen (politieke) populistische verschuivingen dicht bij huis.

Een veelzijdig en beeldend onderzoek met nieuw en bestaand werk, dat van 1 t/m 21 september te zien was naast de expositie van Berte.

Hoe geef je vorm aan een dramatische gebeurtenis of een traumatisch verleden?

En welke rol speelt stedenbouw in het verwerken van een collectief verleden?

FASadE in Amersfoort onderzocht op verschillende schaalniveaus de manier waarop architecten en stedenbouwers vormgeven aan het collectieve geheugen.

25 jul t/m 21 sep

House of Eutopia Zie pagina 198

FASadE: Beladen Architectuur, vormgeven aan herinnering

21.500 bezoekers

Vanzelfsprekend vond bij deze dubbelexpositie een uitgebreid randprogramma plaats met (internationale) sprekers en concerten. Een lezing van John Gray en René Cuperus, een live interview met Filip Berte en het programma European Souvenirs van de European Cultural Foundation, waarin vijf jonge mediakunstenaars een audiovisuele ‘remix’ van de geschiedenis van Europa maken en een bijeenkomst rond het lokaal mensenrechtenbeleid van Utrecht.

In samenwerking met DutchCulture werd een bijeenkomst georganiseerd over creatief activisme in Turkije, met onder meer aandacht voor de Gezipark-beweging.

6 sep t/m 5 jan 2014

Museum Catharijneconvent: Vormen van verdraagzaamheid.

Terwijl Europa werd verscheurd door religieuze conflicten, werd de Republiek der Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw gezien als een plek waar verdraagzaamheid heerste. Maar hoe zag die tolerantie er in de praktijk uit? Het Catharijneconvent vertelt het verhaal van de (in)tolerantie met behulp van schitterende kunstwerken uit eigen collectie en bruiklenen uit binnenen buitenland. Een ruimte is ingericht als katholieke schuilkerk en er zijn schilderijen te zien die katholieke kunstenaars maakten in opdracht van protestanten en andersom.

Onderdeel van: Wélke vrede?

18.694 bezoekers

228

Vrede en Europa

6 t/m 9 sep

Museum Speelklok: Feestweek met Campana In Museum Speelklok is het een week lang feest. Net als tijdens de Vredesonderhandelingen in 1713, worden de avonden gevuld met muziek, eten, theater en dans. Met de muziektheatervoorstelling Campana wordt het verhaal van oorlog en vrede verteld vanuit een levensgrote luidklok en een speciale compositie voor een van de draaiorgels uit het museum.

Onderdeel van: Wélke vrede?

Campana: 324 bezoekers Bal Masqué voor kinderen: 31 bezoekers

14 sep t/m 1 dec

Centraal Museum: Expositie K.F. Hein Kunststipendium van Hans Laban Het K. F. Hein Fonds riep vorig voorjaar kunstenaars uit de provincie Utrecht op een voorstel in te sturen voor het stipendium. De opdracht was te reageren op The Art of Making Peace. Uit alle voorstellen heeft de jury de inzending van Hans Laban geselecteerd als winnaar.

Voor zijn werk, getiteld “We do have something in common’ heeft Laban familie, vrienden en kennissen, gevraagd om foto’s op te sturen van hun vriendenkringen. Hij bewerkte vervolgens het digitale materiaal tot nieuwe composities, waarin mensen die elkaar niet kennen, opeens contact maken.

15 sep

Kunstroute Soest De route voerde langs meer dan zestig Soester kunstenaars en over het bedrijventerrein Soestdijkse Grachten, met workshops, mode, beeldende kunst, installaties, theater en dans.

Conferenties & lezingen

Evenementen & festivals

19 en 20 sep

17 aug t/m 1 sep

Deze conferentie, georganiseerd door het Centre for the Humanities van de Universiteit Utrecht, bracht de Vrede van Utrecht Leerstoelhouders van de afgelopen jaren weer bijeen. De relatie tussen de universiteit als plek van wetenschappelijke excellentie en de maatschappij daaromheen verandert snel. Om welke veranderingen gaat het precies en hoe kunnen we er het beste mee omgaan. Wat is de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de universiteit in de hedendaagse samenleving?

Ruilen met Robinson is een festival dat tweedehands spullen op een creatieve manier een nieuw leven geeft. Naast het bezichtigen van het ruileiland, waar kunstwerken zoals een knuffelbank en brillenlamp te zien zijn, konden bezoekers ook zelf spullen ruilen in de Jaarbeurs Utrecht.

The Idea of the University

116 deelnemers

19 en 20 sep

The Art of Peace Making Op 19 september 2013 vierden Utrecht en Den Haag gezamenlijk 100 jaar Vredespaleis en 300 jaar Vrede van Utrecht met een internationale conferentie over de erfenis van 300 jaar vredesverdragen.

Dag 1 van de conferentie vond plaats in het Academiegebouw in Utrecht en ging over het vredesverdrag van Utrecht en de effecten daarvan. De faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de UU was organisator. Dag 2 werd in het Vredespaleis gehouden en ging over enkele belangrijke vredesverdragen uit de recente geschiedenis en de lessen die we daaruit kunnen trekken. M.m.v. de Carnegie Foundation.

70 deelnemers

19 sep

Manifestatie De Vreedzame Stad Een halfjaar lang werden Utrechtse bruggenbouwers en hun initiatieven verzameld en geportretteerd op www.devreedzamestad.nu. Tijdens de manifestatie is de tussenbalans opgemaakt. Wie zijn de bruggenbouwers en wat doen ze? Hoe kan Utrecht verder bouwen aan De Vreedzame Stad? In het manifest worden tien uitgangspunten geformuleerd die onontbeerlijk zijn voor een veilige en vreedzame samenleving.

Een feestelijke bijeenkomst waar bruggenbouwers elkaar konden ontmoetten en burgemeester Wolfsen de Utrechtse Tolerantieprijs uitreikte, alles begeleid door de enthousiasmerende muziek van het community orkest Fanfare van het Vuur. In samenwerking met Vreedzame School, Vreedzame Wijk en de politie.

Vreedzaam ruilen met Robinson

23 aug t/m 1 sep

Festival Oude Muziek Utrecht #Europa Tien dagen lang concerten door topmusici, met muziek uit middeleeuwen, renaissance en barok op locaties in de Utrechtse binnenstad. Vier ‘pan-Europese’ musici stonden in de schijnwerpers: Ciconia, Lassus, Froberger en Muffat.

Alle vier hebben ze Europa doorkruist, waarbij ze uiteenlopende muzikale stijlen hebben leren kennen en verwerkt in hun eigen muziek.

1 sep

Stadhuistoneel: De Onvrede van Utrecht De burgemeester, wethouders en raadsleden gingen tijdens het Uitfeest terug in de tijd, naar september 1711. Utrecht wordt genoemd als locatie voor de vredesonderhandelingen. Maar is er wel genoeg draagvlak bij de bevolking?

Tijdens deze bijzondere, geënsceneerde raadsvergadering werden voors en tegens tegen elkaar afgewogen. De bevolking liet uiteraard van zich horen.

507 bezoekers

1 sep

Uitfeest Tijdens het Uitfeest, de feestelijke aftrap van het nieuwe culturele seizoen, openden culturele instellingen hun deuren en gaven makers voorproefjes van hun nieuwe werk. Op het stadhuisplein was een speciale opstelling van de HUG: je kon je laten fotograferen zwevend boven de landingsbaan van Soesterberg; gefotografeerd 360% rondom leverde dat prachtige beelden op.

50.000 bezoekers

1 t/m 8 sep

31 aug

Een week lang klankinstallaties, symposia en vele concerten met werk van de jongste componisten uit de hele wereld, uitgevoerd door (inter)nationaal gerenommeerde ensembles. Met de laatste trends in het cross-overgebied tussen muziek, beeldende kunst en performance. Op het programma stond onder andere de swingende Night of the Unexpected, een uitgebreid Russisch getint programma in het kader van het Nederland-Rusland jaar.

VJ op de DOM Met beats, barok, carillons en metershoge visuals en projecties pakte VJ op de Dom in 2013 extra uit. In deze laatste editie werd een brug geslagen tussen oude en nieuwe muziek. Deze muzikale en visuele totaalervaring startte met een speciale compositie van René Uijlenhoet, uitgevoerd door o.a. de stadsbeiaardier van de Domtoren, Malgosia Fiebig. Daarna namen dj’s Francesco Tristano en Kypski het publiek mee van barok tot beat.

6.000 bezoekers

Gaudeamus Muziekweek

3.342 bezoekers

4 t/m 22 sep

Schweigman&: BLAAS Na DREEF, WIEK, ZWEEP en SPIEGEL (genomineerd voor de VSCD Mimeprijs 2013) speelde Schweigman& op Fort aan de Klop de nieuwste voorstelling BLAAS. Over de grenzen tussen binnen- en buitenwereld, de wisselwerking tussen onszelf en onze omgeving. Deze voorstelling was ook te zien tijdens de presentatie van Utrecht in Turijn, in het Festival Teatro a Corte.

1.181 bezoekers

150 bezoekers

Vrede en Europa 229

7 t/m 15 sep

Waterlinieweek Afsluiting van het Fortenseizoen en van De Linie viert Vrede op Fort aan de Klop, Fort de Gagel, Kromhoutkazerne, Plofsluis, Lunet I, Lunet II en Lunet IV met culturele programmering, een fietstocht, bijzondere openstellingen op Open Monumentendag en een internationale conferentie over de toekomst van de Waterlinie als opmaat voor de nominatie van UNESCO Werelderfgoed in 2016.

Fort Lunet: 250 bezoekers Fietstocht: 100 deelnemers

12 en 14 sep

Open Monumentendag Op 12 september vond de landelijke opening van de Open Monumentendag plaats in de Domkerk en in Paushuize in Utrecht. In het weekend daarop openden tal van monumenten in stad en regio Utrecht hun deuren. Het thema dit jaar hield verband met de Vrede van Utrecht: Macht & Pracht, met aandacht voor diplomatie, democratie, monarchie, vrede, rechtspraak, godsdienst en de Europese verbinding.

12.500 bezoekers

14 sep

Openstelling Kromhoutkazerne De Kromhoutkazerne bestond op 14 september 2013 100 jaar en opende daarom zijn poorten met een bijzonder programma in samenwerking met het University College, Defensie en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De kazerne is als Fort Vossegat een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en maakte in de Middeleeuwen deel uit van de ‘Galgenwaard’. Bezoekers konden kennismaken met de geschiedenis van het eiland rond de drie monumenten: de bomvrije wachtruimte, de brug met de twaalf gaten en de tamboershut.

Onderdeel van: De Linie viert Vrede.

500 bezoekers

19 sep

Toonkunstkoor Utrecht: The Idea of Peace Het Toonkunstkoor Utrecht presenteerde een Vrede van Utrecht-programma met twee werken die destijds geschreven zijn ter gelegenheid van het vredesverdrag: het Utrecht Te Deum en Utrecht Jubilate van Georg Friedrich Händel. Het programma werd gecompleteerd met de Nederlandse première van The Idea of Peace van de Engelse componist Adrian Williams. Dit werk werd door Williams in opdracht gecomponeerd speciaal voor de Vrede van Utrecht-viering, net als Händel zijn Te Deum en Jubliate componeerde in opdracht van Queen Anne, om dankbaarheid te betuigen voor de vredesluiting in 1713. De Nederlandse auteur Arjen Eijgenraam schreef de teksten voor The Idea of Peace.

Samen met het kinderkoor van de Kathedrale Koorschool Utrecht voerde het Toonkunstkoor deze werken uit tijdens een feestelijk concert op 7 juli 1713 in de Saint Paul’s Cathedral te Londen, dezelfde plek waar 300 jaar daarvoor het Te Deum van Händel zijn première beleefde. Op 19 september gaf het Toonkunstkoor een concert in eigen land, in Vredenburg Leidsche Rijn.

1.099 bezoekers

13, 14, 15 en 21, 22 sep

Festival De Basis Dwalen over 4 km landingsbaan en door 380 hectare natuur op vliegbasis Soesterberg. Op stap met gidsen van het Utrechts Landschap of een schaapherder.

Muziek tussen de shelters of sporten op de hindernisbaan. Beeldende kunst en de theatervoorstellingen in het sheltergebied, de ondergrondse legering en op andere bijzondere plekken op het terrein. Of met zijn allen een ‘blauwe hap’ (legerjargon voor een Indonesische rijsttafel) eten op de landingsbaan. In de weekenden was De Basis toegankelijk voor het publiek, door de week werden er speciale programma’s voor groepen georganiseerd, zoals een educatieprogramma voor de basisschool i.s.m. Kunst Centraal, bijeenkomsten van Economic Board Utrecht, Young Council, Wolfhounds, en het Pact van Soesterberg.

15.000 bezoekers

230 Vrede en Europa

Muziek op De Basis Jacob ter Veldhuis (Jacob TV) en het Nederlands Blazers Ensemble: THE NEWS – Peace Edition De reality opera THE NEWS ging in 2012 in première in o.a. Chicago en Rome en was meteen een ongekend succes. Speciaal voor Vrede van Utrecht componeerde Ter Veldhuis THE NEWS – Peace Edition, met in de hoofdrol Netanyahu, Achmadinidjad, Assad, de Taliban, de dalai lama, Wilders, de paus en vele anderen.

Met een geraffineerde mix van live muziek en gemanipuleerde videofragmenten uit internationale nieuwsshows gaf Ter Veldhuis een kritische kijk op de wereld, op politieke leiders, op vrijheid en democratie, religie en politiek, roem en smaad, economie en klimaat.

De Galm van Soesterberg Met 300 zangers en muzikanten uit de provincie Utrecht maakte Merlijn van Twaalfhoven De Galm van Soesterberg.

Verspreid over het hele sheltergebied vormden de deelnemers met hun muziek een symbool voor vrede. Aan het einde van de dag roffelde het slagwerk de bezoekers tegemoet. Overal om je heen hoorde je zangers, strijkers, fluitisten, koperblazers en slagwerk, soms fluisterzacht, dan weer op volle kracht.

Local Heroes op het buitenpodium In samenwerking met talentscouts van broedplaatsen voor nieuw talent: Soestvrij Staal (Soest), Create Extreme (Zeist) en Per Expressie (Amersfoort) is een muziekprogramma samengesteld met een vijftiental jonge talentvolle bands en singer-songwriters uit de omgeving.

Zij speelden op het buitenpodium midden op het festivalterrein naast bekende Nederlandse artiesten als: Matangi Quartet, New Cool Collective, Jett Rebel, Über-Ich, Mevrouw Tamara, Lucky Fonz III en Broken Brass Ensemble.

Sound of Freedom Het slotakkoord van Festival De Basis op 21 september kwam tot stand met de medewerking van twee bijzondere partners die ook bij het openingsspektakel op het dak van de A2-tunnel betrokken waren: de Koninklijk Landmacht en het Metropole Orkest. De titel ‘Sound of Freedom’ is bedacht door een inwoner van Soesterberg; hij verwees hiermee naar het geluid van de F15-straaljagers die in de tijd van de Koude Oorlog dagelijks van de vliegbasis opstegen.

Sound of Freedom opende met een theatrale demonstratie van de Landmacht, een experiment waarvoor regisseur/ schrijver Paul Feld een scenario ontwikkelde voor een spectaculaire reddingsoperatie van 13 gegijzelde kinderen (gespeeld door cursisten van de Jeugdtheaterschool De Masquerade uit De Bilt). Compleet met terroristen, onderhandelingen, tanks, ontploffingen, schietpartijen en een Apache helikopter.

Aansluitend speelde het Metropole Orkest o.l.v. Anthony Weeden, bekende en minder bekende composities rond ‘oorlog en vrede’ gezongen door Wende Snijders, Douwe Bob, Karsu, de Amerikaans-Syrische rapper Omar Offendum en Oleta Adams. Het concert werd gepresenteerd door PAX en live uitgezonden door RTV Utrecht.

Theater op De Basis Vier studenten van de regieopleiding van de Toneelacademie Maastricht hebben drie korte voorstellingen over oorlog en vrede gemaakt die ze op Festival De Basis presenteerden: De zaak Oppenheimer, Slumber en Tim. Studenten van de faculteit Theater van de HKU maakten Touch Base: installaties geïnspireerd door oorlogsfotografie, wargames, de thuisblijvers en de status van het militaire tenue.

Debat op De Basis

DUIF Zie pagina 216

19 sep

Get connected

FestivalShop

Op 19 september kwamen directeuren en bestuurders uit Midden-Nederland en de leden van de Council Vrede van Utrecht op Vliegbasis Soesterberg bijeen om een bijdrage te leveren aan de doorontwikkeling van de Economic Board Utrecht (EBU). Thema van de bijeenkomst was: hoe kunnen cultuur en creatieve industrie worden ingezet als versneller van vernieuwing bij groene economie, gezonder leven en diensteninnovatie.

In de festivalshop in Shelter 612 waren kunstwerken te koop van kunstenaars uit Soest, Zeist en Utrecht. Zij lieten zich inspireren door de vliegbasis. Een vijftal werken uit de FestivalShop is aangekocht door de kunstenaars van The Receptor, Kaleb de Groot en Roosje Klap en heeft een plaats gekregen in het minimuseum in de verkeerstoren.

20 sep

Het Pact van Soesterberg Een debat over de relatie tussen de Nederlandse krijgsmacht en de samenleving onder leiding van Patrick Lodiers.

Welke inzet van de krijgsmacht is legitiem in een democratie? Op wat voor krijgsmacht kunnen we trots zijn?

Op vrijdag 20 september werd het Pact van Soesterberg gesloten: een visie op de toekomst van de relatie tussen Nederlanders en de krijgsmacht.

Tentoonstelling op De Basis Groetjes van het Front Deze expositie schetste een beeld van het leven van de Nederlandse troepen in Uruzgan, Afghanistan.

Niet alleen hoe zij daar vechten, juist ook hoe zij hun vrije tijd doorbrengen werd in deze expositie in beeld gebracht.

Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling was de terugkeer van onze soldaten: als wij het werk van onze soldaten niet goed kennen, kunnen we dan wel begrijpen hoe een militaire missie jonge mannen en vrouwen kan veranderen? En beseffen we dat zij de Nederlandse samenleving soms heel anders ervaren dan wij?

Met filmbeelden, documentaire fotografie, verhalen van veteranen en een interactieve installatie werd het verhaal van Nederlandse soldaten op missie verteld. Aan de tentoonstelling werkten mee: Ad van Denderen, Claire Felicie, Claudia Heinermann, Martin Roemers, IKV Pax Christi, MasterPeace, Veteraneninstituut, Militair Museum i.o., het Vredesmuseum en internationale filmmakers.

De Basis voor kids – Hippiesieraden kon je maken in de caravan van het Hippie Peace Project: leren veters met peacetekens, armbanden met hartjes of gevlochten haarbanden met bloemen.

– In de workshop The kite runner konden kinderen hun eigen vlieger in elkaar zetten en een boodschap de lucht in sturen aan gevallen soldaten, landen in oorlog of wereldleiders.

– Een muurkrant is dé manier om in tijden van oorlog en verzet nieuws te verspreiden. Met strips, oproepen, nieuws, advertenties en hartenkreten maakten kinderen een muurkrant die verslag doet van vier dagen op Festival De Basis.

– Geen soldaat zonder hindernisbaan.

Op de zandvlakte bij het munitieterrein werd een speciale hindernisbaan opgezet om te leren tijgeren, sluipen, klimmen, klauteren en zwaaien.

– In het mobiele hospitaal M*A*S*H werden wonden niet geheeld maar gemaakt! Een team van gekwalificeerde wondenmakers voorzag kinderen van niet van echt te onderscheiden nep-brandwonden, -littekens of -blauwe plekken. De kinderactiviteiten zijn georganiseerd door Via Vinex; 750 kinderen hebben hier aan meegedaan.

Vrede en Europa 231

Collectie De Basis Speciaal voor Vliegbasis Soesterberg zijn opdrachten verstrekt aan internationaal werkende kunstenaars, ontwerpers en schrijvers om hun visie op deze beladen plek te delen met het publiek. Tijdens Festival De Basis was de collectie voor het eerst in zijn geheel te bekijken.

Een deel van de collectie blijft ook na 2013 op de vliegbasis.

Secret Operation 610 – RAAAF | Studio Frank Havermans, 2013 Vliegtuigshelter 610 is nog volledig in oorspronkelijke staat. RAAAF en Studio Havermans maakten een enorm meubelstuk om deze plek te kunnen gebruiken zonder het oorspronkelijke karakter ervan aan te tasten. Kleinere groepen worden uitgenodigd om hier onderzoek te doen.

De ongebruikelijke combinatie van natuur en Koude Oorlogsgeschiedenis biedt een spannende werkomgeving voor het ontwikkelen van kennis of een product. De geheimzinnige militaire werkzaamheden maken plaats voor de evenzo besloten onderzoeken en experimenten van wetenschappers, bedrijven, studenten en creatieven.

Het gevaarte doet de geheimzinnige sfeer van de Koude Oorlog en het angstwekkende oorlogstuig herleven.

Secret Operation 610 beweegt zich op rupsbanden voort. Langzaam neemt het in het verstilde natuurlandschap van Soesterberg wisselende posities in, waarbij datzelfde landschap in de rol van toeschouwer wordt gedrukt.

234 Vrede en Europa

The Receptor – Roosje Klap en Kaleb de Groot (NL), 2011, 2012 en 2013 The Receptor bestaat uit een krant, een website en een installatie in de voor malige verkeerstoren. Grafisch ontwerper Roosje Klap en beeldend kunstenaar Kaleb de Groot ontrafelden de feiten en mythes rondom de vliegbasis.

De installatie The Receptor is voor enkele jaren als minimuseum gevestigd in de verkeerstoren. Elke etage correspondeert met een thema: ‘het geheim’, ‘de liefde’, ‘oorlog en techniek’ en ‘muziek en eten’.

De vier edities van de krant The Receptor behandelen deze thema’s ook uitgebreid. Het nieuws dat de krant brengt balanceert op het randje van echt en onecht. Het is aan de lezer om uit te maken waar de historische feiten beginnen en de fantastische verzinsels eindigen. De krant is rijk aan invalshoeken. Een scala aan schrijvers en theoretici leverden spannende, humorvolle en afschrikwekkende bijdragen.

Vrille – Sanja Medic (NL), 2012 Sanja Medic heeft zich laten inspireren door vliegtuigen, door hangars, en militaire shelters. Hangars voor gevechtsvliegtuigen hebben veelal een doorgang die de vorm van het vliegtuig volgt. Alsof de straaljager zelf het gat als een spoor achter zich heeft gelaten. Dit beeld gebruikte Medic in het werk Vrille.

Ze creëerde in deze bunker een passage met dertien poorten van piepschuim.

De typerende vorm van deze doorgang is erin uitgespaard. Bij elke poort spint het vliegtuig tot het een keer volledig om zijn as heeft gedraaid. Een wandeling door de tunnel die daardoor ontstaat maakt voor de bezoeker deze tolvlucht of ‘vrille’ voelbaar. Tegelijkertijd roept het werk ook andere associaties op zoals een coulisselandschap of wolkenpartij.

Crown of Creation – Erik Odijk (NL), 2011 Samen met zeven gastkunstenaars maakte Erik Odijk een monumentale muurtekening op de wanden van munitiebunker 76. In de loop der jaren ontwikkelde zich een symbiose tussen het militaire gebruik van het terrein en de natuur waardoor er bijvoorbeeld een rijke flora kon ontstaan. Deze bijzondere manier van samenleven zien we letterlijk in dit werk terug. De tekening ontstond op intuïtieve wijze doordat de kunstenaars vrij op elkaars werk reageerden.

De flowerpower die van de muren spat en de collectieve werkwijze trekken een lijn met de Flowerpower protestbeweging die tegen oorlog en geweld streed.

In samenwerking met Laura Sassen, Judith Witteman, Dennis Amatdjais, Rob Birza, Robbie Cornelissen, Hadassah Emmerich en Jan van de Pavert.

32 TFS Double Life – Laurence Aëgerter (FR), 2011 Laurence Aëgerter maakt met haar installatie de angstige tijd van de Koude Oorlog voelbaar. In een smalle gang van de beklemmende slaapzaal van deze ondergrondse legering verving zij de canvassen van 78 opklapbedden met nieuwe bekleding. Hierin verweefde zij privéfoto’s van officieren die gelegerd waren op de vliegbasis. Ze tonen de uitbundige feestjes die de Amerikanen en Nederlanders in het casino van de vliegbasis vierden. De foto’s van feestvierende mensen roepen een merkwaardig contrast op met de onheilspellende plek waar ze te zien zijn.

Absence – Ali Kazma (TR), 2011 Speciaal voor Park Vliegbasis Soesterberg ontwikkelde de Turkse filmmaker Ali Kazma de video-installatie Absence.

Kazma maakt met deze film de parallelle micro- en macrowereld van de voormalige vliegbasis in één oogopslag zichtbaar. Dit poëtische document toont de schoonheid van de natuur en de achtergebleven militaire infrastructuur met zijn blusvijvers, kerosineheuvels en kilometerslange landingsbanen.

Model Former Airbase Soesterberg – Krijn de Koning en Anne Holtrop (NL), 2013 Kunstenaar Krijn de Koning en architect Anne Holtrop ontwikkelden een levensgrote maquette van Vliegbasis Soesterberg waar de bezoeker tot zijn knieën doorheen kan lopen. Hun sculptuur integreert een voormalig wachthuisje bij de munitiebunkers en is een deels abstracte verbeelding van de basis. De voorwerpen in het beeld zijn allemaal door De Koning en Holtrop op de basis gevonden.

De donkerkleurige betonnen ‘saus’ waarmee het geheel is overgoten roept een lugubere sfeer op. Het werk spreekt over de vliegbasis als een plek waar, in de loop van een eeuw, veel is gebeurd.

The National Field Library – Henrik Håkansson (SE), 2012 Henrik Håkansson wil zijn fascinatie voor de natuur overbrengen in zijn installaties. Een installatie die hij eerder maakte is nieuw leven ingeblazen en naar Soesterberg gebracht: een uitkijkpost gecombineerd met een uitgebreide bibliotheek. Håkansson creëerde in een voormalige militaire observatiebunker een plek waar het observeren van de natuur en informatie over die natuur samen komen. De ‘veldbibliotheek’ in deze bunker is gevuld met boeken over de flora en fauna in West Europa, Nederland en de omgeving van Soesterberg. De boeken zijn afkomstig van natuurorganisaties en privépersonen.

Waar elders de relatie tussen cultuur en natuur vaak kwetsbaar is, hebben beiden elkaar in Soesterberg juist versterkt.

Met als resultaat dat op deze plek geen militaire objecten meer worden geobserveerd maar de natuur.

King’s Gunpowder – Fernando Sánchez Castillo (ES), 2013 De Spaanse kunstenaar Fernando Sánchez Castillo zoekt telkens naar een hedendaagse relatie met de geschiedenis.

Dat doet hij door symbolen van macht, en de instituties die die macht vertegenwoordigen, in zijn werk te betrekken.

In het niet-narratieve videowerk King’s Gunpowder zien we tanks allerlei ongebruikelijke handelingen verrichten met evenzo ongebruikelijke voorwerpen.

De jongeman die op de tanks balanceert doet denken aan de man die tijdens de studentenopstanden in Peking in 1989 een colonne tanks tegenhield. Door het ongewone schouwspel met de tanks neutraliseert Sánchez Castillo het voorval als het ware, om vervolgens nieuwe gedachten en betekenissen te suggereren.

King’s Gunpowder brengt door haar vertoning op deze plek iconen uit de wereldgeschiedenis rechtstreeks in verband met het verleden van de basis.

Vrede en Europa 235

De Vrede in de media Het slotakkoord van Vrede van Utrecht leverde zoals gepland de laatste publicitaire piek. Door de gelaagdheid van de programmering hebben we in de volle breedte aandacht gegenereerd in zeer uiteenlopende landelijke en regionale media. Zoveel verschillende publieksgroepen tegelijkertijd boeien tijdens een festival is een uitdaging. Er was landelijke aandacht met vijfsterren-recensies voor zowel THE NEWS – Peace edition van Jacob ter Veldhuis als het spectaculaire project Secret Operation 610 van RAAAF | Studio Frank Havermans. Voor dit Publicatie project was ook ruime aandacht in beeldende kunstbladen enDatum -blogs zoals Metropolis en Kunstbeeld.cm2 Nationale exposure was er ook voor De Galm van Merlijn Twaalfhoven. De tentoonstelling vanUTRECHT het front en het debat FESTIVAL DE BASIS - EVENEMENTGroetjes VAN VREDE VAN kregen een pr-focus op de geëngageerde en opiniërende media en werd gericht op de ‘natuurlijke vrienden’, organisaties die gelieerd zijn aan de krijgsmacht of de thematiek.

Publicatie Datum cm2

: Volkskrant : 16 sep 2013 : 151

: Volkskrant : 14 sep 2013 : 381

Pagina Adverte

alleen voor intern/eigen gebruik

M VREDE - THEATERSPEKTAKEL IN UTRECHT

komt ook voor in de andere edities. Cumulatieve adv. waarde: € 3.938,00 en oplage 75.118

rn/eigen gebruik

Vier de

Doe de test!

e de krant uit? Dan weet jij nu vast alles over de Vrede van Utrecht, vliegbasis Soesterberg en

al de Basis. Maak deze quiz en zet de letters die bij de goede antwoorden horen onderaan in de hokjes. alle antwoorden goed hebt, verschijnt een woord van tien letters.

Wat W Was het eerste militaire vliegveld an nederland?

vrede

6. Wat gebeurde nog meer in utrecht tijdens die vredesonderhandelingen?

B Er werd gefeest en er was van alles te doen I De koningin van Nederland vierde haar verjaardag T De Olympische Spelen werden gehouden O Het spel verstoppertje werd uitgevonden

Vliegbasis Gilze-Rijen Luchthaven Schiphol Vliegbasis Volkel Vliegbasis Soesterberg

Driehonderd jaar geleden werd een belangrijke vrede gesloten, de Vrede van Utrecht. Dit jaar herdenken we die. En waar kan dat beter dan op vliegbasis Soesterberg, een oud militair vliegveld?

Kom dat zien en feest in september mee op Festival de Basis.

7. Wat kun je niet doen tijdens Festival de basis?

J Vliegeren W Skaten A Vliegen R Tijgeren

Welke beWoners van de vliegbasis zijn te erkennen aan hun harige gekleurde achterpoten?

Pluimvoetbijtjes Geelsprietdikkopjes Herten Leeuweriken

8. Wat gebeurt er in het mobiele ziekenhuis tijdens Festival de basis?

Y Je wordt beter gemaakt S Je krijgt nepwonden E Gewonde militairen ontvangen bezoek F Er hangen schilderijen

Wie hebben niet op vliegbasis soesterberg geWoond?

Amerikanen Duitsers Nederlanders Russen

9. Waarom is 21 september een bijzondere datum?

H Het is de dag van de oorlog U Vliegbasis Soesterberg werd geopend V Veel militairen zijn jarig op die dag I Het is de dag van de vrede

hoe lang geleden is de vrede van utrecht gesloten?

Vierhonderd jaar Vijfhonderd jaar Driehonderd jaar Tweehonderd jaar

de vredesonderhandelingen van de vrede van trecht vonden plaats in het stadhuis van utrecht. aarom W Was dat gebouW gebou W zo handig?

10. Wat Wordt vliegbasis soesterberg in 2014?

L S W A

2

3

4

5

6

Een golfbaan Een natuurgebied Een vakantiepark Een filmset

7

8

9

10

Deze Festival De Basis-krant is een uitgave van Stichting Vrede van Utrecht in het kader van 300 jaar Vrede van Utrecht en is tot stand gekomen in samenwerking met Uitgeverij Young & Connected BV, uitgever van Kidsweek en 7Days.

Redactie: Vormgeving: Beeld:

Pagina 6/7

Pagina 2/3

Pagina 7

Colofon Vrede van Utrecht is een initiatief van

OplO Opl O ssing: vliegbasis

Het lag middenin de stad Er was een schuilkelder Dankzij de dikke muren konden de onderhandelaars niet afgeluisterd worden Het gebouw had twee ingangen

Mede dankzij de lokale inbedding en samenwerking was er ruimschoots aandacht in de regionale media. Clifhanger was de grote DUIF van 1000 kussenPublicatie : AD Amersfoortse Courant Regi slopen. Het hele proces van ophalen Datum : 22 aug 2013 Pagina : 31 Freq van de slopen tot bouwen van het dier cm2 : 106 Advertentiewaarde Opla en uiteindelijke onthulling werd gevolgd. : € 534,00 De muziekacts die voortgekomen waren uit de talent-ontwikkel programma’s van Soest, Zeist en Amersfoort en het werven van de 100 vrijwilligers en de 300 musici die deelnamen aan De Galm van Merlijn Twaalfhoven liep via de regionale media.

RTV Utrecht besteedde aandacht aan BASIS, DE - FESTIVAL/EVENEMENT V het festival in de aanloop er naar toe met een reeks nieuwsitems op radio en alleen voor intern/eigen gebruik televisie en er was een live uitzending van Sound of Freedom, waardoor het Festival slotspektakel voor iedereen te zien was.

Zeldzame de Basis planten en dieren Het Jeugdjournaal berichtte ook over het slotspektakel, met als insteek de kinderen die meededen aan de militaire Het zwarte monster Vliegbasis onthuld Soesterberg Mijn vader demonstratie. toen en nu is militair Pagina 4/5

Pagina 2/3

Tynke Mulder, Govrien Oldenburger KICK Vormgeving & Media Gemeentearchief Soest

Doe de test - Pagina 8

Pagina : 18 Advertentiewaarde : € 22.332,00

: 28 entiewaarde : € 11.166,00

VAN VREDE VAN UTRECHT

Regio : Nederland Frequentie : 6x per week Oplage : 259.968

Regio : Nederland Frequentie : 6x per week Oplage : 259.968

Publicatie Datum cm2

: AD Amersfoortse Courant : 23 sep 2013 Pagina : 33 : 384 Advertentiewaarde : € 2.134,00

Regio : Amersfoort Frequentie : 6x per week Oplage : 19.825

Internationalisering Utrecht als gastheer, podium en partner EĂŠn van de doelstellingen van de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht was om de internationale oriĂŤntatie van de stad en regio te versterken en om Utrecht internationaal onder de aandacht te brengen als aantrekkelijke plaats voor werk, wonen en toeristisch bezoek.

238 Vrede en Europa

In de huidige tijd is het ondenkbaar dat instellingen op het terrein van onderwijs, cultuur en wetenschap zich alleen richten op wat er binnen de muren van de eigen stad, regio of het eigen land gebeurt. Immers, de mensen die er werken of die zij opleiden, verhouden zich dagelijks tot ontwikkelingen en vraagstukken met een globale dimensie. Stad en regio trekken steeds meer nieuwe – al dan niet tijdelijke – bewoners met een buitenlandse herkomst.

Internationalisering is dus een noodzaak.

Stichting Vrede van Utrecht heeft op verschillende manieren aan deze internationaliseringsopdracht gewerkt. Met een workshop internationaal projectmanagement in 2010, waarin Utrechtse culturele instellingen kennis en vaardigheid konden opdoen in het opzetten van projecten met internationale partners.

Door bij activiteiten op Utrechtse bodem partners uit het buitenland te betrekken, zowel individuen als instellingen. Door als (mede) gastheer op te treden voor internationale bijeenkomsten. En door op diverse plaatsen buiten Nederland activiteiten te organiseren dan wel aan te sluiten bij activiteiten van derden. Bij de uitvoering van het programma is, waar mogelijk en relevant, rekening gehouden met de ambitie van stad en provincie om in 2018 Nederland te vertegenwoordigen als Culturele Hoofdstad van Europa.

Het narratief van de Vrede van Utrecht bood goede mogelijkheden voor internationale samenwerking. In de eerste plaats omdat het vredesverdrag een Europese, zo niet wereldwijde vrede betrof waarbij veel landen betrokken waren. Het verdrag is in het buitenland vaak bekender dan in Nederland. Voor sommige landen bleek deze 300e verjaardag van het verdrag eerder een pijnlijk dan een glorieus moment en sprak men liever over herdenking dan viering. In veel landen is er aandacht geschonken aan het moment.

Het brede verhaal van de Vrede van Utrecht, zoals verwoord in de Utrecht Principles bood kans om Utrecht naar voren te schuiven als internationale ontmoetingsplaats voor mensen in kunsten, cultuur en wetenschap en actuele culturele en maatschappelijke onderwerpen te agenderen. Dat is met name gebeurd in drie programmalijnen die in de aanloop naar en in het vredejaar zelf de belangrijkste internationale bouwstenen hebben geleverd voor het programma.

– De Universiteit/Centre for the Humanities heeft voor de Vrede van Utrecht Leerstoel en het daaruit voortvloeiende conferentieprogramma in 2013, internationale vermaarde wetenschappers naar Utrecht gehaald en onderwerpen geagendeerd die internationaal tot de verbeelding spraken.

– Het programma Kunst in Oorlog had door zijn oriëntatie op (voormalige) conflictgebieden wereldwijd automatisch een internationaal karakter, en ontving in 2013 Filip Berte en Steven Pinker als zeer gewaardeerde buitenlandse gasten. Op het blog artsinconflict.nl werd verslag gedaan van interessante internationale wetenswaardigheden.

– Het Community Arts Lab, dat als kenniscentrum regelmatig buitenlandse experts in Utrecht heeft uitgenodigd, maakte Utrecht voor twee dagen het centrum van de internationale community arts-gemeenschap met het festival Kunst in de Frontlinie.

Vrede en Europa 239

Daarnaast heeft een aantal ervaren internationaal georiënteerde instellingen met hun programmering een belangrijke bijdrage geleverd aan het internationale karakter van de viering: het Festival Oude Muziek, Gaudeamus Muziekweek, het AAMU Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst en het Centraal Museum, dat voor de tentoonstelling In Vredesnaam niet alleen een schat aan internationale bruiklenen wist te verkrijgen, maar ook concrete internationale uitwisseling tot stand heeft gebracht met musea in Madrid, Baden (Zwitserland) en Rastatt (Duitsland).

Het talentontwikkelingstraject van het wijkprogramma presenteerde zich in samenwerking met ROOTS & ROUTES: vijftig jonge artiesten uit negen Europese landen gaven na een meerjarig voorbereidingstraject (waaronder Routes to Transformation) een multidisciplinaire performance: EUtropia.

Naar aanleiding van de workshop hebben enkele Utrechtse instellingen in het kader van 300 jaar Vrede van Utrecht hun eerste schreden gezet op het pad van Europese co-productie en het opzetten van een Europees netwerk.

240

Vrede en Europa

Vrede van Utrecht over de grens Ook in het buitenland werd 300 jaar Vrede van Utrecht herdacht en/of gevierd, in het ene geval in samenwerking met de stichting, in het andere geval geheel uit eigen beweging.

Samenwerkingsprojecten 23-25 apr

Europees Parlement Brussel – Presentatie van The Art of Making Peace Van 23 tot 25 april was Utrecht te gast in het Europees Parlement (EP) in Brussel, op uitnodiging van het Utrechts parlementslid Corine Wortmann-Kool.

Op 23 april openden burgemeester Wolfsen en loco-commissaris van de koningin Van Lunteren de reizende expositie The Art of Making Peace in het EP; een kleurrijke mini-expositie over de historie, de actuele betekenis en het programma van de Vrede van Utrecht, aangevuld met een korte weergave van speerpunten in het internationale beleid van gemeente en provincie. Camerata Trajectina begeleidde de opening met muziek van hun cd De Vrede van Utrecht: muziek uit de Spaanse Successieoorlog.

De opening werd voorafgegaan door een lezing over de kansen van digitale technologie door prins Constantijn in het Huis van de Nederlandse Provincies.

Daarna was er in het Europees Parlement een symposium over creatieve economie in Utrecht, met een keynote speech van de vicepresident van de Europese Commissie Antonio Tajani.

Op 24 april sprak Peter de Haan bij de lunchlezing over het Vrede van Utrecht jaar; Hans Sakkers (gemeente Utrecht) lichtte het lokale mensenrechtenbeleid toe. In de avond gaf Micha de Winter (hoogleraar Pedagogiek aan de UU) een lezing getiteld An Educative Civil Society: How parents, teachers and other citizens can foster democratic citizenship in children and youth. Deze lezing werd georganiseerd door de Universiteit Utrecht.

8 apr

Uvernet-Fours Herdenkingsceremonie 300 jaar Vrede van Utrecht op de Sommet des Garrets (2822m) 9 apr

Embrun

400 bezoekers

Presentatie van onderwijsboek Utrecht, le jeu des frontières.

4 jul

9 en 10 mei

Uitvoering Utrecht Te Deum en The Idea of Peace door Toonkunstkoor Utrecht en de Kathedrale Koorschool tijdens City of Londen Festival.

Wetenschappelijk colloquium over 300 jaar Vrede van Utrecht en over het fenomeen Grens.

700 bezoekers

Augustus

8 jul

Wandelingen langs de forten uit de tijd van de Vrede van Utrecht.

St. Paul’s Cathedral Londen

Barnard’s Inn Hall, Londen Gresham-lezing door Jack Spence (hoogleraar aan het Department of War Studies, King’s College London) over The impact of the Treaty of Utrecht – 300 years after its creation 5– 7 jul

Diverse locaties in Turijn Voorstellingen van Dries Verhoeven en Schweigman& in Festival Teatro a Corte.

Lezing door Centraal Museum conservator Renger de Bruin tijdens seminar voor jongeren over vrede en oorlog.

Wethouder Lintmeijer sprak bij de opening van de reizende tentoonstelling The Art of Making Peace.

1553 bezoekers

21 dec – 23 feb 2014

Madrid

300 Años de la Paz de Utrecht: En nombre de la paz. De tentoonstelling van het Centraal Museum staat in de Fundación Carlos d’Amberes te Madrid.

244 Vrede en Europa

Grensgebied tussen Italië en Frankrijk

Chiomonte en Briançon

Briançon

Eind september – 11 nov2013

Briançon

Frans-Italiaanse tentoonstelling: 1713 le Traité d’Utrecht.

Grensgebied tussen Frankrijk en België 13 mrt

Vlaams Parlement Brussel Boekpresentatie Nederlandstalige versie ‘Grens/Frontière’ van Ons Erfdeel.

Dit boek bevat ook het verhaal Meester Utrecht, dat de Italiaanse schrijver Davide Longo schreef op uitnodiging van de Vrede van Utrecht en deBuren, en dat eerder werd gepubliceerd in citybooks Utrecht, in 2010.

20 apr

Menen Grenzeloze Literatuur, met onder meer Adriaan van Dis.

20 apr – 14 jul

Menen, Wervik, Wervicq-Sud en Halluin Grensverbeelding: hedendaagse kunst langs de Leie en op verrassende locaties in de steden.

2 jun

Hazebrouck Parade van Belgische en Franse reuzen ter gelegenheid van de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht.

13 jul

Wervik en Wervicq-Sud Schrijvers Michel Quint en Annie Degroote (Frankrijk) en Luuk Gruwez en Anne Provoost (Vlaanderen) presenteren nieuwe teksten over het thema Grens.

14 sep

Comines-Warneton en Comines Vrede van Utrecht-concert op de brug tussen België en Frankrijk.

Overig 21 jun

Nantes De Versailles à Madrid 1713 – Bal des diplomates.

28 aug

La Chaise-Dieu Accademia Bizantina en Rias Kamerkoor spelen werken van onder andere William Croft en Georg Friedrich Händel.

Dit concert is in meerdere landen uitgezonden.

24 t/m 26 okt

Parijs

Internationaal colloquium Une paix pour le monde: Utrecht, 1713. Georganiseerd door Groupe Diplomatie et Paix (samenwerkingsverband van de Universités Bordeaux, Nantes en Paris-Sorbonne).

22 nov

Montreal (Quebec/Canada) Symposium 300 years of collective security since the Treaty of Utrecht (1713-2013), University of Montreal.

Vrede en Europa 245

Frits Lintmeijer wethouder gemeente Utrecht

“Wijken en scholen met cultuur bereikt” “Op strategisch niveau heeft de Vrede van Utrecht een grote bijdrage geleverd aan het versterken van de culturele infrastructuur in de stad en regio. Het heeft mensen echt bijeen gebracht. Bij de uitvoering van het programma echter raakte de label soms ondergesneeuwd door de vele en zeer uiteenlopende activiteiten.

Het werken met een separate stichting was een goede keuze. Door haar status aparte kon de stichting zich volledig richten op haar opdracht en dat was goed. Ik denk dat de dubbele opdracht – Vrede van Utrecht en bidbook Culturele Hoofdstad – wel een zware belasting was die de focus in gevaar bracht. Een punt van aandacht voor een volgende keer.

248 Vrede en Europa

De stichting investeerde veel tijd en energie in het proces van co-creatie maar de reacties uit het veld waren niet alleen maar positief.

Voor sommigen was de koers niet zo helder.

Als we de komende jaren binnen de culturele sector met thema’s gaan werken, moeten we daar iets mee doen. Iedereen moet versterkt worden in zijn eigen rol om zo gezamenlijk de beste resultaten te krijgen. Ook zullen thema’s wellicht dichterbij de stad moeten liggen om ook sponsoren uit het bedrijfsleven aan te trekken.

Een van de krachten van de Vrede van Utrecht was het bereiken van grote groepen mensen met cultuur, vooral in de wijken en op de Utrechtse scholen. Ik vind dat de grootste winst.

Op die kennis en kunde moet zeker voortgebouwd worden. Dat geldt ook voor de regionale samenwerkingsverbanden met bijvoorbeeld Amersfoort en Soesterberg die zijn ontstaan.

En natuurlijk is de kennis omtrent het verdrag van de Vrede van Utrecht met sprongen vooruit gegaan. Kort geleden kende vrijwel niemand het en nu staat het landelijk op de kaart.”

Lucia Claus directeur Stadsschouwburg Utrecht

“Minder praten, meer kiezen” “Vanuit de podiumkunsten bekeken, heeft de Vrede van Utrecht prachtige co-producties voortgebracht. Zo hebben we als schouwburg in 2009 samengewerkt aan de voorstelling Kasimir en Karoline, die opgevoerd werd op vliegbasis Soesterberg. Dat was een mooie voorstelling waaraan ik met trots terugdenk. Ook de co-producties van de Vrede van Utrecht met De Utrechtse Spelen, Orfeo ed Euridice en Het Filiaal, Toen mijn vader een struik werd, waren goed.

Binnen het wijkprogramma heeft de Vrede van Utrecht een financiële bijdrage geleverd aan de Wijksafari, die Adelheid Roosen samen met de schouwburg heeft gemaakt. Een alom bejubeld project dat helaas onderbelicht bleef in het totale programma van de Vrede van Utrecht. Ook de WijkJury was onderdeel van het wijkprogramma.

Een succesvol initiatief dat we zeker voort gaan zetten.

De Vrede van Utrecht koos ervoor veel te programmeren en zelf te produceren. Dat was wellicht logisch gezien de wens om zoveel mogelijk draagvlak te creëren. Maar daardoor werd de zichtbaarheid echter minder en werd het lastig zo niet onmogelijk voor de Vrede van Utrecht om alles te monitoren en onder controle te houden.

Niet alles was dan ook van even goede kwaliteit.

Als ik een tip zou mogen geven voor een volgend project, dan zou dat zijn: minder praten en meer kiezen. Er is met heel veel mensen heel veel gepraat, zowel voor de Vrede van Utrecht als voor Utrecht Culturele Hoofdstad 2018, maar het was vaak onduidelijk wat er mee gedaan werd.

Het verwachtingsmanagement had beter gekund.”

Paul Schnabel vice-voorzitter bestuur Stichting Vrede van Utrecht

“Sterke en zwakke punten in beeld” “We hebben een lang traject afgelegd voor de Vrede van Utrecht. Het was niet altijd even gemakkelijk om alle partijen op een lijn te krijgen en te houden. Soms verschilden partners van visie maar door goed te overleggen en ruimte te bieden voor verschillende meningen, is het allemaal wel gelukt.

Dankzij het meerjarige programma is de bekendheid van het vredesverdrag aanzienlijk toegenomen en is er een groter besef wat het betekend heeft voor Europa. Er is een aantal evenementen van zeer hoge kwaliteit georganiseerd die een positieve bijdrage hebben geleverd aan het profiel van Utrecht, zoals het Vrede van Utrecht Concert en de tentoonstellingen van de Utrechtse musea. Daarnaast waren er veel kleinere, lokale activiteiten die onder de vlag van de Vrede van Utrecht plaatsvonden. De uitstraling van die activiteiten was natuurlijk zeer beperkt in vergelijking met bijvoorbeeld het Concert.

Daardoor is bij sommige mensen het verkeerde beeld ontstaan dat de Vrede van Utrecht alleen evenementen voor de elite heeft georganiseerd.

Terwijl dat beslist niet het geval was!

Het zou mooi zijn als evenementen als het Vrede van Utrecht Concert en VJ op de Dom door kunnen gaan. Datzelfde geldt voor de Council, de vereniging van bedrijven die de Vrede van Utrecht steunden. De banden tussen stad en bedrijfsleven zijn waardevol en moeten behouden blijven.

Maar misschien is de belangrijkste bijdrage van de Vrede van Utrecht geweest dat Utrecht door de voorbereidingen voor het bidbook voor Culturele Hoofdstad zijn sterke en zwakke punten helder in beeld heeft gekregen. Dat biedt een goede basis om nieuwe activiteiten te ontplooien en nieuwe samenwerkingsverbanden aan te gaan.

Daarin leeft de Vrede van Utrecht dus ook een beetje voort.”

Vrede en Europa 249

r c e R r You

e t a re

y t i c r

Utrecht 2018: je moet zorgen dat je altijd wint

252 Utrecht 2018

Han Bakker, artistiek adviseur, was de inhoudelijke motor van het traject Utrecht kandidaat Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Hij was vanaf vanaf het eerste uur betrokken bij de ontwikkeling van het programma Vrede van Utrecht.

Wanneer ontstond het idee om mee te pitchen voor Culturele Hoofdstad 2018?

In 2003 waren de eerste gesprekken over Vrede van Utrecht en Culturele Hoofdstad. De provincie Utrecht wilde een cultureel programma opzetten dat een kwaliteitsimpuls zou geven aan het culturele leven in de provincie en stad Utrecht.

Men zag dat Utrecht mede door de toonaangevende onderwijsinstellingen steeds internationaler werd. Bovendien was de regio ook economisch gezien steeds meer een zwaartepunt geworden in de Randstad. Zowel de internationalisering als de economische aantrekkingskracht van stad en regio zouden versterkt kunnen worden via culturele netwerken, zo was het idee. Cultuur is immers een van de aspecten die van een stad een wereldstad kunnen maken. Kijk maar naar Amsterdam, Parijs of Londen.

Men zocht naar een overkoepelend thema voor het programma. Al snel kwam de Vrede van Utrecht ter sprake. De elementen die Vrede van Utrecht in zich had – vrede, dialoog, Europa – sloten mooi aan bij de uitgangspunten die de provincie voor ogen had. Bovendien leende de Vrede zich ook als ‘haakje’ voor de kandidaatstelling Culturele Hoofdstad die zowel de provincie als de stad Utrecht voor ogen had.

Daarmee zou Utrecht in één keer een niveausprong kunnen maken.

In de regelgeving zoals die toen was, zou Nederland in 2013 aan de beurt zijn om de Culturele Hoofdstad te leveren. Dat zou dan mooi samenvallen met de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht. Een jaar later veranderde echter het toekenningsschema en was Nederland niet in 2013 maar in 2018 aan de beurt. Er is toen besloten om het project als een tweetrapsraket in te steken: eerst de viering van de Vrede van Utrecht, waarbij de Europese elementen in het programma een opmaat zouden vormen voor het bid voor Culturele Hoofdstad 2018.

Wat was de kern van Utrecht 2018?

Het hart van het bidbook was gericht op de toekomst, op de nieuwe generaties en de nieuwe samenleving die daarmee ontstaat. Utrecht is, mede door het grote aantal onderwijsinstellingen, een van de jongste steden van Nederland.

Dat geeft een stad een zekere dynamiek en daaraan moet je ook recht doen.

We richtten ons op tien locaties in de stad waar een transitie momenteel plaatsvindt of waar een transitie plaats zou kunnen vinden. Plekken waar de samenleving in beweging is, waar de nieuwe samenleving al zichtbaar wordt. Het idee was om kunst en cultuur te gebruiken om met de bewoners van die locaties in gesprek te treden en samen richting te geven aan de toekomst.

Verandering van onderop, dus. Of zoals we het in het bidbook noemden: de bottom-up society.

Hoe sloot Utrecht 2018 aan bij de Vrede van Utrecht?

Aangezien zij in het allereerste begin samen een programma vormden, sluiten de projecten inhoudelijk heel goed op elkaar aan. De rol die Vrede van Utrecht in 1713 speelde kon je doortrekken naar 2013 én naar 2018: Utrecht als gastheer voor (internationale) wetenschappers en kunstenaars, Utrecht als podium voor een internationaal programma en Utrecht als partner van bijzondere gebeurtenissen in samenwerking met de bevolking, kunstenaars of de culturele instellingen. Het Vrede van Utrecht Concert en het latere DJ/VJ op de Dom zijn daar voorbeelden van.

Utrecht 2018

253

In Utrecht 2018 zijn drie programmalijnen op die eerste uitgangspunten geïnspireerd: Habitat, de stad als leefomgeving; Playground, de stedelijke omgeving als bron voor ontwikkeling van kennis en cultuur; en Crossroads, de stad als ontmoetingsplek voor Europa.

Uiteindelijk is het voor het bidbook van Utrecht 2018 helemaal niet verkeerd geweest dat de Vrede van Utrecht en Culturele Hoofdstad niet samenvielen. We hebben namelijk enorm veel geleerd van de ervaringen van de Vrede van Utrecht. Zo trad de Vrede van Utrecht in het begin op als een programmerende stichting, waarbij uitzonderlijke projecten werden opgezet.

Een mooie culturele impuls zou je zeggen, maar de bestaande culturele organisaties in Utrecht zagen deze projecten als concurrentie, ook omdat er vaak werd samengewerkt met partijen van buiten Utrecht. De Vrede van Utrecht heeft die kritiek ter harte genomen en gekeken hoe anders invulling te geven aan hun rol. Zo is de netwerkorganisatie ontstaan waarin co-creatie centraal stond. En vaak op die terreinen waar de grote culturele instellingen niet actief waren.

In het bidbook voor Utrecht 2018 zijn wij verder gegaan vanuit die netwerkorganisatie. Goed kijken naar wat er leeft in de samenleving en in de culturele sector en daarop verder bouwen.

Letterlijk samen met burgers en belanghebbenden: create your city, geef zelf richting aan de toekomst van jouw stad. Iedereen was welkom een bijdrage te leveren, waardoor we het programma ook voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk wilden maken. Geen programma voor the happy few, maar the happy many.

254 Utrecht 2018

Je had het over kritiek – hoe ging je daarmee om?

Ik vond het vervelend maar ik denk dat veel van de kritiek begrijpelijk was en niet voorkomen had kunnen worden. Er is namelijk altijd een spanningsveld tussen het eigenbelang van de instelling waarmee wordt samengewerkt en het overkoepelende belang van de opdracht. Dit werd door crisis en de bijbehorende bezuinigingen op cultuur alleen maar versterkt.

Bij het bidbook was het mede daarom soms hard werken om mensen aan boord te krijgen en mee te laten denken. Je vraagt iets extra’s van mensen en zij hebben het druk genoeg met het hoofd boven water houden. Dat was vooral bij grote instellingen het geval. Kleine organisaties zagen meewerken aan een bidbook als een kans om zich te profileren en waren daarom bereid om harder te lopen.

Helaas is Utrecht geen Culturele Hoofdstad geworden. Wat heeft Utrecht 2018 opgeleverd dat niet verloren mag gaan?

In zekere zin was het maken van het bidbook een oefening in zelfontdekking voor de stad Utrecht. Je haalt boven tafel wat de ziel is van de stad. Ik kan me herinneren dat onze stellingen “Utrecht is een jonge stad” en “Utrecht is de stad van kunst en wetenschappen” in eerste instantie tot grote discussies hebben geleid.

Nu heeft de stad die kenmerken omarmd, evenals de samenwerking met onderwijsinstellingen zoals de Universiteit Utrecht. Dat nieuwe zelfbeeld en die inzichten en samenwerkingsverbanden moeten bewaard blijven.

Wat had je, met de kennis van nu, wellicht anders gedaan?

We kregen achteraf te horen dat wij by far het beste bidbook hadden maar dat er een voorkeur was voor een kandidaat van buiten de Randstad.

Ik betwijfel dus of een ander aanpak van onze kant geleid zou hebben tot een andere keuze van de jury.

Dat gezegd hebbende, hadden we de presentatie van het bidbook radicaler kunnen aanpakken, bijvoorbeeld door alleen jongeren aan het woord te laten. Dan waren de ideeën die we presenteerden wellicht beter geland.

Wat ik een volgende keer absoluut anders zou doen is ervoor zorgen dat je altijd wint. Daarmee bedoel ik dat je ervoor zorgt dat er altijd iets overblijft van wat je hebt gebouwd, ongeacht of je officieel de winnaar bent of niet. We hadden niet van te voren nagedacht over wat te doen bij verlies. Nu we een tijdje verder zijn en iedereen heeft kunnen ‘rouwen’ om het verlies, is de tijd daar om te kijken welke plannen we nog kunnen realiseren.

Het opzetten van de stichting Vrede van Utrecht heeft gewerkt bij het maken van een cultureel programma maar is niet per se noodzakelijk voor toekomstige projecten. Er zijn andere modellen mogelijk, bijvoorbeeld de organisatie deels binnen de ambtelijke organisatie te laten vallen en deels bij burgerplatforms onder te brengen.

Het gaat er uiteindelijk om dat er een praktische verbinding ontstaat tussen overheid en samenleving. Hoe het ingericht wordt, is minder belangrijk. Wel essentieel is het gezamenlijk vaststellen van een stip aan de horizon, het doel dat je gaat nastreven. Als je ambities vaststelt, krijgt alles richting en daarmee meer energie, is het voor iedereen duidelijker waar je naartoe werkt.

Het is nu, denk ik, te vroeg voor een laatste oordeel. Ik zou na vijf jaar nog eens terugkijken.

Dat heeft Rotterdam ook gedaan vijf jaar nadat het Culturele Hoofdstad was geweest, omdat pas na een aantal jaren blijkt wat echt waardevol was en beklijfd heeft.

Utrecht 2018

255

Werken aan de city of the next generation Op 30 oktober 2012 vond de feestelijke presentatie plaats van het Utrechtse bidbook in de loods van NUtrecht op het Cartesiusterrein. Een enthousiaste, bomvolle zaal leek overtuigd van de kwaliteit van het verhaal van Utrecht en het op handen zijnde succes: doorgaan naar de tweede ronde. Maar het gebeurde niet. Op 30 november viel Utrecht af als kandidaat, samen met Den Haag. Leeuwarden, Eindhoven en Maastricht gingen door naar de tweede ronde.

Leeuwarden heeft uiteindelijk de titel in de wacht gesleept en mag zich in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa noemen.

258

Utrecht 2018

Van 2009 tot eind november 2012 is door de stichting op drie fronten gewerkt aan de kandidatuur: het schrijven van het bidbook, het voorbereiden van de presentatie aan het jurypanel en de publiekscampagne.

2009: Plan van aanpak voor 2018 In 2009 is een plan van aanpak voor het Culturele Hoofdstadtraject opgesteld na brainstormsessies met vertegenwoordigers van culturele en educatieve instellingen, de gemeente en de provincie Utrecht.

2010: Meedenken over het verhaal van Utrecht Begin 2010 is in expositieruimte Het Gebouw in Leidsche Rijn een tentoonstelling ingericht over de geschiedenis en het gedachtegoed van culturele hoofdstad van Europa. Na een rondleiding door de expositie beneden, kon men op de bovenverdieping meedenken over de ziel en het karakter van de stad en de noodzaak, de koers en de visie voor Utrecht 2018. Vertegenwoordigers van culturele instellingen, individuele kunstenaars en creatieve ondernemers, vertegenwoordigers uit de maatschappelijke en educatieve sector en uit het bedrijfsleven, stadsontwikkelaars en betrokken Utrechters; in totaal hebben ruim 700 mensen deelgenomen aan zestig workshops.

Van alle workshops is een verslag gemaakt en toegestuurd aan de deelnemers. In Het Gebouw konden deelnemers hun ideeën achterlaten op een bierviltje of in een videoboodschap.

De resultaten van deze bijeenkomsten zijn verwerkt in de missie en visie die vervolgens is gepubliceerd in de brochure Work in Progress.

De sessies hebben de basis gelegd voor een snelgroeiend netwerk van uitwisseling over de Utrechtse ambitie om culturele hoofdstad te worden.

2011: Make no little plans In 2011 is de kernboodschap verder ontwikkeld en zijn de projectideeën voor 2018 bedacht.

Op 14 februari was er een drukbezochte bijeenkomst in de hal van een ROC-gebouw in Kanaleneiland waar visie en thematiek werden gepresenteerd. Daarna volgden thematische werkconferenties en regionale bijeenkomsten voor iedereen die geïnteresseerd was een projectvoorstel voor het bidbook in te dienen.

De criteria waaraan een projectvoorstel moest voldoen, zijn vastgelegd in de handleiding Make no little plans. Via de tweemaandelijkse Utrecht 2018 Cafés werd iedereen op de hoogte gehouden van de vorderingen. Wekelijks hield artistiek adviseur Han Bakker spreekuur voor indieners van ideeën. Uiteindelijk zijn er in 2011 ruim 160 programmavoorstellen opgehaald. Een 30-tal programmavoorstellen werd uitgewerkt in samenspraak met degenen die ze hadden ingediend.

2012: Bidbook In 2012 zijn het concept en het programma uitgewerkt en werd de eerste versie van het bidbook geschreven, in nauwe samenwerking met gemeente en provincie. Nationale en internationale adviseurs en experts zijn geraadpleegd over de conceptversies. Regelmatig was er de terugkoppeling met de achterban via het Utrecht 2018 Café en individuele gesprekken.

Verschillende tekstversies werden voorgelegd aan externe deskundigen, betrokken partijen in stad en regio en besproken in het bestuurlijk overleg. Eind juni werd de tekst vastgesteld in de colleges van B&W en GS.

Utrecht 2018

259

Ultra korte inhoud Bidbook Trust the Future, Create your City is de titel en het motto van het bidbook waarin Utrecht haar plannen voor 2018 presenteerde via het beantwoorden van een verplichte vragenlijst en een programmavoorstel. Dit was zeer in het kort de inhoud: Waarom Utrecht? Utrecht is een snel groeiende Europese stad van kennis en cultuur in een snel veranderende wereld. De economische crisis dwingt ons om nieuwe keuzes te maken en daagt ons uit de toekomst met vertrouwen tegemoet te treden. We willen de stad laten groeien op een slimme manier en zien cultuur als onmisbare bron van verrassende perspectieven en als aanjager van duurzame stedelijke vernieuwing.

Missie: met het project Culturele Hoofdstad van Europa verkennen we de creatieve kracht van de Europese stad in de 21ste eeuw.

Utrecht wil verbindingen stimuleren tussen de werelden van cultuur, onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven. Daarmee investeren we in de weerbaarheid van onze stedelijke regio en in een sterk Europa.

Hoe? Utrecht presenteert zich als Trust Factory.

We bouwen aan vertrouwen in onszelf, in de stad en in Europa en gebruiken de toekomst van Utrecht als inspiratiebron. Samen met Europa verkennen wij de stad als leefomgeving, als creatieve leeromgeving en als internationaal ontmoetingspunt. 2000 jaar Europese ervaring, een jonge energieke bevolking en een innovatieve culturele sector helpen ons bij het creëren van een perspectiefrijk programma vol verbeelding.

260 Utrecht 2018

Programmalijnen: Habitat: ervaar de kracht van de stad – Playground: ontdek de kracht van cultuur en kennis – Crossroads: investeer in de kracht van Europa.

Hart van het programma: Expo Create your City: de artistieke verbeelding van de stad van de toekomst op tien vitale transitielocaties.

De publiekscampagne: Ik ben 18 Begin 2012 is de publiekscampagne Ik ben 18 van start gegaan ter ondersteuning van de Utrechtse kandidatuur. Met de slogan wilden we uitdragen dat Utrecht de stad van de volgende generatie is. Een eeuwenoude stad met een jong karakter, gericht op de toekomst, met ambitie en lef. Ook hier was bundeling van krachten, samenwerken en aanhaken het uitgangspunt. Het was de opzet om zo veel mogelijk mensen en instellingen mede-eigenaar te maken van de campagne vanuit de gedachte dat iedereen zijn eigen reden had om de ambitie van Utrecht te ondersteunen. Dat de campagne op deze manier voor een relatief bescheiden budget kon worden gerealiseerd was een bijkomend voordeel. De campagneactiviteiten waren gericht op het generen van zoveel mogelijk support, het werven van partners en ambassadeurs en het zichtbaar maken van Utrecht 2018 in de on- en offline publieke ruimte. Het communicatieteam is van maart tot oktober met de Utrecht2018-bus on tour geweest, op festivals, bij culturele activiteiten en in de Utrechtse wijken.

De volgende generatie Jonge Utrechters hebben een bijzondere en belangrijke rol gespeeld in het voorbereidingsproces. Vanaf 2010 hebben bijna 600 studenten en scholieren opdrachten uitgevoerd in het kader van de Utrechtse kandidatuur.

– 300 studenten Communicatie van de Hogeschool Utrecht hebben een multimediale campagne voor de kandidatuur van Utrecht ontworpen.

– 150 leerlingen van het Amadeus Lyceum maakten een bidbook voor de stad van de toekomst, samen met stedenbouwkundigen en architectuurcentrum AORTA. – 40 studenten van de opleiding Fine Arts van de Hogeschool voor de Kunsten bedachten concept-projecten voor het programma van Utrecht 2018.

– 20 studenten van de Hogeschool voor de Kunsten bedachten alternatieve financiering strategieën voor het culturele hoofdstadproject.

– 10 studenten van de Hogeschool Utrecht reisden langs 10 Europese steden om inspiratie op te halen voor Utrecht en deden verslag aan het thuisfront.

– 8 studenten van de Hogeschool Utrecht maakten plannen voor Lijn 18, een buslijn om Utrecht 2018 te promoten.

– 6 studenten van de Hogeschool Utrecht bedachten manieren om social media in te zetten voor community arts projecten.

In 2011 is bovendien de documentaire-reeks Tijd van je leven gestart. Elf Utrechtse kinderen, die in het jaar van de culturele hoofdstad 18 jaar zullen zijn, vertellen aan filmer Michiel van Erp over hun leven en dromen.

Utrecht 2018

261

89

1.7 In welke mate bent u van plan

Wil Europa blijven meepraten in de wereld dan moet het durven vertrouwen op zijn innovatiekracht. Deze uitdaging aan Europa is ook de uitdaging aan Utrecht. We zetten in op duurzame inhoudelijke samenwerking tussen de culturele en creatieve sector, het onderwijs en de commerciële wereld. Met ons culturele hoofdstadprogramma sporen we alle betrokkenen aan om nieuwe werkwijzen te ontwikkelen waardoor onze samenleving sociaal, economisch en ecologisch in een nieuwe balans komt en aan vitaliteit en veerkracht wint.

Belangrijk is de uitwisseling van kennis en ervaring binnen en ook buiten Europa.

De financiële crisis en de opmars van de nieuwe economieën elders in de wereld scherpen de vraag naar de onderscheidende kwaliteiten van Europa, naar de essentie van de Europese droom.

Waarin verschilt die van de Amerikaanse, de Indiase of de Chinese droom?

Utrecht presenteert zich als Europees stadslaboratorium en als incubator voor nieuwe inspirerende ideeën.

contacten te leggen met de andere culturele hoofdstad?

oktober 2012

Trust the Future, Create your City 1 Grondslagen en concept

VALLETTA Dat we vanuit noordelijk en zuidelijk Europa zo prettig samenwerken heeft een reden. Malta is op veel punten vergelijkbaar met Utrecht. Het eiland telt ongeveer evenveel inwoners als de stad Utrecht er anno 2030 zal hebben en komt in omvang overeen met de provincie Utrecht. We delen een historisch verleden dat sterk bepalend is geweest voor de Europese identiteit, van Romeinen en ridderorden tot religieuze kunst (de Caravaggisten) en forten. En we zien het belang van cultuur als motor van een brede sociaal-maatschappelijke ontwikkeling van stad en land.

oktober 2012

Trust the Future, Create your City

Utrecht onderhoudt sinds 2006 een levendige samenwerking met Valletta op Malta, de andere culturele hoofdstadkandidaat in 2018. Een actief netwerk en een gevoel van verwantschap vormen de basis voor een spannende gezamenlijke programmering in 2018. De thema’s die in deze samenwerking centraal staan: cultureel en religieus erfgoed, herontwikkeling van de forten, cultuureducatie, podiumkunsten, creatieve industrie en design.

Letter of cultural co-operation Utrechtse en Maltese vertegenwoordigers troffen elkaar voor het eerst in juni 2006 in Utrecht. Deze ontmoeting stond in het teken van de mogelijkheden om langjarig samen te werken op weg naar 2018. Dat resulteerde in 2007 in de ondertekening van de letter of cultural co-operation tussen de Malta Council for Culture and the Arts, de wethouder cultuur van de gemeente Utrecht en de gedeputeerde cultuur van de provincie Utrecht.

Sindsdien hebben verschillende bestuurlijke delegaties, vertegenwoordigers van culturele organisaties en kunstenaars hun collega’s in de andere stad opgezocht. De teams die de kandidatuur van beide steden voorbereiden hebben regelmatig contact over het bidbookproces en de mogelijkheden om vorm en inhoud te geven aan een gemeenschappelijk programmalijn. In 2012 ondertekenen stichting Vrede van Utrecht/Utrecht 2018 en Valletta 2018 een Memorandum of understanding met de intentie de komende jaren een breed cultureel uitwisselingsprogramma te realiseren.

Europa & Utrecht

UTRECHT

oktober 2012

oktober 2012

MET

Utrecht wil groeien en tegelijkertijd de kwaliteit van zijn leefomgeving behouden. Dat is geen gemakkelijke opgave in een tijd van recessie en onzekerheid.

We moeten slim en zuinig zijn, rekening houden met de wensen en de behoeften van burgers. Voor Utrecht 2018 is een aantal transitiegebieden in de stad en de provincie geselecteerd als ontwikkelingslocaties voor de huisvesting, de productie en presentatie van creatieve en artistieke initiatieven. Dat zijn de proeftuinen waar in 2018 de toekomst van Utrecht voor een breed publiek zichtbaar wordt.

ZIN IN

“Utrecht is a wonderful city in a beautiful garden”. Dat was ooit het commentaar van een Chinese museumdirecteur die vanaf de middeleeuwse Domtoren de stad overzag. De stad Utrecht is omgeven door een diversiteit aan historische landschappen, dorpen en kleine historische steden. De regio is bezaaid met kastelen, forten en lustwarandes. Rivieren en kanalen doorsnijden de provincie en verbinden de stad en het ommeland.

Dit kostbare, groene gebied raakt steeds verder vervlochten met het stedelijk weefsel. Boerderijen worden als het ware stadsboerderijen, met nieuwe stedelijke functies naast de voedselvoorziening.

Utrecht haalt als Culturele hoofdstad van Europa de band met de omgeving stevig aan, onder meer door het erfgoed in de provincie in een nieuw licht te zetten en de toegankelijkheid ervan te versterken.

132

133

MORGEN

Gezamenlijke programma’s Diverse plannen voor de periode t 2018 zijn al in gang gezet of ze verkere in een vergevorderd stadium:

EN OVERMORGEN

utrecht2018.eu

IMAGINE

Trust the Future, Create your City

Amersfoort

E8 E5

E7 Utrecht 2018 centre Basecamp Cartesius

E1 18

E3

Initiatief/eigenaar: Gemeente Utrecht, afdeling Stadsontwikkeling en IABR Partners: AORTA, Utrecht Manifest, nader te bepalen internationale partnersteden en instituten. De IABR heeft de publieke omroep als partner in dit project (VPRO).

Initiatief/eigenaar: Arnoud van Mosselveld, projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie Partners: provincie(s), gemeenten, Stichting Liniebreed Ondernemen, Staatsbosbeheer, Waterschappen, Stadsontwikkeling Utrecht en de IABR, Similar Cities & Valletta.

8 km

243

HOOFDSTUK 4 INFRASTRUCTUUR VAN DE STAD

(Via Rotterdam)

4.1 Wat zijn de troeven van

Leeuwwarden Groningen

CS

Utrecht Science Park

E10

Merwedekanaal

E6

Utrecht 2018 Center Info, Camping, Fietsverhuur Central Station

Expo Basecamp Cartesius voormalig industriegebied wordt creatief zenuwcentrum 2018 Expo New Town Leidsche Rijn grootste nieuwbouwwijk van Nederland E3 Expo Rotsoord voormalig industriegebied als stedelijke werkplaats E4 Expo Utrecht Science Park ontwikkeling van educatieve en wetenschappelijke bedrijvigheid E5 Expo Nieuwe Hollandse Waterlinie verdedigingswerken veranderen in culturele forten E6 Expo Stadsrand inwoners beheren samen natuur E7 Expo Central Park Soesterberg militair vliegveld wordt natuurpark vol cultuur en historie E8 Expo Amersfoort Oliemolenkwartier en de Wagenwerkplaats als podium E9 Expo Stationsgebied het drukste knooppunt van Nederland under construction E10 Expo Merwedekanaal voormalig kazerneterrein wordt creatieve hotspot E1

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Stadsrand

oktober 2012

Nieuwe Hollandse Waterlinie

E2

BROED R ROED

de stad in termen van bereikbaarheid (regionaal, nationaal en internationaal vervoer)?

OL

NE

IDE PROGRAMMALIJN 1

Habitat Ervaar d van de st

PLAATS

Hacking Habitat

EXPEDITIE

Beeldende kunstenaars in het publieke domein

oktober 2012

In 2013 is er een conferentie als startschot van de Expo. In 2018 worden de resultaten aan het publiek getoond met tentoonstellingen en kunstzinnige presentaties.

bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Maar de linie was onbruikbaar geworden.

De historische forten zijn er nog.

Elk bouwwerk is uniek en heeft zijn eigen geschiedenis. Utrecht nodigt verwante Europese steden en Malta uit om binnen het thema Making City with Culture een van deze forten in te richten als expositie over de ontwikkeling van hun stad.

E4

E5

Industrieel erfgoed krijgt een nieuwe bestemming. De voormalige sojafabriek Cereol transformeert in een bruisend wijkcentrum met school, theater en bibliotheek.

Een bijzondere uitbreiding van de Expo Create your City is de culturele presentatie van Europese steden in de tientallen verdedigingsforten die onze regio rijk is. De stad Utrecht wordt geflankeerd door een lint van verdedigingswerken die deel uitmaken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Die linie ligt als een beschermende kraag rond de steden van Holland die zich zo in voorbije eeuwen beschut voelden tegen vijandelijke aanvallen.

De ironie van de geschiedenis wil dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie haar waarde als verdedigingslinie nooit echt heeft kunnen bewijzen. Ze is drie keer, gedeeltelijk, in staat van verdegedeelte diging gebracht, de laatste keer

4 km

We lichten het concept van de Expo Create your City toe aan de hand van Rotsoord, een kleinschalig industrieterrein in de wijk Zuid, dicht tegen de binnenstad aan. Dat is door de gemeente aangewezen als gebied waar creatieve bedrijvigheid wordt gestimuleerd. Vanuit de Pastoe Meubelfabriek wordt hier sinds 2005 Utrecht Manifest georganiseerd, een biënnale voor social design. Utrecht Manifest is sterk betrokken bij de ontwikkeling van omliggende wijken en haalt specialisten van wereldfaam op het gebied van social design naar Utrecht.

Een bijzonder initiatief in Rotsoord is Rotslab, een gloednieuwe werkplek voor iedereen die plannen heeft voor een duurzame, stedelijke toekomst. In deze publieke fabriek wordt het maken van de stad heel letterlijk genomen, als het vormgeven van je eigen leefomgeving. Maken is leren door te doen, als een nieuw, eenentwintigste eeuws ambacht.

Partners van Rotslab zijn bewoners, scholen, wijkcentra, festivals, (creatief) ondernemers en kunstenaars die zich toeleggen op stedelijke ontwikkeling.

De monumentale Watertoren op Rotsoord krijgt een nieuwe bestemming als bedrijfs- en ontmoetingsruimte voor creatieve ondernemers, als expositieruimte en atelier. Het restaurant in de top biedt een fantastisch uitzicht op de stad.

Programmavoorstellen | Hart van het programma

Come to Europe, visit Utrecht

mag de bezoeker artistieke presentaties verwachten, symposia en debatten in tenten, tijdelijke bouwwerken in parken, op braakliggende terreinen en in leegstaande panden. En elke locatie is het domein van het grote beeldende kunstproject Hacking Habitat.

Rotsoord

18

University Area

E5

publieke werkplaats Rotslab

benadering van de stadsontwikkeling is een belangrijke rol weggelegd voor kunst en cultuur.

In 2018 is Utrecht daarom partner van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam IABR, die langlopend onderzoek doet naar de ontwikkeling van steden. In dat jaar luidt het thema van de biënnale Making City with Culture. Samen met referentiesteden in en buiten Europa verkent Utrecht de rol die cultuur kan spelen bij de slimme groei van de stad. Wetenschappers, kunstenaars, architecten, bewoners en ondernemers ontwerpen gezamenlijk de voorwaarden voor een duurzame en aantrekkelijke transformatie van stedelijke gebieden.

Expo Create your City bestaat uit tien transformatiegebieden die door wandelroutes, fietsroutes en openbaar vervoer met elkaar zijn verbonden. Elke locatie krijgt een eigen invulling, maar overal

Stationsgebied

FINANC

CONT

Nieuwe Hollandse Waterlinie EXPO LOCATIES UTRECHT 2018

E9

Rotsoord

Expo Create your City

E5

CS

E2

UITGELICHT

Central Park Soesterberg

Historic City Center

Utrecht 2018 centre Centraal Station

New Town Leidsche Rijn

De Expo Create your City is het centrale project waarin de drie programmalijnen van Utrecht 2018, Habitat, Playground en Crossroads, bij elkaar komen.

Utrecht verkeert in een groeispurt, die onze stad sociaal, cultureel en fysiek verandert.

Utrecht maakt deze transitie met al zijn dilemma’s en mogelijkheden zichtbaar in een reeks van exposities en activiteiten in en rond de stad. Precies op die plekken waar de verandering het meest voelbaar is. Binnenin de stad, waar rondom het oude centrum voormalige industrieterreinen een nieuwe functie krijgen. Maar ook aan de buitenkant, waar Utrecht uitdijt in de richting van het platteland en de groene gebieden langzaam maar zeker ingesloten raken.

Het begrip groei krijgt een nieuwe, meer kwalitatieve betekenis, ook onder druk van crisis en bezuinigingen. In die nieuwe

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Programmavoorstellen | Expo locaties

163

oktober 2012

EXPOLOCATIES CREATE YOUR CITY

oktober 2012

162

Hart van het programma

C

PROD

Trust the Future, Create your City 2 Programma

Andere Culturele Hoofdsteden Ter voorbereiding op de kandidatuur zijn bezoeken gebracht aan diverse andere culturele hoofdsteden en steden die dat zijn geweest of nog zullen worden: Brugge, Graz, Maribor, Lille, Liverpool, Turku, Linz, Essen/Ruhr. Het Oostenrijkse Linz is bezocht met een afvaardiging uit het Utrechtse culturele veld. Naar Lille en Essen gingen ook vertegenwoordigers van Utrechtse Gemeenteraad en Provinciale Staten mee.

Met een aantal Culturele Hoofdsteden vonden uitwisselings- of samenwerkingsprojecten plaats, waaronder Linz, Essen/ Ruhr, Istanbul, Kosice.

Utrecht werkt sinds 2006 nauw samen met Valletta, de Maltese kandidaat voor de titel Culturele Hoofdstad van Europa in 2018.

Trust the Future, Create your City

Trekhaak gezocht!

In 2010 liftte performer Tjerk de Ridder met zijn caravan door Europa langs de drie Culturele Hoofdsteden: Essen, Pécs en Istanbul. Automobilisten met een trekhaak gaven hem een lift, zo reisde hij 3700 kilometer door acht landen. Het werd een artistieke grensverkenning voor Utrecht 2018. De belangstelling van de internationale pers voor het initiatief van de Utrechter was overweldigend. Van zijn Europese ervaringen maakte De Ridder een boek + dvd en een theatervoorstelling. De première vond plaats in het Utrechtse paviljoen op de World Expo 2011 in Shanghai.

Brainstormsessie voor Utrecht 2018 in Het Gebouw in Leidsche Rijn.

Tentoonstellingspaviljoen ontworpen door Stanley Brouwn i.s.m. Bertus Mulder.

De Supporterskit is ontwikkeld voor de publiekscampagne. Met dit materiaal kunnen Utrechtse inwoners, instellingen en bedrijven hun steun aan de ambitie van Utrecht om culturele hoofdstad van Europa te worden zichtbaar kunnen maken. Met actiebuttons, posters, stickers, banners.

De Utrecht 2018 promotiebus toert in 2012 en 2013 langs festivals en andere publieksevenementen.

UITGELICHT

Utrechtse kandidaatstelling

over het programma Utrecht 2018.

Het verhaal van Utrecht (2011): schets van de ambitie van Utrecht voor stakeholders.

Support Utrecht: We geven je 18 redenen (2011): over de Utrechtse ambitie in 18 punten, ter ondersteuning van de publiekscampagne.

Trust the Future, Create your City 1 Grondslagen en concept

Trust the Future, Create your City

Hoe zal de stad van hun kinderen en kleinkinderen eruit zien?

PR & communicatie Om de banden met de stakeholders te versterken en te bouwen aan een nationaal en internationaal netwerk op weg naar de viering in 2013, wordt sinds 2006 het Vrede van Utrecht Concert georganiseerd. Het evenement is een gezamenlijk initiatief van de provincie Utrecht, de gemeente Utrecht, de Universiteit Utrecht en Stichting Vrede van Utrecht.

Het concert, dat jaarlijks in mei plaatsvindt in de Domkerk, is in korte tijd uitgegroeid tot hét relatie-event van Utrecht. De muzikale invulling van de avond door de Nederlandse Bachvereniging onder leiding van Jos van Veldhoven, die elk jaar een uniek programma samenstelt, toegesneden op de thematiek van Vrede van Utrecht en de locatie, heeft hier veel aan bijgedragen.

profiteren.

8

GENERATION

Trust the Future, Create your City 2 Programma

J N

Brochures Work in Progress (2010)

— Het Centraal Museum in Utrecht en Heritage Malta hebben een meerjar programma opgezet voor de uitwisseling van tentoonstellingen rond typisch Utrechtse en Maltese iconen als Rietveld, ridders, tempels en archeologie. Voorts wisselen ze ken en ervaringen uit over museale them als collectiebeheer en het verbetere van de infrastructuur. Deze samenwerking leidt in 2018 tot twee grote tentoonstellingen: Caravaggio en de Caravaggisten waar ook musea in Edinburgh en Toledo bij betrokken z en Het Romeinse Rijk – centrum vs periferie samen met musea in Bonn en Syracuse. Sandro Debono, senio curator van het National Museum of Fine Arts in Malta, is lid van de intern tionale voorbereidingscommissie vo de Caravaggio-tentoonstelling.

— De gemeente Utrecht en het Museum of Fine Arts in Valletta organiseren si 2010 optredens van Utrechtse music en ensembles tijdens het jaarlijkse Maltese festival Notte Bianca. De inho varieert van barokmuziek tot free jaz

CRE

—

oktober 2012

Eigenaar: Muziekhuis UtrechtMargreet Melman Partners: Fort van de Verbeelding – Peter de Boer (mede-eigenaar), Zimihc, cultuurhuis Stefanus en Vorstelijk Complex, Sint Maarten beraad, HKU en HU, Eugene van Erven – Universiteit Utrecht & Community Arts Lab Utrecht, Utrechts Klokkenluiders Gilde, CCE de Saint Martin de Tours (Frankrijk), Propere Fanfare van de Vieze Gasten in Gent (België), AllstarRefugee Band in Praag (Tsjechië), St. James Cavalier, Centre for Creativity in Valletta (Malta), Sound Invention – UK.

Nieuwsbrief Utrecht 2018

—

Programmavoorstellen | Opening en afsluiting

Sint Maarten (ca. 316-397) was bisschop van de stad Tours in Frankrijk. Hij was een van de populairste heiligen in de Middeleeuwen en een Europeaan avant la lettre, die het hele continent heeft bereisd. Daaraan herinnert de Sint Maarten Route die door een groot deel van het huidige Europa loopt, van de Balkan tot aan Denemarken. Sint Maarten is onderdeel van het collectieve geheugen van Europa, zijn traditie leeft voort in heel veel landen.

Zijn sterfdag 11 november wordt gevierd in verschillende plaatsen die zijn verenigd in een verband van steden van St. Maarten.

—

oktober 2012

161

Trust the Future, Create your City

Culturele Zondagen Bijna iedere maand is er een Culturele Zondag in de stad Utrecht, een grote publieksmanifestatie met een steeds wisselend thema. Sinds de start in 2002 zijn deze publieksmanifestaties uitgegroeid tot een origineel en succesvol merk. Ze trekken duizenden bezoekers voor de culturele instellingen van de stad en zijn aanjagers van culturele diversiteit.

Podia, musea en galeries, evenementen, ensembles en theatergezelschappen, ze zijn allemaal regelmatig partner van de Stichting Cultuurpromotie die de zondagen organiseert. Steeds belangrijker worden de relaties buiten het culturele veld, met maatschappelijke organisaties, wijkinitiatieven, kerken en moskeeën, sportverenigingen, middenstandsverenigingen en onderwijsinstellingen.

In 2018 staan alle Culturele Zondagen in het teken van Europa en Utrecht 2018.

—

THE NEXT

UITGELICHT

PU

Utrecht ontvangt Europa: gezanten onderhandelen over de Vrede van Utrecht in het Utrechtse stadhuis van 1711-1713.

Nieuwe verbindingen in de stad, in Nederland en Europa Wij laten zien dat de transformatie van Utrecht haar kracht ontleent aan de nieuwe allianties die Utrecht 2018 smeedt. Tussen de creatieve sector, het onderwijs en het bedrijfsleven in stad en regio en tussen Utrecht en een reeks van Europese steden.

Trust the Future, Create your City

Europese stad in transformatie Utrecht is de juiste stad om die uitdaging aan te gaan: ze transformeert in hoog tempo van een wat onopvallende dienstenstad naar een competitieve Europese regio met een tintelend cultureel leven, een veelbelovende creatieve industrie en een groot potentieel aan kennisintensieve bedrijvigheid. Utrecht maakt een flinke sprong de eenentwintigste eeuw in. Het is de meest jeugdige en leergierige stad van Nederland. Het aantal inwoners verdubbelt binnen enkele generaties. Utrecht groeit: fysiek, mentaal en cultureel. Maar we zijn er nog niet, we staan aan het begin van een zoektocht naar de stad die we willen worden, naar de stad van de volgende generatie.

88

Utrecht 2018 – Valletta 2018

LANGETERMIJNAMBITIES

Slimme groei vertalen in concrete actie Wij laten zien hoe Utrecht groei verbindt aan een evenwichtige stadsontwikkeling, een goede kwaliteit van leven en het ruimhartig faciliteren van kennis en creativiteit.

oktober 2012

oktober 2012

Trust the Future, Create your City 1 Grondslagen en concept

Stad & Regio

Bos/natuurgebieden

OP KR

oktober 2012

Bebouwing

Trust the Future, Create your City 1 Grondslagen en concept

Wat Europa nodig heeft is vertrouwen in de toekomst. Een nieuwe energie die het continent weer vaart geeft en perspectief.

Een onbevangen visie op een wereld die zo spectaculair aan het veranderen is.

Utrecht wil met het project Culturele Hoofdstad van Europa opnieuw naar de wereld kijken. Met de ogen van kunstenaars en kinderen, van visionaire denkers en creatieve wetenschappers.

En zo bouwen aan de stad van de volgende generatie. Utrecht 2018 gaat over het vertrouwen in de kracht van cultuur als aanjager van stedelijke vernieuwing.

Over een optimistische visie op een Europese toekomst die allang begonnen is. Trust the Future, Create your City: dat is de oproep aan de Utrechtse burgers, kunstenaars, onderwijzers en ondernemers. En natuurlijk aan onze mede-Europeanen.

Water

THU TH

Trust the Future, Create your City

Utrecht, de meest jeugdige en leergierige stad van Nederland. Bijna 40% van de inwoners is jonger dan 27 jaar.

HIER ZIJN WE

42

oktober 2012

De crisis is een kans Voor de ontwikkeling van Utrecht als internationale stadsregio van kennis en cultuur is het ontwerp van een nieuw Europees perspectief van levensbelang.

Europa verkeert in een vertrouwenscrisis, de economische recessie stelt de solidariteit tussen de lidstaten ernstig op de proef.

Globalisering geldt niet langer als een uitdaging, maar ook als een bedreiging.

De steun voor de Europese gedachte neemt af. Veel burgers doen liever de luiken dicht. Zij verlangen naar het lokale, koesteren hun eigen identiteit, ze willen meer grip op hun leven. Het lijkt alsof de pauzeknop is ingedrukt. Iedereen vraagt zich af hoe het verder moet.

Never waste a good crisis, houden wij onszelf voor. De crisis zet aan tot bezinning en biedt kansen op verandering.

Wij willen samenwerken met onze partners in Europa om de uitdagingen van een onzekere toekomst met vertrouwen tegemoet te kunnen treden. En zo onze bijdrage te leveren aan een veerkrachtig en vreedzaam Europa dat er toe doet in de wereld. We delen dezelfde waarden, dezelfde geschiedenis en een grote culturele rijkdom met elkaar. Die kunnen ons inspireren tot nieuwe, onorthodoxe ideeën voor de toekomst. Dat is de reden waarom onze stad zich, met steun van de provincie Utrecht, kandidaat stelt als Culturele Hoofdstad van Europa in 2018.

Spoorwegen

MA

Trust the Future, Create your City

Utrecht investeert in duurzaam en hoogwaardig open

oktober 2012 Trust the Future, Create your City

Trust the Future, Create your City

Utrecht verbouwt zijn stadshart en begint in 2010 met de nieuwbouw van het Muziekpaleis.

oktober 2012

Spoorwegen

Trust the Future, Create your City 4 Infrastructuur van de stad Berei

Trust the Future, Create your City

Snelwegen

Maastricht

oktober 2012

25

1.1.1 Waarom wil uw stad dingen naar de titel van Culturele Hoofdstad van Europa?

oktober 2012

t

n

Luchthaven

E25

Trust the Future, Create your City 2 Programma

n

24

HOOFDSTUK 1 GRONDSLAGEN EN CONCEPT

Snelwegen

oktober 2012

r

e

(Via Rotterdam) Antwerpen Brussel > Londen Parijs >Straatsburg

en Parijs kan de stad is de stad goed bereikbaar met de hogesnelheidslijnen.

Vanuit de stad zijn er in tien richtingen intercitytreinen en in zeven richtingen Sprinters naar alle omliggende stedelijke regio’s. Het busvervoer in stad en regio is van uitstekende kwaliteit en kent een fijnmazig netwerk. Met de trein is men in een half uur op Schiphol. De luchthavens Rotterdam/The Hague Airport en Eindhoven liggen op dan een uur reizen.

Vier autosnelwegen verbinden Utrecht met België, Duitsland en de rest van Europa. Voor groepen die per bus of touringcar reizen, heeft de stad uitstekende voorzieningen.

Trust the Future Create your City

Trust the Future, Create your City

lt.

Fietsers bepalen het tempo van het stadsleven.

Trust the Future, Create your City

Landingsbanen in het groen, erfenis uit de tijd van de

oktober 2012 Trust the Future, Create your City oktober 2012

‘The Eternal Hug’, een populaire attractie tijdens Utrechtse festivals.

KOM

oktober 2012

st

Keulen Frankfurt > Wenen Basel > Milaan München Innsbrück Zürich Brig

WEL

n

m-

Eindhoven

Curator Ine Gevers benadert de veranderende leefwereld vanuit een kritisch en internationaal kunstenaarsperspectief. De beeldende kunsttentoonstelling Hacking Habitat exploreert hoe kwetsbaar mensen zich voelen in een wereld die onderhevig is aan onbeheersbare globaliseringtendensen en die wordt bedreigd door een wereldwijde ecologische ramp. Maar Hacking Habitat wil ook weten hoe die mensen elkaar kunnen vinden in hun verzet. In het visioen van de kunstenaar ‘hacken’ de mensen de macht over hun wereld terug.

Ze gebruiken weer hun eigen intuïtie, bepalen zelf hoe ze met elkaar omgaan, wat ze eten, hoe

ze leven. E lutie die be van Kanale Hacking Ha naars uit a wereld bij h stadprojec design, film en perform waar de m brandende alleen als e maar ook a problemen tisch te lijf mensen te wereld ze l een betere bouwen.

‘Show the fi de opdrach en precies

HAP

oktober 2012

Central Park Soesterberg, gedroomde locatie voor jo

Trust the Future, Create your City

Boer en filosoof Jan Huijgen, winnaar van de Europes

oktober 2012

Trust the Future, Create your City

De campagnebus voor het Utrechtse stadhuis.

Trust the Future, Create your City

‘The Eternal Hug’, een populaire attractie tijdens Utrechtse festivals.

Religieus centrum van Nederland sinds de achtste eeuw. Zetel van de aartsbisschop van Utrecht en bestuurscentrum van de Protestantse Kerk van Nederland.

oktober 2012

Trust the Future, Create your City

1.3 Kan dit programma in een

Domstad. Met de karakteristieke 112 meter hoge Domtoren en de Domkerk waarvan het middenschip in 1674 door een storm werd verwoest.

Stichtte in 1636 de Universiteit Utrecht.

Legde in de Middeleeuwen zijn stadsgrachten aan met het unieke wervensysteem.

Bekend van de Unie van Utrecht (1579) die de basis vormde voor de eenwording van de Nederlandse provincies en de grondwet.

Ontwikkelt stadsdeel Leidsche Rijn, de grootste nieuwbouwlocatie van Nederland, waar straks bijna 90.000 mensen zullen wonen en werken.

Gastheer van de onderhandelaars die in 1713 de Vrede van Utrecht tot stand brachten, het verdrag dat een eind maakte aan de Spaanse Successieoorlog.

De ‘jongste’ stad van Nederland. Bijna veertig procent van de bevolking is jonger dan 27.

Sinds 2006 Valletta op Culturele H

Herbergt ruim 170 nationaliteiten.

Mobiliteitsknooppunt van Nederland. Op Centraal Station Utrecht passeren dagelijks bijna 200.000 reizigers.

In economisch opzicht een van de meest competitieve regio’s in de Europese Unie.

Oprichter v Similar Citi voor midde steden met Aarhus, Ed en Stuttgar

Herbergt in stad en regio drieduizend monumenten, vijf nationale landschappen en militair erfgoed van de Middeleeuwen tot de Koude Oorlog.

Cultuurstad sinds de jar stevig in cu infrastructu centra in de nieuw Muzi en de biblio de toekoms

PROVINCIE UTRECHT

slagzin worden samengevat?

AMERSFOORT

Utrecht herdenkt de Vrede van Utrecht met een uitgebreid cultureel programma onder het motto: The Art of Making Peace.

In een actieve uitwisseling met andere Europese landen en steden. De viering heeft Utrecht geïnspireerd om de Utrecht Principles op te stellen als de belangrijkste waarden van de stad. Dat zijn: 1. respect voor culturele, etnische en religieuze diversiteit 2. de kracht van kunst en meertaligheid voor sociale duurzaamheid 3. de uitwisseling van kennis ten behoeve van maatschappelijke samenhang en vernieuwing.

POINTS

oktober 2012

CO Workshop Utrecht 2018: De eerste inspiratie.

DUCTIE DUCT C IE CT

CIERING

oktober 2012

LD

Trust the Future, Create your City

EAT EATIE A IE AT

Trust the Future, Create your City

MAKEN STA ST AL

ONZE

BETON TON T ON EN DROMEN DR DRO MEN

STA T D TA 152

HOOFDSTUK 2 PROGRAMMA

153

2.1 Beschrijf de structuur van het programma dat de stad wil uitvoeren als ze tot culturele hoofdstad van Europa wordt aangewezen (richtsnoeren, thematische structuur van het evenement). Wat is de duur van het programma?

160

PROGRAMMAVOORSTELLEN

176

Vergeleken met sommige andere steden gaat het Utrecht redelijk voor de wind, veel inwoners zeggen dat ze zich veilig en tevreden voelen in hun stad.

Maar ook Utrecht ontkomt niet aan de grotestadsproblematiek die het gevolg is van verscherpte tegenstellingen.

In sommige wijken is de veiligheid minder gegarandeerd dan in andere, sociale cohesie is er geen vanzelfsprekendheid.

Gezinnen vallen uit elkaar, scholieren zijn onhandelbaar, groepjes jongeren terroriseren hun buurt, homo’s worden weggepest.

Utrecht heeft met het concept van de Vreedzame School een methode ontwikkeld om het tij te keren. Cultuur wordt ingezet als voertuig voor sociale cohesie; een inspirerend voorbeeld voor Utrecht 2018.

Conflicten oplossen op school Hoe smeed je een gemeenschap van een wijk waar de tegenstellingen soms hoog oplopen? In Utrecht begint dat bij het primair onderwijs. In 2006 is de Vreedzame School van start gegaan, een pedagogische methode om door dialoog het probleemgedrag van jongeren terug te dringen. Kinderen uit verschillende wijken praten samen over hun problemen.

Dat is even wennen, maar algauw blijken ze dezelfde perspectieven en belangen te delen. Onderdeel van het programma is de opleiding van leerling-mediatoren die helpen bij het oplossen van conflicten op de eigen school. Zeventig procent van de Utrechtse scholen werkt nu met de Vreedzame School en ongeveer vierhonderd scholen in de rest van Nederland.

It takes a village to raise a child Het succes van de Vreedzame School heeft een vervolg gekregen in de Vreedzame Wijk. Onder het motto: It takes a village to raise a child. De ouders thuis, de sportvereniging, maar ook de woningcorporatie, de winkelgalerij en de bibliotheek, zij kunnen allemaal bijdragen aan een verbetering van het opvoedingsklimaat in hun buurt. Culturele uitwisseling en verbeelding kan helpen om de verschillende talen van school, thuis, de straat en de virtuele wereld beter op elkaar af te stemmen. De Vreedzame Wijk probeert een positief klimaat in de wijk te bevorderen door samenwerking van alle betrokken partijen. Het meedoen van de jongeren staat centraal, als alternatief voor de straatcultuur waar vaak het recht van de sterkste heerst. Ook de Vreedzame Wijk heeft al in drie andere Nederlandse steden navolging gekregen.

Stadsbrede coalitie De logische volgende stap in dit proces van ‘burgerschapsvorming’ is de Vreedzame Stad. Met de viering van driehonderd jaar Vrede van Utrecht in 2013 is onder de noemer The Art of Making Peace een brede coalitie van de sectoren veiligheid, onderwijs, cultuur, welzijn, rechtspraak en sport aan het ontstaan in stad en regio. Een positieve en preventieve aanpak van onderaf die zich als een inktvlek verspreidt door de Utrechtse samenleving.

De Vreedzame Stad is een initiatief van de Utrechtse politie, die zich laat inspireren door de thematiek van de Vrede van Utrecht en de Utrecht Principles: de kracht van diversiteit, kennis en cultuur.

177

Het Openbaar Ministerie en de Utrechtse Rechtbank ondersteunen het initiatief, want: “als mensen meer met elkaar praten en als ze leren hun geschillen onderling op te lossen, hebben wij het minder druk.”

Culturele bruggen Deze aanpak is typisch Utrechts, maar toepasbaar in elke stedelijke samenleving. De inbreng van cultuur is essentieel. Het programma The Art of Making Peace gaat – met de inzet van theater, muziek en community art – over het creëren van nieuwe verbindingen.

Het wijkenprogramma van de Vrede van Utrecht benut de kracht van cultuur als voertuig voor sociale cohesie. De methodiek van de Vreedzame Stad stelt niet het vermijden maar het erkennen van conflicten centraal, in de vaste overtuiging dat dat zal bijdragen aan de veerkracht en de vernieuwing van de leefomgeving.

Zo bouwt Utrecht intensief aan structurele netwerken in de wijken van de stad en de regio.

Lokale mensenrechten Utrecht wil de vredeseducatie op school en in de wijk ook koppelen aan het thema van de lokale mensen- en kinderrechten. Er zijn veel raakvlakken.

In 2011 heeft de gemeente een onderzoek gedaan naar de Utrechtse mensenrechtensituatie in het licht van internationale verdragen op gebieden als discriminatie, armoedebestrijding, privacy, vreemdelingenbeleid, mensenhandel en huiselijk geweld. Op vrijwel alle terreinen voldoet het gemeentelijk beleid aan de internationale normen. Maar de stad wil zichzelf een spiegel blijven voorhouden en met andere Europese steden onderzoeken hoe de alledaagse, lokale werkelijkheid steeds opnieuw kan worden getoetst aan de internationale standaarden.

Trust the Future, Create your City 2 Programma

178

Sint Maarten (ca. 316-397) was bisschop van de stad Tours in Frankrijk. Hij was een van de populairste heiligen in de Middeleeuwen en een Europeaan avant la lettre, die het hele continent heeft bereisd. Daaraan herinnert de Sint Maarten Route die door een groot deel van het huidige Europa loopt, van de Balkan tot aan Denemarken. Sint Maarten is onderdeel van het collectieve geheugen van Europa, zijn traditie leeft voort in heel veel landen.

Zijn sterfdag 11 november wordt gevierd in verschillende plaatsen die zijn verenigd in een verband van steden van St. Maarten.

Eigenaar: Muziekhuis UtrechtMargreet Melman Partners: Fort van de Verbeelding – Peter de Boer (mede-eigenaar), Zimihc, cultuurhuis Stefanus en Vorstelijk Complex, Sint Maarten beraad, HKU en HU, Eugene van Erven – Universiteit Utrecht & Community Arts Lab Utrecht, Utrechts Klokkenluiders Gilde, CCE de Saint Martin de Tours (Frankrijk), Propere Fanfare van de Vieze Gasten in Gent (België), AllstarRefugee Band in Praag (Tsjechië), St. James Cavalier, Centre for Creativity in Valletta (Malta), Sound Invention – UK.

179

PROGRAMMALIJN 2

P ayg ound Playground Ontdek On d kd de k kracht a h van cultuur u uu en nk kennis nn

“Empathie is grondstof voor de democratie” Micha de Winter, hoogleraar pedagogie aan de Universiteit Utrecht.

Betrokken bij de Vreedzame School in Utrecht. Bedenker van het breed gedragen Utrecht 2018 programma Your kids and theirs, waarin jongeren zich een voorstelling maken van het stadsleven van hun eigen kinderen en kleinkinderen.

“Zonder grote idealen heeft Europa geen toekomst. Actieve participatie van burgers en dus ook van kinderen is een absolute voorwaarde voor de vitaliteit van onze democratische rechtstaat. Dus moeten we onze jongeren leren dat de samenleving ook van hen is, er is geen democratisch gen dat zorgt dat het vanzelf goed komt.

Kinderen moeten leren zich in andere mensen te verplaatsen. Hoe vaak gaan morele uitsluiting en dehumanisering niet vooraf aan ernstig geweld tegen andersdenkenden? Empathie is een belangrijke grondstof voor de democratie.

Kunstenaars helpen de kinderen hun fantasieën over de toekomst van de stad vorm te geven. Virtueel en in het echt. Basisschoolkinderen en middelbare scholieren, maar ook de studenten van de lerarenopleiding en de universiteit, ze kunnen de toekomstvraag elk vanuit hun eigen perspectief benaderen. Dat maakt onverwachte dwarsverbanden mogelijk, ook binnen Europa. Kinderen schrijven scripties met leeftijdsgenoten in andere steden, ontwerpen samen installaties.

Ze kunnen veel leren van de onderlinge vergelijking en de internationale uitwisseling van hun idealen.”

Sint Maarten is de schutpatroon van de stad Utrecht en beschermheilige van de Domkerk. In zijn naam sluit Utrecht het culturele hoofdstadjaar op 11 november 2018 af met een groot stadsfeest en een muzikale optocht van lichtsculpturen, projecties en lampionnen: een hedendaagse, kunstzinnige variant op de middeleeuwse Sint Maarten fakkeltocht.

Iedereen kan zich aansluiten bij de karavaan van muzikanten en lichtkunstenaars, samen met onze gasten uit andere Sint Maarten landen als België, Frankrijk, Engeland en Malta.

Sint Maarten staat symbool voor de ‘participerende burger’. Een concept dat is ontwikkeld door het Centre Culturel Européen de Saint Martin de Tours, waarmee het Utrechtse Sint Maartenberaad sinds 2010 samenwerkt.

Waar traditioneel de kinderen met lampionnen langs de deuren gaan en om snoep bedelen, symboliseert de optocht in 2018 de samenkomst van mensen met verschillende achtergronden en het delen van kennis, cultuur en waarden. We roepen inwoners van de landen aan de Sint Maartenroute op om mee te doen geïnspireerd door de vraag ‘Aan wie geef jij je mantel? ’

De Zomer van 18 Europees jongerenfestival in Central Park Vliegbasis Soesterberg De Zomer van 18 brengt jongeren uit heel Europa tien dagen bij elkaar voor een ongekend ‘open space’ festival. Een mega-manifestatie met muziek, discussies, competities, street art en gezamenlijke creatieve producties die het beste van Woodstock en Burning Man combineert.

Jongeren creëren zelf het event.

Met hun energie, diversiteit en kleurrijke programmering symboliseren zij Utrecht als ‘Trust Factory’.

Het evenement neemt een lange aanloop en piekt in 2018.

We beginnen in 2014 met het oprichten van een trendteam: een groep jongeren met uitgebreide internationale netwerken die jaarlijkse een start up organiseert met workshops en lezingen.

Ze nodigen – uit alle werelddelen – pioniers uit op het gebied van global issues zoals mensenrechten, migratie, economie en klimaatverandering.

Het festival in 2018 is een speurtocht naar de Europese Droom die jongeren koesteren. In het onderdeel Dream Watching geven zij uiting aan hun ideeën over Europa in exposities, cabaret, debat, live music, film, mode, media, young art en lifestyle.

Jonge, populaire Europeanen worden uitgenodigd het programma te leiden en alle ideeën en dromen met elkaar te verbinden.

De locatie voor het festival is uniek. Central Park Soesterberg is een natuur- en recreatiegebied op een voormalige militaire vliegbasis midden op de Utrechtse Heuvelrug. Een plek met een rijke internationale historie waar de sporen van de Koude Oorlog en de aanwezigheid van de Amerikaanse militairen die er gelegerd waren nog goed te zien zijn. Je kunt er fietsen over de landingsbaan en lange wandelingen maken door het bos.

De ideale condities voor een mega-event vol muziek, theater en kunst in al zijn expressievormen.

Kytopia Karavaan: een muzikaal laboratorium Een van de hoogtepunten van De Zomer van 18 wordt het optreden van Colin Benders, het jonge muzikale genie uit Utrecht.

Die begint halverwege 2017 met zijn muzikantencollectief Kytopia aan een Grand Tour door Europa.

Trekt langs dorpen en steden en zuigt tijdens zijn zwerftocht de rijkdom van het continent in zich op, een muzikaal laboratorium.

Wie wil sluit zich aan bij de Kytopia Karavaan. Aan het eind van deze Europese ontdekkingsreis presenteren de muzikanten van Kytopia zich met hun Europese collega-muzikanten op Soesterberg, tijdens de Zomer van 2018.

Initiatief/eigenaar: De Zomer van 18 is een project door en voor jongeren, geïnitieerd en begeleid door NJR, de Nationale Jeugdraad. NJR is de koepel van landelijke organisaties voor jongeren tussen de 12 en 30 jaar, schoolgaand, studerend en werkend.

Partners: de Utrecht Summer School – de grootste van Europa – van de Universiteit Utrecht, AEGEE- Utrecht, onderdeel van de Europese studentenorganisatie AEGEE.

Your kids and theirs Een kunstzinnige oefening in democratie Kinderen en jongeren uit Europa bouwen in 2018 samen met kunstenaars, architecten en wetenschappers de City of the Next Generation in de Utrechtse Jaarbeurs. Deze grootse kunstmanifestatie is het slotstuk van een meerjarig en internationaal onderwijsproject.

Your kids and theirs is een concept van de pedagoog Micha de Winter, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Scholieren en studenten tussen acht en twintig worden uitgenodigd om over hun schaduw heen te springen en zich de stad van hun kinderen voor te stellen.

Hoe zal die eruit zien?

Het is een speelse en tegelijk serieuze oefening in democratie en gemeenschapszin. Geholpen door kunstenaars en wetenschappers geven jongeren vorm aan hun ideeën en dromen in

teksten, maquettes, filmpjes en tekeningen over hun stad en de generaties die er na hen zullen wonen. De jongeren toetsen hun ideeën aan peergroups, elders in de stad, of elders in Europa.

Met leeftijdsgenoten in andere steden schrijven ze een werkstuk of ontwerpen ze een installatie.

Zo kunnen ze leren van de onderlinge vergelijking en de internationale uitwisseling van hun idealen.

Het project wordt afgesloten met een grote kunstmanifestatie in de Jaarbeurshallen Initiatief/eigenaar: Micha de Winter, Universiteit Utrecht Partners: de gezamenlijke Utrechtse onderwijsinstellingen ‘De Utrechtse Onderwijsagenda’, het Utrechts Centrum voor de Kunsten, studentenorganisaties en diverse scholen in Nederland en in Europa.

oktober 2012

UTRECHT VREEDZAME, VEERKRACHTIGE STAD

De officiële opening van het culturele hoofdstadjaar op 18 januari 2018 staat in het teken van het motto Trust the Future, Create your city. Wij laten Europa het beste zien dat Utrecht te bieden heeft aan muzikale en artistieke verbeelding. Bouwstenen van het evenement zijn: — Een multimediale muzikale manifestatie van internationale allure, geregisseerd en gecomponeerd door internationale kunstenaars als Jacob TV, in samenwerking met de talenten en internationale toppers uit Utrecht.

— Alle kunstvormen en muziekstijlen zijn vertegenwoordigd, van klassiek tot pop, van professioneel tot amateur.

— De opening verbeeldt de verbinding van Utrecht, Nederland en Europa.

Utrecht 2018 is van iedereen. De opening en de afsluiting van het programma worden muzikale en multimediale volksfeesten voor alle generaties.

Dat is onze ambitie.

oktober 2012

Elke dag van het jaar zijn de Utrechtse Musea van de Toekomst geopend.

Met tentoonstellingen over de Toekomst van het Geld, de Toekomst van de Religie, de Toekomst van het Openbaar Vervoer.

Er zijn beeldende kunstmanifestaties op de meest verrassende plekken in de stad.

Op de erfgoedlocaties in onze provincie komen de Europese verhalen opnieuw tot leven in film, games en muziektheater.

Tien internationale festivals geven tien curatoren uit alle delen van de wereld de vrije hand om de Utrechtse podia te programmeren. En natuurlijk zijn er het hele jaar door spectaculaire theatervoorstellingen, concerten, parades en performances op onverwachte locaties door de hele stad en de provincie.

Amersfoort is het tweede podium van de culturele hoofdstad. Er zijn community arts voorstellingen in wijken, buurten en kleine kernen. In de Utrechtse parken organiseren we de Europese kampioenschappen voor brassbands.

Trust the Future, Create your City

Frank Lloyd Wright. Hij komt in contact met De Stijl, een groep van geestverwanten als Theo van Doesburg, Bart van der Leck en schilder Piet Mondriaan.

In 1924 ontwerpt hij zijn eerste gebouw, het Rietveld Schröder Huis aan de Prins Hendriklaan in Utrecht. Een zuiver voorbeeld van alles waar De Stijl voor staat; het lijkt een driedimensionale uitvoering van een Mondriaanschilderij. Het huis staat sinds 2000 op de Unesco Werelderfgoedlijst. De Stijl was zeer internationaal georiënteerd, tegelijkertijd hoort de stroming met zijn strakke en geometrische vormentaal helemaal thuis in de Nederlandse traditie van technische innovatie en social design.

In 1934 ontwerpt Rietveld uit het afvalhout van transportkisten de Kratstoel. Het is een radicaal antwoord op een radicale tijd: de crisis van de jaren dertig.

Zijn meubels waren niet alleen modern van uiterlijk en materiaal, maar ook goedkoop en eenvoudig te produceren.

Centraal staat de Expo Create your City, te bezoeken van april tot oktober 2018, op tien transitielocaties waar de fysieke verandering van de stad het meest voelbaar is. Deze gunt de bezoeker een kunstzinnige blik op de stad van de toekomst. De verschillende locaties zijn ook het podium voor manifestaties, performances en debat.

e voedselcultuur.

APPY

In 2018 is het honderd jaar geleden dat Gerrit Rietveld het prototype van zijn wereldberoemde rood-blauwe stoel ontwierp. De Utrechtse meubelmaker en architect was een prominent lid van de Nederlandse avant-gardegroep De Stijl, een van de grootste artistieke vernieuwingen uit de kunst- en de architectuurgeschiedenis.

Utrecht organiseert een grote manifestatie rondom deze radicale ontwerper en zijn geestverwanten. Zij vormen een bron van inspiratie voor de stad van de volgende generatie.

Vanaf zijn elfde leert Gerrit Rietveld (1888-1964) het vak van meubelmaker in het atelier van zijn vader aan de Poortstraat in Utrecht. In 1911 opent hij zijn eigen werkplaats en begint zijn scholing in de architectuur.

Hij maakt kennis met het werk van vernieuwers als Berlage en

Trust the Future, Create your City 2 Programma

De actualiteit van een radicale ontwerper

Initiatief/eigenaar en curator: curator Ine Gevers, Stichting Niet Normaal.

Ine Gevers is oprichter en artistiek directeur van de Stichting Niet Normaal die als professionele organisatie visuele kunsttentoonstellingen realiseert voor grote publieksgroepen. De laatste tentoonstelling Niet Normaal/ Difference on Display (Amsterdam, 2010) reist nu door Europa en de Verenigde Staten en maakt deel uit van het culturele programma van de Olympische Spelen in London, 2012.

Beoogde partners: onder meer Moderna Galerija Ljubljana, Museum Welt Cultures Frankfurt, Liverpool Biennial, Istanbul Biennial, Centre for Humanities Universiteit Utrecht, BAK Utrecht, Centraal Museum Utrecht.

oktober 2012

De toekomst van Gerrit Rietveld

Programmavoorstellen | Programmalijn 1 Habitat

de kracht tad

Utrecht 2018 in beeld en geluid

oktober 2012

Trust the Future, Create your City

Former West is een langlopend onderzoeks- en tentoonstellingsproject over de toekomst van kunst en politiek, onder regie van het Utrechtse BAK, basis voor actuele kunst.

171

oktober 2012

170

Trust the Future, Create your City In dit bidbook presenteren wij met trots een visioen van het programma dat ons voor ogen staat. De selectie die volgt representeert de variëteit aan artistieke disciplines, onderwerpen en presentatievormen van de projectvoorstellen die zijn ingediend.Het is onze uitnodiging aan een breed publiek uit Nederland en Europa om Utrecht in 2018 te komen bezoeken.

Alle programmavoorstellen hebben de intentie om het centrale begrip ‘Vertrouwen in de toekomst’ tastbaar te maken, te beginnen dichtbij in de wijken en straten van Utrecht. Een overzicht van alle projectvoorstellen is toegevoegd onder 7.3.

Programmavoorstellen | Opening en afsluiting

Een Karavaan van Licht

EAS A AS

fish the water’, dat is ht aan de kunstenaar ook het concept voor

161

activiteiten van het evenement.

Beschrijf elke activiteit en geef informatie over datum en plaats, partners en financiering (optioneel in preselectie fase).

Sint Maarten

EW

de grote publiekstentoonstelling Hacking Habitat. Laat de mensen zien in welke wereld ze leven.

Het hangt in de lucht, volgens curator Ine Gevers. De kunstenaar als geïsoleerd genie heeft zijn beste tijd gehad. Activisme is niet langer een vies woord.

Steeds meer kunstenaars opereren niet meer in hun eentje, maar smeden allianties met buurtbewoners en het publiek.

Ze gaan niet voor het grote geld, maar voor de inhoud.

Ine Gevers: “Hacking Habitat moet een grote sociale sculptuur worden in de geest van Joseph Beuys. Hij is een van de aartsvaders van een groeiende stroom kunstenaars die willen bijdragen aan een betere wereld.”

106

2.2 Noem de belangrijkste

Opening en afsluiting

TINENT

Een kunstzinnige revoegint in de moestuinen eneiland. abitat betrekt kunstealle delen van de het culturele hoofdct in Utrecht. Vertoont ms, beeldende kunst mances uit landen mensenrechten nog een e kwestie zijn. Kunst niet een politiek signaal, als een instrument om n en dreigingen prakte gaan. Door de laten zien in welke leven en hoe ze samen e toekomst kunnen

Leidsche Rijn, stadswijk in wording. Hier wonen straks 90.000 Utrechters.

SHARING

Inmiddels zijn Utrecht en Valletta/Malta veel nauwer met elkaar verbonden geraakt dan alle betrokkenen ooit konden vermoeden. We inspireren elkaar en willen gezamenlijk bijdragen aan het Europa van de 21e eeuw.

oktober 2012

WIJ VA VAN V N

UNIQUE

Trust the Future, Create your City 2 Programma

— St James Cavalier Centre for Creativity en jeugdtheatergroep Het Filiaal trekken samen op rond cultuureducatie.

Het Filiaal presenteert op Malta voorstellingen, zoals tijdens het eerste Ziguzajg Kids & Youth Art Festival 2011, en laat Maltese culturele organisaties kennismaken met zijn methodiek.

— Heritage Malta, Council Paola, de gemeente Utrecht, Stichting Nieuwe Hollandse Waterlinie en ondernemers ontwikkelen strategieën rond de restauratie en herontwikkeling van forten in een meerjarenprogramma van advisering en locatiebezoeken.

— Jonge Utrechtse ondernemers op het gebied van creatieve industrie en design adviseren over het Maltese subsidieprogramma INVEX en treden op als coach voor jonge ondernemers in Malta.

— Valletta 2018 en Utrecht 2018 hebben een intentieverklaring gesloten over samenwerking op het gebied van evaluatie en monitoring van hun respectievelijke Culturele hoofdstadprojecten.

Trust the Future, Create your City

90

oktober 2012

De viering van de Vrede van Utrecht is in thematiek en werkwijze een belangrijke inspiratie voor Utrecht Culturele hoofdstad van Europa in 2018.

Trust the Future, Create your City

Trust the Future, Create your City

Het ontwikkelen van een lokale mensenrechtencultuur hoort onlosmakelijk bij deze drie principes.

Mindmap voor de viering van driehonderd jaar Vrede van Utrecht.

STAD UTRECHT

oktober 2012

Stad en Provincie Utrecht vieren in 2013 het historische feit dat driehonderd jaar eerder, op 11 april 1713, de Vrede van Utrecht werd getekend. Dat verdrag maakte een eind aan de Spaanse Successieoorlog en vestigde een nieuw machtsvenwicht in Europa. De effecten waren ook voelbaar in de Noord- en Zuidamerikaanse koloniën. De vredesregeling was een wereldwijde overeenkomst die de weg plaveide naar verdere Europese samenwerking en conflictbeheersing.

Opeens was Utrecht het diplomatieke middelpunt van Europa. Afgevaardigden uit Frankrijk, Groot-Brittannië, Portugal, Savoye, Brandenburg-Pruisen en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vergaderden anderhalf jaar lang in het stadhuis. Feesten, theatervoorstellingen en uitbundige diners droegen bij aan de goede sfeer die nodig was om de partijen tot elkaar te brengen. Het verdrag heeft de toon gezet voor een traditie van internationale diplomatie. De langdurige periode van vrede na 1713 leidde tot een culturele en maatschappelijke opbloei van Europa.

oktober 2012

houd zz.

DE TO T TOEKOMST EKO K MST KO

Gesticht rond 50 AD als een Romeinse legerplaats aan de grens, de limes, van het Romeinse Rijk.

Programmavoorstellen | Programmalijn 2 Playground

m inds ci

18

UTRECHT

De vierde stad van Nederland met ruim 316.000 inwoners. Groeit naar 400.000 inwoners in 2035. Hoofdstad van de provincie Utrecht, die 1.2 miljoen inwoners telt.

Trust the Future, Create your City 2 Programma

e

zijn

or f naoor

OMARM

oktober 2012

n

nnis ma’s en

49

DE VREDE VAN UTRECHT, 1713

Trust the Future, Create your City

tot en

rig

MAKEN

oktober 2012

UNT

POSITIE

BEPA P LEN KEUZES

oktober 2012

De Domtoren, sinds 1382 een baken in het hart van Nederland.

EEN RUIS

Utrecht groeit. De nieuwe en de oude stad, gescheiden én verbonden door de Leidsche Rijntunnel en het Amsterdam-Rijnkanaal.

HUIS UIS

Trust the Future, Create your City

oktober 2012

Trust the Future, Create your City

ANY

Stad en regio werken mee Co-creatie, eigen initiatief en participatie van burgers: ze zijn stevig verankerd in het culturele leven van onze stad. Vrijwel alles wat nu een gevestigde waarde is – de grote festivals, het gevarieerde popcircuit, de kerkconcerten – is ooit door gepassioneerde Utrechters aan keukentafels en op zolderkamers bedacht en in gang gezet. Netwerken en samenwerken: dat is het devies in deze stad. En dat geldt ook op het niveau van de wijk. Utrecht heeft een stevige traditie op het gebied van amateurkunst, cultuurparticipatie en community art.

Co-creatie vormt een belangrijke pijler onder Utrecht 2018. Meer dan 1500 mensen in stad en regio hebben aan de hand van de drie thema’s meegedacht over het bidbook en dat heeft geresulteerd in ruim 160 programmavoorstellen.

Het programma dat we hier presenteren komt voor 95% uit de koker van Utrechtse kunstenaars, creatieven, culturele en maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen en bedrijven. Dat is cruciaal, Utrecht 2018 kan alleen succesvol zijn als het eigendom is van de mensen die hier wonen en werken.

Duurzame netwerken en knowhow Ondanks alle expertise die de stad al heeft opgebouwd valt er met het project Utrecht 2018 nog veel te winnen.

Zo willen we stimuleren dat de beoogde verbinding tussen de creatieve sector, het onderwijs en het bedrijfsleven in de stad en regio inhoudelijk meer betekenis krijgt. En we zien uit naar de frisse blik en inbreng uit andere delen van Europa.

Utrecht 2018 past dan ook naadloos in de langetermijnstrategie van stad en regio.

Het geeft ruimte aan innovatieve ideeën en versterkt de creatieve infrastructuur, software en hardware. Het bevordert de betrokkenheid van burgers bij de ontwikkeling van hun stad als onderdeel van Europa en prikkelt een bont gezelschap van partners en stakeholders om deelgenoot te worden van dit Europese toekomstverhaal.

COLD

WAR W HOT SPOT

W ZIJ

18

Kosmopolis Uitburo In 2006 raakte Vrede van Utrecht betrokken bij het opzetten van de lokale afdeling van Kosmopolis. De missie van Kosmopolis was om met kunst en cultuur interculturele verbindingen te leggen voor en met de bewoners van Utrecht.

Kosmopolis was een landelijk platform met zusterorganisaties in Den Haag en Rotterdam.

Vanwege de inhoudelijke raakvlakken benaderde de gemeente Stichting Vrede van Utrecht met het verzoek om Kosmopolis aan te haken bij de organisatie.

Aanvankelijk werd er alleen op organisatorisch vlak samengewerkt en was Kosmopolis Utrecht meer verbonden met het landelijke platform en de organisaties in Den Haag en Rotterdam.

Gaandeweg ontstond er ook samenwerking op inhoudelijk vlak omdat de missies van beide organisaties heel duidelijk in elkaars verlengde lagen. Tot en met 2012 heeft Kosmopolis Utrecht een indrukwekkende reeks activiteiten georganiseerd en connecties opgebouwd met een enorme hoeveelheid partners. Ondanks deze sterke resultaten wist Kosmopolis Utrecht de financiĂŤle basis niet te bestendigen. Sinds 1 februari 2013 is Kosmopolis niet langer een fysieke organisatie maar een multimediaal platform.

In 2008 kreeg Stichting Vrede van Utrecht de opdracht om het Uitburo op te zetten. Een dergelijke organisatie ontbrak nog in Utrecht en voor de stad lag het opzetten van een Uitburo in het verlengde van het versterken van de culturele infrastructuur, een van de opdrachten van Vrede van Utrecht.

De Vrede van Utrecht heeft de organisatie van het Uitburo succesvol tot ontwikkeling gebracht maar ook al snel aangegeven dat het beter zou zijn om het Uitburo een aparte plek in de stad te geven. Het Uitburo zou immers beter ingebed kunnen worden in de bestaande culturele omgeving in plaats van deel uit te maken van een tijdelijke stichting. Uiteindelijk is ervoor gekozen om het Uitburo per 1 januari 2010 samen met Culturele Zondagen op te laten gaan in een nieuwe organisatie: Stichting Cultuurpromotie Utrecht.

Utrecht 2018

265

Communicatie van Vrede van Utrecht Het gaat ergens over, maar hoe laat je dat zien?

Utrecht en Nederland op grote schaal laten kennis maken met waar de Vrede van Utrecht voor staat en de vele activiteiten die in aantocht waren was een belangrijke communicatiedoelstelling. Vrede van Utrecht moest meer zijn dan een historische viering: het was niet enkel een cultureel programma, het ‘ging ergens over’.

270

Communicatie van Vrede van Utrecht

Het programma verbond kunst en cultuur met actuele maatschappelijke kwesties. Maar hoe laat je dat zien? Welke middelen zet je in om dat verhaal voor het voetlicht te brengen?

Hoe zorg je vervolgens ook nog eens voor hoge bezoekersaantallen, want dat was natuurlijk een minstens zo belangrijk doel. Het was flink puzzelen om het programma en het verhaal – waar elke partner een stukje van vertelde – als één geheel naar buiten te brengen.

Historische Vrede van Utrecht Het geschiedenisverhaal hebben we op zo veel mogelijk manieren laten zien en verteld: niet alleen met programma’s en tentoonstellingen, maar ook via een animatiefilm van Illuster Producties, het stripboek van de Inktpot De dans van de gezanten, het Vrede van Utrecht Vijfje, stadswandelingen, een reeks boeken – van de historische thriller van Danielle Hermans tot meer wetenschappelijk getinte uitgaven, de hedendaagse varianten van het ontbrekende schilderij van de ondertekening van de Vrede van Utrecht en een keur aan artikelen die het historische verhaal van de Vrede van Utrecht vertelden in kranten en ‘special interest’ bladen als het Historisch Nieuwsblad.

Art of making peace Het belang van materieel en immaterieel erfgoed, hoe ga je met elkaar om als je ruzie hebt, hoe sla je bruggen tussen verschillende groepen in de samenleving, kunst- en cultuurparticipatie, kansen en bedreigingen voor vrede en stabiliteit in Europa, de positie van de krijgsmacht; allemaal actuele en relevante onderwerpen die betekenis toevoegden aan het programma. Het Vrede van Utrechtprogramma was hierdoor sterk onderscheidend in het culturele aanbod. Het was echter geen simpele boodschap om te brengen. De actuele maatschappelijke kwesties die wij met het programma aangesneden hebben, vroegen om een meer journalistieke aanpak.

Het verhaal achter de events via eigen magazines en specials Met Virtù Media hebben we een serie van vier magazines gemaakt. In deze magazines kwamen de makers van projecten en partners zelf aan het woord. Via interviews en achtergrondartikelen vertelden zij het verhaal áchter de projecten. Een vast onderdeel van de magazines was een serie met portretten van ‘bruggenbouwers’ en uiteraard een totaaloverzicht van het programma. De oplage bedroeg 30.000 tot 45.000 exemplaren, afhankelijk van de periode van verschijning en verspreidingsmogelijkheden. Op 21 september 2012 verscheen het eerste magazine, getiteld The art of making peace, met een overzicht van het programma en achtergrondartikelen bij de verschillende onderdelen. In het voorjaar 2013 verscheen Making Peace, met achtergrondartikelen rond de gelijknamige tentoonstelling en andere activiteiten in de eerste periode. In juni 2013 een magazine rond Vrede in de Buurt met aandacht voor alle projecten en verhalen uit stad en regio. En tenslotte het laatste magazine in augustus 2013 rond de thematiek en programmering van Festival De Basis.

Daarnaast hebben we met zowel NRC Handelsblad, AD als Kidsweek speciale bijlages ontwikkeld. Met NRC in maart en augustus, met AD in juni, met Kidsweek in september bij het slot van de programmaperiode. De bijlages waren geen ‘gewone’ programmakranten, de achtergrond van het programma was leidend: er moest een relevant verhaal op de mat komen te liggen. Vandaar dat voor de ontwikkeling van de artikelen en interviews nauw is samengewerkt met de speciaal door beide kranten samengestelde redactieteams.

Communicatie van Vrede van Utrecht

271

Per programmaperiode werd flink uitgepakt via de vlaggenschipprojecten: De Slag om Vrede, Making Peace, Vrede in de Buurt, Community Arts Lab Festival, Cross Culture, Eutopia, VJ op de Dom, Festival De Basis en Sound of Freedom. Voor al deze projecten hebben we een eigen campagne ontwikkeld.

De vlaggenschipprojecten waren erg verschillend van aard en bestemd voor een gedifferentieerd palet aan doelgroepen. Toch is het Dietwee gelukt om een reeks campagnebeelden te maken die duidelijk ‘familie van elkaar’ waren.

De projecten kregen een stevige outdoor campagne, een online en print advertentiecampagne, teasers en aftermovies, flyers, ruimschoots aandacht in bijlages en magazines, programmaboekjes die al naar gelang de aard van het project breed of doelgroepgericht werd uitgezet.

NRC In samenwerking met NRC Customer Media zijn twee speciale bijlages ontwikkeld met als titel The Art of Making Peace. De eerste bijlage verscheen op zaterdag 30 maart, aan de vooravond van de officiële start van de viering; de tweede bijlage op zaterdag 31 augustus, als opmaat naar het slot van de viering. In de eerste bijlage werden verleden, heden en toekomst van de Vrede van Utrecht belicht door de schrijvers Daniëlle Hermans en Manon Uphoff, onderzoekers Renger de Bruijn en Micha de Winter en prominenten als prinses Laurentien, Frans Timmermans, Herman Wijffels, Lousewies van der Laan en Commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif. In de tweede bijlage lag de focus op vrede en de Europese gedachte. Europarlementariër Marietje Schaake, componist Jacob ter Veldhuis en onderzoeker François Matarasso schreven over de grote verschuivingen in de culturele diplomatie. Journalist Pieter Steinz en kunstenaar Filip Berte reflecteerden over Europa; Ivo van Hove, Peter van Uhm en Steven Pinker over de krijgsmacht. De bijlages werden meegestuurd met NRC Weekend (oplage 300.000 exemplaren met een totaal bereik van ruim 800.000 lezers). Daarnaast zijn er 30.000 exemplaren extra gedrukt voor verspreiding in en om Utrecht, bij de diverse activiteiten en via partner-organisaties. Er zijn speciale lezersaanbiedingen samengesteld in samenwerking met NRC lezersmarkt en een serie advertenties rond de vlaggenschipprojecten uit het programma.

274 Communicatie van Vrede van Utrecht

AD Ook in samenwerking met AD Nieuwsmedia is een bijlage gemaakt die vlak voor het wijkenweekeinde, op donderdag 20 juni, verspreid is. De krant ging mee in AD Amersfoortse Courant, AD Utrechts Nieuwsblad en AD Groene Hart en had een totaal bereik van 340.000 lezers. In de bijlage lag de focus op de programmering van dat moment: de programma’s in de wijken en programmering in de regio. Daarnaast hebben we in samenwerking met het AD een agenda samengesteld met highlights uit het programma, die maandelijks gepubliceerd werd.

Kidsweek Met Kidsweek is een bijlage gemaakt voor de laatste programmaperiode. In de bijlage was aandacht voor de geschiedenis van vliegbasis Soesterberg, voor de beeldende kunst en de programmering. De redactie van Kidsweek vertaalde de thematiek van De Basis moeiteloos door kinderen aan het woord te laten over vrede en hoe het is om een uitgezonden militair als vader te hebben, DUIC Met De Utrechtse Internet Courant is gedurende een half jaar een vaste samenwerking aangegaan. Op het DUIC platform was van april t/m september een speciale Vrede van Utrecht-omgeving gecreëerd waar een overzicht te vinden was van alle gemaakte items. Bij alle hoogtepunten van het programma waren de reporters van DUIC aanwezig voor een sfeerverslag met korte interviews met makers en publiek. Voor DUIC was het een nieuwe manier van werken.

NOS en RTV Utrecht Met NOS zijn we ruim van tevoren om de tafel gaan zitten om te kijken wat we bij de aanvang van de viering konden doen. Resultaat was een semi-live uitzending op 11 april met vooraf opgenomen interviews en live het concert, het aansteken van de Dom door koningin Beatrix en natuurlijk de ontroerende balkonscène met het “Bea-bedankt” moment. Met RTV Utrecht was afgesproken om bij aanvang in een themaweek via alle outlets aandacht te besteden aan de Vrede van Utrecht. Daarnaast zond RTV Utrecht zowel het openingsspektakel op het dak van de A2-tunnel als het slotspektakel op vliegbasis Soesterberg live uit.

Free publicity Vrede van Utrecht heeft in tal van week- en maandbladen en alle landelijke en regionale dagbladen met name kwalitatief hoogwaardige exposure gehad: van voorpagina tot achtergrondartikel tot column tot ingezonden brief tot nieuwsitem. De mediabewerking was gecentreerd rond de hoogtepunten uit het programma. De totale advertentiewaarde van alleen de printmedia komt uiteindelijk neer op 9,7 miljoen euro.

Delen, delen en nog eens delen De online strategie bestond uit delen, delen en nog eens delen. Een maximale virale verspreiding van content via de app, website, Facebook, Twitter, Google+, Youtube, Vimeo, Flickr en e-mailnieuwsbrieven. De online kanalen waren vanzelfsprekend een centrale website, een app, een Facebookpagina en een Twitterpagina waarop uitvoerig redactie werd gepleegd. Belangrijk onderdeel van onze online redactie was het reageren op bezoekers.

We hebben er veel energie in gestoken om zo veel mogelijk te luisteren en reageren op alle comments.

De website en app die Frismedia voor ons ontwikkeld had voldeed aan de eisen die er anno 2013 aan een evenementenwebsite en -app gesteld worden. De site was tweetalig: relevante hoogtepunten, events en informatie werd ook op de Engelse site aangeboden.

Daarnaast werd er volop gebruik gemaakt van YouTube, zowel in redactionele als in de promotionele zin. Voor een aantal hoogtepunten zijn teasers en aftermovies ingezet via Youtube en Vimeo. De foto’s van events werden hoofdzakelijk op Flickr geplaatst. Beiden werden via Facebook, Twitter en de website verspreid.

Het door bezoekers gegenereerde beeld, dat door het platform verzameld werd, vormde een rijke aanvulling op al onze eigen content.

Rondom de events werden online activatie en acties ingezet. Online adverteren tenslotte was een ander belangrijk onderdeel: woord-, beeld- en video-advertenties via Google Adwords en Facebook Ads. Op basis van interesse, demografie en geografie werd bepaald waar, wanneer en bij wie online advertenties terecht moesten komen om zo een maximaal effect te kunnen sorteren.

Communicatie van Vrede van Utrecht

275

Resultaten e-nieuwsbrieven 2013 Vanaf april zijn er twee e-nieuwsbrieven per maand verstuurd naar een bestand van 10.064 abonnees. De nieuwsbrief had een leespercentage van gemiddeld 35%.

App De app werd gelanceerd op 21 maart 2013; tot en met 25 september waren er in totaal 4.871 app-gebruikers.

Twitter 2010: 1212 2011: 2387 2012: 3915 2013: 6.124 volgers (op 25 september 2013) Facebook 2010: 127 2011: 1050 2012: 3165 2013: 7.014 likes (op 25 september 2013) Website Periode 1 jan t/m 22 sep 2013 bezoeken: 398.256 unieke bezoekers: 271.999 drukste dag: 13 april 2013 aantal bezoekers op die dag: 23.165

276 Communicatie van Vrede van Utrecht

Clustering programmering In 2013 vond de programmering plaats tussen 11 april en 21 september, geconcentreerd in 3 periodes: 11 april t/m 5 mei, 21 juni t/m 14 juli, 30 augustus t/m 21 september. Elke periode had een duidelijke kop en staart. In elke periode zat een ‘vlaggenschipproject’ dat de potentie had om nationaal aandacht te trekken. De clustering van het programma in blokken bood de mogelijkheid om geconcentreerd te communiceren, op een manier die meer kosteneffectief was dan wanneer het hele jaar door gecommuniceerd moest worden over grotere en minder grote events. We konden op deze manier meer aandacht voor het programma genereren en de rijkdom van het programma beter laten zien. In de clusters moesten programmaonderdelen aan een aantal randvoorwaarden voldoen. Zo moest de thematiek van Vrede van Utrecht aanwezig zijn in de afzonderlijke programmaonderdelen.

De beste samenwerkingspartners voor doelmarkt en project waren bij elkaar gebracht, de zogenaamde ideale PMPC’s (product-marktpartner-combinaties). Elk cluster bevatte programmering uit diverse kunstdisciplines en op diverse locaties: stad, wijk, regio, erfgoed.

In elk cluster was ruimte voor programmering met een internationale dimensie. High, low en mainstream programmering was in balans en er was programmering voor een gedifferentieerd palet aan doelgroepen.

Elkaar versterken De keuze van de stichting voor een werkwijze van co-creatie had consequenties voor de zichtbaarheid van de Vrede van Utrecht, juist omdat alle partners een stukje van het verhaal vertelden en hun event in de eigen etalage zetten. Tegelijkertijd maakte het maatwerk mogelijk: op specifieke doelmarkten toegesneden projecten in samenwerking met specifieke partners. Door samen te werken in communicatie genereerden we bovendien een breder publieksbereik.

Partners waren zelf het beste in staat tot een goede communicatie van hun eigen events en het bereiken van hun eigen publieksgroep.

Zij presenteerden hun events in de eigen huisstijl/communicatiestijl, voorzien van onze 300 jaar Vrede van Utrecht-tag. In overleg met de partner werd gekeken hoe Vrede van Utrecht aanvullend kon communiceren en zichtbaar kon zijn op de locatie of tijdens het event.

Vrede van Utrecht bood partners een communicatieplatform voor hun programma’s en projecten. In de advertentiecampagnes, magazines en bijlages, op de website en in de app, via social media werden projecten ingedeeld afhankelijk van de potentie: bezoekvolume, PR-waarde, toeristische potentie en doelgroepen.

Branding en friending We hebben hard gewerkt aan branding en friending: een goede zichtbaarheid van Vrede van Utrecht en een intensivering in het contact met het publiek. Een herkenbare en opvallende huisstijl; een heldere branding van alle communicatiemiddelen, podia en locaties; trailers, aftermovies en videocontent; advertentiecampagnes, outdoor campagnes en content op onze site.

Vanaf maart begon de stad langzaam te kleuren naar Vrede van Utrecht: met de advertentiecampagne ‘Utrecht viert vrede’ (outdoor, online en print), met de vaantjes-slingers in de stad, via de locatiemarketing bij de musea, gemeentelijke kantoren en Toerisme Utrecht en de plaatsing van het grote sabelhart op de Stadhuisbrug. Om bewoners extra te enthousiasmeren en informeren dat 2013 een bijzonder jaar was, met naast Vrede van Utrecht ook de EYOF, Utrecht Nationale Bevrijdingsstad en Roze Zaterdag, is in Utrecht aan alle inwoners een uitnodiging gestuurd, ondertekend door de burgemeester.

Drie jaar lang hebben we merkactivatie ingezet op festivals en evenementen om ons publieksnetwerk uit te breiden en mensen warm te maken voor de viering. Pass The Peace, de Eternal Hug en de Vaantjesfabriek waren succesvolle activiteiten waar veel mensen aan hebben meegedaan. Ze leiden tot significant meer traffic naar de Vrede van Utrechtwebsite, Facebook, Vimeo en YouTube. Ze hebben voor een goede online aftersales gezorgd na events.

De activaties zijn in samenwerking met Wink, Dietwee en Vers Vermaak ontwikkeld.

Communicatie van Vrede van Utrecht

277

Pass the Peace Vijf mensen op de foto met grote oranje PEACE-letters. De foto was dezelfde dag nog te downloaden op de Facebookpagina van Vrede van Utrecht. Door het taggen van je vrienden kon je online de vrede doorgeven.

Op allerlei events en festivals was het activatieteam met de letters aanwezig, waar mogelijk onder begeleiding van inspiratiesong ‘Pass the peas’ van James Brown.

Eternal hug en Kunst en Vliegwerk Twee of meer mensen in een omhelzing op de foto. Deze foto werd in 360 graden, door 50 camera’s tegelijk gemaakt en vervolgens geanimeerd in een filmpje, zodat je jezelf van alle kanten kon bewonderen. Na het event kreeg je je ‘hug’ toegestuurd via e-mail en kon je je filmpje terugzien op onze site en delen met je vrienden. In de loop van de tijd werden er steeds meer leuke attracties bij verzonnen: lichtgraffiti, bloemen en bellenblaas zorgden voor nog leukere filmpjes. Voor het Uitfeest in september 2013 is de Hug omgebouwd tot trampoline met eromheen een panoramafoto van Vliegbasis Soesterberg onder het motto ‘Kunst en Vliegwerk’. De Hug was in alle variaties onverminderd populair op de festivals en events waar we aanwezig waren, er zijn in totaal 3.261 filmpjes gemaakt.

278 Communicatie van Vrede van Utrecht

De Vaantjesfabriek Als het feest is, hang je slingers op. En zou het niet leuk zijn als de slingers die wij in 2013 ophangen zijn gemaakt door Utrechters zelf?

Het idee voor de ‘user generated citydressing’ was geboren. Op festivals en evenementen hebben we de Vaantjesfabriek neergezet: een fabriekshal met werkbanken, prikklok en arbeidsvitaminen. De vaantjes gaven we de vorm van een schild (net als ons logo) en om het een en ander visueel in goede banen te leiden zijn er sjablonen gemaakt van de visuals uit de Vrede van Utrecht huisstijl en spuitbussen met verf ingekocht in de kleuren van de huisstijl.

Na het festivalseizoen is er een online variant gemaakt om de vaantjesproductie op gang te houden. In maart 2013 werden de vaantjes opgehangen op alle plekken in Utrecht waar kabels hingen. Aan de slingers hingen uiteindelijk 5000 vaantjes.

Van ‘unsung’ naar ‘must visit’ Utrecht, door Lonely Planet in 2010 gekwalificeerd als ‘unsung city’, is hard bezig om op de ‘must visit’-lijst terecht te komen. Niet alleen de stad, maar ook de prachtige ‘tuin’ eromheen heeft toeristische potentie. In Utrecht is een aantal organisaties actief bezig met de marketing van Utrecht. Vrede van Utrecht heeft strategisch samengewerkt met al deze organisaties. Utrecht is inmiddels met een efficiencyslag bezig om promotie, informatie, onderzoek en dienstverlening over Utrecht steeds meer als geïntegreerde activiteit uit te voeren.

Met Stichting Cultuurpromotie Utrecht hebben we samengewerkt in de organisatie van een aantal Culturele Zondagen. Daarnaast konden wij optimaal gebruik maken van de faciliteiten van het Utrechts Uitburo en de advertentiemogelijkheden in de communicatiemiddelen van Culturele Zondagen.

Stichting Utrechts Museumkwartier zorgde met de overkoepelende campagne ‘Wélke vrede?’ voor de promotie van de Utrechtse Musea.

De communicatie van Vrede van Utrecht werkte aanvullend. Er is constant aandacht geweest voor het museale programma, in het verkrijgen van free publicity, het regelen van specials en acties in bladen zoals Quest Historie, het Historisch Nieuwsblad, het relatiemagazine SPOOR, en door in alle Vrede van Utrecht middelen het museale programma mee te nemen, van NRC-bijlage tot magazines, van website tot social media, van spiekpen tot corporate advertentie.

Om ook vanuit communicatie een goede bijdrage te kunnen leveren aan de internationaliseringsdoelstelling en om de mogelijkheden van het Vrede van Utrecht-programma op waarde te kunnen schatten, hebben we gekeken naar twee succesvolle voorbeelden: Holland Art Cities en Rembrandt 400.

Kritische factoren voor het succes van de communicatiecampagnes voor deze evenementen waren: budget en kwaliteit en toegankelijkheid van de programmering.

De communicatiecampagnes van Holland Art Cities en Rembrandt 400 hadden een budget van 1,7 tot 2 miljoen euro dat exclusief bestemd was voor internationaal georiënteerde campagnes. De evenementen kenden een internationale topprogrammering en relatief veel partners die al meerdere jaren actief waren in het buitenland en over een groot internationaal netwerk beschikten. De toegankelijkheid van de evenementen was groot: gedurende het hele jaar waren continu twee tot drie activiteiten te bezoeken met een capaciteit van tenminste 50.000 bezoekers en een looptijd van 2 tot 3 maanden. Dit is wat internationale touroperators nodig hebben om rendabel te kunnen opereren. Ook voor ‘joint promotion’ partners als het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen zijn deze aspecten belangrijk.

Vergeleken met deze campagnes was de basis voor internationale marktbewerking en internationale partnerships voor Vrede van Utrecht smal. Het programma miste de grote blikvangers die lang genoeg beschikbaar waren om bruikbaar te zijn voor grote toeristische partijen. Om geheel op eigen kracht een internationale campagne te kunnen voeren, had de stichting een onevenredig groot deel van het communicatiebudget moeten aanwenden. Daarom hebben wij, in overleg met de opdrachtgevers en Toerisme Utrecht, ervoor gekozen om ons voornamelijk te richten op het verkrijgen van buitenlandse media-aandacht.

Toerisme Utrecht heeft de Vrede van Utrecht optimaal benut in de internationale persbenadering door de organisatie van een aantal persontvangsten waar Vrede van Utrecht onderwerp was en door het Vrede van Utrechtprogramma onder de aandacht te brengen op verschillende beurzen. Daarnaast heeft Toerisme Utrecht ruimhartig alle beschikbare middelen ingezet.

Communicatie van Vrede van Utrecht

279

Een van de meest gezichtsbepalende uitingen van de Vrede van Utrecht is de door Dietwee in 2005 ontworpen identiteit. Schildvormige wapens met eigentijdse en historische symbolen verbonden het verleden (1713) met het heden (2013). De diversiteit aan illustraties bood ruimte voor de veelheid aan activiteiten die het programma kenmerkte en gaf tevens beeld aan de identiteit van de Vrede van Utrecht: vrede en cultuur.

Na verloop van tijd heeft de grote diversiteit aan iconen zich gefocust op het schild waarin twee degens kruisen in de vorm van een hart. Deze illustratie is tijdens het feestjaar als centraal logo ingezet. Daarmee stond het symbool voor de Vrede van Utrecht 2013.

De visuele identiteit van de Vrede van Utrecht is in 2006 beloond met een Zilveren Lamp van de Art Directors Club Nederland (ACDN). In hetzelfde jaar won Dietwee tevens de Nederlandse Designprijs (Dutch Design Award) in de categorie Huisstijlen.

Gerlach Cerfontaine voorzitter bestuur Stichting Vrede van Utrecht

“De kracht van de triple helix” “Ik geloof heel sterk in de rol van cultuur bij de economische ontwikkeling van een regio.

Daarom ben ik destijds gevraagd als bestuursvoorzitter van de Vrede van Utrecht.

Het traject was lang en niet altijd eenvoudig.

Het thema was ingewikkeld en moest diep uitgegraven worden. Er moest een breed publiek bereikt worden maar tegelijk moest de focus helder blijven. Het programma moest zowel de stad als de provincie bedienen. Ook de keuze voor co-creatie was niet de makkelijkste weg.

Achteraf zou ik sommige dingen ook anders hebben gedaan, zoals de looptijd inkorten en meer focus erin brengen.

Maar desondanks of misschien wel dankzij dat alles heeft de stichting Utrecht op de kaart gezet. De regio scoort internationaal goed in rankings op het gebied van kennis en cultuur.

Nationaal zorgt diezelfde combinatie van kennis en cultuur voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven en een hoge notering op de lijst van fijnste woonsteden.

284 Communicatie van Vrede van Utrecht

Daaraan heeft de Vrede van Utrecht beslist een bijdrage geleverd. Niet alleen door het versterken van de cultuur in de stad maar ook door de samenwerking tussen partijen in de stad te bevorderen. Utrecht had namelijk geen traditie in co-creatie en is niet een stad die makkelijk samenwerkt. Ik heb veel regio’s bestudeerd en de meeste succesvolle zijn de regio’s die het beste samenwerken binnen de zogenaamde triple helix: bedrijfsleven, kennisinstellingen en publieke omgeving. Als die drie partijen hun krachten bundelen, ontstaan er heel mooie dingen. Dat hebben we bij de Vrede van Utrecht gezien.”

s e R

e n n o C

t r a t s ns

o i t ec

Dank Het Vrede van Utrecht-jaar had natuurlijk nooit kunnen plaatsvinden zonder de inspiratie en inzet van kunstenaars, artiesten en wetenschappers uit Utrecht, Nederland en ver daarbuiten. Wij noemen hen met naam en toenaam in de programmaoverzichten in dit verslag.

Ook heel veel dank aan alle fondsen, supporters, partner-organisaties en bedrijven die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van het Vrede van Utrechtprogramma. We hebben ons best gedaan al onze partners in 2013 hieronder te vermelden. Mochten we onverhoopt iemand vergeten zijn, dan hiervoor bij voorbaat onze welgemeende excuses.

Vrede van Utrecht heeft samengewerkt met 250 vrijwilligers. Daarnaast hebben ook partnerorganisaties honderden vrijwilligers op de been gebracht. Via deze weg willen we alle vrijwilligers heel hartelijk danken voor hun tomeloze inzet.

292

Dank

Fondsen 2013

Council Vrede van Utrecht

Partners 2013 cultuur

Supporters 2013 Conclusion MediQ Leidsche Rijn Utrecht Heineken Berenschot

Met dank aan Ampco/Flashlight BeamSystems Dietwee Explorama Frismedia

5e Kwartier AAMU Museum voor hedendaagse Aboriginal kunst ACCU Fanfare Academie Galerie Amersfoortse Kunsthal KADE Architectuurcentrum Aorta Architectenbureau Sluijmer en Van Leeuwen Artibus Artingeneering Atelier Waterwerken Ateliers De Wijde Doelen Autobahn BAK basis voor actuele kunst Bevrijdingsfestival Utrecht Bibliotheek Utrecht Bon Ton Born Digital BuitenBuurtbios Café Theater Festival Caja Lúdica (Guatemala) Cal XL Camerata Trajectina Campo Carthago Consort Casco CBKU Circus Diedom City2cities Centraal Museum Concertzender Create Extreme Cult Dealer Enzo Cultuur 19 Cultuurhuis Kanaleneiland Cultuur in Oost Culture Connection Cultureel Netwerk de Ster Culturele Karavaan DAH theatre (Servië) Daklava Dance Factory Dansschool Het Klooster deBeschaving deBuren (België) de Inktpot DE REST De Utrechtse Spelen De Vorlesebühne De Dansers Domein 11 Domstad Jong Orkest Domtoren DOX drsFilm Dutch Culture Eiland8 Ekko

Dank 293

Eutopia Institute (België) Expodium Fanfare 11-11 Fanfare van het vuur Fanfarecorps der Genie FASadE – Forum voor Architectuur en Stedenbouw aan de Eem Female Economy Fort aan de Klop Fort van de Verbeelding FOTODOK Gabriel Events Gaudeamus Muziekweek GeldMuseum Groot Omroepkoor Habek Harmonie Orkest Vleuten Het Filiaal Het Huis Het Utrechts Archief Het Utrechts Kamerkoor Het Wilde Westen HIK ontwerpers Historische Vereniging Vleuten-De Meern Holland Animation Film Festival Holland Opera Imaginaction (VS/Spanje/Noord-Ierland) Impakt Inishowen Gospel Choir (Noord-Ierland) In Overvecht Institut Néerlandais (Frankrijk) Instituto Cervantes International Franz Liszt Piano Competition Insight Share (Engeland) JA iNdus JanIsDeMan Jeugdtheaterschool De Masquerade Jongeren Cultuurhuis Kanaleneiland Kaascous Kaasschaafcollectief Kapitaal Kasteel Amerongen Kerken Kijken Utrecht Klokkenspel Vereniging Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso Kopi Susu Kunstlicht op Straat Kunstliefde Kunstuitleen Utrecht Kunstkasteel Zuilen KuuB Kytopia community Latin American Film Festival Legermuseum Lievelings Light Up Lombok bij de Kop Louis Hartlooper Complex Lumineus Lunetten Ma-Ke

294

Dank

Mahatat Collective (Egypte) Mashirika Creative and Performing Arts Group (Rwanda) Metaal Kathedraal Metropole Orkest MET-X (België) Midzomergracht Festival Militaire Luchtvaart Museum Mo’Move Mondriaanhuis Movies that Matter Museum Catharijneconvent Museum Flehite Museum Speelklok Museum Zuilen Muziekcentrum Vredenburg Muziekcentrum voor de Omroep Muziekhuis Utrecht MuziekRoute Muziekvereniging De Bazuin Nationaal Militair Museum Nederlandse Bachvereniging Nederlands Blazers Ensemble Nederlands Film Festival Nederlands Philharmonisch Orkest New Dutch Connections Nieuwbouw Travel Group Opera Viva Orchestre Partout Organisatie Oude Muziek Parnassos Paltzfestival Soest Per Expressie PodiumWerkPlaats Pollination Radio Filharmonisch Orkest Radio Kamer Filharmonie ROOTS & ROUTES Rosa Ensemble Rotslab Schrijven in Utrecht Set producties Sint Eloyen Gasthuis Skor Slot Zeist Sonnenborgh – museum & sterrenwacht Spoorwegmuseum SPRING performing arts festival Soestvrijstaal Staatslieden Art Community Stadserf Rood | Noot Stadsschouwburg Utrecht Stichting 100% Heuvelrug Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk Stichting Formaat Stichting Historische Spelen Woerden Stichting Kerkennacht Nederland Stichting Kunst in het Stationsgebied Stichting La Vie sur Terre Stichting Maanzaad Stichting Nieuwe Helden

Stichting Open Monumentendag Stichting Rotsoord Stichting Spring in het Park Stichting Storm Projecten Stichting Tafelboom Stichting Theaterstraat Stichting Todo Stichting tot instandhouding en restauratie Oudaen Stichting Utrechts Museumkwartier STRAAT dansers Studium Generale Stut Theater TG Sonja The Playhouse Theatre (Schotland) Theater Na de Dam Theater Kikker Theater De Lieve Vrouw Theater Maatwerk Theatergroep Jura Theatre of Witness (Noord-Ierland) Theatre Without Borders The Henry Girls (Ierland) Tinker Imagineers Tivoli Toneelgroep Monter Toonkunstkoor Utrecht Universiteitsmuseum Ubuntu Jazz Project Upact Uranus Cultuurlab Usine Utrecht Manifest Utrecht String Quartet Utrechts Klokkenluiders Gilde Utrechts Studenten Concert Van en Voor Jongeren Via Vinex Vechtclub XL Vers Vermaak Vertelacademie Vredesmuseum Volksbuurtmuseum Vrijheidsfestival IJsselstein Waterlinie Festival Wink Xchanging Playgrounds IJZERsterk Yuyachkani (Peru) Zeemanskoor Bravour Z25 ZEST Theater ZIMIHC Huis voor Amateurkunst Zina Platform ZON Festival Zijdebalen Theater

maatschappelijk / natuur & milieu / sport &Maes AHRDO Afghan Human Rights and Democracy Organization Amnesty International AV Phoenix AxionContinu AZC Utrecht Bewonersinitiatief De Klanksteen Boulderhal Sterk Carnegie Foundation Charter for Compassion (Engeland) Click F1 Combatabts for Peace (Israël/Palestina) Confetti dell’Arte Critical Mass Cumulus Welzijn De Alchemist De Stadsbrug De Vreedzame School De Vreedzame Wijk De Wilg Diakonessenhuis Dierenweide Nieuw Rotsoord Doe Mee Centrum Einstein Doenja Dienstverlening Domkerk Utrecht Economic Board Utrecht Emmaus EYOF Eyup Sultan Moskee FC Utrecht Forum Freedom from Torture Front404 GG&GD GVU IKV Pax Christi Impunity Watch Indigo Insan multiculturele studentenvereniging International Peace Bureau (Zwitserland) Kinder- en Jongerenrechtswinkel Leidsche Rijn Connectie MasterPeace Mira Media Mitros Mozeshuis Nationaal Comité 4 en 5 mei Nederlandse Skatebord Federatie NUtrecht Oud-Katholieke Kerk Nederland Overvecht Gezond Parels van Overvecht Peace Brigades International Plein 11 Portes Projectbureau Nieuwe Hollandse Waterlinie Raad van Kerken Redondo

Scouting Vliegende Pijl 19 Seniorencomplex Kruisstraat Soesterberg Wolfhounds Solgu SSH Stichting Roze Zaterdag 2013 Stichting Skatepark Utrecht Swellengrebel verpleeghuis Taekrosa Tori Oso Upact UKV De Halter ULU-moskee Utrechts Comité 4 mei-Herdenking Utrechts Landschap Veteraneninstituut Vrijwilligerscentrale Utrecht Wijkplaats Zonta Utrecht

media / toerisme 3voor12 Utrecht AD Bart Maalderink Productions Cultureel Persbureau De Dodo De Vrijer van Dongen de zoele haven DUIC DutchUncle.tv FunX EPP public relations Engage TV Illuster Productions Kidsweek Lombox NBTC NOS NRC Media NTR Overalinutrecht Persgroep Advertising RTV Utrecht Radio 4 Stichting Cultuurpromotie Utrecht (Culturele Zondagen/Uitburo) Urbi et Orbi Toerisme Utrecht U in de Wijk Virtù Media

onderwijs, wetenschap & (kunst)educatie Alle scholen (basisonderwijs en voortgezet onderwijs) die meededen aan Vrede van Utrecht op School Centre for the Humanities (UU) Faculteit REBO (UU) Geschiedenis van internationale betrekkingen (UU) Hogeschool Utrecht Hogeschool voor de Kunsten Utrecht Kathedrale Koorschool Utrecht Kranenburg praktijkonderwijs Kunst Centraal Landschap Erfgoed Utrecht Lectoraat Kwartiermaken (HU) ROC Midden-Nederland Utrechts Centrum voor de Kunsten Saxion Hogeschool Scholen in de Kunst Stichting Vredeseducatie Studium Generale (UU) The Why Factory (TU Delft/MVRDV) Universiteit Utrecht University of San Francisco (Verenigde Staten) University of Manchester (Engeland) Werkgroep 18e eeuw Willem Pompe Instituut (UU) X 11

overheid Gemeente Amersfoort Gemeente Bunnik Gemeente De Bilt Gemeente De Ronde Venen Gemeente Utrechtse Heuvelrug Gemeente Soest Gemeente Stichtse Vecht Gemeente Utrecht Gemeente Veenendaal Gemeente Woerden Gemeente Zeist Koninklijke Landmacht Ministerie van Defensie Politie Midden Nederland Provincie Utrecht Rechtbank Midden-Nederland Rijkswaterstaat Staatsbosbeheer Vliegbasis Soesterberg Wijkbureaus gemeente Utrecht

Dank 295

mkb / horeca / bedrijf A.D. Bruna uitgeverij Coffeemania Colour Kitchen dB’s De Leckere Gaarkeuken De Krappe Hap Grand Hotel Karel V ING LaLotta Cantina Lefebvre Mobach MobileWe Ondernemers Biltstraat Ondernemers ‘De Trip’ Ondernemers bedrijventerrein Cartesius Ondernemers bedrijventerrein Soestdijkse Grachten De Pastoe Fabriek Punte Juweliers Resto VanHarte Socialijs

Prijzenoorlog – deelnemende winkels ’t Ambacht, Voorstraat 60 Abbas tapijten, Nachtegaalstraat 59 Ad Hosman, Nachtegaalstraat 71 Audiozaal, Nachtegaalstraat 72 Bang en Olufsen ter Horst, Twijnstraat 42-44 Beauty Home Ella, Voorstraat 43 Bitter, Choorstraat 16 Bitter, Choorstraat 32 Bijenkorf, Sint Jacobstraat 1 Bloemisterij De Korenschoof, Twijnstraat 50 Blokker, Nachtegaalstraat 55 Boekhandel Libris, Servetstraat 3 Bruna, Nachtegaalstraat 83 Carre d’artistes, Zadelstraat 25 Centes modes, Voorstraat 26 De Bakkerswinkel, Wittevrouwenstraat 2 De Dock Edelsmederij, Nachtegaalstraat 27 De gouden schaar, Wittevrouwenstraat 38 De Levensgenieter, Twijnstraat 21 De Slegte, Oudegracht 121 De sleutelkoning, Wittevrouwenstraat 20 DEUN Hairstyling, Voorstraat 20 De Utrechtse Kinderboekenwinkel, Ganzenmarkt 10 Delete, Burg. Reigerstraat 21-23 Dr. Adams, Steenweg 28 Eurocult Lito Reizen, Wittevrouwenstraat 36 Eye Wish, Nachtegaalstraat 49A Fa. Carol Cox, Oudegracht 380 Fietswinkel Laag Catherijne, Nachtegaalstraat 1 Fotowereld, Nachtegaalstraat 47A

296 Dank

Funky Flowers, Voorstraat 52 Giensch Collection, Voorstraat 31 Graphotech Copy Center, Wittevrouwenstraat 26 Hi-Fi Klubben, Mariastraat 32 Hoedenzaak Jos van Dijck, Bakkerstraat 12-14 Installatiebedrijf J. Bolwindt BV, Twijnstraat 25 Juwelier Punte, Choorstraat 34-36 Kapsalon de Haarhoek, Voorstraat 37 Kapitaal Utrecht, Plompetorengracht 4 Kinderwoonwinkel Babalade, Oudegracht 223 Klarenbeek, Burg. Reigerstraat 14-18 Klijs & Boon, Voorstraat 44 Koko, Bakkerstraat 5 Kunst/Werk lijsten, Wittenvrouwenstraat 34 La Palmerie Fashion, Schoutenstraat 14 Label Lidwien, Twijnstraat 45 Langerak, Burg. Reigerstraat 41 Literaire Boekhandel Lijnmarkt, Lijnmarkt 17 Losjes Haar, Twijnstraat 73 Mado, Burg. Reigerstraat 15 Magic Mind, Voorstraat 32 Matson, Nachtegaalstraat 9 Mevrouw PAK, Twijnstraat 47 Mobach, Choorstraat 3 Mooi en Belle – wonen en bijzaken, Twijnstraat 37 Museum Speelklok, Steenweg 6 Nachtleven, Voorstraat 9-9A Naomi Cosmetics, Voorstraat 55 Notorious Clothing, Voorstraat 41 Olijvenplaza, Voorstraat 75A Ontdekking, Voorstraat 110 OverDeVloer, Voorstraat 51 OQ Fashion, Nachtegaalstraat 81 Pappas, Voorstraat 106 Plato, Voorstraat 35 Printerette, Voorstraat 39 Puha, Voorstraat 48-50 Pulles Schoenen, Nachtegaalstraat 5-7 Ricken’s Naai-modecentrum, Voorstraat 24 Schoenmakerij & sleutelservice Twijntje, Twijnstraat 11 Selexyz Broese, Stadhuisbrug 5 Shirtdrukken.nl, Voorstraat 86 Sirado, Achter Clarenburg 17 Stripwinkel Blunder, Oudegracht 203 Stripboekwinkel Piet Snot, Vismarkt 3 Sussies, Voorstraat 48 The Graduates, Voorstraat 15 The Village, Voorstraat 46 Torba Villa, Nachtegaalstraat 73 Toupies, Twijnstraat 26 Vakman Verf en Wand, Burg.

Reigerstraat 60 Van Dalen, Choorstraat 11 Van Dalen, Oudegracht 123

Van der Meijden spellen, Nachtegaalstraat 41 Van der Wal’s Rijwielpalies, Twijnstraat 18 Verfhuis de vakman, Burg. Reigerstraat 60 Vogelparadijs, Nachtegaalstraat 6 W&G designs en styling, Zadelstraat 24 Winesong lijstenmakerij, Nachtegaalstraat 64 Xango Music, Zadelstraat 14

Prijzenoorlog – deelnemende horecagelegenheden Bakker Roel, Burg. Reigerstraat 13 Bakkerij Stellaard, Twijnstraat 53 Bert’s Bierhuis, Twijnstraat 41 Bigoli, Schoutenstraat 7 Bresson, Oudegracht 214 Broodnodig, Burg. Reigerstraat 9C

By The Grape, Burg. Reigerstraat 24A Coffee and Crumbs, Burg. Reigerstraat 31 De Zindering (Stadsschouwburg), Barbara Lindenbergh Frans van Vuuren keurslager, Twijnstraat 52 Grand Café Carré & Zalencentrum De Poort van Kleef, Mariaplaats 7 Grand Café Lebowski, Domplein 17 Grand café Maria, Mariaplaats 50 Grapedistrict, Burg. Reigerstraat 70 Hooft, Burg. Reigerstraat 20 HOOI, Burgemeester Reigerstraat 25 IJs&Zopie, Twijnstraat 79 Karel V, Geertebolwerk 1 Kazerij Stalenhof, Twijnstraat 67 Kookje eetwinkel, Twijnstraat 39 Kookstudio de Kombuis, Twijnstraat 15 Mary K hotel, Oudegracht 25 Megusta Caffe, Voorstraat 34 Stichtse Taveerne, Twijnstraat 43 Tafel van 18, Burg. Reigerstraat 33 Tapasbar El Mundo, Voorstraat 18 Venezia, Jansbrug tegenover Oudegracht 105 Vis-a-Vis, Nachtegaalstraat 33 Visjes, Twijnstraat 24 Yum Saap, Twijnstraat 40 Zin in, Burg. Reigerstraat 11

Stichting Vrede van Utrecht 2013 Bestuur Jan van Bergen ir. Walter de Boer prof. dr. Theo Camps prof. drs. Gerlach Cerfontaine mr. Floris de Gelder drs. Michael Kortbeek mr. Tineke Lodders-Elfferich mr. Yvonne van Rooy prof. dr. Paul Schnabel

Comité van aanbeveling

Projectmedewerkers

Financiële administratie

Angie Hernandez Izquerido (community arts lab) Bregtje Bos (wijkprogramma) Ella Derksen (curator collectie de basis) Moniek Janssen (vrijwilligerscoördinator) Els van Kuijk (educatie) Frank Los (programmeur cross culture) Saar van der Spek (wijkprogramma) Marleen van Walbeek (vrijwilligersbegeleider)

Jan Bruin (boekhouder) Jurrie Strating (boekhouder)

Productie

Peter de Haan (intendant) Petra Remmen (zakelijk leiding)

Bass Beek (eutopia) Wim Boere (2013-bus) Femke Broeren-Poldner (wijkprogramma) Annemarie de Jong (wijkprogramma, vj op de dom) Felipe van Laar (logistiek) Martine Maris (community arts lab) Sophie Simenel (community arts lab) Berta Stößel (wijkprogramma) Christel Wagenvoort (sound of freedom) Inez van der Werf (vrede van utrecht concert)

Inhoudelijk coördinator 2013

Onderzoek

Paul Feld

Eugène van Erven (community arts lab) Margreet Zwart (community arts lab / secretariaat)

ir. drs. Jeroen van der Veer dr. Hans Wijers prof. dr. Herman Wijffels Janine Jansen prof. dr. Gerard ’t Hooft prof. dr. Frits van Oostrom Dick Bruna

Directie

Hoofd Marketing en Communicatie Petra Orthel

Productiecoördinator 2013 Rob van Doggenaar

Projectleiders Margreet Bouwman (community arts lab) Bram Buijze (internationalisering) Lieke Hoitink (de vreedzame stad) Gemma Jelier (cross culture) Mira Kho (wijkprogramma) Dennis Meyer (festival de basis) Leo Roeleveld (educatie) Friso Wiersum (kunst in oorlog) Cynthia Wilson (kunst en wetenschap, muziek)

Secretariaat Fleur Daalderop (office manager) Odile Schermerhorn (secretaresse)

Stagiairs Wouter van der Kemp (educatie) Charlotte van der Linden (wijkprogramma) Boi Mulder (festival de basis) Alex Niessen (wijkprogramma) Vicky Pronk (wijkprogramma) Rosan Rinsma (wijkprogramma) Nora van der Roest (communicatie) Charlotte van Ruijven (directie) Raisa Schouten (making peace) Fleur van Schuylenburch (wijkprogramma) Levi Smulders (wijkprogramma) Coen Wagter (communicatie) Susanne Wiesner (communicatie)

Externe producenten WINK (de slag om de vrede) Habek (cross culture) Het Huis (festival de basis) Tinker Imagineers (making peace)

Partnerships, sponsoring en relatiebeheer Gillian Engel* Lidian Fleers Bianca Groffen Hans van Rijsbergen

Marketing en Communicatie Anke Asselman Bram van Boekholt Miranda van den Broek* Maartje van Doorn Mara Hoogveld* Marieke Kruithof Lonneke Laurant Lodewijk Rondeboom Manon Scholten

Zakelijke ondersteuning Paulien Dankers (assistent zakelijke leiding) Wieske de Jong (assistent zakelijke leiding)*

* zwangerschapsvervanging

Dank 297

Colofon contact Gemeente Utrecht Culturele Zaken Postbus 2158 3500 GD Utrecht SecretariaatCZ@utrecht.nl Provincie Utrecht Afdeling Mobiliteit, Economie en Cultuur Postbus 80300 3508 TH, Utrecht info@provincie-utrecht.nl redactie Lieke Hoitink, Petra Orthel. samenstelling Paul Feld, Peter de Haan, Lieke Hoitink, Petra Orthel, Petra Remmen.

Tekstbijdragen van Margreet Bouwman, Bram Buijze, Ella Derksen, Gemma Jelier, Karen Jochems, Mira Kho, Dennis Meyer, Leo Roeleveld, Friso Wiersum, Cynthia Wilson, Renger de Bruin.

Stichting Vrede van Utrecht was een goed initiatief van

298

Colofon

concept en vormgeving Dietwee – merk, ontwerp en communicatie fotografie De foto’s in deze publicatie zijn gemaakt door Roel Backaert, Erika Blikman, Jaap de Boer, Dennis Bouman, Michiel De Cleene, Ben van Duin,Gerlinde Dukker, Jelmer de Haas, Vivian Herz, Rick Huisinga, Heleen Hüpscher, Joni Israeli, Anna van Kooij, Michael Kooren, Lize Kraan, Ernst Moritz, Ivar Pel, Bonnita Postma, Vicky Pronk, Adri van Sleen, Bram Tackenberg, Cho Tang, Godfried van Utrecht, Peter Valckx, Vera Vandervesse, Merijn van der Vliet, Roy Wolters en fotografen van wie we de naam niet konden achterhalen.

Stichting Vrede van Utrecht heeft zijn best gedaan met de grootst mogelijke zorgvuldigheid de bezoekcijfers en partners van de verschillende evenementen te publiceren.

Bij co-producties is voor zover mogelijk gewerkt met de cijfers die partners hebben aangeleverd.

Bij evenementen die gratis toegankelijk waren en plaats vonden in de openbare ruimte is waar mogelijk een inschatting gemaakt i.s.m. crowdcontrol en/of politie.

Sound of freedom, slotconcert @vredevanutrecht was erg tof, leuk ook om te zien dat @JanssenKoos nog los in de heupen zit.

Sep 21 2013 8:11pm GMT @evykhouw Evy Khouw 228 followers

Afsluiting 100 jaar Vrede van Utrecht met #OletaAdams, @douwe_bob, @wendesnijders en het @MetropoleOrkest! Top! Sep 21 2013 8:08pm GMT @tskaal KAAL 103 followers

Zoo dat was gezellig op de @VliegbasisS oesterberg !

Tot volgend jaar dan maar ? #theatersport @VredevanUtrecht http://t.co/zQnjzGwLyl Sep 21 2013 8:07pm GMT @utrechtnetwerk Utrecht Netwerk 5K followers

RT @VredevanUtrecht: It’s a wrap! Dit was de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht! #vrede2013 http://t.co/ p5zFMtLSXi Sep 21 2013 8:06pm GMT @aevos Anouk Vos 217 followers

Vrede van Utrecht, dat wordt tanken! https://vine.co/v/ hvLQW9MBZDX Sep 21 2013 7:59pm GMT @nicoline68 nicoline meijer 214 followers

@VredevanUtrecht Mooie slotavond van #festivaldeBasis. Bijzonder op #kruispunt #landingsbanen #soesterberg. http://t.co/ DO1SRZHQiV Sep 21 2013 7:57pm GMT @carmelitaserkei Carmelita Serkei 394 followers

Was fantastisch! “@VredevanUtrecht: It’s a wrap! Dit was de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht! #vrede2013 http://t.co/gap0Ylibfp” Sep 21 2013 7:56pm GMT @rmakoot Robert Koot 24 followers

@boswachtertinus @