mens en ruimte milieubeleid
Al zes maanden zonder pesticiden Laakdal en Beveren over hun pesticidenvrij onderhoud Sinds zes maanden moet elke gemeente het pesticidenvrij doen. Hoe vergaat het onze steden en gemeenten met het beheer van hun openbaar groen? Na jaren opvolging van de rapportering volgt de Vlaamse Milieumaatschappij nu het verbod op en keurt ze eventuele afwijkingen goed. Laakdal ging resoluut zonder in 2012. Beveren vraagt dit jaar toestemming om voor enkele voetbalterreinen nog pesticiden te gebruiken. Ze vertellen hun verhaal. tekst jan dhaene
M
aandag 2 januari 2012, eerste werkdag van het nieuwe jaar. In Laakdal komen de collega’s van de groendienst binnen in hun magazijn. Geen druppel pesticide meer te vinden. ‘Van de ene dag op de andere,’ zegt Peter Cuyvers, technisch coördinator. ‘Het magazijn was leeggehaald. Zo hadden we het gepland. De collega’s wisten dat natuurlijk. Elk jaar organiseren we een bijscholing voor iedereen en sinds twee jaar hadden we hen voorbereid op het pesticidenvrije beheer.’ ‘We hebben beslist niet af te bouwen, omdat dat de indruk wekt dat minder gebruiken ook al goed is. Nee, het moet zonder en dus was alles ineens weg. Als de resterende pesticiden nog in ons magazijn gestaan hadden, zou er te gemakkelijk naar gegrepen kunnen worden. Onder het mom van opgebruiken. Nu hebben we zo’n 80 procent van de collega’s mee in het verhaal, schat ik. Je kan 2 juli 2015 Lokaal
nooit verwachten dat iedereen volledig met het beleid instemt. Maar door hen verantwoordelijkheid te laten nemen,
met pesticidenvrij beheer. Het is de logische evolutie van ons beleid dat we nu bijna volledig met alternatieven werken.
Peter Cuyvers: ‘We hebben beslist niet af te bouwen, omdat dat de indruk wekt dat minder gebruiken ook al goed is. Nee, het moet zonder en dus was alles ineens weg.’ merken we dat het enthousiasme almaar groter wordt. Ons personeel is de hoeksteen van het succes van ons pesticidenvrij beheer.’ ‘In Beveren zijn we al sinds 2003 aan het experimenteren met alternatieven,’ vertelt duurzaamheidsambtenaar Nele De Maeyer. ‘Ook voor ons luidde 1 januari 2015 dus niet echt een nieuw tijdperk in. We zijn al meer dan tien jaar bezig
Ook voor onze onderhoudsmedewerkers voelt het nu heel natuurlijk aan. Maar het is wel ooit anders geweest. Lange tijd bleef de vraag naar pesticiden groot. Het heeft zijn tijd geduurd, maar nu verloopt alles prima.’ Hoe werken ze? ‘We hebben in de loop der jaren veel alternatieven uitgetest: branden, borstelen,
Aantal inwoners: ca. 15.000 Oppervlakte: 42.48 km² Pesticidenvrij: sinds 2012 Sportcentrum De Vloed (finalist Groene Lente 2014) in Laakdal, rechts: Tuin Sociaal Huis (laureaat Groene Lente 2014) in Laakdal
heet water en hete lucht,’ zegt De Maeyer. ‘We hebben ondervonden dat een combinatie van verschillende methodes de beste resultaten geeft. Dus hebben we in eigen beheer een aantal machines aangekocht: borstelmachines, branders, heetwater- en heteluchtmachines.’ ‘Branders of heet water gebruiken wij niet, omdat die machines te duur zijn in aankoop. Ze zijn bovendien veel te arbeidsintensief in gebruik en niet milieuvriendelijk door hun hoge energieverbruik,’ vertelt Cuyvers. ‘In Laakdal gebruiken we een combinatie van borstelen en maaien met de bosmaaier. De koppen van de bosmaaier zijn wel slijtagegevoelig. Gemiddeld vervangen we dan ook zo’n twintig koppen per jaar, maar deze kosten zijn met ongeveer 600 euro eerder beperkt. Met wat we uitsparen in aankoop van pesticiden én door een doordachte omvorming van ons openbaar domein, is de kostprijs van ons beheer niet gestegen.’ Nochtans is budgetverhoging een veel gehoorde vaststelling. Vooral wanneer het gaat over oude terreinen, die niet ontworpen zijn met een eenvoudig onderhoud in het achterhoofd. ‘Bij ons wel,’ zegt ook De Maeyer. ‘We besteden veel van ons onderhoud uit en in die bestekken zien we nu meer werkuren. Tel daar nog eens de aankoop van machines bij en je kostenplaatje ligt beduidend hoger.’ Wat levert het meest op? In Laakdal en Beveren zijn ze het eens: pesticidenvrij beheer vraagt extra in-
spanningen van het onderhoudspersoneel. ‘Het onderhoud is intensiever, dat is zeker,’ zegt Cuyvers. ‘Daarom zetten we ook volop in op omvorming van verhardingen en herinrichting van openbare ruimte. Zo werken we niet meer met de typische kleine klinkertjes, maar overal waar het (esthetisch) kan met betonnen tegels (van 2 bij 2 meter of 1,5 bij 1,5 meter) met ernaast plaats voor waterinfiltratie. Waar we kunnen, plaatsen we verkeersborden in plantsoenen. Ook qua beplanting maken we altijd heel gerichte keuzes in plantdichtheid en de grootte van de gekozen planten.’ ‘Door omvorming en herinrichting zal je onderhoud op termijn wel minder intensief worden,’ weet De Maeyer. ‘In Beveren houden we bij vernieuwing altijd rekening met onderhoudsvriendelijkheid. Maar meer dan dat gaan we ook proactief omvormen, zoals op de begraafplaatsen. Waar we maar kunnen, vermijden we verharding en zetten we de juiste planten.’ Beveren heeft een goedgekeurd omvormingsprogramma en werkt op de begraafplaatsen stelselmatig voort naar een pesticidenvrij onderhoud. Wat is het grootste struikelblok? ‘Ik denk dat het grootste struikelblok, zoals gezegd, voor veel gemeenten de kostprijs is,’ zegt De Maeyer. ‘Maar ook praktisch hebben we in Beveren wel wat struikelblokken. Voor voetbalterreinen zullen we daarom voor dit jaar bij de Vlaamse Milieumaatschappij nog een afwijking aanvragen. Ook boom-
roosters blijven een uitdaging. De heetwatertechniek levert daar voor ons de beste resultaten.’ Peter Cuyvers moet er wat langer over nadenken: ‘Ik zie niet meteen grote struikelblokken. Zoals gezegd hebben wij de kostprijs kunnen drukken. Ik denk zelfs dat we nu goedkoper werken dan vroeger. We hebben enkele sportterreinen die we zelf beheren, en ook dat lukt best zonder pesticiden. We hebben ook wel een hele reeks sportterreinen in eigendom van de gemeente, maar die door anderen worden beheerd. Als ik al struikelblokken zie, dan zou het daar kunnen zijn: hoe kunnen we hen ervan overtuigen dat pesticidenvrij beheer kan en beter is? Het grote voordeel is dat ze zullen moeten, omdat wij de eigenaar zijn. Maar het is toch altijd het beste als iedereen mee is in het verhaal.’ Iedereen mee in het verhaal ‘Wij willen ook iedereen mee in het verhaal,’ zegt De Maeyer. ‘Daarom hebben we al enkele informatieavonden georganiseerd voor onze inwoners. Maar het bleek dat mensen toch moeilijk te mobiliseren waren om ernaartoe te komen. Onlangs hebben we een informatiestandje geplaatst in het winkelcentrum op een druk bezochte “open winkeldag”. We wilden de mensen informeren over het verbod op pesticiden op openbaar domein, en dus ook op hun eigen trottoir. Daar hadden we wel veel succes, omdat we de mensen proactief hebben aangesproken. Zo hoor je meteen ook Lokaal juli 2015
3
mens en ruimte milieubeleid
Aantal inwoners: ca. 50.000 Oppervlakte: 150.18 km²
Boomrooster in Beveren: Omvorming kan hier een oplossing bieden. Beveren combineert branders met borstel-, heetwater- en heteluchtmachines.
wat hun ideeën erover zijn. En die zijn, zoals te verwachten, gemengd: van heel positief tot gezeur.’ Om dat gezeur te beperken heeft
enkele jaren geleden. ‘Als je lang op voorhand een maatregel aankondigt, passeren alle meningen gegarandeerd de revue,’ weet duurzaamheidsambtenaar
Nele De Maeyer. ‘We zijn al meer dan tien jaar bezig met pesticidenvrij beheer. Ook voor onze onderhoudsmedewerkers voelt het nu heel natuurlijk aan. Het heeft zijn tijd geduurd, maar nu verloopt alles prima.’ Laakdal opzettelijk niet op voorhand gecommuniceerd over de plotse stopzetting van het gebruik van pesticiden
4 juli 2015 Lokaal
Evelyn Celis. ‘Daarom hebben we beslist het pesticidenvrije beleid enkel positief in de verf te zetten. Zo zijn we al een paar
Pesticidenvrij: nog niet, maar met een afwijking op het verbod (P4 - omvorming op enkele begraafplaatsen en wanneer nodig P5 - op voetbalterreinen)
keer in de prijzen gevallen op De Groene Lente (wedstrijd georganiseerd door VVOG met steun van de VMM, red.). Het resultaat is dat we nauwelijks klachten krijgen. Hier en daar zal er wel iemand over vallen dat het onkruid niet allemaal weg is, maar de mensen zien toch vooral dat de gemeente eraan werkt, een beleid heeft en dat ook uitvoert.’ Alle informatie en tips over pesticidenvrij beheer, voor openbare diensten, terreinbeheerders en particulieren vindt u op www.vmm.be/zonderisgezonder. Jan Dhaene is communicatiemedewerker bij de Vlaamse Milieumaatschappij