DIVERSE LOcATIES
ONTDEk GRENSVERLEGGERS, UITVINDERS EN WERELDVERBETERAARS
E RF G O E D F E S T I VA LG O O I V E c H T.N L
INHOUD ERFGOEDFESTIVAL GOOI & VECHT
IN DIT MAGAZINE 3
HET ERFGOEDFESTIVAL GOOI & VECHT 2021 GAAT VAN START!
» Voorwoord door Eppo van Nispen tot Sevenaer, directeur Beeld en Geluid
4
EEN REGIO VOL GRENSVERLEGGERS, WERELDVERBETERAARS, IDEALISTEN EN VRIJDENKERS
2
» Interview met regioconservator Laura Grijns
“Dit festival wordt een feestje voor de bezoekers”
8
HET BIJZONDERE BUITENPROGRAMMA VAN HET ERFGOEDFESTIVAL
9
HET COMPLETE PROGRAMMA VAN HET ERFGOEDFESTIVAL GOOI & VECHT 2021
» Thematische wandelingen en mooie fietsroutes
» Forteiland Pampus / Rijksmuseum Muiderslot / Gemeentemuseum Weesp - 9 » Comeniusmuseum / Nederlands Vestingmuseum / Reizende tentoonstelling – 10 » Singer Laren / Papageno Huis / Huizer Museum – 11 » Beeld en Geluid / Museum Hilversum / Collectie Hilversum - 12 » Pinetum Blijdenstein / Kasteel-museum Sypesteyn / Dudok Architectuur Centrum – 13
14
ESTAFETTE-INTERVIEW MUSEUMDIRECTEUREN
18
HET GOOISE GANZENBORD
20
DE VERHALENVERTELLERS VAN DROPSTUFF
» “Wat brengt museale samenwerking jou?” » Een vrolijk spel voor het hele gezin!
» Voor het eerst rijdt er weer een Gooische Moordenaar door de regio! Durf jij in te stappen?
21
MET DANK AAN DE SPONSORS!
Keer het magazine om voor het singer magazine 2021/2022!
PODCAST Bij het Erfgoedfestival worden ook tien podcasts gemaakt over Gooise Grensverleggers. Ontdek de verrassende verhalen, van Mondriaan tot chocolademaker Van Houten en van Jan Hamdorff tot Comenius. Zoek op Gooise Grensverleggers en kijk uit naar dit logo.
colofon HET MAGAZINE VOOR HET ERFGOEDFESTIVAL GOOI & VECHT is een uitgave van Gooische TamTam in opdracht van het Erfgoedfestival Gooi & Vecht UITGEVER: Christian de Beer HOOFDREDACTIE: Sarah Saarberg en Laura Grijns ART DIRECTION: Balthazar Studio, Annelinde Tempelman en Alexandra de Vries FOTOGRAFIE: Maarten van Haaff HET GOOISE GANZENBORD: Jessica Vos, student AHK CARTOGRAFIE: Winifred Broeder MET MEDEWERKING VAN: Annemieke van Waterschoot, Femke van Woerden Tausk
»
VOORWOORD «
WELKOM
WAARDE BEZOEKERS AAN HET ERFGOEDFESTIVAL 2021!
Aan het begin van de vorige eeuw trokken vele vrijgevochten creatieven, als reactie op de toenemende industrialisatie, naar het groene hart van Nederland: ’t Gooi en de Vechtstreek. Deze vernieuwers zorgden voor veel reuring en verleenden zo extra glans aan deze regio. Met hun innovatieve uitvindingen en originele manier van denken verlegden zij ook hier grenzen. In schilderkunst, architectuur, poëzie, literatuur, beeldende kunst en journalistiek. Floris bouwde er zijn Muiderslot, de omroep begon er met radio en tv. Als directeur van een van de grootste musea en wetenschapsinstellingen in ‘t Gooi – het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid – weet ik als geen ander hoe belangrijk het is om te vernieuwen en daarmee mensen op een positieve manier aan het denken te zetten en zodoende te verbinden. Ook het Erfgoedfestival 2021 Gooi & Vecht gaat dat met u doen. We nemen u mee op een tot de verbeelding sprekende reis langs de meest notoire grensverleggers van hier.
3
W
at geweldig dat u meedoet aan dit inspirerende festival van Gooi & Vecht: het Erfgoedfestival 2021. Een festival waarin we de geschiedenis en toekomst van deze streek op een unieke manier met elkaar verbinden. Een festival waarvan ik zeker weet dat het u zal verbazen en verwonderen, maar bovenal opbeuren. En dat is hard nodig in deze tijd waarin woorden als lockdown, avondklok en vaccinatie in ieders mond bestorven liggen. Wij als musea, erfgoedinstellingen en bibliotheken beogen met ons aanbod uw gedachten eens fijn te verzetten. Juist nu en juist hier, want de Gooi & Vechtstreek is een regio die te boek staat als broedplaats voor wereldverbeteraars, vrijdenkers en uitvinders. Kunstenaars, schrijvers, journalisten, ontwerpers, acteurs – letterlijk de beste verhalenvertellers in beeld en geluid – waren en zijn hier te vinden. Inmiddels is de Gooi & Vechtstreek de grootste verhalenfabriek van ons land, maar dat ging niet van de een op de andere dag. Deze ‘verbeelders’ brachten dit tot stand door letterlijk hun grenzen te verleggen en zich hier te vestigen.
Musea, erfgoedinstellingen en bibliotheken in Gooi en Vecht hebben de handen ineengeslagen om dit jaar verscheidene routes uit te zetten langs deze grensverleggers en langs andere interessante zaken uit verleden, heden en toekomst. Zo is er een kleurrijke Mondriaanroute, een heuse modernisten autopuzzelspeurtocht en een daverende Dudokwandeling. Of stap in de nu al spraakmakende Gooische Moordenaar, een fantastische en spannende treinreis door het verleden. En lees vooral het gedicht in 3D in de bibliotheek! Het Erfgoedfestival 2021 brengt verlichting, inspiratie en vooral heel veel plezier. Maar liefst 18 Gooise erfgoedinstellingen hebben hier voor u aan meegewerkt. Ik wens u, namens de organisatie, een heel mooi, verrassend, inspirerend en grensverleggend Erfgoedfestival toe. Eppo van Nispen tot Sevenaer Directeur Beeld en Geluid
4 Laura Grijns
»
ERFGOEDFESTIVAL GOOI & VECHT «
TREFPUNT VAN GRENSVERLEGGERS Het Erfgoedfestival 2021 is een zichtbaar resultaat van het samenwerkingsverband tussen de musea in Gooi & Vecht. Verbindende factor is regioconservator Laura Grijns. Met een grenzeloos enthousiasme
TEKST: SAR AH SA ARBERG FOTOGR AFIE : MA ARTEN VAN HA AFF
door een regio vol grensverleggers, idealisten en vrijdenkers.
Regio Gooi & Vecht telt een aantal uitermate interessante musea. Opvallend is de verscheidenheid: een cultuurhistorisch museum, een beeldende kunstmuseum, een pinetum, een fotomuseum, maar bijvoorbeeld ook een Rijksmuseum, een vestingmuseum of bijvoorbeeld een museum gewijd aan de Tsjechische filosoof, theoloog en pedagoog Comenius. Gevarieerd, maar tegelijkertijd vertellen de musea mét elkaar een groot verhaal; het verhaal van deze regio. Laura Grijns werkt als regioconservator en zwengelt dus voortdurend de samenwerking aan tussen de verschillende musea – en vaak ook andere erfgoedinstellingen in de regio. Zo ontstond in 2018 het eerste Erfgoedfestival Gooi & Vecht, met als overkoepelende thema het groene erfgoed.
Vrijdenkers in Gooi & Vecht
Laura: “Door eerdere functies die ik heb gehad, was ik bekend met het Erfgoedfestival in Gelderland. Dat gaf de inspiratie voor ons eigen Erfgoedfestival in 2018. Het werd meteen een groot succes, dus besloten we dat het een
terugkerend festival kon worden, met elke keer een nieuw thema.” Hoe is het nieuwe thema – grensverleggers – naar boven gekomen? Laura: “Wie de verschillende musea in deze regio bezoekt, ontdekt al snel dat er in de geschiedenis veel vrijdenkers naar Gooi en Vecht zijn gekomen. Gek genoeg werden die door de traditionele boerenbevolking geaccepteerd. Die zullen er wel het hunne van gedacht hebben, maar kennelijk was er toch genoeg ruimte voor idealisten, vernieuwers, wereldverbeteraars en kunstenaars. Mensen die niet binnen de lijntjes kleuren, die zich niet laten framen. We hebben het wat breder getrokken; ook innovatieve denkers passen binnen het thema. Kijk bijvoorbeeld naar Van Sypesteyn: zijn kasteel is gebouwd met oud bouwmateriaal. Het is dus eigenlijk opgetrokken uit recyclemateriaal. Die man was zijn tijd ver vooruit!”
Wandelen, fietsen, een podcastserie en een kinderboek
De coronaperiode bracht een extra uitdaging voor de realisatie van dit festival, het werd zelfs een jaar uitgesteld, maar
Laura liet zich niet uit het veld slaan. Er is een podcast ontwikkeld, er is een spannend kinderboek gemaakt dat aan elk kind uit groep 6 in de regio wordt uitgedeeld en er zijn prachtige fietstochten en wandelroutes uitgezet. “Vorig jaar heb ik met Tessa van Deijk voor Singer Laren de Liebermannloop gemaakt; dat was eigenlijk een experiment hiervoor. Dat is zo’n succes geworden, dat we meteen hebben besloten om tijdens het festival meer van dat soort thema-routes uit te zetten. De Mondriaan wandeling bijvoorbeeld, de Blijdenstein route, de Smakelijk Weesp wandeling. Het opmerkelijke is: iedereen is aan het wandelen geslagen in het afgelopen jaar. Maar je hebt toch vaak je vaste routes en op een goed moment ken je die wel. Als je nu deze festivalroutes loopt, met de informatie die je erbij krijgt, ontdek je weer compleet nieuwe dingen. Dat is ontzettend leuk.”
Uitvinders en vernieuwers
In de routes en in de verschillende tentoonstellingen die worden gepresenteerd, komen allemaal verhalen
5
– geheel passend bij het thema van 2021 – neemt ze de bezoekers mee
1,
2,1
2,7
1,7
3,0
3, 7
Pampus 1,3
6 2,
I J m e e r
77
28
87
2, 5 0,9
30
83
84
2 ,5
2,5
2,7
1,8
1,
5
91
3,8
80
2,
91 4,5
18
4,7
G o o i m e e r
t ch Ve 4,
2,2
5
90
0,8
1,6
2, 9
2
49
3,7
81
79
25
17
92
5,4
1,3
0,
9
A1
13
1, 0
Naarden
4
7 32
1, 2
8
75
5
2,
9 2,
12
1
79
3,
NaardenBussum 35
2,0
1,1
2
2,
3
3
40
4 ,7
3
,6
80
2,2
37
4 ,4
Bussum Zuid
16 11
38
36
4 ,2
3,0
3,9
2, 5
Blaricum 3,1
2,2
81 14
Bussum
Ankeveen 3,0
39
1,1
3,1
Hilversumse Meent
Plassen
orst g
4
A27
1,2
1,6
34
4,6
2,
Huizen
2,
46
9 33 10
78
2,7
7 0,
4,8
47
46 2, 5
Naardermeer
96
76
77
4,6
1,3
3, 4
2,0
Meren
48
Ankeveense
Almere-Hout 8
1, 3
26
,8
89
2,
Muiderberg 1
Gooise 5,
32
3,7
6
5
16
A6 31
2
2,3
6
1,5
2,
85
2, 2
Almere-Haven 0 3,
Muiden
7
88 1 ,4
1,5
82
4,6
2 ,6
Poort
1,2
1,5 2, 3
2 ,9
95 2, 2
1,0
78
0,9
33
86
15
Eemnes
24
25
1,1
2, 4
2,6
0,7
73
21
20 86
3,0
Hilversum
42
55
1,1
2,2
56
12
Hilversum
1,8
1,1
3,6
6,
26
17
1,7 0,6
15
3,3 2,3
Baarn
31
98
1,5
22 2,1
A27
Knooppuntenroute met afstand
1,1
23
64
63
3,1
VVV-informatiepunt
2, 1
28
Fietsknooppunt
4,4
Nieuw-Loosdrecht
osdrechtse
8
Baarn
1, 8
Oud-Loosdrecht
19
22
2
1,4
7
1,1
A1
1,6
LEGENDA 2,9
20
16
Sportpark
2,2
5
1,9
21
0,9
74
2,0
3,0
18
1,0
54
1,2
19
2,0
6
Blik
6
53
1,5
8 2,
Wijde
2, 3
17
Kortenhoef
12
2,6
3,2
6
11
2,1
A27
Media Park
9 3,
3
1,8
1, 2
Wijdemeren
1,5
Laren
51
4
4,0
2, 2
2,0
8
1,7
52
50
3,
1, 3
6
1, 2
66
10
4,5
65
3,
30
9
2, 8
90
Erfgoedfestival fietsroutes
0,6
83 82
2,7
20 0,5
99
Hollandsche Rading
0,7
33
1,1 naar Porseleinroute - van Kasteel-Museum Sypesteyn
98
Museum Weesp van Singer Laren naar Muiderslot 1 ,5
2,8
49
69
Soest Zuid
0 2,
4,7
1
1,5
2,1
0
1 km
57
2,5
58 59
6,1
1,3
93 0, 5
96
1,5
1
94
3,
2,5
5 2,
32
3,2
Maartensdijk
4, 4
0,8
,4 van Kasteel-Museum Sypesteyn naar Muiderslot
97
Westbroek
71 70
van Pinetum Blijdenstein naar Kasteel-Museum Sypesteyn 26
3,8
van Pinetum Blijdenstein 61 naar Muiderslot
48
1, 2
Soest
3 2,
van Singer Laren naar Pinetum Blijdenstein
4,7
Tienhoven
68
62
Museumtuinenroutes
1,0
,8
3,
Soest Soestdijk 67 Koloniefietsroute - van Singer Laren naar Huizer Museum
3,1
1,4
29
4,8
27
Locaties Erfgoedfestival
1
6,7
3
Plassen
8 2,
INTERVIEW
7
“HET GAAT ER MIJ OM DAT HET EEN AANTREKKELIJK FESTIVAL WORDT, EEN FEESTJE VOOR DE BEZOEKERS”
Regioconservator Gooi & Vecht Laura Grijns
over grensverleggers en innovatieve denkers aan bod. “We zoeken natuurlijk altijd wel een thema waar alle musea wat mee kunnen, en soms is dat een uitdaging. Het Vestingmuseum vertelt veel over de fortengeschiedenis, bijvoorbeeld. Maar dan blijkt daar ook een aanmerkelijke rol weggelegd te zijn voor Generaal Krayenhoff. En laat dat nou de man zijn die niet alleen de bliksemafleider heeft uitgevonden, maar ook een belangrijk aandeel had in het vaststellen van het Normaal Amsterdams Peil, het NAP! Je kunt hem dus zien als een uitvinder. Comenius, die z’n eigen museum heeft in NaardenVesting, is ook zo’n ontdekking ge weest voor mij. Zijn gedachtegoed over onderwijs is begin 1900 weer opgepakt door mensen als Maria Montessori en Rudolph Steiner. En dan heb je bijvoor-
beeld chocolademaker Van Houten in Museum Weesp. Hij bedacht als eerste reclame voor trams en bioscoopreclame. Ook Jan Hamdorff in Laren is natuurlijk een geweldige vernieuwer. Een cultureel ondernemer avant la lettre! Ik verheug me dan ook enorm op de Hamdorfftentoonstelling in Singer Laren.”
Zwaan-kleef-aan
Het is nog maar een deel van alles wat er in Gooi & Vecht te zien zal zijn tijdens het Erfgoedfestival. Het enthousiasme van Laura werkte en werkt aanstekelijk, want niet alleen de musea, maar ook andere erfgoedinstellingen zoals historische kringen en bijvoorbeeld bibliotheken en villa Papageno doen mee. En nog meer organisaties. “Ik houd erg van het principe van zwaan-kleef-aan,” lacht Laura. “Het gaat er mij om dat we nieuwe perspec-
tieven en partnerschappen verkennen en dat het een aantrekkelijk festival wordt, een feestje voor de bezoekers. Zelf verleggen we ook onze grenzen, met de Gooische Moordenaar, waarbij een tram rondrijdt en de bezoekers een Augmented Reality(AR)-bril opkrijgen. Elders in dit magazine vertelt het mediakunst-collectief Dropstuff er meer over. Ik vind dat spannend: nieuwe programma’s ontwikkelen en uitproberen. Wij zien het festival ook als een soort proeftuin. Als een expirement aanslaat, dan houden we het in de markt en kunnen we er in de toekomst meer mee. Anders kun je ook niet innoveren. Dus het grensverleggende karakter van Gooi & Vecht wordt met dit festival volmondig onderschreven.”
»
WANDELEND OF OP DE FIETS «
NAAR BUITEN! Het Erfgoedfestival Gooi & Vecht trapt dit jaar af met een buiten-
programma. Via thematische wandelingen en bijzondere fietsroutes beleeft u de erfgoedverhalen van innovatieve kunstenaars, makers,
8
denkers en wereldverbeteraars in de Gooi & Vechtstreek. Hoe stichtten wereldverbeteraars rond 1900 hun koloniën in de dorpen Huizen, Laren, Bussum en Blaricum? Waar was P.C. Hooft actief, wie vond cacaopoeder uit, waar woonde Piet Mondriaan en wat deed Frederik van Eeden in Walden? Het is allemaal – coronaproof – met of zonder wandel- en fietspartners, veilig in de buitenlucht te beleven.
ZO WERKT SPACETIME LAYERS
Wandelen
Voor het downloaden van de wandeling is een goede verbinding noodzakelijk. Lukt het niet met Wifi? Zet Wifi dan even uit en gebruik het eigen mobiele netwerk.
De wandelingen met begeleiding op de route, historische foto’s en mooie verhalen zijn overzichtelijk opgenomen in de app Spacetime Layers. Volg de instructies hiernaast, of gebruik de QR-code en u kunt door gehele regio nieuwe wandelingen maken.
Fietsen
Voor de fietstochten is een speciale fietsroutekaart gemaakt die u door de hele regio voert. De kaart is af te halen bij alle deelnemende musea (elders beschreven in dit nummer) of bij de VVV. De kaart is voorzien van historische informatie en adressen, zodat u tijdens uw fietstochten de erfgoedverhalen op locatie kunt zien en ervaren!
Stap 1
Download de gratis ‘Spacetime LAYERS’ App via de App Store (Apple) of Google Play-appstore (Android).
Klik op de groene knop ‘Installeren’ en vervolgens op ‘openen’.
Stap 2
Layers vraagt om toegang tot uw locatie. Klik op ‘Toestaan bij gebruik van app’. Dit is belangrijk voor de navigatiefunctie. De app wordt nu geopend.
Stap 3
U kunt naar beneden scrollen om de verschillende wandelingen van het Erfgoedfestival Gooi & Vecht te vinden. U kunt de wandelingen herkennen aan het logo van het festival en de tekst ‘samenwerkende musea in Gooi & Vecht’. Lukt dit niet? U kunt ook de QR-code scannen!
Stap 4
Kies uw wandeling naar keuze en klik op de blauwe knop ‘Bekijk op de kaart’. De kaart en wandeling wordt nu geopend. Het blauwe stipje geeft aan waar u bent. Let op: swipe telkens naar links voor meer informatie en om naar het volgende punt op de route te komen. Veel wandelplezier!
PROGRAMMA
ZELFVOORZIENEND FORTEILAND PAMPUS
DE MUIDERKRING
Weet u dat het eiland en het fort Pampus al sinds de bouw in 1895 helemaal zelfvoorzienend zijn? Geen riool, geen stroom, alleen water, zon, wind en de aarde. De soldaten die er tijdens de eerste wereldoorlog bivakkeerden, hadden niets te doen. Om de verveling tegen te gaan, gebruikten ze alle elementen op en rond het eiland om zichzelf van drinkwater, energie en voedsel te voorzien. Duurzame uitvinders avant la lettre! En dit gebeurt nu, ruim 125 jaar later, nog steeds! Hoe? Ontdek alles tijdens een bezoek aan dit bijzondere fort dat is gebouwd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Laat u inspireren tijdens het Erfgoedfestival om thuis net zo creatief, groen en duurzaam aan de slag te gaan en de wereld een stukje mooier te maken! Pampus Veerboot stern vertrekt vanaf Herengracht (33), Muiden www.pampus.nl
In de 17e eeuw komt Pieter Corneliszoon Hooft naar het Muiderslot. Deze invloedrijke schrijver en dichter nodigt vaak een bonte verzameling schrijvers, geleerden en kunstenaars uit op het kasteel, bij voorkeur in de zomer. Later komt deze groep vrienden bekend te staan als de Muiderkring. Het Muiderslot huisvest dankzij P.C. Hooft het oudste podium van Nederland. Sinds de 17e eeuw zijn er talloze schilders, muzikanten, dichters en schrijvers over de vloer geweest. Deze podiumtraditie houdt het Muiderslot ook vandaag de dag levend. Het kasteel opent op 30 mei, 27 juni, 25 juli, 29 augustus, 4 & 5 september de poorten voor nieuw creatief talent dat uitblinkt in disciplines als dans, spoken word, theater, muziek en filosofie. Het Muiderslot heeft bovendien een uitgebreid zomerprogramma in petto, voor jong en oud. Muiderslot, Herengracht 1, Muiden www.muiderslot.nl
GRENSVERLEGGER VAN HOUTEN Best & Goes Farthest. Met deze slogan verkoopt chocolademaker Van Houten tot ver over de grens van Weesp, van Nederland en zelfs tot ver buiten Europa zijn heerlijke bonbons, chocoladerepen en cacaopoeder. Want Casparus van Houten jr. (1844-1901), kleinzoon van de Casparus van Houten die in 1815 een chocoladefabriek aan de Prinsengracht in Amsterdam opent, werkt vanaf 1865 voor de fabriek en heeft gevoel voor marketing. Daardoor draagt hij bij aan de groei van het bedrijf. Hij werkt als een der eersten met reclame op trams in de grote steden van heel Europa en in de Verenigde Staten. In 1899 produceert het Van Houten-concern al een reclamefilm voor de bioscoop, waarin een vermoeide en slaperige kantoorklerk op miraculeuze wijze opkikkert na het eten van chocolade. Museum Weesp brengt dit succesverhaal in beeld, met prachtige kleurrijke affiches en bonbondozen, vormgegeven door toonaangevende kunstenaars en vormgevers als Willy Sluiter en Johan Briedé. Gemeentemuseum Weesp, Nieuwstraat 41, Weesp - www.museumweesp.nl
9
ERFGOEDFESTIVAL
» ZOMER 2021 «
WERELDVERBETERAAR COMENIUS
10
Wie was de beroemde Tsjechische filosoof, theoloog en pedagoog Jan Amos Comenius (1592-1670) en waarom komen mensen van heinde en verre voor hem naar NaardenVesting? Ontdek het in het hier gevestigde Comeniusmuseum, dat volledig is gewijd aan zijn werk en leven. Comenius is een begenadigd denker en schrijver en pleit voor onderwijs aan iedereen. Een van zijn meest kenmerkende werken is de Orbis Pictus, ofwel de wereld in beeld, een geïllustreerde kinderencyclopedie. Comenius is behalve een vooraanstaande en veelzijdige geleerde een onvermoeibare wereldverbeteraar. Hij roept intellectuelen onophoudelijk op een bijdrage te leveren aan de verspreiding van humaniteit. “Vooruitgang spruit niet voort uit instemming, maar uit twijfel,” is een van zijn bekende citaten. De idealist is ervan overtuigd dat het bouwen van een betere samenleving begint met het stimuleren van kinderen om zich te ontwikkelen. Comeniusmuseum, Kloosterstraat 33, Naarden. www.comeniusmuseum.nl
REIZENDE TENTOONSTELLING
DE VEELZIJDIGE GENERAAL KRAYENHOFF In het Vestingmuseum ontdekt u hoe kranig de soldaten zich weerden tegen het geweld van de Franse vijand. De geschiedenis van de stad Naarden, de ontwikkeling van de vestingbouw en de Nieuwe Hollandse Waterlinie worden uitgelegd in dit openluchtmuseum, vol spannende ondergrondse kazematten. In de tentoonstelling Beleg van Naarden 1814, naar schilderijen en prenten van Pieter Gerardus van Os, zijn naast afbeeldingen, ook persoonlijke eigendommen te zien van generaal Krayenhoff, de bevelhebber van het beleg van Naarden in 1814. Krayenhoff is een echte grensverlegger: naast militair is hij arts, natuurkundige en vestingbouwer. Hij introduceert in Nederland de bliksemafleider, stelt het Normaal Amsterdams Peil (NAP) vast, maakt de eerste hoogtekaart van Nederland en is de initiatiefnemer voor de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Nederlands Vestingmuseum, Westwalstraat 6, Naarden Vesting www.vestingmuseum.nl
De regio Gooi & Vecht is begin 1900 erg in trek bij mensen die, in reactie op de toenemende industrialisatie, behoefte voelen aan rust en ruimte in de natuur. Vrijdenkers als Frederik van Eeden en Jacob van Rees werken er in communes met gelijkgestemden aan een betere wereld. Ook andere wereldverbeteraars zoeken in het Gooi naar manieren om verandering te bewerkstelligen. In de reizende tentoonstelling Grensverleggers en vernieuwers in Gooi & Vecht, samengesteld door Stichting Tussen Vecht en Eem, kunt u kennismaken met de destijds spraakmakende vernieuwers, vrijdenkers en wereldverbeteraars die uitblonken in de wetenschap, de gezondheidszorg of in de kunsten. De tentoonstelling is afwisselend te zien in gemeentehuizen en bibliotheken in de regio. In de bibliotheken worden ook literaire programma’s en lezingen over grensverleggende schrijvers georganiseerd. Kijk voor een overzicht en openingstijden op de website van het Erfgoedfestival. Stichting Tussen Vecht en Eem en bibliotheken in Gooi & Vecht www.erfgoedfestivalgooivecht.nl
PROGRAMMA - ERFGOEDFESTIVAL
AFFICHES VAN HAMDORFF
VILLA DE AFFICHES VAN INDEZWANEN WILDE
HAMDORFF
18.05 T/M 15.08.2021
Naar Willy Sluiter, Laren Tentoonstelling Hotel Hamdorff, 1915, lithografie, 109 x 75 cm, Design Museum Dedel
GRENSVERLEGGERS, UITVINDERS EN WERELDVERBETERAARS
PAPAGENO HUIS Stichting Papageno Huis is een woonvorm in Laren waarin jongeren met autisme werk- en woonervaring op kunnen doen. Tijdens het Erfgoedfestival worden diverse publieksactiviteiten georganiseerd. Een spinning marathon, concerten en, in augustus, een expositie over grensverleggende vrouwen. Jonge mensen met autisme uit het Papageno Huis maken een portret van mede-oprichter Aaltje van Zweden en andere hedendaagse grensverleggende vrouwen. Ter afsluiting van de expositie wordt Aaltje van Zweden samen met Jan Rudolph de Lorm geïnterviewd in Singer Laren. Het gesprek zal gaan over het belang van kunst in het algemeen en specifiek voor mensen met een beperking zoals autisme. Papageno Huis, Naarderstraat 77, Laren - www.papageno.nl
Het oude dorp Huizen staat vooral bekend om zijn kleine en grote karakteristieke boerderijen, de visserswoningen, de kromme straten en stegen en de rokerijen. Ook hier zijn al vroeg grensverleggers en idealisten actief. Wie zijn deze mensen en wat is hun verhaal? U kunt het ontdekken in het Huizer Museum, waar deze zomer de tentoonstelling Grensverleggers, uitvinders en wereldverbeteraars te zien is. De tentoonstelling is ingedeeld in twee tijdvakken: die rond 1900 en die rond 1925. In dat eerste kwart van de twintigste eeuw worden in het Gooi, en met name in Huizen, vele grenzen verlegd, zowel in de kunst als in de industrie, de maatschappij en de ruimtelijke ordening en natuur. In de periode van rond 1900 timmeren bijvoorbeeld Jan Veth, Richard Roland Holst, Ferdinand Hart Nibbrig, Wijgert Kooy, Hendrik Willem Kuhn en J.H.F. Grönloh (Nescio) stevig aan de weg. En mensen als Leo Gestel, Harry Hamming, Henri Polak, M.A.S. Nolte, Anton Philips, Stef en Henk Vos verdienen hun sporen in de periode daarna. Huizer Museum, Achterbaan 82, Huizen www.huizermuseum.nl
11
Van 18 mei t/m 15 augustus 2021 is in de villa De Wilde Zwanen van Singer Laren een tentoonstelling gewijd aan Hamdorff. De moderne affiches van Hamdorff verbeelden de roemruchte geschiedenis van het bruisende middelpunt van kunstenaarsdorp Laren. De drijvende kracht achter het Hamdorff-complex is de succesvolle ondernemer Jan Hamdorff (1860-1931). In 1901 transformeert hij het etablissement van zijn ouders, herberg de Vergulde Postwagen aan de Brink, tot het nieuwe ‘luxe’ Hotel Hamdorff. In 1913 bouwt Jan zijn imperium verder uit met een nieuwe kunstzaal en bijbehorend feestterrein. Naast kunsttentoonstellingen biedt Hamdorff een opwindend en spraakmakend zomerprogramma vol muziek en feesten waarop volop modern gedanst wordt. Ter promotie van de activiteiten in de nieuwe kunstzaal en zomertuin vraagt Jan Hamdorff tekentalent Willy Sluiter (1873-1949) in 1913 een affiche te ontwerpen. In tien jaar tijd maakt Sluiter een serie kleurrijke en swingende aanplakbiljetten waarin kunst, muziek en humor samengaan. Vanaf de jaren 20 ontwerpen diverse andere kunstenaars aankondigingen van de tentoonstellingen, muziek en festiviteiten bij Hamdorff. De tentoonstelling bevat affiches van Eelco ten Harmsen van der Beek, Johan Briedé, Willem Dooijewaard, Eppo Doeve, Mommie Schwarz en Willy Sluiter. Samen vertellen ze het succesverhaal van het culturele hart van Laren, opgebouwd door de grensverleggende ondernemer Jan Hamdorff. Singer Laren, Oude Drift 1, Laren - www.singerlaren.nl
» ZOMER 2021 «
12
RONDLEIDING BEELD EN GELUID Beeld en Geluid beheert één van de grootste gedigitaliseerde media-archieven ter wereld. Boordevol met onder meer radio, televisie, YouTube-video’s, objecten, geschreven pers, podcasts en games. De collectie groeit dagelijks, waardoor er op dit moment in totaal zo’n 750.000 uur aan audiovisueel materiaal gearchiveerd is. Beeld en Geluid is gevestigd op het Media Park, in een van de kleurrijkste gebouwen van Hilversum. Het spectaculaire bouwsel in de vorm van een kubus met dertien verdiepingen is ontworpen door de architecten Neutelings en Riedijk. De gevel is naar een ontwerp van Jaap Drupsteen bedekt met 2244 gekleurde glasplaten met reliëf, waarin 768 beelden uit de collectie van het instituut zijn verwerkt. Gedurende het Erfgoedfestival is Beeld en Geluid elke vrijdag vanaf 21 mei tot en met 10 september om 13:30 uur te bezoeken voor een rondleiding door het iconische gebouw. Tijdens de rondleiding geeft het instituut uitleg over de architectuur én over de uitgebreide collectie van Beeld en Geluid, met bijzondere aandacht voor de Totempaal van Mies Bouwman, een grensverleggende televisie-vakvrouw. Het kunstwerk werd na haar overlijden in 2018 in opdracht van De Wereld Draait Door gemaakt als eerbetoon aan Mies. Vanaf Beeld en Geluid kunt u een wandeling maken door Hilversum langs de MediaMile of een rijtoer maken over het Media Park, de plek waar grensverleggende televisieformats zijn ontwikkeld, zoals Big Brother en The Voice. Aanmelden voor de rondleiding bij Beeld en Geluid: beeldengeluid.nl/erfgoedfestival Kijk voor de juiste openingstijden van rondleiding en de rijtoer op het Media Park op www.erfgoedfestivalgooivecht.nl
DE ZILVEREN CAMERA De Zilveren Camera is de meest prestigieuze prijs voor fotojournalistiek en documentaire-fotografie in Nederland. Elk jaar worden fotografen uitgenodigd om hun beste nieuwsfoto’s van het voorgaande jaar in te sturen. In de tentoonstelling zie je gebeurtenissen die nog vers in het geheugen liggen terug in de winnende beelden, zoals de gevolgen van de coronapandemie, Black Lives Matter-protesten en politieke perikelen in Den Haag. Zodra Museum Hilversum de deuren weer mag openen, staat de tentoonstelling de Zilveren Camera klaar voor het publiek. Museum Hilversum, Kerkbrink 6, Hilversum - www.museumhilversum.nl
NEDERLANDSE SEINTOESTELLEN FABRIEK
Honderd jaar geleden betrekt de Nederlandse Seintoestellen Fabriek (NSF) het heideterrein in Hilversum oost. Dit vormt het begin van Hilversum als omroep- en later mediastad. Hier komen de eerste experimentele uitzendingen vandaan en wordt zenden ontvangapparatuur gemaakt. Er wordt niet alleen onder eigen label geproduceerd; de radiotoestellen van moederbedrijf Philips komen ook uit de fabriek in Hilversum. Inmiddels is bijna alles van dit fabrieksterrein verdwenen, behalve het Oriongebouw waarin nu onder andere de Gooi- en Eemlander gemaakt wordt. Aan de hand van verhalen van oud-werknemers en bewaard gebleven objecten brengt Collectie Hilversum de boeiende geschiedenis van de NSF tot leven en wordt getoond hoe het toeging bij wat lange tijd de grootste werkgever van het Gooi was. Collectie Hilversum op locatie Tante Jans, Schapenkamp 2, Hilversum
PROGRAMMA - ERFGOEDFESTIVAL PLANTHUNTERS: OP JACHT NAAR HET GROENE GOUD
SYPESTEYN DE TERUGKEER VAN DE VERLOREN TUINKUNST Kasteel-museum Sypesteyn zet deze zomer de historische tuin in de schijnwerpers om hiermee de visie en grensverleggende ideeën van de oprichter van het museum te belichten. Honderd jaar geleden schrijft jonkheer Henri van Sypesteyn al boeken over oud-Hollandse tuinkunst, verzamelt hij planten en bomen en ontwerpt hij een complex van tuinen, park en bos om zijn ideeën in te verwezenlijken. Van Sypesteyn is van mening dat de Nederlandse tuinkunst een voorloper is van de Franse ontwerptraditie. In de tuin is een nieuwe wandelroute aangelegd, waarbij belangrijke aspecten van het tuinhistorische denken en -onderzoek van Van Sypesteyn worden toegelicht. Ook voor kinderen valt er van alles te beleven op Sypesteyn. Kasteel-museum Sypesteyn, Nieuw-Loosdrechtsedijk 150, Loosdrecht www.sypesteyn.nl
DUDOK ALS STEDENBOUWER ‘Bouw net zo veel met groen en bomen als met beton en baksteen’ is een opvallende uitspraak van architect en stedenbouwkundige Willem Marinus Dudok, die van 1915 tot 1954 in Hilversum werkt. Door zijn grensverleggende visie is Hilversum de tuinstad geworden die het nu nog steeds grotendeels is. Met groene wijken, parken, lanen, vijvers heeft Dudok, met veel gevoel voor het eigen karakter van elke wijk, de stad ten opzichte van de omringende natuur een heldere grens gegeven. Geen standaard aanpak dus, maar voor elke plek een speciaal ontwerp. De tentoonstelling “De stad is het mooiste bouwwerk!” - W.M. Dudok als stedenbouwer in het DAC laat zien hoe Dudok in onder andere Hilversum als stedenbouwkundige te werk ging. Er zijn speciale rondleidingen en excursies door de stad waar gidsen achtergrondverhalen vertellen over de plekken waar hij heeft gebouwd en met u spreken over hun betekenis voor de toekomst. Ook kunnen bezoekers ervaren hoe Hilversum nog altijd een ‘Tuinstad van de 21ste eeuw’ is. Dudok Architectuur Centrum, Dudokpark 1, Hilversum www.dudokarchitectuurcentrum.nl
13
Tijdens het Erfgoedfestival kunt u in Pinetum Blijdenstein genieten van de tentoonstelling Planthunters. Begin 1900 vinden de grootste natuurhistorische ontdekkingen plaats. Avontuurlijke botanici worden de wereld ingestuurd op zoek naar nieuwe planten. De opdrachtgevers kunnen collectiebeheerders van botanische tuinen, kwekerijen of rijke geldschieters zijn. Deze planthunters staan bloot aan gevaar en ontberingen: ongelukken, ziektes en aanvallen door Tibetaanse monniken, Chinese zeerovers of plaatselijke indianenstammen. De groene schat, die ze terugstuurden naar hun opdrachtgevers, siert nog steeds onze tuinen. U kunt een rondwandeling maken langs een selectie coniferen en planten die met hun naam verwijzen naar het leven van een planthunter. Lees hun spannende verhaal en geniet van al het moois dat zij hier naartoe gebracht hebben. Pinetum Blijdenstein, van der Lindenlaan 125, Hilversum - www.pinetum.nl
»
ESTAFETTE-INTERVIEW «
MUSEALE SAMENWERKING IN GOOI & VECHT De musea in Gooi en Vecht zijn niet alleen in omvang, maar ook in aanbod heel verschillend. De samenwerking tussen de musea is
PATRICIA ALKHOVEN, Dudok Architectuur Centrum (DAC), Hilversum
Wat brengt museale samenwerking jou?
“Dit is een lastige vraag om te beantwoorden voor mij: ik werd op 1 januari 2020 directeur en we hebben voornamelijk in lockdown gezeten. Natuurlijk kan ik wel schetsen wat ik me ervan voorstel, wat me het positieve eraan lijkt. Ik ben altijd
in voor samenwerking en gezamenlijk thema’s oppakken, omdat ik denk dat je elkaar daarmee kunt versterken. Thematisch zou je onderwerpen meer kunnen uitdiepen, omdat je allemaal een stukje van die grote puzzel neer kunt leggen. Grenzen van natuur en cultuur zijn immers ruimer dan grenzen van een stad of dorp. Als je de handen ineen slaat, is je reikwijdte ook groter. Ik geloof ook erg in een interdisciplinaire samenwerking. Dus niet uitsluitend met musea, maar ook met andere culturele instellingen. Met muziekevenementen, met andere podia, media, festivals; je kunt van alles verzinnen. Het is ook een uitdaging om jouw bezoekers nieuwsgierig te maken naar collega’s in de regio. We doen dat al en zodra het weer allemaal mag, gaan we natuurlijk ook dat weer volop in gang zetten.”
Vraag van Evert van Os (Singer Laren) aan Patricia:
“Dudok was een echte grensverlegger. Hij kwam in dezelfde tijd naar Hilversum als Piet Mondriaan en Bart van der Leck in Laren waren. Weet jij of zij ooit kennis gemaakt hebben?”
Patricia: “Willem Marinus Dudok en Piet Mondriaan arriveerden in 1915 gelijktijdig in het Gooi. Ze ontmoetten elkaar echter pas in 1931 – in Parijs, waar Mondriaan sinds 1919 woonde. Als directeur Publieke Werken van de gemeente Hilversum kwam Dudok het schilderij ‘Compositie met twee lijnen’ van Mondriaan bekijken. Het was door het Nederlands Kunstverbond aangekocht voor het nieuwe Raadhuis. Dudok keurde het goed, maar het kon het Hilversums College niet bekoren. Het schilderij kreeg geen ereplek en kwam uiteindelijk in Dudoks werkkamer te hangen. Dudok toonde zich respectvol over het werk van Mondriaan en erkende diens kwaliteit als hedendaags kunstenaar, maar tot een vriendschap is het nooit gekomen. Overigens is het schilderij veel later van de hand gedaan; de gemeente had geld nodig voor de restauratie van theater Gooiland. De verkoop is tegengehouden, omdat het als nationaal erfgoed werd aangemerkt. Uiteindelijk kwam het in het Stedelijk Museum terecht. Singer Laren was, achteraf bezien, een veel betere optie geweest, omdat het schilderij dan in ieder geval in onze regio was gebleven!”
TEKST: SAR AH SA ARBERG FOTOGR AFIE : MA ARTEN VAN HA AFF
14
belangrijk: met elkaar vertellen ze een groot verhaal.
RIK VAN WEGEN,
curator Kasteel-museum Sypesteyn, Loosdrecht Wat brengt museale samenwerking jou?
“Wat het ons in elk geval brengt, is een prachtig uithangbord. Sypesteyn is zo verschrikkelijk leuk, maar we slagen er onvoldoende in om dat onder de aandacht van de mensen te brengen. Het blijft een soort onbekende parel. Dankzij de geza menlijkheid van de activiteiten bereiken we toch een wat groter publiek. Wat ook interessant is: de thema’s nodigen je uit om je eigen inhoud eens anders te bekijken en dat kan best heel verrassende exposities opleveren. Ik denk dat die museale samen werking in de toekomst nog uitgebreider kan zijn. Er zijn activiteiten die we als museum allemaal toch moeten verrichten en die niet specifiek te maken hebben met je museum. Je zou meer ‘achterkant’ kunnen bundelen en delen. Voor een relatief klein museum als Sypesteyn is dat natuurlijk heel aantrekkelijk.”
Vraag van Patricia Alkhoven (DAC) aan Rik:
“Waar ben je in en om Kasteel Sypesteyn het meest trots op?
Rik: “Wat ik heel bijzonder vind aan Sype steyn, is dat een visionaire, eigenzinnige man vanuit een aantal invalshoeken een soort gesamtkunstwerk heeft samen gesteld, waarin natuur, cultuur en de ge schiedenis van zijn eigen familie samen gaan. De twee belangrijkste onderdelen daarvan zijn de tuinen en het porselein. Er zijn veel kanten aan het verhaal en het is toch één geheel. Wat ik ook bijzonder vind, is dat Van Sypesteyn niet alleen van alles heeft verzameld en neergezet, maar dat hij dat op een intellectuele manier heeft gedaan. Zo heeft hij als een pionier onder zoek gedaan naar de Nederlandse tuin kunst en naar Hollands porselein, en daar ook over gepubliceerd. Waar ik trots op ben, is dat we zijn nalatenschap met weinig middelen, nauwelijks subsidie, en vrijwil ligers met een hoop liefde in stand weten te houden. Onze vrijwilligers zijn de zuilen die de instelling overeind houden. In mijn vakgebied, bijvoorbeeld door collega’s uit het Rijksmuseum, worden wij een beetje gezien als ‘die verarmde deftige man uit Loosdrecht’. Maar wel een die gerespec teerd is, zowel door fondsen als grote namen uit de museumwereld. Dat is toch een uiting van waardering die vakgenoten toekennen aan Van Sypesteyn, aan wat hij heeft gemaakt en achtergelaten!”
NIENKE DE WIT,
Huizer Museum Wat brengt museale samenwerking jou?
“Het brengt ons van alles, en op veel vlakken. De verbinding met andere orga nisaties zorgt ervoor dat we in veel op zichten kunnen verbreden en inhoudelijk kunnen verdiepen. Zowel in de organisatie als in de presentaties voor ons publiek. Een museumbezoek gaat over beleving, in een bepaalde context. Dat is wat de bezoeker tegenwoordig ook van een mu seumbezoek verwacht. Als klein museum is dat soms best ingewikkeld om te bieden.
Door deze samenwerking mogen we uit verschillende collecties putten. We zijn allemaal gevestigd in dezelfde regio, en werken om die reden ook op het gebied van marketing met elkaar samen. Dat is de laatste jaren al een beetje op gang gekomen maar mag wat mij betreft nog steviger. Samenwerking zou natuurlijk ook kunnen op het gebied van backoffice, zoals gezamenlijke inkoop en het delen van bepaalde faciliteiten. Kennis en kunde is ook iets wat we gelukkig steeds meer delen: collectiebeheer, collectiewaardering en registratie, vragen die je hebt over stukken die binnenkomen die soms ge koppeld zijn aan specifieke delen van die regionale geschiedenis. Wij zijn het enige cultuurhistorische museum dat verhalen uit de hele Gooi en Vechtstreek vertelt. Zeventig procent van onze bezoekers komt uit deze omgeving. Dat regionale verhaal is daarmee ook heel belangrijk voor ons. Wat mensen wel eens vergeten: we zijn dan misschien klein, maar we moeten aan dezelfde eisen voldoen als bijvoor beeld het Rijksmuseum. Alleen doen wíj dat met een groot team vrijwilligers; ik ben de enige professionele kracht. Dus dat we kennis en kunde bij collega’s kunnen halen, is voor ons onmisbaar.”
15
Wat is voor jou het meest bijzonder?”
Vraag van Rik van Wegen (Sypesteyn) aan Nienke:
een lastige start. Aan de andere kant heb ik de tijd gekregen om mij te kunnen inwerken. Het Comenius Museum is tevens kenniscentrum en we hebben ook een rol op het gebied van onderzoek. We zien ernaar uit dat ons museum niet alleen veel bezoekers, maar ook collega’s binnen brengt. Mijn collega museum directeuren zijn vast veel meer ervaren dan ik, dus ik hoop veel van ze te kunnen leren. Zoals: hoe pak je bepaalde museum zaken aan; hoe vertel je een verhaal. Daarover hoor ik natuurlijk graag.”
16
“Heeft het vooral zin de verschillende inhoudelijke verhalen bij tijdelijke presen taties en in festivals met elkaar te verbinden, of zou je meer structureel de werkzaamheden die de verschillende kleine musea allemaal moeten doen, willen bundelen?”
Nienke: “Ik denk dus: allebei! Het heeft zeker zin om voor tijdelijke presentaties en festivals verbinding met elkaar te zoeken. Tijdens de afgelopen coronacrisis is wel gebleken hoe we met elkaar zaken in gang kunnen zetten, zoals dit Erfgoed festival. Ik denk dat de samenwerking veel uitgebreider kan zijn, omdat we samen een krachtiger verhaal voor onze bezoekers kunnen maken. Daarin kunnen we elkaar aanvullen, zodat onze eigen verhalen vollediger worden. Daarnaast is organi satorische samenwerking – collectie, backoffice, inkoop, marketing – iets dat wat mij betreft ook veel inniger mag worden. Dat brengt alleen maar winwinsituaties! Die noodzaak is voor kleine musea natuurlijk groter dan voor de grotere.”
JOHN EXALTO,
Comenius Museum, Naarden-Vesting Wat brengt museale samenwerking jou?
“Omdat ik pas driekwart jaar bezig ben voor het Comenius Museum, is het lastig hier iets over te zeggen. Toch zie ik nu al hoe zinvol het is dat we een regioconserva tor hebben die alles weet van alle musea in de regio, en dat weer deelt met ons. Als er iemand is die de samenwerking aanstuurt, zijn overkoepelende activitei ten zoals een Erfgoedfestival makkelijker te realiseren. Ik heb nog maar weinig col lega’s in levenden lijve kunnen ontmoeten vanwege corona, dus eigenlijk kan ik nog niet veel zeggen over een museale samen werking. Maar wel over het Comenius Museum, dat weliswaar in Naarden ligt,
ANNEMARIE DEN DEKKER,
maar qua betekenis veel groter is; Comenius woonde in Amsterdam en zijn gedachte goed heeft in heel Europa invloed gehad, en natuurlijk ook in deze regio. De bood schap van Comenius raakt ons allemaal. In die zin is het thema van het Erfgoed festival – Grensverleggers – interessant. In de twintigste eeuw waren er in deze regio diverse kolonies, zoals die van Frederik van Eeden en, eind 19e eeuw, van Jacob van Rees. Professor van Rees was ook de drijvende kracht achter de Humanitaire School; hij richtte deze begin 20ste eeuw op in Laren. Een grensverleg ger op het gebied van onderwijs – net als Comenius. Het leefde toen dus ook in deze omgeving. Het is boeiend voor ons als museum om het verhaal van Comenius te kunnen linken aan de stad Naarden, maar zeker ook aan de regio.”
Vraag van Nienke de Wit (Huizer Museum) aan John:
“Hoe is het om in coronatijd directeur te worden van een museum waar vooral buiten landse bezoekers komen? En hoe is het opstarten dan, als je je collega museum directeuren nooit ziet?”
John: “Dat ik mijn collega’s nog niet heb kunnen ontmoeten, zorgde toch wel voor
Muiderslot Wat brengt museale samenwerking jou?
“Ook los van het Erfgoedfestival ben ik een groot voorstander van samenwer king, en niet alleen met de museale partners, maar op elk gebied. En niet alleen regionaal, maar ook nationaal. Muiderslot werkt samen met verscheide ne partners uit het sociale domein, met opleidingsinstituten en met creatieve makers, zoals musici en theatermakers. Het houdt je scherp en in verbinding met de maatschappij. Daarbij is het wel
ESTAFETTE-INTERVIEW
Vraag van John Exalto (Comenius Museum) aan Annemarie:
“Comenius leefde in dezelfde tijd als P.C. Hooft. Comenius had de familie De Geer als mecenas. Hij verbleef bij hen in Amsterdam. De Geer was familie van P.C. Hooft. Denk je dat Comenius ooit op het Muiderslot is geweest? Als hij in die tijd Naarden bezocht, zou hij het Muiderslot toch niet hebben kunnen missen.”
Annemarie: “Dichter, toneelschrijver, creatieveling en historicus P.C. Hooft (1581-1647) was een tijdlang drost in Muiden; hij woonde en werkte op het Muiderslot. De elf jaar jongere, uit Tsjechië afkomstige tijdgenoot Comenius (1592-1670) was filosoof, hervormer en pedagoog. In de tweede helft van de 17de eeuw verbleef hij in Amsterdam, P.C. Hooft was al een aantal jaren daarvoor overleden. Beide mannen hebben elkaar dus niet ontmoet op het Muiderslot, maar er zijn zeker overeenkomsten tussen hen. De heren waren allebei erg
gericht op hun moedertaal in plaats van het geleerde Latijn. Comenius pleitte voor onderwijs in de moedertaal, Hooft voor poëzie en proza in de moedertaal. Op het eerste gezicht lijken ze allebei tot hun ideeën te komen door open debat met anderen. En beiden zijn groot geworden doordat de Amsterdamse drukkerijen het Silicon Valley van 17deeeuws Europa waren, waardoor hun werk en ideeën werden verspreid.”
EVERT VAN OS,
Singer Laren Wat brengt museale samenwerking jou?
“Ooit zei iemand: ‘Kennis is als liefde; je kunt het blijven geven, zonder het kwijt te raken’. Een prachtig citaat vind ik dat, en het is precies wat je als ‘grote broer’ kunt doen in zo’n samenwerking. Dat is het exact voor mij. Ik houd erg van delen en van samenwerken; Singer Laren doet dat ook buiten het museale veld. Het houdt je scherp en in verbinding met de maatschappij. Binnen de regionale museale samenwerking zijn wij een van de grotere spelers. Wij beschouwen het ook als een soort ketenverantwoordelijkheid voor kleinere instellingen. Los daarvan geloof ik echt dat het de bezoekers verrijkt als de regionale musea samenwerken: met elkaar kunnen we het complete verhaal van ‘t Gooi vertellen. We vertellen immers allemaal een stukje, de een wat groter dan de ander, maar samen maken we het verhaal compleet. Ik denk dat iedereen goed voor ogen moet hebben wat dan het eigen stuk is. Ons profiel richt zich op het Hollands impressionisme en het Nederlands modernisme, dat voor een groot deel is ontstaan is in de kunstenaarsdorpen van ‘t Gooi. Het is leuk om aan je bezoekers een groter verhaal mee te geven, niet alleen het deelverhaal. Samenwerking gaat nog verder dan dat. Bijvoorbeeld over gezamenlijke lobby’s over de bereikbaarheid van ‘t Gooi. Voor mij is dat een heel belangrijk speerpunt.”
Vraag van Annemarie den Dekker (Muiderslot) aan Evert:
“Het is prettig te denken in mogelijkheden en kansen. Hoe heb jij dat in coronatijd gedaan en vooral: hoe heb je jouw team weten te motiveren? Hoe kwam je bij de mogelijkheden die er wel waren?”
Evert: “Toen we dicht moesten, waren ook wij natuurlijk even lamgeslagen. Al heel snel besloten we om te gaan zoeken naar dingen die we wél konden doen. Mijn team pakte dat heel snel op. Dat motiveren probeerde ik door vooral met de toekomst bezig te zijn en iedereen daar een rol in te geven. We hebben een belangrijke verbouwing naar voren gehaald, we zijn kunstlunchmanden gaan verkopen, er zijn puzzeltochten bedacht, er was koffie to go, Singer TV werd opgestart; iedereen kwam met ideeën. Er ontstond een nog grotere saamhorigheid in het team en het bracht veel positiviteit en energie, iets wat we allemaal goed konden gebruiken.”
17
belangrijk om je missie, visie en kernwaarden steeds voor ogen te houden; wij zoeken dus vooral op dat gebied de samenwerking op. Voor het Muiderslot is inclusiviteit een belangrijk uitgangspunt. De maatschappelijke relevantie van regionale cultuur hoort daarbij. Je hebt altijd wat aan samenwerking, want het is goed om elkaar te informeren en om aan te haken bij elkaars thema’s zoals toegankelijkheid, duurzaamheid en collectiemobiliteit. Binnen het Erfgoedfestival zijn wij natuurlijk een grote partner. Qua musea zijn er verschillende smaken en soorten in deze regio en het is belangrijk om je eigen identiteit te bewaren. Wél kun je bruggen slaan en bijvoorbeeld de eigen geschiedenis gebruiken om gesprekken aan te gaan. Voor bezoekers is het Erfgoedfestival een soort kralenketting waardoor alle musea in de regio aan elkaar geknoopt worden. Alle, soms onverwachte, spelers bij elkaar.”
» ERFGOEDFESTIVAL 2021 « Je bent opgesloten in de kerker van het Muiderslot. Blijf tot een andere speler jou passeert en je bevrijdt. Sla een beurt over als er geen spelers meer achter je zijn.
42
In het Museum Weesp leer je alles over Van Houten chocolade. Heb je chocoade in huis? Neem dan een stukje!
46
Hey daar! Verleg je grenzen met dit Gooise Ganzenbord. Van Kasteel Sypesteyn tot en met Beeld en
45
44
47
Geluid; met dit spel kom je langs musea en andere plekken in de Gooi en Vechtstreek.
18
43
48
HET GOOISE GANZENBORD
49
50 51 52
Pak een dobbelsteen en wat pionnetjes uit een ander bordspel en baan je een weg door Gooi & Vecht, naar het Raadhuis van Hilversum. Beklim daar de klokkentoren en geniet van het uitzicht!
Spelregels Je hebt gezwommen in de Loosdrechtse Plassen. Droog maar even op! Sla een beurt over. Oei! Er staat een schaap op de weg. Sla een beurt over. Fjuuut! Stap maar in de Gooise Stoomtram. Hij neemt je mee naar 28.
Fjuuut! Stap maar in de Gooische Stoomtram. Hij neemt je mee terug naar 17. Je bent vogels spotten bij het Naardermeer. Noem drie soorten vogels op. Je bent in de Bussumse wijk ‘Het Spiegel’. Rust uit met een boek van Frederik van Eeden. Sla een beurt over. Wie het hoogst gooit mag beginnen!
START
1
2
3
4
5
GANZENBORD
Net als Jan Comenius pleit jij voor wereldvrede. Ga door naar 43. In het Huizer Museum leer je alles over het Melkmeisje. Heb je melk in huis? Neem dan een slokje!
33
40
38
39
53 54
37
36
35 34 32
31
Je maakt een wandeling in de beeldentuin van Singer Laren. Sla een beurt over.
55
27
56 Je bent in Hilversum bij Beeld en Geluid. Zing een liedje!
30
57
28
29
26 25
58
24 60
23
59 EI
61 62
ND E
22 21 20
63
19 18
6
7
Je hebt de uitgang van de doolhof van Kasteel Sypesteyn gevonden! Ga door naar 13.
8
9
10
11 12
17 13 14 15 16
19
41
»
INTERVIEW «
DE VERHALENVERTELLERS VAN
Het mediakunst-collectief Dropstuff Media is een pionier in media-ontwerp. Het bedrijf is specialist in het ontwikkelen van mediainstallaties en tentoonstellingen in de openbare ruimte, in binnensteden, op festivals, voor musea, culturele organisaties en tijdens diverse evenementen. Ook voor Erfgoedfestival Gooi & Vecht komt Dropstuff Media in actie. Een vraaggesprek met General & Artistic Director René van Engelenburg. Het thema is ‘grensverleggers’, dat ligt jullie wel. Hoe verlegt Dropstuff Media de grenzen?
“Wij zijn bovenal verhalenvertellers. Dat moet je naar ons idee niet achter gesloten deuren doen, maar aan een zo breed mogelijk publiek. Daarbij staat de beleving van de bezoeker bij ons centraal. Welk verhaal maak jij mee? Neem bijvoorbeeld onze nieuwste installatie ‘De Gooische Moordenaar’: de beleving maakt de geschiedenis van de regio toegankelijk voor een brede doelgroep, met name jongeren en gezinnen. De bezoekers stappen, in groepjes van vier, in een witte tram die rondjes rijdt
door een soort landschap van witte borden. Iedereen krijgt een Augmented Reality (AR)-bril op. Daarin zie je virtuele objecten die in de werkelijkheid worden geprojecteerd. Als de trein gaat rijden, treedt een virtuele conducteur op als verteller. Buiten de tram, onafhankelijk van welke kant je opkijkt en welke positie je in de tram hebt, wordt op meerdere borden tegelijk een beeldverhaal vertoond. Dit zal bestaan uit fotomateriaal en video’s uit de archieven van musea uit de regio en aangevuld met nieuw beeldmateriaal en animaties. Zo combineren we het oude met het nieuwe, zodat iedereen een volledig nieuw verhaal kan meemaken... als dat niet grensverleggend is?”
Jullie combineren kermiscultuur met musea en erfgoed. Hoe komen jullie tot deze keuze?
“Wij werken doorlopend aan ons project ‘De Koude Kermis’, een serie kunstinstallaties die gaan over alles tussen kunst en kermis. Het is een project waarin de vormen van volkscultuur verbonden worden aan de verhalen van erfgoed, de verbeelding van de kunsten en de verwondering over technologie. Iedereen weet immers dat je op de kermis iets kunt beleven en dat daar bijzondere verhalen verteld worden. Veel hedendaagse kunstvormen zijn ooit ontstaan of gepresenteerd op de kermis: theater, dans en bijvoorbeeld fotografie. Veel kunstenaars en musea spreken de taal van de culturele- en economische elite. Wij willen inclusiviteit in plaats van exclusiviteit als kwaliteitskenmerk, zodat zoveel mogelijk mensen ervan kunnen genieten. Voor de corona-periode reisden onze installaties dan ook wel langs zowel galeries, culturele festivals als échte
FOTOGR AFIE : ALDO ALLESSI
20
DROPSTUFF
» SPONSOREN « Het Erfgoedfestival 2021 wordt ruimhartig ondersteund door de volgende organisaties:
kermissen, waar we steeds een andere groep mensen konden interesseren. Dát is wellicht ons belangrijkste kunstwerk. Door gebruik te maken van publiek toegankelijke ruimtes en nieuwe technologieën maken wij als team, samen met andere ontwerpers en kunstenaars, musea, onderwijsinstellingen en nog veel meer partijen, kunst en cultuur een stukje toegankelijker.”
Met onze studio zitten we al bijna vijf jaar in het gebouw van Beeld en Geluid in Hilversum. Een prachtige plek bij een mooie culturele instelling waarmee we veel samenwerken. Het jaar 2020 was voor ons, als voor velen, vanwege corona een pittig jaar. Wij waren geselecteerd om een van onze installaties te presenteren op het prestigieuze SXSW Festival in Austin, Texas. Een paar dagen voor het festival, toen alle spullen al via zeecontainers waren verscheept, kregen we het bericht dat het definitief niet doorging. Daarna volgde de ene afzegging na de andere. Toen moesten we ons eigen verhaal opnieuw gaan vormgeven. We wilden eigenlijk al langer een eigen plek waar we al onze installaties bij elkaar konden brengen. En dit was blijkbaar het juiste moment. Sinds de zomer van 2020 hebben we een oude vliegtuigshelter van 800 vierkante meter op Park Vliegbasis Soesterberg omgebouwd tot een heuse new media playground. ‘Kermis op de Basis’ is nu een plek voor ‘creatieve ontregeling’; workshops, heisessies, zakelijke events en een educatieprogramma mediawijsheid voor het Voortgezet Onderwijs, waar de verhalen van ‘De Koude Kermis’ symbool staan voor trajecten van innovatie en transformatie. En tegelijk is het een werkplaats van waaruit we klussen aan nieuw werk zoals De Gooische Moordenaar. Die laatste is zo goed als klaar: de tram rijdt hier al proefrondjes op de rails. We hopen deze nog dit jaar te kunnen presenteren in het kader van het Erfgoedfestival!”
Kijk voor meer informatie op www.dropstuff.nl
21
Waar zijn jullie gevestigd en hoe zien jullie de toekomst?
