Durme- en Scheldeland - 2014-4 by Natuurvereniging vzw Durme

Durme- en Scheldeland NR 4 I 2014 I JAARGANG 17 I DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

Natuurinrichting Berlare Broek en Donkmeer

Uitgestorven vleermuis duikt op in het Waasland

Sinusbeheer, maaien op maat van dagvlinders

Colofon

Inhoud 4

Grootschalig laagveenherstel in Reservaatzone Donkmeer en Berlare Broek

Redactieraad:

Mopsvleermuis duikt op in het Waasland

Thomas Van Lancker (hoofdredactie & opmaak). Michaël Crapoen, Marieke De Vos, Sarah Geers, Kristof Scheldeman.

Maaidonkbos en omgeving: een topgebied voor dagvlinders in (Oost)-Vlaanderen!?

Driemaandelijks tijdschrift van de regionale natuurvereniging vzw Durme.

Met dank aan: Hans Baeté, Jurgen Couckuyt, Patrick De Brauwer, Pol De Meyer, Joris Everaert, Christophe Hillaert, Jan Maertens, Daan Stemgée, Phillipe Van de Velde, André Verstraeten.

10 Kaas-avondtuur in de Scheldbroeken

Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren tel/fax: 09 348 30 20 info@vzwdurme.be www.vzwdurme.be Taalkundig advies: Paule Bosch Druk: www.drukindeweer.be

11 Herdenkingbord over een kleine veldslag nabij het Molsbroek in 1914

12 Sinusbeheer, maaien op maat van dagvlinders

Gedrukt op milieuvriendelijk papier met plantaardige inkt. Overnemen van artikels is toegelaten als je de bron vermeldt. Alle foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd. Artikels voor het volgende tijdschrift kunnen digitaal worden bezorgd aan de redactie uiterlijk op 1 december via thomas.vanlancker@vzwdurme.be. De auteurs zijn verantwoordelijk voor hun publicaties. Lidmaatschap: 12 euro per kalenderjaar of 25 euro als steunend lid. Betalingen kunnen via onze bezoekerscentra of door overschrijving op BE52 0012 2999 0009 van vzw Durme met vermelding van naam en adres.

14 Struweeltjes

20 Nieuws imkerswerkgroep vzw Durme

25 Vogelnieuws

28 Activiteitenkalender oktober - december

Leden die zich ook op ‘t Groene Waasland, het tijdschrift dat vzw Durme uitgeeft samen met andere Wase natuurverenigingen, willen abonneren, betalen 17 euro per kalenderjaar. Bedankt voor jouw steun!

Cover:

Kriebeldiertjescursus vzw Durme

Foto:

Vzw Durme

Onze partners:

Vo o r w o o r d

Studie

Beheer

Educatie

Actueel

Kalender

Voorwoord Via een omwegje…

Sinds half augustus worden wandelaars en fietsers rond het Molsbroek geconfronteerd met wegversperringen. De - al sinds vorig jaar aangekondigde - werken om een pompgemaal te bouwen ter hoogte van de afsluitdijk op de Durme in Lokeren, zijn van start gegaan. Het nieuwe pompgemaal is een onderdeel van de geplande Sigmawerken op de Durme en zal de overvloed aan water op het opwaartse deel van de Durme en de Moervaart tussen Lokeren en het kanaal Gent-Terneuzen beter beheerbaar maken. Bij het pompgemaal wordt ook een vistrap voorzien zodat vissen uit het Scheldebekken via de Durme verder landinwaarts kunnen migreren. Om veiligheidsredenen omwille van de bouwwerf is het jaagpad langs de Durme deels afgesloten voor ten minste anderhalf jaar. Voor velen betekent dat een omweg. Maar daardoor kan men wel extra genieten van het wisselende natuurschoon aan de andere kant van het Molsbroek en de Molsbergen. Via een omwegje sijpelen ondertussen ook allerlei besparingsscenario’s van het gewest en de provincies op natuur- en cultuurverenigingen door … Het wordt bang afwachten wat de toekomst zal brengen voor onze werking en de verdere uitbouw van onze reservaten… Ik wil dan ook een warme oproep doen aan al onze leden en sympathisanten om ons te blijven steunen door massaal deel te nemen aan onze activiteiten of door ons een financieel steuntje te geven voor de aankoop van natuurgebieden. Dat is broodnodig omdat de grondprijzen in ons werkingsgebied steeds maar duurder worden. Alleen dan kunnen we tegen de stroom in groei en bescherming van waardevolle natuur blijven realiseren. Het ontdekken van Rode Lijstsoorten zoals recent de zeer zeldzame en uitgestorven gewaande “Mopsvleermuis” is een bewijs dat er vlakbij nog waardevolle natuur aanwezig is die om bescherming vraagt… Tevens wil ik elke natuurliefhebber bedanken die ons gesteund heeft door een gift of zijn/haar aanwezigheid bij de babyborrel van onze ooievaartjes in de Buylaers in Lokeren na de dood van hun moeder in de zware hagelbui die in juni het Waasland trof. Inmiddels zijn de twee volgroeide jongen samen met hun vader in zuidelijke richting vertrokken. We kijken alvast uit naar hun terugkeer volgend jaar naar de Buylaers of omgeving… Mag ik daarom op jullie natuursteun en medewerking blijven rekenen?

Patrick De Brauwer, voorzitter vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Grootschalig laagveenherstel in Berlare Natuurinrichtingsproject Donkmeer - Berlare Broek goedgekeurd Michaël Crapoen & Kristof Scheldeman Het Donkmeer - en dan vooral de Reservaatzone - zal er in de toekomst een stuk anders uitzien. De omgeving van het Donkmeer en Berlare Broek worden grotendeels in hun oorspronkelijke staat hersteld. Ook de Eendenkooi ondergaat een grondige metamorfose. De start van de eerste werken is voorzien in 2016. Het hele projectgebied is 397 hectare groot en omvat naast het Donkmeer ook Broekmeers, Polsmeersen, Maeydonkbossen, Spletters, Hemelsche rij, Nieuwdonk, Turfput en Berlare Broek. Het projectgebied omvat dus grotendeels de oude Scheldearm. De gronden waarop de natuurinrichtingswerken zullen uitgevoerd worden, zijn eigendom van de verschillende projectpartners en dat zijn naast vzw Durme - de gemeente Berlare, het Agentschap voor Natuur en Bos en de Intercommunale DDS. De voorbije drie jaar werden al heel wat voorstudies uitgevoerd. Zo werd er ook een haalbaarheidsstudie opgesteld en werd er een ‘vraag tot instelling van het project’ overgemaakt aan de bevoegde minister. Die vraag werd onlangs goedgekeurd door de minister van leefmilieu, natuur en cultuur, Joke Schauvliege (CD&V) en daarmee komen we opnieuw een stap dichter bij het uitvoeren van de natuurherstelprojecten. “Nu kunnen we plannen maken om de Berlaarse natuur in zijn oorspronkelijke vorm te herstellen”, aldus Ann De Grande van de Vlaamse Landmaatschappij die de leiding heeft over het project. “En dat gaat verder dan slib baggeren uit de visvijvers. We willen vooral de bijzondere natuurwaarden die Berlare rijk is, beschermen én versterken.” Het laagveenecosysteem is de voorbije decennia fel achteruitgegaan en zo dus ook de typische fauna en flora.Vzw Durme is al jaren bezig met natuurherstel in de Reservaatzone en kan ondertussen al mooie resultaten voorleggen met bijvoorbeeld broedgevallen van woudaapje en snor in beheerde rietoeverzones en het creëren van nieuwe groeiplaatsen voor zeldzame moerasplanten zoals moeraskruiskruid en mattenbies. Dankzij het natuurinrichtingsproject zullen echter veel meer financiële middelen vrijgemaakt worden en zal het natuurherstel veel omvangrijker kunnen gebeuren. Via grootschalige inrichtingswerken zal het herstel van zeldzame biotooptypes zoals drijftillen, rietoeverzones, slotencomplexen rijk aan waterplanten, bloemrijke hooilanden, alluviale bossen en verlandingsvegetaties op laagveen nog indrukwekkender zijn en wordt verwacht dat de biodiversiteit in al die aanwezige biotopen sterk zal toenemen.

Zingende snor.

Naast natuurherstel zullen ook de recreatieve delen opnieuw ingericht worden, én gaan ook de verschillende deelzones beter toegankelijk gemaakt worden en beter op elkaar afgestemd worden.

Ook de veengraslanden en put 13 en 14 zullen een grondige make-over krijgen.

Ook de Eendenkooi krijgt dus een nieuwe invulling. De aaidieren die er nu zitten, zullen een nieuwe thuis krijgen op de linkerzijde van recreatiedomein Nieuwdonk. Nog steeds in de buurt dus, maar wel wettelijk in orde. “In de Eendenkooi zitten de dieren eigenlijk zonevreemd omdat er op die locatie geen kweekdieren of dieren in gevangenschap mogen leven. Daar wordt dus ook iets aan gedaan”, aldus nog De Grande. De Eendenkooivijver zelf die in 2007 heringericht werd, blijft uiteraard wel behouden. Er zijn plannen voor een uitkijktoren waardoor je een beter zicht hebt op de vorm van de eendenkooiplas, en meteen ook kan binnenpiepen in de reigerkolonie. Verder worden er heel wat natuureducatieve projecten uitgewerkt waarin kinderen spelenderwijs de natuur leren ontdekken. Zo zullen ze bijvoorbeeld over een nagemaakt trilveen kunnen lopen of onderzoeken wat er allemaal in het water zit. Beleving en ontdekking staan centraal, middenin een natuurlijke omgeving. Iets wat vzw Durme al jaren in Berlare doet, maar nu zal de natuurbeleving nog een stuk intenser worden. Ook wandelaars zullen hun hart extra kunnen ophalen. Er wordt onderzocht of de wandelweg volledig kan doorgetrokken worden rond het meer en rond de Eendenkooi. Met vernieuwde up-todate infoborden, een nieuwe folder en een wandelkaart en eventuele bijkomende wandellussen. “Ook in Berlare Broek komen nieuwe wandelpaden met bijhorende infoborden”, verklapt De Grande nog. “Bovendien werken we een gemeenschappelijke stijl uit zodat infoborden, zit- en picknickbanken er over het hele gebied uniform uitzien.” Het natuurinrichtingsproject is een samenwerking van het Agentschap voor Natuur en Bos, de Vlaamse Landmaatschappij, de polder tussen Schelde en Durme, provincie Oost-Vlaanderen, vzw Durme, intercommunale Dender-Durme-Schelde, Regionaal Landschap Schelde-Durme en gemeente Berlare. Meer info? Vlaamse Landmaatschappij, www.vlm.be en info@vlm.be. 5

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Mopsvleermuis duikt op in het Waasland Joris Everaert Op 21 augustus 2014 ontdekte Joris Everaert op basis van een vleermuizendetector opname een mopsvleermuis (Barbastella barbastellus) in de rand van een bos nabij een reservaat van vzw Durme. Een knaller van formaat, want deze soort was in de Rode Lijst van zoogdieren als uitgestorven verklaard in Vlaanderen! De laatste zomer- en winterwaarnemingen van ten minste drie dieren dateren uit de periode 1996 tot 2000 in Beernem (West-Vlaanderen). Tijdens de winter 2000-2001 werd ook nog een overwinterende mopsvleermuis gevonden in Knesselare (Oost-Vlaanderen). Als vrijwilliger van vzw Durme en Natuurpunt, is Joris in de streek vooral actief als ornitholoog in de Vogelwerkgroep Durmevallei en de Wase koepel voor natuur.studie (Wakona). Maar sinds de recente aankoop van een geavanceerde vleermuizendetector (bat-detector) is er een nieuwe passie voor vleermuizenonderzoek bijgekomen. De ontdekking op 21 augustus was een echte toevalstreffer op basis van een reeks signalen van slechts enkele seconden. De dag nadien werd de soort opnieuw gedetecteerd in het bijzijn van enkele andere Oost-Vlaamse vrijwilligers van de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt. Experts met mopsvleermuis-veldervaring konden daarna snel bevestigen dat de opnames met zekerheid deze soort tonen. In september werden ‘s avonds opnieuw positieve opnames gemaakt aan het betreffende bos. Daarnaast werden ook later op de avond en dieper in de nacht één of eerdere dieren waargenomen wat verderop aan de reservaatpercelen van vzw Durme. De mopsvleermuis is een middelgrote vleermuis met een korte stompe snuit. De buik- en rugvacht is zwartbruin tot zwart met lichte haarpunten. De naar voren gerichte oorschelpen zijn breed en de randen zijn aan de basis vergroeid. Voor de echolocatie wordt afwisselend op twee frequentiebanden uitgezonden: type 1 heeft een lage intensiteit en daalt van ca. 45 kHz naar 30-35 kHz, type 2 is een sterker signaal dat van ongeveer 36 kHz daalt naar 28 kHz met vaak ook hogere harmonische tonen.

Sonogram van mopsvleermuis op 21 augustus

(opname Joris Everaert).

In Europa vertonen mopsvleermuizen een uitgesproken voorkeur voor beboste gebieden en kleinschalige beboste landschappen met voldoende lijnvormige landschapselementen, ruige graslanden, vaak in oude bossen en ruigtes langs rivieren. De samenstelling van boomsoorten zou weinig van betekenis zijn. Belangrijker is een grote variatie aan verschillende leeftijdgroepen en randstructuren. Uit analyse van prooiresten in uitwerpselen van mopsvleermuizen, blijkt dat de soort bijna uitsluitend van nachtvlinders leeft. Mopsvleermuizen zouden met hun typisch tweeledig echolocatiegeluid gespecialiseerd zijn in geluidsgevoelige nachtvlinders.Verder worden ook muggen, vliegen en kleine kevertjes genoemd als voedsel.

Mopsvleermuis.

Van nature is de mopsvleermuis een boombewoner. Duits onderzoek toonde aan dat mopsvleermuizen, in tegenstelling tot de meeste andere boombewonende vleermuizen, een meer uitgesproken voorkeur vertonen voor loshangende schors. Daarachter kunnen zich zowel individuen als kleine kolonies bevinden.Verder benutten mopsvleermuizen soms allerlei spleten en nauwe ruimtes in gebouwen als verblijfplaats. Mopsvleermuizen zijn opvallend kouderesistent en kunnen de winter zowel in boomholten als in alle mogelijke ondergrondse verblijven doorbrengen. Bij voorkeur overwinteren mopsvleermuizen in de buurt van hun zomerverblijfplaats. De soort is lichtschuw en zowel in de kraamkolonies als winterverblijven uitzonderlijk gevoelig voor verstoring. Voor de mopsvleermuis in het Waasland, zal nu getracht worden om meer informatie te verzamelen d.m.v. uitgebreid onderzoek waaronder het verkennen van andere potentiële leefgebieden in de omgeving en het zoeken naar een eventuele kolonie en overwinteringplaats. Het installeren van automatische (continu metende) bat-detectors is een eerste stap in het onderzoek. Vzw Durme zal het onderzoek uitvoeren i.s.m. de Vleermuizenwerk-groep van Natuurpunt. Ook het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) zal mogelijk betrokken worden in het onderzoek. Voor de nodige financiering van het onderzoek en een mogelijk project in 2015, zijn giften zeker welkom. De ontdekking van de mopsvleermuis is goed nieuws, maar helaas niet meer dan een lichtpuntje in de duisternis voor de vleermuizen. In het beste geval gaat het hier om een kleine restpopulatie. Ook andere vleermuissoorten doen het slecht in Vlaanderen.Van de 17 soorten die in Vlaanderen voorkomen, zijn verschillende bedreigd en slechts twee niet in gevaar. Belangrijke knelpunten zijn het gebrek aan voedsel, een verlies van geschikt habitat door bijvoorbeeld het verdwijnen van kleine landschapselementen zoals bomenrijen en hagen, en verstoring door licht en lawaai. Actuele verspreidingsgegevens van vleermuizen in Vlaanderen zijn zeer onvolledig, zowel in de potentiële leefgebieden als op de mogelijke trekroutes. Voor een optimale bescherming van vleermuizen zijn verspreidingsgegevens echter heel belangrijk. Vzw Durme is daarom van plan om de komende jaren nog meer aandacht te besteden aan de studie en bescherming van vleermuizen in de streek.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Maaidonkbos en omgeving: een topgebied Philippe Van de Velde In de zomer van 2013 werd de grote weerschijnvlinder (Apatura iris) een aantal keren waargenomen in de omgeving van het Maaidonkbos in Uitbergen-Berlare. In 2014 was het een prioriteit om - in het kader van het project dagvlinders Durme- en Scheldegebied - bevestiging van de soort te zoeken. Eind juni was ik op zoek naar de grote weerschijnvlinder op locaties waar de soort in 2013 gezien was. Door de warme lente en de vroege zomer was de kans immers groot dat die soort al zou vliegen. Opeens zag ik in de top van een zomereik een grote dagvlinder die ik niet kon determineren. In de hoop om toch nog een glimp van die dagvlinder op te vangen, besloot ik mijn kans te wagen vanuit een andere hoek waar ik een beter zicht had op de kruin. Terwijl ik met de verrekijker aan het speuren was, keek ik vóór mij in een vrij kleine bloeiende linde. In die boom zag ik verschillende dagvlinders die nectar dronken van de lindebloesems. In mijn ooghoek zag ik ook twee kleine vechtende, snel achter elkaar vliegende dagvlinders. Omdat ik geconcentreerd op zoek was naar de grote weerschijnvlinder, duurde het even vooraleer ik besefte dat het iets speciaals zou kunnen zijn. Opeens kreeg ik met mijn verrekijker een donkerbruin vlindertje in het vizier, met op de onderzijde van de ondervleugel een witte W-tekening en een korte oranje band. Gauw maakte ik enkele foto’s. Op mijn toestel zag ik de vlinder uitvergroot en alle twijfel was verdwenen. De ontdekking van een nieuwe soort voor de regio Durme-Schelde was een feit: de iepenpage (Satyrium w-album).

De iepenpage is een nieuwe soort in de regio Durme-Schelde.

In de Ecologische Atlas van de Dagvlinders van Noordwest-Europa van F.A. Bink lezen we het volgende: “Het is een soort die men door zijn verborgen levenswijze in de bomen moeilijk waarneemt. De geringe verspreiding van deze soort kan als een argument gelden om deze soort als een kwaliteitsindicator te hanteren.” Ik hoopte de iepenpage te vinden in onze regio. Onder impuls van de werkgroep dagvlinders van Phegea (Vlaamse Vereniging voor Entomologie) was er gezocht naar eitjes en rupsjes in de Kriephoek in Semmerzake-Gavere. In 2013 vond ik er een dood exemplaar in boerenwormkruid, verrast door een krabspin. Op basis van de bestanden van iep die ik in dit gebied had gezien, was mijn oog in de winterperiode al gevallen op gelijkaardige bestanden in eigen regio. In Berlare had ik al naar iepen in het bos staan kijken, maar toch kwam de vondst op een onverwacht moment. Mogelijks is de vlinder door zijn verborgen levenswijze over het hoofd gezien; anderzijds is het ook mogelijk dat de soort zich heeft verspreid langs de Schelde op zoek naar geschikte leefgebieden. Vooral bosranden met zaaddragende iepen zijn interessant om te gaan zoeken. De mannetjes komen samen rond bruidsbomen. Een verrekijker is een must om deze soort met zekerheid te determineren. 8

voor dagvlinders in (Oost)-Vlaanderen!? En het gaat maar verder... Alsof het met de ontdekkingen van de grote weerschijnvlinder (2013) en de iepenpage (2014) nog niet genoeg was, werd er recent nog een nieuwe dagvlindersoort gevonden in één van de meest ongerepte bosgebieden van onze regio. Dit structuurrijk, vochtig boscomplex met heel wat open plekken - waar zon en schaduw elkaar afwisselen - blijkt een ware schatkamer te zijn voor verschillende (dag)vlindersoorten. Eind juni konden we rond het middaguur namelijk twee kleine ijsvogelvlinders (Limenitis camilla) observeren tijdens het uitvoeren van territoriale vluchten. In Oost-Vlaanderen komt die soort op enkele plekken in het Meetjesland en in de Vlaamse Ardennen voor. Maar in onze regio is dit de eerste bevestigde populatie en gezien hier eerder de grote weerschijnvlinder en de iepenpage ontdekt zijn, zou dit evenzeer om een historische vestiging (relictpopulatie) kunnen gaan. Een belangrijk deel van dit boscomplex is nl. al decennialang onaangeroerd gebleven en is op die manier gevrijwaard van al te grote menselijke invloeden. Een niet te onderschatten voordeel voor dergelijke kritische soorten.Vochtige (eiken)bossen met wilde kamperfoelie - de waardplant voor die soort - dragen hun voorkeur weg.

Kleine ijsvogelvlinder op braam.

Het is nu zaak om de hoogwaardige biodiversiteit hier verder in kaart te brengen, en daarbij zouden opnieuw wel eens verrassingen kunnen opduiken. Wordt ongetwijfeld vervolgd! Michaël Crapoen & Thomas Van Lancker

Het aanwezige biotoop van de iepenpage.

Het aanwezige biotoop van de kleine ijsvogelvlinder.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Kaas-avondtuur in de Scheldebroeken Jan Maertens Sinds enkele jaren beheert vzw Durme een 2,5 ha grote hooiweide op de plaats ’Lypesaen’ in de Scheldebroeken. Eigenaar is de Vlaamse Landmaatschappij die bereid is om die percelen (inclusief een hooilandje van 0,3 ha in het aanpalende weidevogelgebied) aan onze vereniging te verkopen. De hooiweide maakt deel uit van het grootste aaneengesloten grasland in de Scheldebroeken dat natuurbeheer krijgt, samen goed voor 3,5 ha.

De laatste landbouwer beheerde dit grasland lange tijd als hooiweide. Dat houdt in dat het perceel in juni werd gemaaid en in de late zomer vaak werd begraasd door runderen. Die praktijk was vroeger heel gebruikelijk. Ondertussen wordt het jaarlijks twee maal gemaaid, het maaisel wordt tot hooi gedroogd en afgevoerd. Door dit beheer valt elke lente weer het toenemend aantal bloeiende planten op zoals echte koekoeksbloem en scherpe boterbloem, de typische planten van dergelijke graslanden. De hooiweide is doorsneden met slootjes. Langs de randen worden sommige stroken niet gemaaid. Daardoor komt er riet tot ontwikkeling. Daarin broedt elk jaar de rietgors, een Rode Lijstsoort.

Kaas-avondtuur ten voordele van de Scheldebroeken De vrijwilligers van afdeling Zele-Berlare-Wichelen dragen graag hun steentje bij. Zij organiseren daarom een kaas-en-wijnavond (‘kaas-avondtuur’ gedoopt) ten voordele van deze aankoop. Wanneer: zaterdag 15 november, vanaf 19u. Waar: basisschool De Vlinderboom, Avermaat 135a (achter de kerk) in Zele. Snelle beslissers kunnen nog kaarten bekomen aan 15 euro via Jan Maertens op jan.maertens1@telenet.be. Kan je niet komen, maar steun je toch graag de belangrijke aankoop? Koop dan een steunkaart voor slechts 5 euro of doe een gift op BE52 0012 2999 0009 met de vermelding ‘Scheldebroeken’. 10

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

H i s t o r i e

K a l e n d e r

Herdenking kleine veldslag WO 1 André Verstraeten Op 8 oktober 2014 om 14 uur stelt vzw Durme samen met de Raad voor Toerisme en het stadsbestuur van Lokeren een herdenkingsbord voor n.a.v. de 100ste verjaardag (dag op dag, uur op uur) van het enige vuurgevecht in 1914 op het grondgebied van Lokeren. Het bord staat op de plek waar toen gewonde Belgische soldaten in de Durme verdronken. Wat is hier precies gebeurd? In oktober 1914 rukten Duitse troepen op en trachtten de Schelde over te steken ten westen van Dendermonde. Daar woedde van 4 tot 8 oktober de 'Slag van Berlare' waarbij 68 Belgische soldaten sneuvelden. Het Duitse leger bouwde toen een vlottende brug over de Schelde in Berlare, nabij de Konkelsstraat. Zo konden zij via die brug vroeg in de mistige ochtend van 8 oktober 1914 massaal de Schelde oversteken en oprukken naar het noorden. Om 11 uur waren ze al in Zele en daarna trokken ze door de velden verder naar Lokeren. Diezelfde dag bereikte de 1ste Bayerische Landwehr Brigade de Lokerse wijk Everslaar. De 37ste Landwehr Brigade trok via Zele-Wezepoel meer oostelijk naar Lokeren. Tussen 13 en 14 uur stootten die Duitse soldaten op Belgische troepen nabij de Vierschaarstraat, waar een vuurgevecht begon.Vanaf de plaats van het bord gezien was dit rechts van het huidige Biznis Hotel, maar aan de overzijde van de Zelebaan. Aanvankelijk verdedigden de Belgen zich, maar ze moesten uiteindelijk op de loop gaan voor de overmacht. De Duitse kogels floten tot over het Molsbroek en de Oude Bruglaan. Een deel van de Belgische soldaten vluchtten in de richting van de plek waar nu het herdenkingsbord staat. Ze kwamen echter onverwacht voor de Durme, die toen een brede en diepe vaarweg voor vrachtschepen was, met een gemiddeld verschil van twee meter tussen hoogtij en laagtij! Een 50-tal Belgische soldaten staken hier de rivier over om verder te vluchten door het huidige Molsbroek.

Op 8 oktober 1914 vluchtten veel Lokeraars in haast en paniek met de trein van 14 uur naar Moerbeke. Het cliché van deze foto is door een Britse verzamelaar gekocht op een Engelse rommelmarkt. Via het internet kwam een digitale afdruk in het bezit van Patrick De Wolf uit Dendermonde, een specialist in de geschiedenis van het Belgisch leger. De fotograaf was vermoedelijk een vluchteling die later in Groot-Brittannië terechtkwam ofwel een Brits informant die inlichtingen moest verstrekken over de toestanden in de toenmalige frontlijn.

Maar vijf van hen - die al gewond waren - redden het niet en verdronken ter plaatse. Dit gevecht was een kleine veldslag, die in totaal op minder dan één uur het leven kostte aan 11 Belgische en 2 Duitse militairen. Later in de namiddag beschoten Duitse kanonnen vanaf de wijk Bokslaar de stad Lokeren. De meeste inwoners gingen op de vlucht. Naast zieken en hun verzorgenden bleven slechts 300 personen in de stad. Maar de meeste Lokerse vluchtelingen keerden enkele dagen later terug. Op 9 oktober 1914 begon de Duitse bezetting van Lokeren. Een periode van meer dan 4 jaar met veel honger, opeisingen en zorgen voor de bevolking.

Surf naar www.vzwdurme.be voor een detailkaart over de plaats van herdenking

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Sinusbeheer, maaien op maat van dagvlinders Thomas Van Lancker Sinds het voorjaar van 2014 heeft de zoekmachine google er een nieuwe term bij, nl. ‘sinusbeheer’. Het gaat hier voor alle duidelijkheid niet over een medische of wiskundige term, maar over een nieuw soort van maaibeheer i.f.v. van insecten. Dagvlinderliefhebber en bedenker van het sinusbeheer Jurgen Couckuyt gaf eind mei in een zaaltje in de Nieuwpoorthoeve een infosessie gekoppeld aan een terreinbezoek in het reservaat De Venne in Oudenbos (Lokeren). Als conservator van het gebied was hij op zoek naar het ideale maaibeheer i.f.v. dagvlinders, aangezien het huidige gefaseerde maairegime niet bleek te voldoen om het dilemma (flora vs. fauna) tussen wél of niet maaien op te lossen. Tijdens de infosessie lichtte Jurgen Couckuyt de oorsprong en de uitvoering van het nieuwe maaisysteem toe. Hamvraag was niet: “Wat is het sinusbeheer?”, maar eerder: “Waarom zouden we het sinusbeheer toepassen?”. Het antwoord was simpel, je krijgt méér! Méér natuurlijke vormen, méér schuil- en rustplaatsen, méér opwarmingszones en méér nectar. Kortom méér variatie! Dat was te zien tijdens het terreinbezoek in het reservaat. Het huidige gefaseerde maaibeheer met afvoeren van maaisel legt zich vooral toe op het verschralen van het gebied en de zaadzetting van planten. Door toepassing van het sinusbeheer ontstaat er vooral een variatie aan de rand met delen die éénmaal, tweemaal of driemaal en zelfs helemaal niet gemaaid worden. Op die manier ontstaat er ook een betere spreiding van het risico tot het uitmaaien van bepaalde soorten. Het resultaat is dat er zones ontstaan die éénmaal, tweemaal, driemaal, maar ook helemaal niet worden gemaaid. Een groter biotoopaanbod dus!

Een deel van het sinuspad in het reservaat De Venne in Oudenbos (Lokeren).

Om de dag mooi af te sluiten kon er tijdens de après-si-nus nagepraat en gebrainstormd worden tussen de blauwtjes en de witjes (deze keer geen dagvlinders, maar Chimay welteverstaan). 12

HOUTKANT

Figuur A: Wanneer het gras ongeveer 30 cm hoog staat, wordt het eerste sinuspad gemaaid met een maaibalk. Nadat de eerste grote bloei zo goed als gedaan is en het zaad zich heeft gevormd, wordt de eerste maaibeurt ingezet.

HOUTKANT

Figuur B: Wanneer het grasland weer hoger staat, wordt het tijd om een nieuw sinuspad te maaien, met dat verschil dat zowel de fase als de frequentie wordt veranderd, net als de grootte van de sinus. Na de zomerbloei dient zich een tweede maaibeurt aan.

HOUTKANT

Figuur C: Indien gewenst kan er nog een derde sinuspad gemaaid worden, maar ook daar met een andere fase, frequentie en grootte. Daarna kan een derde maaibeurt ingezet worden, zodat het grasland kort de winter in gaat.

HOUTKANT

Figuur D: Door het toepassen van het sinusbeheer ontstaan er in het grasland zones die ĂŠĂŠnmaal, tweemaal, driemaal gemaaid worden, maar ook zones die helemaal niet gemaaid worden. Variatie troef dus in de randen! Ontwerp van de kaarten door vzw Durme naar het idee van Jurgen Couckuyt.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Struweeltjes Struweeltjes is een rubriek met allerlei interessante, opvallende of leuke natuurweetjes uit onze regio. Nieuwe maaibalk voor het beheerwerk Afgelopen zomer werd door onze vereniging een nieuwe maaibalk aangekocht. De maaibalk is het meest gebruikte toestel voor het beheer in onze reservaten. Doordat de maaibalk manueel aangedreven, beperkt in gewicht en heel wendbaar is, kan je het toestel gemakkelijk gebruiken voor het maaien van natte rietruigtes of randen met oever- en ruigtevegetatie. Die moeilijk met een tractor bereikbare vegetaties zijn nl. heel talrijk aanwezig in onze reservaten en dienen eveneens regelmatig gemaaid te worden om verruiging en verbossing te voorkomen. Aangezien onze vereniging nu over twee maaibalken beschikt, kunnen grotere oppervlaktes gemaaid worden, kunnen simultaan door de terreinploeg en de geïnteresseerde conservators maaiwerken uitgevoerd worden en kunnen in geval van defect van een maaibalk steeds de maaibeheerwerken verder uitgevoerd worden. Kristof Scheldeman Nieuwe orchidee in de Buylaers In een vochtig grasland in natuurgebied De Buylaers werd tussen de lidrussen en de heelblaadjes een bloeiende orchidee aangetroffen. Het gaat om een soort handekenskruid ofwel Dactylorhiza, zo genoemd omdat elke wortelknol uitloopt in twee of meer vingers. Met de uitstekende derde editie van de Britse Flora van Clive Stace werd deze vondst gedetermineerd als Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii). Opmerkelijk is dat de tot 3 cm brede bladeren niet gevlekt zijn. Volgens botanist Filip Verloove van de Nationale Plantentuin in Meise kunnen in de groep van de gevlekte orchissen wel degelijk individuen met niet gevlekte bladeren voorkomen. 14

Bosorchis in de Buylaers.

Het is evenwel mogelijk dat de Bosorchis in de Buylaers geen zuivere koffie is. Het geslacht van de handekenskruiden is erg lastig om te determineren en hybriden (= kruisingen, bastaarden) komen vaak voor. Niettemin is deze vondst van afgelopen zomer een mooie aanwinst voor een natuurgebied dat wordt beheerd door vzw Durme. Hans Baeté Een dikke merci aan onze vrijwilligers! Vzw Durme kan rekenen op heel wat vrijwilligers. Sympathieke barmannen en -vrouwen, gezwinde ledenwervers, boeiende gidsen, stoere werkmannen, heerlijke taartenbakkers, vindingrijke beheerders en slimme bestuurders, en nog

zo veel meer. Omdat zij dag in dag uit klaar staan voor ons, draaiden we op zaterdag 20 september de rollen even om. De collega’s van vzw Durme verwenden de vrijwilligers met een leuke en ontspannende wandeling doorheen het Molsbroek, waarna ze werden getrakteerd op een lekker feestmaal. Een geslaagde dag! Merci iedereen!

De vlinder is erg gevoelig voor “het verkeerd maaien” van hooilandvegetatie, zoals te vroeg maaien van bloemrijke vegetaties. In de Buylaers zat hij alvast op zijn favoriete waardplant, nl. de vlinderbloemige veldlatyrus. De waarneming van de vijfvlek-Sint-Jansvlinder is opnieuw een bewijs dat we in de Buylaers niet slecht bezig zijn met ons beheer.

Het vzw Durme team

Christophe Hillaert

Vijfvlek-St-Jansvlinder in de Buylaers Eind juni hebben Hans Baeté en ikzelf in de grote begrazingsblok van de Buylaers een planteninventarisatie uitgevoerd. Oplettend als we waren, zagen we plots een raar insect. Ik stond er het dichtst bij en nam direct enkele foto's. We hadden beiden door dat we een “specialleke” in ons vizier hadden. Na het maken van de foto’s overlegden we. Het kon geen zweefvlieg of iets dergelijks zijn! Eerder een of dag- of nachtvlinder. Het was onzeker. We weten dat dagvlinders een “knopje” hebben op hun reuksprieten. Deze had dat echter niet, maar had wel een verbreding op de uiteindes. Een dag-actieve nachtvlinder? Verdere determinatie toonde aan dat het een zeldzame vijfvlekSint-Jansvlinder betrof. Die soort is nog nooit gerapporteerd op het grondgebied van Lokeren. In 2013 werd die vlinder enkele malen gemeld in regio Sint-Niklaas en in 2014 deed Kristof Scheldeman een waarneming van 1 exemplaar aan Ten Rieland in de Durmemeersen in Waasmunster.

Een deel van de bar-ploeg.

Bedankt bar-ploeg! Tijdens de zomermaanden zijn onze bezoekerscentra Molsbroek en Donkmeer vaker open. Daarvoor kunnen we op een trouwe ploeg vrijwilligers rekenen. Zij hebben elke week opnieuw heerlijke frisse drankjes geserveerd (of een warme koffie op regendagen), ze hebben ervoor gezorgd dat de bezoekerscentra er net bijlagen en hebben verdwaalde fietsers en wandelaars de weg gewezen. Heel erg bedankt iedereen! Het vzw Durme team Reusachtige zuring in het Molsbroek In het begraasde deel van het Molsboek werden langs een uitgebaggerde sloot twee meter hoge zuringen aangetroffen. Binnen dat plantengeslacht kunnen in ons land normaal gezien enkel waterzuring - inclusief hybriden - en spinaziezuring dergelijke afmetingen bereiken.

Vijfvlek-Sint-Jansvlinder op veldlatyrus.

Een eerste inspectie maakte echter al snel duidelijk dat het zou gaan om moeraszuring (Rumex palustris) of goudzuring (Rumex maritimus), ook al varieert de hoogte van die aan elkaar verwante soorten volgens de meeste bronnen van enkele centimeters tot maximaal een meter.

Reusachtige goudzuring in het Molsbroek.

De enorme afmetingen deden in eerste instantie denken aan hybriden, in dit geval tussen moeraszuring en goudzuring. Zuringen kruisen heel gemakkelijk en er bestaat zoiets als “hybrid vigour” ofwel - vrij vertaald - de groeikracht van bastaarden. De erg lange tanden die omstreeks eind juli op de vruchtkleppen te zien waren, brachten evenwel uitsluitsel. Het betrof goudzuring en geen hybride. Bij een bastaard zou je immers “vruchttanden” met verschillende lengte vinden en dat was hier duidelijk niet het geval. Bovendien waren de aangetroffen planten erg vruchtbaar, wat bij hybriden meestal niet zo is. De enorme afmetingen zijn vermoedelijk een gevolg van de standplaats: een stikstofrijke baggerbodem in een pionierssituatie, met weinig concurrentie van andere planten. Iemand opperde echter het idee dat de deze meestal tweejarige planten mogelijk waren doorgegroeid tijdens de jongste zachte winter, wat eveneens een niet uit te sluiten hypothese is. Misschien gaat het het om een combinatie van beide factoren. Wie zal het zeggen? Hans Baeté 16

Stierkikker in Berlarebroek Eind juli werd in één van de vijvers van Berlare Broek het onmiskenbare geluid (als van een echte stier!) van een ontsnapte of uitgezette stierkikker gehoord, ook wel Noord-Amerikaanse brulkikker genoemd. Die reus onder de kikkers kan een lengte van iets meer dan 20 cm bereiken en wel 500 g wegen. Dit is de eerste waarneming voor onze streek. Bij ons is de stierkikker een probleemsoort: hij eet beschermde inheemse amfibieën op en ook libellen, vissen en zelfs kleine watervogels. Na deze melding heeft ANB in samenwerking met INBO, RATO vzw en Regionaal Landschap Schelde-Durme op donderdag 5 september in Berlare Broek fuiken uitgezet op drie vijvers in de buurt van het meldingspunt. Vrijdag 6 september werden de fuiken opgehaald en werden er tot onze grote opluchting geen stierkikkers waargenomen. Voorlopig lijkt het dus om een geïsoleerd exemplaar te gaan. Jan Maertens & Daan Stemgée Ooievaars vertrokken naar het zuiden Het leven van onze twee kleine ooievaars in de Buylaers begon niet helemaal onbewogen. Nadat hun moeder zich voor hen opofferde in een hagelstorm moesten ze enkel met hun vader zien te overleven. Vzw Durme stak een handje toe, maar dankzij jullie steun werd de babyborrel in juni een groot succes. We haalden in totaal bijna 1.000 euro op!

Die drie zullen we een tijdje moeten missen.

Eind augustus zaten de jongen perfect op schema, en waren ze groot en sterk genoeg om aan hun eerste grote trek naar het Zuiden te beginnen. Een week later vloog ook papa ooievaar hen achterna. Nu is het afwachten op nieuws van vogelkijkers uit het zuiden. Pas als zij de ringen van onze ooievaars aflezen, kunnen we te weten komen waar ze overwinteren. In de lente kijken wij alvast reikhalzend uit naar de terugkomst van de vader. Wellicht zoekt die een nieuw vrouwtje en bouwt hij verder aan zijn nest op de paal in de Buylaers. Waar de jongen terecht gaan komen, is moeilijk in te schatten, maar we houden ze alvast in de gaten. Sarah Geers 7 zomerse zondagswandelingen De vrijwilligers van afdeling Zele-BerlareWichelen zorgden de voorbije zomer weer voor het openstellen van de educatieve natuurtuin aan het bezoekerscentrum aan het Donkmeer, de vroegere kloostertuin van de zusters van het schooltje waar nog steeds een kruisbeeld van Aloïs De Beule prijkt. Een uitgebreide brochure werd opgemaakt over de kenmerken en spirit, nl. om meer kleur en leven te brengen in onze tuin, zelfs met minder werk, om zo te zorgen voor stapstenen in het milieu, die de biodiversiteit in de natuur ten goede kan komen.

Een deel van de Berlaarse gidsen.

Naast een bezoek aan de natuurtuin kon men deze zomer ook deelnemen aan 7 Zomerse Zondagwandelingen met start en aankomst in de natuurtuin. Ondanks het vaak slechte of labiele weer namen veel wandelaars deel aan die themawandelingen zoals kruiden, insecten, de Gratiebossen en Jan Praet, dagvlinders, erfgoed, de Schelde en ook Libellen en Waterjuffers. Gezien het enthousiasme van de mensen die hebben deelgenomen, heeft de schepen van Toerisme van Berlare al voorgesteld om dit project ook volgend jaar opnieuw te organiseren. Wij danken de gidsen Heleentje De Brauwer, Patrick de Spiegeleir, Patrick De Brauwer, Jurgen Couckuyt, Etienne Le Bon, Thomas Van Lancker en Daan Stemgée voor hun bezielende medewerking. Pol De Meyer

Eerste Grote vzw Durme-quiz Zaterdag 13 december Spits je oren en scherp je potloden. Want op zaterdag 13 december organiseren we onze Eerste Grote vzw Durme-Quiz! Een niet te missen spelavond met originele vragen (niet enkel over natuur) en ludieke prijzenrondes. Trommel je vrienden op en verras jezelf met lang vergeten weetjes en dolle droedels. De opbrengst van onze quiz gaat integraal naar de aankoop van nieuwe natuurgebieden. Afspraak om 19.30 uur in basisschool De Vinderij (Bleekmeersstraat 17a, Lokeren). Schrijf vóór 1 december je ploeg in (max. 6 deelnemers) bij sarah.geers@vzwdurme.be met vermelding van je ploegnaam. 15 euro per ploeg. Tot dan!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Bestrijding invasieve exoten Kristof Scheldeman Afgelopen jaar werd door onze terreinploeg opnieuw heel wat werk verzet voor de bestrijding van exoten in onze reservaten. ‘Exoten’ of ‘uitheemse soorten’ zijn soorten dieren, planten en micro-organismen die als gevolg van menselijk handelen in een nieuw leefgebied terecht zijn gekomen, waar ze van oorsprong niet thuishoren. In sommige gevallen kunnen die exoten zich explosief uitbreiden en zo de plaatselijke fauna en flora verdringen. In dat geval spreek men van invasieve exoten. In het reservaat Molsbroek werd afgelopen jaar vooral gefocust op de bestrijding van de invasieve plantensoort reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera). Reuzenbalsemien is een éénjarige plant die tot 2,5 m hoog kan worden en vooral goed gedijt in voedselrijke, vochtige biotopen zoals oevervegetaties langs rivieren, moerasvegetaties en vochtige struwelen. De plant, die oorspronkelijk uit de Himalaya afkomstig is, komt al sedert 1915 in Europa voor. Wegens zijn negatieve invloed op de biodiversiteit wordt reuzenbalsemien momenteel tot de 100 meest invasieve exoten van Europa gerekend. De plant gaat namelijk snel woekeren in allerlei moerasvegetaties en verdringt daarbij de autochtone planten. Reuzenbalsemien is in het Schelde- en Durme-estuarium al jarenlang massaal aanwezig.

Het gebiedsdekkend aspect van reuzenbalsemien aan de Hamputten in Waasmunster.

Langsheen de oevers van de getijden-Durme, die vlak naast het Molsbroek loopt, staan tienduizenden planten op een boogscheut van het reservaat. Dankzij de inspanningen van onze terreinploeg slagen we er voorlopig in om de soort uit het Molsbroek te weren. Het Molsbroek is daardoor één van de weinige moerasgebieden in het Schelde- en Durme-estuarium waar reuzenbalsemien vrijwel volledig ontbreekt. In de praktijk worden de niet of pas bloeiende exemplaren handmatig verwijderd op de Durmedijk aan de rand van het reservaat. Aangezien reuzenbalsemien éénjarig is, kan ze succesvol worden bestreden door alle planten uit te trekken vóór de zaadzetting. Volwassen individuen kunnen zich namelijk vliegensvlug verspreiden als gevolg van de grote zaadproductie en het ver weg schieten van de zaden door aanraking van de rijpe vruchtdozen. 18

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

P o ë z i e

K a l e n d e r

HET VROME VISDIEFJE Kijk dat visdiefje! Hij ziet een visje zwemmen. Zo meteen duikt hij omlaag, maar eerst bidt hij nog … voor zijn eten!

Naar Maarten ’t Hart © Eddy Copers

meer info op www.wakona.be 19

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Nieuws imkerswerkgroep vzw Durme Marieke De Vos Ondertussen werd het voor een aantal leden van de werkgroep allemaal werkelijkheid en mogen zij zichzelf ook officieel ‘imker’ noemen. Lesgever en ervaren imker Erik waakt boven hun hoofd mee om hen met raad en daad BIJ te staan. Met trots kunnen we jullie laten weten dat ook in het Molsbroek de eerste bijenkasten geplaatst zijn. De terreinploeg van vzw Durme maakte een stevige en mooie bijenstand en vrijdag 20 juni werd alles onverwacht een feit. Imker Eddy bracht wel een heel bijzonder cadeautje mee naar de vergadering van de imkerswerkgroep. Hij schonk ons een nieuw volkje met maar liefst een 2000-tal bijtjes.

Ondertussen werkten deze ‘dames’ zich te pletter en bestaat het volk al uit ongeveer 50.000 bijen! Deze bezige bijtjes krijgen nu extra suikerwater met een snuifje zout en wat appelazijn erbij om ze te helpen aansterken zodat ze de winter goed door geraken. De eerste stapjes als imker leren je alvast dat je keuzes moet maken en dat vele imkers verschillende strategieën hebben.

Contacten met imkers uit Nederland en Spanje werden gelegd en de imkerswerkgroep koos er alvast voor om een project met kleincellige bijen op te starten. Dit met het doel een methode te ontwikkelen om biologisch te imkeren. Meer info: Marieke De Vos, devosmarieke@gmail.com.

Bijzaak wordt hoofdzaak Tijdelijke tentoonstelling in het bezoekerscentrum Molsbroek. Een raat-vormige tentoonstelling van LNE die ons toont welke positieve acties we kunnen ondernemen rond bijen. Te bezichtigen vanaf half oktober tijdens de openingsuren van bezoekerscentrum Molsbroek. Meer info: neem contact op met Marieke De Vos via 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Vzw Durme in beeld Was je er bij? Meer foto’s op www.vzwdurme.be

De bijenkoningin met haar wachters tijdens de kindercursus Bezige Bijtjes. © Vzw Durme

Bijna 100 enthousiaste springers doken in het Donkmeer tijdens de Big Jump, ondanks het slechte weer. © Lydia Bracke

Margriet Dom toont trots haar resultaat van de driedaagse natuurschildercursus in Berlare. Prachtig © Lydia Bracke

Onze imkerwerkgroep brengt de nieuwe bijenkasten naar het Molsbroek. © Vzw Durme

Onze vrijwillige gidsen op het terras, nagenietend van een leerrijke wandelingen door de Molsbergen. © Vzw Durme

Ilya en Edward in uiterste concentratie tijdens de kindercurus Kriebeldiertjes, te land en te water. © Vzw Durme

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

De kleine wildernis Een blaadje voor kinderen met wistjedatjes, raadseltjes of tips om een natuurknutselwerk te maken Dieren heb je in alle maten en soorten. Dik en rond, zacht met grote vleugels of met sterke springpoten. Niet gemakkelijk om te tekenen dus! Maar oh zo leuk als je je eigen kunstwerk op kunt hangen. Om jullie op weg te zetten, leggen we stap voor stap uit hoe je twee van onze favoriete diertjes kan tekenen: een konijntje en een vleermuis. Veel plezier ermee!

漏 Blue tadpole studio

TEKENTALENT GEZOCHT! Heb jij verborgen tekentalent? Altijd al je eigen T-shirt willen ontwerpen? Of tekenen je kinderen de schattigste dieren? Dan is dit jouw kans! Binnenkort brengen we nieuwe kinder T-shirts in onze Durmewinkel. Daarvoor zijn we op zoek naar een leuke tekening of een pittig ontwerp. Pluisje de eekhoorn, Sally de salamander of PadRick de pad, alles kan. Jong en oud mag een ontwerp v贸贸r 31 oktober mailen naar sarah.geers@vzwdurme.be of opsturen naar Molsbergstraat 1, 9160 Lokeren. En wie weet staat binnenkort jouw tekening wel op onze kinder T-shirts! Opgelet, maak je tekening groot genoeg, zodat de kwaliteit voldoende is om te drukken. Veel succes!

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Week van het Bos: ravotten in het Speelbos Zondag 12 oktober Om de Week van het Bos goed in te zetten, leven we ons eens goed uit in het speelbos in Wichelen. Afspraak: van 14 tot 17 uur in het Speelbos in Wichelen (Sluis, het wegeltje tegenover het waterzuiveringsstation). Trek zeker speelkleren aan. Meer info: sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Van 6 tot 14 jaar. Inschrijven: vóór 3 oktober via sarah.geers@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding 'naam kind ravot in het bos'. Prijs: 5 euro (leden vzw durme), 7 euro (niet-leden).

Kindercursus: op stap met de moeraself 28, 29, 30 oktober Trek je puntschoenen maar al aan, want samen met de moeraself duiken we de sprookjeswereld in. Afspraak: om 13.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek, einde om 16.30 uur. Bij voldoende inschrijvingen gaat de cursus ook door van 9 tot12 uur. Info: voor kinderen van 6 tot 9 jaar. De prijs is 21 euro (leden vzw Durme) of 29 euro (niet-leden). Inschrijven: contacteer Sarah Geers via sarah.geers@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind zoekt moeraself’.

Kinderworkshop ‘Dieren om van te smullen’ Zondag 16 november De kinderen zetten tijdens de Week van de Smaak hun koksmuts op en laten hun verbeelding spreken. Onder leiding van een kind- én diervriendelijke kok toveren ze knotsgekke dieren uit marsepein. Afspraak: om 13.30 uur aan bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a), einde om 16.30 uur. Info: voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De prijs is 10 euro (leden vzw Durme), 15 euro (niet-leden). Meebrengen: keukenschort en snijplankje. Inschrijven: contacteer Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind tovert diertjes uit marsepein’.

Kruidenwandeling met proevertjes en stiltemuziek Zondag 23 november Maak met een natuurgids van natuurvereniging vzw Durme een wandeling door het tot de verbeelding sprekende Natuurreservaat ‘De Hemelse Rij’. Luister naar de (sprookjes)verhalen over de planten. Proef het lekkers dat gemaakt is van deze planten en luister naar de fantasierijke ritmes van de ‘stiltemuziek’ van violist Edwin Vanvinckenroye. Afspraak: om 14 uur aan natuurreservaat De Hemelse Rij (ingang via Donklaan, wegbeschrijving zie www.vzwdurme.be > activiteitenkalender). Inschrijven: vóór 14 november. Prijs bedraagt 5 euro per persoon en 3 euro voor kinderen. Contacteer citymarketing@berlare.be of via 09 342 92 40. Meer info: marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20. 23

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

Vogelnieuws

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

www.durmevallei.be

Joris Everaert Deze waarnemingsrubriek – verzorgd door de Vogelwerkgroep Durmevallei – behandelt het voorkomen van bijzondere en zeldzame soorten in de Durmevallei en omgeving, en beslaat de periode juni tot augustus 2014. Waarnemers worden verzocht hun waarnemingen zelf in te voeren in de online database www.waarnemingen.be (meer info daarover op onze website www.durmevallei.be) waarbinnen de Vogelwerkgroep Durmevallei een werkgroepscherm heeft met enkel weergave van de waarnemingen uit onze regio, en direct te consulteren via onze website met “recente waarnemingen”, via www.durmevallei.be De puna-ibis verbleef nog de hele periode in het gecontroleerde overstromingsgebied (GOG) Paardeweide-Oost (Scheldebroeken) in Berlare. Op 15 juli verscheen die verwilderde exoot ook kortstondig in de Kraaimeersen (Daknamse meersen) in Lokeren. Op 6 juli werd nog een roepende kwak waargenomen in het Molsbroek in Lokeren. Deze ‘nachtreiger’ kwam er waarschijnlijk tot broeden maar uitgevlogen jongen zijn in augustus niet gezien. Op 7 augustus foerageerden 3 koereigers in het gecontroleerde overstromingsgebied Bergenmeersen in Wichelen. De kleine en grote zilverreiger werden in augustus enkele keren gezien in de Bergenmeersen, Paardeweide-Oost en in het Molsbroek. Eén grote zilverreiger verbleef continu van 19 juli tot minstens eind augustus in het Molsbroek. Een purperreiger kon vanaf begin augustus bewonderd worden in de Paardeweide-Oost, en op 31 augustus kortstondig in het Molsbroek.

Puna-ibis.

In beide gebieden werd op resp. 4 en 12 augustus ook een juveniel of vrouwtje van de zeldzame woudaap gezien. In het Molsbroek was er een mogelijk broedgeval van deze soort. Overvliegende zwarte ooievaars werden waargenomen op 28 en 29 juli in Hamme en op 7 augustus eerst in Sint-Niklaas en een uurtje later wellicht dezelfde vogel in Berlare. Uit de ooievaarsnesten in de Daknamse meersen en de Buylaers meersen in Lokeren, en reservaatzone Donkmeer in Berlare, zijn uiteindelijk respectievelijk 3, 2 en 3 jongen goed uitgevlogen. Een heilige ibis zat op 24 augustus ‘s morgens in het Molsbroek. In de Bergenmeersen en Paardeweide-Oost waren vanaf 27 juli regelmatig 1-5 pleisterende lepelaars aanwezig. In het Molsbroek kwamen minstens 3 koppels wintertaling en 1 koppel zomertaling met succes tot broeden. In de Paardeweide-Oost werden ook regelmatig zomertalingen gezien, met in augustus tot 24 vogels.

In juni waren nog roepende kwartels aanwezig in het Molsbroek en aan het Molenveld in Overmere, alsook begin augustus in de Bergenmeersen. In het Molsbroek werden 6 territoria van de waterral vastgesteld. Een foeragerend porseleinhoen kon op 23 juli en 19 augustus bewonderd worden in de Bergenmeersen en van 4 tot 24 augustus in het Molsbroek.

Velduil.

ÂŠ Laurent Van den Bergh

De wespendief kon tijdens het broedseizoen waargenomen worden in de Bergenmeersen, Paardeweide-Oost, Overmere en domeinbos Maaidonk in Berlare, De Linie in Eksaarde, alsook in Hamme en Sint-Niklaas. De grote verrassing deze zomer was de verschijning van een onvolwassen slangenarend op 13 juli boven de Bergenmeersen en Maaidonkbos in Berlare. De vogel verbleef daarna nog tot 1 september met veel showgehalte in en rond de Kalkense meersen. Zijn voedsel bestond daar vnl. uit padden, kikkers, kleine knaagdieren zoals mollen maar ook konijnen. Het is zeer uitzonderlijk dat deze soort in Vlaanderen langdurig verblijft in een gebied zonder slangen. Een overtrekkend smelleken werd op 16 augustus al waargenomen boven het Molsbroek.

Kleine plevier.

Er werden diverse pleisterende steltlopers waargenomen in de streek, voornamelijk met relatief grote aantallen in de Paardeweide-Oost en Bergenmeersen, en kleinere aantallen op diverse andere plaatsen zoals het Molsbroek. Bij de meer bijzondere soorten ging het o.a. om kluut (auditief op 22 juni aan de Hamputten in Waasmunster), kleine plevier, bonte strandloper, kemphaan, watersnip, grutto, regenwulp, wulp (ook slaapplaats tot 20 vogels in het Molsbroek), tureluur, groenpootruiter en bosruiter. Op de nestvlotten in de reservaatzone Donkmeer kwamen dit jaar 4 koppels visdief tot broeden, met elk minstens 1 jong. In het Molsbroek en op de Hamputten werd midden juli ook een koppel visdieven met uitgevlogen jong opgemerkt. Een zwarte stern foerageerde op 29 juli boven de Paardeweide-Oost, alsook op 10 en 14 augustus in de reservaatzone.

ÂŠ Joris Everaert

Het langdurig verblijf van deze slangenarend in Vlaanderen was de verrassing van de zomer.

De zang van de steeds zeldzamere zomertortel kon gehoord worden aan het domeinbos Maaidonk in Berlare, in het Lippensbroek in Hamme, en nabij Overmere dorp. Een velduil pleisterde op 27 augustus op het Oud Vliegveld in Waasmunster. Op 20 augustus werd ook een draaihals waargenomen langs de reservaatzone Donkmeer. De zwarte specht werd deze zomer gezien in het Berlarebroek, domeinbos DDS in Berlare, en bij Hanewee in Sinaai. Een kleine bonte specht kon regelmatig gezien of gehoord worden in het domeinbos DDS, reservaatzone Donkmeer, in het Molsbroek, alsook eenmalig in Daknam en Overmere. Er werden slechts twee zangposten van veldleeuwerik opgemerkt in de streek, aan de Heikant in Zele en op de Molenveldkouter in Overmere.

ÂŠ Joris Everaert

Op de Hamputten werden ongeveer 16 nesten geteld van de oeverzwaluw. Op 27 en 28 augustus verbleven 3 paapjes op het Oud Vliegveld. Roodborsttapuiten werden gezien in Doorslaar, Stekene, Hamme en Waasmunster. De eerste doortrekkende tapuiten zaten op 23 augustus bij Ansevelde in Zele, en op 27 augustus in de Scheldebroeken in Berlare, Oude Durme in Hamme en aan het Oud Vliegveld in Waasmunster. De cettiâ&#x20AC;&#x2122;s zangers van het Berlarebroek en Oude Durme bleven nog tot in juni actief zingen. Een braamsluiper kon op 17 juni ook gehoord worden in de bossen van Waasmunster. Een groepje van 7 kruisbekken vloog op 3 juli over de Molenveldkouter in Overmere. De appelvink tenslotte, werd op 2 juni waargenomen boven Sint-Niklaas en op 26 juni in het domeinbos DDS.

De lijst van alle waarnemers kan je terugvinden via www.durmevallei.be 27

B e h o u d

S t u d i e

B e h e e r

E d u c a t i e

A c t u e e l

K a l e n d e r

Activiteitenkalender oktober - december GRATIS WANDELING IN HET MOLSBROEK Elke 1e zondag van de maand Een ervaren CVN-gids neemt je mee op een boeiende wandeling rondom natuurreservaat het Molsbroek. Elke maand valt er wel iets nieuws te ontdekken Afspraak: om 14.30 uur aan bezoekerscentrum Molsbroek. Info: gratis. Graag een seintje vooraf indien je met een groep aanwezig zal zijn. Contact: Michaël Crapoen, 09 348 30 20 of conservator André Verstraeten, 09 348 18 59. ZONDAG 5 OKTOBER 4de Mega Taartenfestijn Voor het vierde jaar op rij zorgen vrijwilligers samen voor een gigantisch taartenbuffet. De op-brengst van dit taartenfestijn gebruiken we integraal om meer natuur aan te kopen.

ZATERDAG 11 OKTOBER Nacht van de Duisternis i.s.m. VVS Scheldeland Proef de donkerste nacht van het jaar in het bosgebied op de grens van Lokeren en Moerbeke. We genieten van wat onze sterrenhemel te bieden heeft en gaan op zoek naar vleermuizen en nachtvlinders die in dit bos wonen. Tussendoor kan je genieten van een heerlijke tas verse soep of een geestelijk verfrissend natuurbier Dobbelken. Afspraak: om 20 u aan restaurant ‘t Brugsken, Stenenbrug 43, 9160 Lokeren. Meer info: thomas.vanlancker@vzwdurme.be. Meenemen: stevige schoenen of laarzen. Zaklamp en/of fluohesje zijn aangewezen. ZONDAG 12 OKTOBER

Afspraak: van 14 tot 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. WOENSDAG 8 OKTOBER Inhuldiging infoborden herdenking gesneuvelden Wereldoorlog I Toen een groep Belgische soldaten op 8 oktober 1914 zich wou terug trekken voor de oprukkende Duitse soldaten, verdronken vijf gekwetsten in de Durme. Exact 100 jaar later willen we onze strijders herdenken en huldigen we een infobord aan het Molsbroek in Lokeren. Afspraak: 14 uur, Molsbroek, dijk van de Durme. Meer info: André Verstraeten, 09 348 18 59 of kijk op onze site www.vzwdurme.be >activiteiten voor de wegbeschrijving. 28

Week van het Bos: Ravotten in het Speelbos in Wichelen Om de Week van het Bos goed in te zetten, leven we ons eens goed uit in het speelbos in Wichelen. Bosspelen van de bovenste plank, kampen bouwen, sluiptochten en echte bosjesmensen. Niet te missen! Meer info: voor speelvogels van 6 tot 14 jaar, sarah.geers@vzwdurme.be of 09 348 30 20. Inschrijven: prijs 5 euro (leden vzw durme), 7 euro (niet-leden). Inschrijven vóór 3 oktober bij sarah.geers@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding 'naam kind ravot in het bos'.

ZONDAG 26 OKTOBER Op zoek naar Ferraris in Schellebelle We maken een wandeling door en rond Schellebelle aan de hand van oude kaarten. Wat blijft er nog over van het dorp en van de natuur die we op de oude Ferrariskaart terug vinden?

ZONDAG 12 OKTOBER Wandeling langs de natuurpracht van de Durmevallei tussen Zele en Hamme De Durme is sinds het afsnijden van haar bovenloop een probleemrivier geworden. De pracht van de natuur werd hier op een boeiende wijze in de kijker geplaatst door kunstschilder André Bogaert. Met de Sigmawerken komt er nog meer kans op natuurontwikkeling en de nieuwe bewoners in de natuur dienen zich ondertussen veelbelovend aan… Afspraak: vertrek om 14 uur aan het kerkplein in Zele-Durmen, goede wandelschoenen zijn een aanrader. Info: De Brauwer Patrick, 052 44 88 38 of vzw Durme, 09 348 30 20.

Afspraak: om 14 uur aan het oud gemeentehuis van Schellebelle (Dorp 1). Einde voorzien tussen 16 en 17 uur. Meer info: Dimitri Neyt, 0494 99 35 33 of dimitrineyt@gmail.com. 28, 29, 30 OKTOBER Kindercursus: op stap met de moeraself Meer info op p 23 van dit tijdschrift. ZONDAG 2 NOVEMBER Wandeling in het Molsbroek Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek. ZATERDAG 8 NOVEMBER Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders Meer info: www.phegea.org Contact: sylvain.cuvelier@pandora.be

ZONDAG 19 OKTOBER Trektellen Vandaag tellen we de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Scheldebroeken. Bij gunstige trek en weersomstandigheden wordt er de hele dag geteld. Afspraak: vanaf 7.45 uur doorlopend ter hoogte van de telpost in het Aubroek of 7.30 uur aan het Veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare.

ZATERDAG 15 NOVEMBER

ZONDAG 23 NOVEMBER

Dag van de Natuur in de Scheldebroeken

Kruidenwandeling met proevertjes en stiltemuziek in de Hemelse Rij

Op deze feestdag voor de natuur steken we graag de handen uit de mouwen! In natuurreservaat de Scheldebroeken op het grondgebied van Zele, Berlare en Wichelen voeren we allerlei beheerwerken uit. Alle hulp is welkom, want niets zo leuk als samen werken in de natuur. Afspraak: om 9.30 uur of om 13.30 uur aan het veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare. Meebrengen: werkhandschoenen, en aangepast schoeisel. Contact: Jan Maertens, 0478 76 55 49 of jan.maertens1@telenet.be. ZATERDAG 15 NOVEMBER Kaas Avondtuur Meer info op p 10 van dit tijdschrift. Snelle beslissers kunnen nog kaarten bekomen via Jan Maertens op jan.maertens1@telenet.be. ZONDAG 16 NOVEMBER Kinderworkshop ‘Dieren om van te smullen’ De kinderen zetten tijdens de Week van de Smaak hun koksmuts op en laten hun verbeelding spreken. Onder leiding van een kind- én diervriendelijke kok toveren ze knotsgekke dieren uit marsepein. Afspraak: om 13.30 uur aan bezoekerscentrum Donkmeer (Donklaan 119a, Berlare). Info: voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Prijs is 10 euro (leden vzw Durme), 15 euro (niet-leden). Meebrengen: keukenschort en snijplankje. Inschrijven: contacteer Marieke De Vos via marieke.devos@vzwdurme.be of via 09 348 30 20 en schrijf na bevestiging het bedrag over op BE52 0012 2999 0009 met vermelding ‘naam kind tovert diertjes uit marsepein’. 30

Maak met een natuurgids een wandeling door het tot de verbeelding sprekende ‘Hemelse Rij’. Proef het lekkers dat gemaakt is van die planten en luister naar de fantasierijke ritmes van de ‘stiltemuziek’ van violist Edwin Vanvinckenroye. Zijn zelfgemaakte taal in combinatie met de hemelse smaken en geuren van het reservaat zorgen voor een onvergetelijke beleving. Afspraak: Om 14 uur aan natuurreservaat De Hemelse Rij (ingang via Donklaan, zie www.vzwdurme.be > activiteitenkalender). Inschrijven: de prijs bedraagt 5 euro per persoon (of 3 euro voor kinderen). Contacteer citymarketing@berlare.be of via 09 342 92 40. Meer info: Bij Marieke De Vos via 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be. De activiteit wordt georganiseerd in het kader van de Week van de Smaak. ZATERDAG 29 NOVEMBER WAKONA Studiedag Zie www.wakona.be voor het programma of p 19. Afspraak: van 9.30 uur tot 17uur in het ontmoetingscentrum Boudeloo, Kasteelstraat 23 in 9190 Stekene (zijstraat van de Brugse Heirweg, baan Moerbeke - Stekene). Inschrijven: via natuurstudiedag@wakona.be met vermelding van naam, gekozen workshop en of je broodlunch (€ 5 ter plaatste) wenst. ZONDAG 7 DECEMBER Wandeling in het Molsbroek Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

Ree 漏 Brecht De Meulenaer

ZATERDAG 13 DECEMBER

ZONDAG 28 DECEMBER

Vzw Durme-quiz

Kerstroofvogelwandeling

Een quiz met voor elk wat wils, met originele vragen (niet enkel over natuur ) en ludieke prijzenrondes. De opbrengst van onze quiz gaat integraal naar de aankoop van nieuwe natuur.

Welkom op deze traditioneel gezellige winterwandeling waar we op zoek gaan naar roofvogels en andere dieren in natuurreservaat de Eenbes.

Afspraak: om 19.30 uur in basisschool De Vinderij (Bleekmeersstraat 17a, Lokeren). Info: 15 euro per ploeg (maximum 6 pers.). Inschrijven: schrijf je v贸贸r 1 december in bij sarah.geers@vzwdurme.be met vermelding van je ploegnaam.

Afspraak: om 13.30 uur aan de Etboshoeve, Etbos 3 in 9180 Moerbeke-Waas (aan Chris Ceramique (Rechtstraat), rij je de kruisdam in en volg deze tot aan de Zuidlede). Meer info: Marieke De Vos, 09 348 30 20 of marieke.devos@vzwdurme.be.

ZATERDAG 27 DECEMBER

ZONDAG 4 JANUARI 2015

Bijeenkomst VVE WG Dagvlinders

Wandeling in het Molsbroek

Meer info: www.phegea.org Contact: sylvain.cuvelier@pandora.be

Afspraak: om 14.30 uur aan het bezoekerscentrum Molsbroek.

Vzw Durme

Regionale vereniging voor natuur- en milieubeheer

Het secretariaat is open: maandag t.e.m. woensdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 17 uur, donderdag t.e.m. vrijdag: van 8 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur.

Bezoekerscentra Bezoekerscentrum Molsbroek Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren

Bezoekerscentrum Donkmeer Donklaan 119a, 9290 Berlare

Gratis toegankelijk

- 1 februari tot 31 mei: zon- en feestdag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 juni tot 15 sep: zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur, dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur, - 16 september tot 31 oktober: zondag van 14 tot 18 uur, woensdag van 13 tot 17 uur, - 1 november tot 31 januari: zondag van 14 tot 17 uur.

iedere 1e zondag van de maand van 10 tot 12 uur in juli en augustus op zondag van 14 tot 18 uur tijdens activiteiten tijdens lokale festiviteiten op aanvraag via donk@vzwdurme.be

Zondag 5 oktober 4de Mega Taartenfestijn Afspraak: van 14 tot 18 uur in bezoekerscentrum Molsbroek Meer info: Marieke De Vos, marieke.devos@vzwdurme.be of 09 348 30 20.

Durme- en Scheldeland Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

P003350

V.U. Patrick De Brauwer Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2014 I jaargang 17 I nr 4 Afgiftekantoor Lokeren 1