Durme-en Scheldeland 2022-2

NR 2 | 2022 | JAARGANG 25

durme- en scheldeland DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN DE REGIONALE NATUURVERENIGING VZW DURME

nieuw bos

dagpauwoog

honingbijen

3,5 hectare nieuwe bosen

Een kleurrijke schoenlapper

Welkom in natuurgebieden?

voorwoord Beste lezers, In februari en maart keerde het licht terug. De eerste aarzelende hommelkoninginnen zochten vroege bloemen op voor nectar en stuifmeel om dan in hun eentje de aanzet te geven tot een nest met werksters. De levenscyclus van de hommel en haar volk is voor mij één van de fascinerendste staaltjes van veerkracht en doorzettingsvermogen.

Ook onze Vlaamse regering, onder stevige impuls van minister Demir, zette door en kwam in februari met twee lichtpunten: de decreten rond de bouwshift en rond stikstofemissies, die deze zomer nog doorheen het Vlaams parlement moeten raken.

Bouwshift: de intentie is mooi om o.a. woonuitbreidingsgebied in aangeduide zones om te zetten naar bos of landbouw, met volwaardige vergoeding voor de eigenaars. Doch omdat gemeenten geen verplichting tot bestemmingswijziging hebben en bovendien tot de helft van de (speculatieve) waarde zelf moeten ophoesten, riskeert er weinig te gebeuren. Sterker, gemeenten zouden toch nog bebouwing daar kunnen toestaan al is er dan wel een politiek struikelblok. De gebieden die in 2040 nog open zullen zijn, worden pas dan onbebouwbaar verklaard, met de rekening die op dat moment wel volledig naar het Vlaams niveau verschuift.

Het stikstofdecreet is even moedig en beoogt eindelijk een begeleide schrapping van pijnpuntbedrijven en een inkrimping van de varkensstapel. Ook hier valt af te wachten of het toch best indrukwekkende budget voldoende zal blijken.

Onze gebieden kreunen alvast onder de overmaat aan stikstof, aangedragen in lucht en water. Stikstof, van nature een essentieel en schaars element voor plant en dier, werd door de mens “gepromoveerd” tot een pest die onder meer zorgt voor vergrassing, verneteling en verbraming.Vele planten en bloemen verdwijnen of worden weggeconcurreerd. Het teveel aan stikstof heeft gevolgen in het volledige voedselweb, ook voor die wonderlijke hommels.

De bouwshift- en stikstofdecreten zijn belangrijk voor onze vereniging. Het vrijwaren van open ruimte en het verhogen van de natuurkwaliteit horen immers bij onze grote doelstellingen ; alvast dank aan bezige bij Demir.

En ook bedankt voor uw lidmaatschap en steun.

Hans Masuy

inhoud

© Michael Hodgins

4

Vzw Durme plant 3,35 ha nieuw bos

6

VLM steunt weidevogels in Scheldebroeken

7

Honingbijen en natuurreservaten

8

Mens-natuur interacties in een veranderend klimaat langs de Durme

11

Column Begijn Le Bleu

12

Dagvlinderfiche Dagpauwoog

15

Nieuw beheerplan Scheldebroeken

22

Storm in onze reservaten

23

Duimen voor een icoon aan de Donk

24

Vogelnieuws: zwarte ibis

28

Activiteitenkalender april-juli 2022 3

vzw durme plant 3,35 ha nieuw bos Vzw Durme droeg ook de voorbije winter haar steentje bij voor meer bos in Vlaanderen.

Als lid van de Bosalliantie geeft vzw Durme hierdoor mee invulling aan het bosuitbreidingsplan van de Vlaamse overheid én aan de vooropgestelde ecologische visie binnen onze natuurgebieden. Aan het inplannen en inplanten van deze nieuwe bossen gaat namelijk intern een screening vooraf om te bekijken of deze nieuwe bossen wel ecologisch en ruimtelijk inpasbaar zijn.

Thomas Van Lancker Zo is het bijvoorbeeld niet aangewezen om onze historische meersenlandschappen om te zetten in bos of zelfs lokaal kleine bosjes aan te planten. Dit zou namelijk betekenen dat onze soortenrijke graslanden – die regionaal sterk bedreigd zijn door (over)bemesting en quasi enkel nog te vinden zijn onder natuurbeheer – verloren gaan. Ook voor bepaalde grondbroeders of weidevogels zoals de grutto en de kievit zou het aanplanten van nieuwe bosjes in deze open ‘weidse’ landschappen nefast zijn. De openheid van een gebied is daar namelijk zeer belangrijk aangezien de predatiedruk afneemt met de openheid van het landschap. Kleine bosjes bieden enerzijds beschutting en jachtmogelijkheden

4

aan marterachtigen en vossen waardoor ze gemakkelijker ongezien bij de nesten van weidevogels geraken. Anderzijds fungeren die bosjes en bomen(rijen) als nest- en uitkijkplaatsen voor predators zoals buizerd en zwarte kraai (Schepers Robbert, Masterproef 2009/2010, UGent). Door het ondoordacht inplannen en aanplanten van nieuwe bossen zouden die typische fauna en flora van die gebieden verloren gaan. waardevollen bossen Gelukkig herbergen onze natuurgebieden langsheen Durme, Moervaart en Schelde niet alleen waardevolle valleigraslanden, maar ook waardevolle

Soortenrijk bos© Vilda - Jeroen Mentens

en minder waardevolle boscomplexen. Het is nu vooral rond die bestaande bossen dat vzw Durme werkt aan haar bosuitbreiding, vooral dan in het zuidelijke deel van de Moervaartvallei op grondgebied Moerbeke, Lokeren, St-Niklaas en Stekene.

De voorbije winter werden er zo in onze natuurgebieden een vijftal nieuwe bossen aangeplant, goed voor in totaal 3,35 ha. Twee bossen werden in de Fondatie van Boudelo (St-Niklaas-Stekene) aangeplant (zie Durme-en Scheldeland 2022-1, p8-9), twee

langsheen de Schelde in de Scheldebroeken (Berlare) en één in de Eenbes (Lokeren-Moerbeke).

Al deze aanplanten grensden aan reeds bestaande bossen, en zorgen voor meer robuustheid, soortensamenstelling, structuur en migratie- en voedselmogelijkheden. Typische bossoorten die van deze aanplanten zullen profiteren, zijn onder andere boommarter, havik, wespendief, nachtegaal, zwarte specht, keizersmantel, grote vos of vleermuizensoorten als mopsvleermuis, laatvlieger of rosse vleermuis.

nieuwe bossen planten doen we niet alleen Het hoeft geen uitleg dat de aanleg van nieuwe bossen van primordiaal belang is in onze strijd tegen de klimaatverandering, het verder afremmen van verlies aan biodiversiteit, maar ook voor ons mentaal welzijn. Daarom werkt vzw Durme met veel plezier samen met verschillende partners die onze visie ondersteunen. De aanplanten van voorbije winter werden zo mede mogelijk gemaakt dankzij de zelfpluktuin van Biekes & Bezekes, IT-consultant Lion Co. en de Rotaract Waasland. Neem zeker eens een kijkje op bosteller.be, de website van de Vlaamse Overheid om te bekijken waar er in jouw regio allemaal nieuw bos is aangeplant.

Wil u of wil uw bedrijf ook deel uitmaken van vzw Durme en haar bebossingscampagne, neem dan zeker eens contact op met ons via thomas.vanlancker@vzwdurme.be.

5

vlm steunt weidevogels in de scheldebroeken

Michaël Crapoen

Zeggen dat onze weidevogels het slecht doen is als een open deur intrappen. Al decennialang gaan hun aantallen achteruit en soorten als kievit, leeuwerik en grutto zijn zo in vrije val. Verstoring, gebrek aan voedsel en intensieve landbouw hebben een zware impact op hen, maar onoordeelkundig waterbeleid is zeker ook één van de hoofdredenen.Veel typische weidevogels zijn van nature aangepast aan kletsnatte biotopen, maar heel wat van hun oorspronkelijke leefgebieden zijn al lang ontwaterd of verdwenen. weidevogelpomp In de Scheldebroeken, en dan vooral in deelgebied het Aubroek, komt nog een populatie grutto en kievit voor. Samen met enkele lokale landbouwers en het Regionaal Landschap Schelde-Durme zet vzw Durme zich volop in voor de verbetering van hun leefgebied. In afwachting van structurele ingrepen in het waterbeleid kochten we zo enkele jaren ge-

6

leden een weidevogelpomp aan waardoor we in het broedseizoen een perceeltje plasdras kunnen houden.Weidevogels vinden hierop nu voedsel en dekking. Sinds dit voorjaar springt ook de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) in de bres, en leveren ze voor dit seizoen alvast een bijkomende weidevogelpomp. natte spons Gebieden zoals het Aubroek zijn eigenlijk van nature ‘natte sponzen’ in het landschap, maar helaas heeft het hedendaagse waterbeleid nog steeds een andere focus en drogen deze meersen (te) snel uit. Dergelijke gebieden zouden ons nochtans op verschillende manieren kunnen helpen om de klimaatverandering te bufferen. Langs deze weg doen we aan alle actoren een nieuwe oproep om hiervoor samen met ons een duurzaam plan uit te werken, zowel voor natuur, landbouw als ook naar veiligheid toe.

Honingbij © vzw Durme

honingbijen en natuurreservaten Horen gedomesticeerde honingbijen thuis in een natuurreservaat? Zoveel hoofden, zoveel ideeën. We mogen ons niet laten verleiden om de grens tussen emotie en feiten te laten vervagen. Het brengt ons bij gepolariseerde standpunten en de geschiedenis leert ons dat dit nergens toe leidt. Maar dit wil niet zeggen dat we geen visie kunnen ontwikkelen.

Jan Buyl

Het probleem situeert zich m.i. rond de druk op het drachtgebied van insecten. Deze gebieden worden kleiner en minder gevarieerd waardoor een kleiner wordende taart onder meer mondjes moet verdeeld worden. Dit is een algemeen bekend gegeven. De druk op deze gebieden verhogen door het bewust plaatsen van bijenkasten leidt tot dramatische situaties.

(Wilde) honingbijen komen “van nature” voor in natuurreservaten. Onderzoek leert ons dat. In de omgewaaide bomen na de laatste voorjaarsstorm o.a. hebben we vaak nesten van deze bijen gevonden. Het is een resultaat van het lange proces, beginnend bij de kloppende specht, de borende insecten, het insijpelen van water in de gaten in de stam van een boom, het verrottingsproces waarbij holtes ontstaan en dan de bij die hier een geschikt onderkomen ontdekt. Een evenwicht zal dan wel gevonden worden tussen deze bijen en de omgeving indien aan de basisvoorwaarden – een gezond drachtgebied – voldaan wordt. Bij het binnenbrengen van gedomesticeerde honingbijen kunnen we dit evenwicht verstoren.

Hebben imkers en natuurverenigingen dan tegenstrijdige belangen? Neen. Samen moeten we ervoor ijveren om drachtgebieden voor insecten uit te breiden, oog te hebben voor de bedreiging van deze gebieden en dit duidelijk te maken aan het brede publiek.

De Imkerwerkgroep (IWG) en bij uitbreiding het Vlaams Bijeninstituut (VBI - koepelorganisatie voor bijenverenigingen) moeten daarvoor gaan. We vragen aan onze leden steeds een onderzoek te doen naar het drachtgebied alvorens kasten te plaatsen, niet met gifstoffen te werken in en rond de kasten en geen kwetsbare gebieden te betreden. Samen met natuurverenigingen moeten imkers energie steken in het educatieve luik om mensen bewust te maken van de teloorgang van foerageerbieden voor onze insecten.

Het verstrekken van informatie rond solitaire, wilde honingbijen, honingbijen, wespen, hommels…. is een kernopdracht van beide partners.

7

De Beneden-Durme in Waasmunster © Tim Van den Branden

mens-natuur interacties in een veranderend klimaat langs de durme Op het moment dat de gevolgen van de klimaatverandering steeds duidelijker worden, is het cruciaal om de actie en interactie van de mens in het natuurlijke landschap beter te begrijpen. Enkel op die manier kan een duurzaam beheer van onze natuurlijke leefomgeving leiden tot een betere maatschappelijke veerkracht tegen de grillen van een veranderend klimaat. De recente geschiedenis en de evolutie van de Beneden-Durme vormden een zeer geschikt voorbeeld om deze mens-natuur-interactie te onderzoeken voor de masterscriptie van geograaf Tim Van den Branden.

Tim Van den Branden Natuurrampen en ongelijke sociaaleconomische condities leggen vaak de fysieke knelpunten van onze leefomgeving bloot. Met wisselend succes worden in reactie daarop herinrichtingsprojecten opgestart. Het succes van deze projecten is echter afhankelijk van de juiste kennis over de oorzaakgevolgrelaties die net tot die knelpunten hebben geleid. Ruim 1000 jaar geleden had de Durme een aanzienlijk groter stroomgebied dan vandaag.

8

Het brongebied lag nabij Tielt in West-Vlaanderen.

Vanaf de late middeleeuwen onderging de loop van de rivier echter enkele ingrijpende veranderingen.

De aanleg van kanalen ten noorden van Gent, zoals de Lieve (13de eeuw), de Sassevaart (16de eeuw) en tenslotte het kanaal Gent-Terneuzen (19de eeuw) zorgde voor een afsnijding van het WestVlaamse brongebied. Bovendien kwam de Durme vanaf de 13de eeuw onder invloed van de getijden-

werking uit de Schelde te staan. Plots nam het afstromend debiet van de rivier af en werd ze een getijdenrivier die gevoelig was voor overstromingen. De laaggelegen delen van de Durmevallei werden ingepolderd door de bouw van dijken en dit vormde de start van de ingrijpende menselijke interactie met de natuurlijke omgeving. industrie, scheepvaart en verzanding Vanaf het midden van de 18de eeuw ondergingen de landschappen in West-Europa voor het eerst grootschalige veranderingen onder impuls van de industriële revolutie. Langsheen de Durme ontwikkelden zich kleine industriële centra die opbloeiden door de aanvoer van goederen via de rivier. Zo werd de Durme op regionale schaal steeds belangrijker als transportroute van de grote steden naar verstedelijkte kernen op het platteland. Om de rivier toegankelijker te maken voor schepen, werden de vele meanders afgesneden en werden kleine eilanden verwijderd. Tegelijkertijd zorgde de aanleg van kanalen in het stroomgebied voor een definitieve onthoofding van het bovendebiet. Dit wil zeggen dat de rivier niet meer op een natuurlijke manier naar de monding in de Schelde stroomde.

Enkel bij hoogtij kwam er water via de Schelde in de Durme, maar dit veroorzaakte een ongewenst gevolg: verzanding. Bij vloed stroomt het water met hogere snelheid in de Durme en bij eb stroomt het terug weg met lagere snelheid. Hierdoor blijven slibdeeltjes zoals zand en klei steeds achter in de rivierbedding. Het verwijderen van meanders verminderde bovendien de stroomweerstand van de

rivier, waardoor de vloedstroom nog meer aan kracht toenam en het verzandingsproces versterkte. De Durme, die eens zo geschikt was als transportroute, transformeerde bijgevolg in het begin van de 20ste eeuw tot een moeilijk bevaarbare rivier. wisselwerking tussen mens en natuur Deze transformatie doet een interessante vraag rijzen: is er een soort wisselwerking aan de gang tussen menselijke ingrepen in de rivier en een toenemend verzandingsproces? Om dit te onderzoeken was het belangrijk om de evolutie van de rivier en haar valleilandschap te beschouwen sinds het ontstaan van dit intense verzandingsproces.

Aan de hand van historische kaartreeksen, herfotografie van oude foto’s, lokale kronieken en luchtbeelden was het mogelijk om de recente evolutie (1775-2020) van het Durmelandschap zeer gedetailleerd te achterhalen. Dit gebeurde door menselijke activiteiten te plotten op grafieken over wijzigingen in het landgebruik. Zo konden causale relaties in de Durmevallei voor het eerst gevisualiseerd worden.

Hieruit bleek dat de verzanding niet alleen impact had op de rivier zelf, maar ook op het omringende landschap. Door de verzanding komt de rivierbedding steeds hoger te liggen, maar het volume water dat binnenstroomt, blijft wel hetzelfde. Het verschil tussen hoogtij en laagtij evolueerde bovendien van ongeveer één meter 100 jaar geleden tot wel vier à vijf meter tegenwoordig. Bijgevolg werd de vallei kwetsbaarder voor overstromingen.

De Beneden-Durme heeft een opmerkelijk verschil in waterhoogte tussen laag- en hoogtij © Tim Van den Branden

9

Daarnaast konden beken en grachten niet meer natuurlijk afwateren naar de rivier. De bouw van pompstations loste dit op, maar verdroogde ook de valleigronden. Zo evolueerde het landschap van een open gebied met natte weiden tot een halfgesloten geheel van akkers, weiden en kleine bospercelen. Als reactie op deze negatieve evolutie werden nog meer meanders afgesneden en begon men met het baggeren van de rivierbedding.

Onverwacht leidde elke menselijk ingreep tot een verdere versterking van het natuurlijke verzandingsproces. De bouw van hoge dijken en potpolders leek de enige oplossing. van probleemrivier tot waardevolle natuur In de jaren ’70 werd het Sigmaplan ontwikkeld na overstromingen langsheen het Scheldebekken. Dit plan voorzag de uitbouw van verschillende overstromingsgebieden in dit bekken en dus ook langsheen de Durme. Eind van de twintigste eeuw begon men echter de noodzaak van een duurzaam natuurbeheer van de Vlaamse rivieren in te zien. Het versterken van de natuurwaarden werd een bijkomend doel.

Daarnaast vormen alle laaggelegen gebieden in het Scheldebekken een kwetsbare zone voor de stijging van de zeespiegel. In 2013 startte de Vlaamse overheid met de uitbouw van overstromingsgebieden en natte weilanden in de Durmevallei. Bescherming tegen overstromingen, nu en in een toekomstig klimaat, werd een belangrijk doel, met daarnaast ook natuurontwikkeling en waterinfiltratie. In 2025 zouden alle plangebieden actief zijn.

Hoewel deze projecten een goede stap vormen om een klimaatweerbare omgeving met waardevolle getijdennatuur te bekomen, blijft de Durme opgezadeld met een erfenis aan intense menselijke ingrepen. Het verzandingsproces gaat nog steeds door en scheepvaart is slechts mogelijk nabij de monding.

Om het landschap duurzaam te beheren en in te richten, is het dus cruciaal om eerst de mechanismen achter lokale landschapsverandering te kennen. Dit is een les die we ongetwijfeld zullen moeten leren door de gevolgen van de klimaatverandering.

De landschappelijke evolutie van de Durmevallei in de laatste 250 jaar.

10

column begijn le bleu

Als Waaslander ontdek ik nog altijd nieuwe stukken waarop knotwilgenrijen of prachtig grasland te zien is. Machtige brokken natuur die je dwingen even stil te staan en te genieten.

ontwikkelingen in het Groot en Klein Broek al ontdekt? De hermelijn laat zich daar tegenwoordig goed zien. Met een beetje geluk kruist deze lenige marterachtige je pad en ga je naar huis met een fantastisch natuurverhaal.

‘‘vzw durme

en al haar vrijwilligers mogen trots zijn

De stiltegebieden van de Fondatie moet je zeker eens ’s morgens vroeg bezoeken, maar ook het Molsbroek, nabij hartje Lokeren, is een natuurparel die het bezoeken waard is. De Eenbes, naast de prachtige Zuidlede, is een van mijn favoriete gebieden, waar je de koekoek zult horen maar ook zeldzame flora kunt zien zoals bosanemoon, salomonszegel of keverorchis. En heb je de nieuwe

In de natuurgebieden van vzw Durme zitten trouwens tal van zoogdieren: bever en boommarter zijn eerder stille aanwezigen, maar de hazen en reeën kunnen er zo voor je voeten springen. En sinds een tweetal jaar is de zeldzame otter terug in onze gebieden.

Niet alleen een unicum voor vzw Durme, maar ook voor heel Vlaanderen.

De zonnestralen zullen terug in de struiken spelen en het gezoem van insecten en het gefladder van de vlinders zal weer te horen zijn. De natuur dekt zijn tafeltje en u mag er te gast zijn. Vzw Durme en al zijn vrijwilligers mogen trots zijn op het resultaat. In deze moeilijke, klimatologische tijden nemen zij het voortouw in handen en tonen iedereen het wonder van de natuur.

‘‘

Het is lente en dus tijd om de wandelschoenen weer boven te halen! Zet de televisie uit, laat de smartphones thuis en trek er op uit in een van de prachtige natuurgebieden die vzw Durme rijk is. Meer dan 500 hectare rijk natuurgebied in de regio van de Durme, Moervaart en Schelde ligt klaar om bezocht te worden door u. Het is een rijk en gevarieerd gebied dat mijn familie en ik elk jaar weer met veel enthousiasme mogen ontdekken.

De paden op, de lanen in!

11

dagvlinderfiche dagpauwoog

Sandra Casier - VVE WG Dagvlinders

De dagpauwoog is ongetwijfeld één van onze kleurrijkste dagvlinders. Deze soort behoort tot de Schoenlappersfamilie, waar o.a. ook de atalanta en de kleine vos deel van uitmaken. Gelet op de alomtegenwoordigheid van haar waardplant de grote brandnetel mag je verwachten deze schoonheid overal te zien.

Maar de werkelijkheid van de dagpauwoog is geen één-op-één- verhaal want de aanwezigheid van de waardplant betekent niet automatisch de aanwezigheid van de vlinder.

De dagpauwoog is een algemene vlinder die je bijna overal kan waarnemen: het is een grote sterke vlieger, met een soort “glijdende” vlucht.

Deze vlinder is niet te verwarren met andere dagvlinders door de zeer kenmerkende oogvlekken op de bovenkant van zowel de voor- als achtervleugels (foto 1). Deze vlekken zouden lijken op de “ogen” van een pauwenstaart, vandaar de naam dagpauwoog. Voor ons, mensen, is de dagpauwoog een lust voor het oog, maar voor vogels zijn ze een lekker hapje. De “ogen” hebben als doel die belagers juist af te schrikken. algemene levenswijze Het mannetje neemt graag een territorium in bezit, in het voorjaar bij voorkeur op een zonnig, kaal stukje grond, bijvoorbeeld ter hoogte van een bosrand of houtkant of een ander opvallend lijnvormig landschapselement, maar ook op opengewerkte grond in de moestuin. In het voorjaar drinkt de dagpauwoog voornamelijk van paardenbloem, een van de eerste bloeiers waar de nectar makkelijk

12

bereikbaar is. Daarnaast kun je de dagpauwoog ook zien drinken op de vroege bloesems van wilg, sleedoorn en meidoorn. In de zomer vind je ze o.a. op marjolein, liguster, diverse distelsoorten, koninginnenkruid en de heerlijk geurende lindebloesem.

De vlinderstruik, aanwezig in vele tuinen en langs bijvoorbeeld spoorwegen, laat deze vlinder beslist ook niet links liggen. In het najaar zijn diverse astersoorten favoriet, maar je vindt de dagpauwoog ook op bloeiende klimop. Daarnaast biedt het vocht van een stukje overrijp fruit zoals pruim of peer extra voedsel om de winter door te komen.

De soort overwintert als imago op donkere plaatsen waar bij voorkeur geen zonlicht in kan doordringen.

Om die reden vind je ze vaak in bunkers waar een stabiele temperatuur heerst (foto 3). Doordat deze vlinder de winter vooral op zeer donkere plaatsen doorbrengt, ontwaakt die veelal later dan bijvoorbeeld de kleine vos die eerder overwintert op lichtere, minder vochtige plaatsen die sneller opwarmen door de zon. De dagpauwoog vliegt van maart tot eind oktober, maar je kan hem ook veel vroeger en veel later aantreffen op bijvoorbeeld een mooie, windstille dag in februari of een zonnige dag in november. Ze worden in sommige jaren ook gezien in januari en december. Na de overwintering zien ze er vaak wel al wat gehavend uit. voortplanting en andere stadia De grote brandnetel, een door velen verfoeide plant, gedijt als stikstofminnaar zeer goed in een Vlaanderen dat kampt met een overmaat aan stikstof (Nederlandse oecologische Flora, deel 1).

Want hoe meer nitraat in de bodem, hoe makke-

lijker het is voor de grote brandnetel om andere planten weg te concurreren, wat dan resulteert in soortenarme vegetaties. Daarnaast is het een plant die weliswaar een voorkeur heeft voor matig vochtige en beschaduwde plaatsen, maar die toch niet gebonden is aan een specifieke plek wat licht betreft. De dagpauwoog zelf is echter wel kieskeuriger wanneer het de standplaats van zijn waardplant betreft. Een zonnig, beschut plekje geniet de voorkeur om vervolgens 50 tot 200 eitjes (of nog meer!!) af te zetten op de onderkant van een brandnetelblad.

Wanneer de rupsjes uit het ei komen, vormen ze een spinselnest en houden ze samen een groot eetfestijn. De hele plant wordt kaalgevreten.Vervolgens gaan ze een andere brandnetelplant te lijf. Naarmate ze groter worden, verspreiden ze zich meer. (foto 2). Na de laatste vervelling gaan de volgroeide rupsen op zoek naar een stevige structuur waar ze kunnen verpoppen. Het leven van rupsen en poppen loopt echter niet altijd over rozen: parasitaire wespen en vliegen hebben het op hen gemunt (foto 4). Initieel dacht men dat de soort slechts één generatie had, maar uit onderzoek (Herremans et al 2021) blijkt duidelijk dat de dagpauwoog sinds 1975 in 2 generaties vliegt. Men ging ervan uit dat de nakomelingen van de overwinteraars in de zomer in diapauze gingen, om dan in de herfst weer tevoorschijn te komen om voedsel te tanken voor de winter. Onderstaande grafiek (fig. 1) geeft mooi weer dat de dagpauwoog wel degelijk twee generaties heeft.

biotoop en verspreiding De dagpauwoog is zeer algemeen en wijd verspreid: je kan ze werkelijk overal zien, maar net als de meeste dagvlinders hebben ze een boontje voor kruidenrijke bermen en bloemrijke graslanden waar nectar in groten getale te ‘drinken’ is. trends, monitoring & maatregelen Dankzij de data uit het tuinmeetnet van de VVE WG dagvlinders, waar een onderscheid wordt gemaakt tussen tuinen in een agrarische omgeving en tuinen in bebouwd gebied, krijgen we een mooi overzicht van hoe de aantallen van de dagpauwoog doorheen de jaren kunnen schommelen. (fig. 2).

We zien bijvoorbeeld dat 2017 een zeer goed jaar was, maar dat de vlinder in 2018 en 2019 een flinke duik nam. Speelden de hitte en droogte in 2018 en 2019 hier een grote rol? De dagpauwoog verkiest zijn eitjes te leggen op brandnetels in volle zon, wat een probleem kan zijn wanneer droogte en zeer hoge temperaturen een aanslag plegen op de vitaliteit van de waardplant. 2021 mag in de dagvlinderboeken aangestipt worden als het jaar waar de dagpauwoog alle records breekt.

Het natte voorjaar en de kwakkelende zomer doen zijn waardplant, de brandnetel ‘floreren’. En dus, zoals ooit iemand te berde bracht: “Elk nadeel heb zijn voordeel.” Maar men kan zich ook afvragen of de terugval van parasieten (doordat er de vorige jaren minder dagpauwogen waren) hier een rol speelt? Als rupsen en poppen minder geparasiteerd worden, heeft dit uiteraard een positief effect op

13

het aantal imago’s dat kan uitvliegen. Extra maatregelen zijn voor deze soort niet aan de orde. Uit de grafiek (fig. 2) blijkt duidelijk dat de aantallen doorheen de verschillende jaren kunnen fluctueren, maar dit betekent niet dat de dagpauwoog het moeilijk heeft. De soort heeft namelijk een ‘uitgekiende strategie’: door gebruik te maken van waardplanten verspreid over heel veel biotopen in ons landschap, kan de dagpauwoog overleven, ondanks minder gunstige omstandigheden zoals langdurige droge periodes, schimmels, parasieten, … tuinmeetnet Wanneer je jouw tuin vlindervriendelijk inricht met veel nectarrijke planten en een plekje met wat brandnetels, dan mag je zonder meer rekenen op het bezoek van de Dagpauwoog. Uit recent onder-

zoek blijkt trouwens dat niet de grootte van de tuin het belangrijkst is, maar wel wat er aan soorten planten aanwezig is. Dus ook een klein tuintje kan van betekenis zijn voor dagvlinders. (www.vlinderstichting.nl./actueel/nieuws/nieuwsbericht/ook – kleine - tuinen – belangrijk- voor -insecten). Dankzij de mensen die systematisch de vlinders tellen in hun tuin, krijgen we een mooi beeld van hoe het de dagvlinders vergaat, daar een tuin een spiegel is van de omgeving.

Onze hartelijke dank aan alle deelnemers aan het Tuinmeetnet. Wil je weten hoe de dagvlinders het in jouw tuin doen? Schrijf je dan in voor het tuinmeetnet van de VVE WG Dagvlinders door een mailtje te sturen naar couckuyt.jurgen@telenet.be.

2

1

© Stefan De Decker, 23.09.2021

3

4

© Philippe Van de Velde, winter 2021

14

© Jurgen Couckuyt, 12.06.2014

© Jurgen Couckuyt, 18.06.2019

Paardeweide-Oost © Yves Adams - Vilda

nieuw beheerplan scheldebroeken Goed nieuws van ons reservaat Scheldebroeken: minister Demir heeft namelijk op 28/01/2022 ons nieuwe beheerplan voor de volledig ingediende oppervlakte van 52 ha goedgekeurd! Wij stellen het bijzonder op prijs dat de Vlaamse overheid (ANB) en de bevoegde minister vertrouwen stelt in ons - via het beheerplan - uitgewerkte reservatenproject.

Kristof Scheldeman

Het op grondgebied Berlare, Zele en Wichelen gelegen reservatenproject Scheldebroeken werd reeds opgestart in de jaren ‘90.Vanaf toen zette vzw Durme zich in om een waardevol, langs de Schelde gelegen, meersengebied via aankoop en beheer van reservaatpercelen maximaal te beschermen.Via natuurbeheer werd getracht om de natuur er de kans te bieden zich optimaal te ontwikkelen. In de beginperiode bedroeg de oppervlakte van het reservaat slechts enkele hectares waarbij het eerste beheerplan zijn erkenning kreeg in 1994. Doorheen de jaren werden tal van graslanden opgekocht. Zij kregen een natuurbeheer in functie van de ontwikkeling van bloemrijke hooilanden van het type dotterbloemgrasland en glanshaverhooiland, waarbij het gebruik van meststoffen en herbiciden werd afgeschaft.

Ook werden heel wat populierenaanplanten opgekocht en kregen zij een omvormingsbeheer richting de ontwikkeling van natuurlijk alluviaal bos. Anno 2022 kloppen we onze erkende reservaatoppervlakte met het nieuwe beheerplan af op 52 ha en

daar zijn we fier op! Een van de opvallende aspecten van het nieuwe beheerplan is dat het, onder vogelaars, gekende overstromingsgebied Paardeweide-oost eveneens werd opgenomen in het beheerplan en zodoende vanaf nu mede via een goedgekeurde toegankelijkheidsregeling maximale bescherming geniet. natuurverbinding Ook zal via het beheerplan, geïnvesteerd worden in bosuitbreiding binnen het reservaat. In de komende jaren zal niet minder dan 2,5 ha nieuw bos worden aangeplant en dit voornamelijk in deelgebied Pottebroek.We hopen alvast dat ons reservaat dankzij het goedgekeurde beheerplan robuuster zal worden en verder zal kunnen uitbreiden in de komende jaren. Reservaat Scheldebroeken vervult namelijk een belangrijke natuurverbindings- of corridorfunctie tussen de groene parels Kalkense meersen/Donkmeer en de verder stroomafwaarts van de Schelde gelegen Durmevallei.

15

- struweeltjes -

het kasteel en het park verloren bos in lokeren Lokeren heeft, palend aan de stadskern en omgeven door de bebouwde zone, een bijzonder waardevolle groene open ruimte van bijna 50 ha met het Bospark, de aanpalende visvijver en sportterreinen, moerasbossen, het natuurreservaat De Buylaers, het park en kasteel Verloren Bos. De Stad Lokeren kocht het Verloren Bos aan in 1978 en gaf het kasteel en het koetshuis in erfpacht aan het Centrum voor Jeugdtoerisme. Groepen uit binnen- en buitenland genieten hier van een onvergetelijk verblijf in de Durmestad.

André Verstraeten schreef de geschiedenis van het kasteel, het park en zijn bewoners. Hij begon met archiefonderzoek, verzamelde geschiedenis en weetjes in vele gesprekken, maakte tal van foto's en ging op zoek naar historische illustraties. Dit werd in drie afleveringen, samen goed voor 65 bladzijden, gepubliceerd in het tijdschrift van de Lokerse heemkundige kring.

Daarna ontving de auteur nog tal van extra weetjes en onbekende prachtige oude foto's.

Die werden nu allen verwerkt tot een boeiend uitgebreid verhaal van 86 bladzijden gekleurd met meer dan 120 illustraties. Dit boekje is uitgegeven door het Infopunt Toerisme, Markt 2, Lokeren en is daar te koop tegen 10 euro.

André Verstraeten

© CJT Verloren Bos

zwerfvuil rond de hamputten Een groep van Poolse vissers en hun familie haalden afgelopen winter heel wat zakken zwerfvuil op rond de Hamputten in Waasmunster. Dit verliep in overleg met de stewards en met medewerking van vzw Durme, beheerder van de Hamputten als onderdeel van het reservaat 'Groot Molsbroek'. De vissers vinden het belangrijk om een signaal te geven naar andere vissers en wandelaars om de omgeving proper te houden.

Waarvoor dank! © vzw Durme

16

- struweeltjes -

expo ‘de donk op doek’ Onder leiding van Chris Bracke trekt een bende enthousiaste schilders er wekelijks op uit om de Donknatuur op doek te zetten. Op die manier ontdekken ze de mooiste natuurplekjes, en schaven ze op een gezellige manier hun schildertechnieken voortdurend bij.

Dit initiatief startte amper een 6-tal maanden geleden, maar de kwaliteit van de werken mag nu al gezien worden. Dat is dan ook precies wat we doen in deze eerste overzichtstentoonstelling in het bezoekerscentrum Donkmeer. Van 1 april tot en met 15 mei kan je deze werken komen bewonderen.

Geniet zo mee van de verwevenheid tussen kunst en natuur in dit bijzondere gebied.

Wie weet begint het te kriebelen en wil je zelf ook deelnemen aan deze schildersessies? Dat kan! De wekelijkse sessies zijn vrijblijvend, deelnemen is gratis, en jong en oud, beginner of ervaren rot kan aansluiten. Meer info? donk@vzwdurme.be

© vzw Durme

De tentoonstelling is dagelijks te bezoeken van 10 tot 12.30 en van 13.30 tot 17u.

Michaël Crapoen

© vzw Durme

17

- struweeltjes -

studenten ugent onderzoeken donkmeer In het kader van hun practicum Bos en Natuur brachten studenten van de UGent (ForNaLab) eind maart een eerste bezoek aan de Reservaatzone Donkmeer (Berlare). De bedoeling is dat ze de komende maanden een landschapsanalyse maken van dit boeiende gebied en daarvoor volgen nog verschillende excursies. In deze eerste excursie werden bodemmonsters en grondwaterpeilen (= abiotische factoren) geanalyseerd, de volgende excursies richten zich voornamelijk op het inventariseren van de verschillende vegetatietypes en dit zowel in deelgebied de Veengraslanden, De Hemelse Rij en ook op een grasland op domein de Nieuwdonk.

Met veel plezier deelt vzw Durme haar jarenlange expertise op vlak van natuurbeheer, en helpt zo mee met de begeleiding van toekomstige natuurvorsers.

Michaël Crapoen © vzw Durme

paddenoverzet Wanneer de luchttemperatuur ’s avonds meer dan 8°C wordt beginnen heel wat padden, salamanders en kikkers aan hun trek naar hun voortplantingsplaats.Tijdens de trek moeten deze diertje heel wat obstakels overwinnen, waaronder ook drukke verkeerswegen. Om hen een handje te helpen organiseerden heel wat vrijwilligers overzetacties om de oversteek veilig te laten verlopen. We konden rekenen op de hulp van maar liefst 80 vrijwilligers op 9 overzetdagen. In totaal werden er 459 padden, 4 kikkers en 37 salamanders de weg over geholpen.

Zeer mooie cijfers voor dit jaar.

We zagen tussen de helpers weer de vertrouwde gezichten, maar ook heel wat nieuwe mensen kwamen langs. Fijn dat de interesse om de natuur een handje toe te steken blijft leven bij jong en oud! Via deze weg willen we iedereen hartelijk bedanken, van de mensen die de nadarhekkers plaatsen tot de overzetters. Bedankt!

Martzen Frans © Laure Delmaire

18

opening natuurtuin molsbroek Op zaterdag 11 juni openen we feestelijk de vernieuwde natuurtuin van het bezoekerscentrum Molsbroek. De afgelopen maanden creëerden we enkele reliëfelementen in de natuurtuin, maakten het geheel meer open, plantten we nieuwe struiken en hagen aan en zaaiden we verschillende bloemenmengels in.We plaatsten natuurlijke spelelementen, insectenhotels en we ontwikkelden een informatief en educatief aanbod. Ook namen we de picknickplekken onder handen en maakten we een steiger waarbij je tot aan de waterrand kan. Inspiratie op doen voor je eigen natuurtuin? Dat kan hier! We richtten de natuurtuin zodanig in dat mensen hier inspiratie kunnen halen om thuis ook een natuurtuin te ontwikkelen, gericht op biodiversiteit.

We verwachten je op zaterdag 11 juni voor de feestelijke opening van de natuurtuin!

Martzen Frans

welkom evelien!

Begin april is er versterking gearriveerd! Evelien Van Doorsselaere komt het vzw Durme-team versterken. Welkom Evelien! Ze woont in Berlare en heeft dus affiniteit met het werkingsgebied van vzw Durme. Ze was jaren aan de slag bij Huis van het Kind Berlare en als vrijetijdsconsulent bij de gemeente Berlare. Een pak ervaring dus dat Evelien meebrengt binnen de cel vereniging en educatie van vzw Durme, iedereen is alvast heel enthousiast! Zelf omschrijft ze het zo: ‘Als enthousiaste dertiger ben ik natuur - en moestuinliefhebber en creëer ik bewust ruimte om dromen waar te maken. Graag wil ik maatschappelijke impact creëren op verschillende domeinen. Duurzaamheid, milieu én kinderen zijn voor mij de belangrijkste thema's waarin ik me graag verder verdiep.’

Na een inwerkperiode zal Evelien mee instaan voor het begeleiden van scholen en groepen tijdens de gidsseizoenen, het aanspreekpunt worden voor de vrijwilligers, een deel van allerhande communicatie op zich nemen, activiteiten organiseren … Kortom: samen met hele team ervoor zorgen dat de vereniging zich verder kan uitbouwen en ontwikkelen in een bloeiende natuur- en milieusector. Nogmaals welkom en heel veel succes!

Martzen Frans

19

OFFICIËLE PARTNER

Dé speciaalzaak voor al uw optische instrumenten Bestel via onze webshop www.natuurkijkers.be met gratis verzending.

Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

20

Verrekijkers, telescopen, sterrenkijkers, microscopen, loupes, ...

Demonstraties op aanvraag

Zonwering

DE DUURZAME AANNEMER Je gevel of interieur opfrissen?

Schilder-, kalei-, timmer- of pleisterwerken: Tintelijn voert ook werken uit bij je thuis.

DE NATUURVERFWINKEL Bij Tintelijn zetten we in op gezonde verf en duurzame producten. Nood aan inspiratie of informatie? Kom eens langs!

Onze experten zijn van vele markten thuis.

info@tintelijn.be • 09 219 09 60 Adolf Baeyensstraat 216, 9040 Gent

www.tintelijn.com

21

© vzw Durme

© vzw Durme

storm in onze reservaten Dudley, Eunice en Franklin, het klinkt wel als de samenstelling van een muziekband maar in realiteit zijn het de drie stormen die afgelopen winter passeerden in België. Vooral storm Eunice, die op 18 februari over Vlaanderen en dwars door onze reservaten raasde, hield Kristof Scheldeman lelijk huis in onze reservaten.

Met rukwinden van boven de honderd kilometer per uur was dit een van de stevigste stormen die onze reservaten sinds lang te verduren kregen. De krachtige wind, in combinatie met de kletsnatte bodemcondities, zorgde ervoor dat tientallen bomen ontworteld werden en neervielen. De bomen die terechtkwamen op paden, wegen, buurpercelen alsook op onze eigen, binnenkort te maaien, hooilanden moesten met spoed worden opgeruimd. Onze terreinploeg alsook vele vrijwilligers zijn dan ook verschillende weken in de weer geweest om die opruimklus te klaren, waarvoor dank!

Een ander probleem was dat boven enkele wandelpaden grote takken (spillen) afgekraakt waren, maar

22

in de bomen bleven hangen. Dit zorgde voor een onveilige situatie voor passanten waardoor we tijdelijk deze paden moesten afsluiten. Uiteindelijk werd, in samenwerking met De Vlaamse Waterweg, een beroep gedaan op boomspecialisten om (beveiligd) in de bomen te klimmen en deze hangende takken uit de boomtoppen te verwijderen.

Ondertussen is de lente in het land en zijn de winterstormen verleden tijd. Spijtig van de bomen die gesneuveld zijn, maar ook opgelucht dat de stormschade niet voor menselijke slachtoffers heeft gezorgd.

duimen voor een icoon aan de donk Mocht iemand een decennium geleden gezegd hebben dat soorten als zwarte wouw, otter, bever, kwak en boommarter een stek zouden vinden in de Reservaatzone Donkmeer dan zou dat op ongeloof onthaald zijn.

Wat toen nog voor onmogelijk gehouden werd is nu echter realiteit, en het komt niet zo maar uit de lucht vallen. Het is het resultaat van het harde werk van heel wat (lokale) actoren.

Michaël Crapoen Onze natuurgebieden mogen gezien worden, en ze blijken ware hotspots voor biodiversiteit te zijn binnen ons sterk verstedelijkte landschap. En wie weet, komt er binnenkort misschien nog een absolute topsoort bij. Sinds vorig jaar hebben we samen met het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) namelijk plannen gesmeed om hier een kunstnest voor de vis-

Het nest © Ward Vandersnickt

arend te plaatsen. Deze zeldzame soort toont de laatste jaren een sterk verhoogde interesse in het gebied en da’s niet verwonderlijk gezien de verbeterde waterkwaliteit en de visrijke natuurzones in de regio Donkmeer en de Kalkense Meersen. uitkijken Op donderdag 7 april was het dan eindelijk zo ver en konden we – i.s.m. VDS Bomenservice - in de Reservaatzone Donkmeer een nestwiel plaatsen op een afgetopte populier (zie onderstaande foto). De locatie is weloverwogen gekozen en garandeert de meeste rust, paalt aan het water en heeft mooie aanvliegroutes. We blijven echter realistisch en beseffen dat het helemaal niet evident is dat deze soort het nest zal innemen. Desalniettemin zullen we hier dit voorjaar meer dan ooit uitkijken naar de komst van de majestueuze visarend.

Visarend © Rudi Van Onderbegren

23

Zwarte ibis © Joris Everaert

vogelnieuws: zwarte ibis Van eind februari tot zeker begin april 2022 verbleef een zeldzame zwarte ibis in de regio, eerst in het Molsbroek in Lokeren en vanaf midden maart in het Groot Broek en omgeving in Waasmunster. Deze broedvogel uit Zuid-Europa duikt soms ook op in Vlaanderen, met een influx in 2013-2016 en mogelijk weer in 2022. Zekere broedgevallen zijn hier nog niet vastgesteld, maar dit is wellicht een kwestie van tijd.

Joris Everaert De zwarte ibis (Plegadis falcinellus) is een vogelsoort uit de familie van de ibissen en lepelaars. Hoewel de vogel op afstand zwart lijkt, blijkt het verenkleed fraai donkerbruin gekleurd te zijn met ook kleurtinten die in het zonlicht een mooie metaalglans afgeven, van groenig tot paarsbruin. De combinatie met de lange kromme snavel zorgt dat de vogel eigenlijk niet kan verward worden met andere soorten. Qua uiterlijk ziet hij eruit als een zwarte versie van de wulp (Numenius arquata).

24

Zijn voedsel beslaat voornamelijk uit insecten zoals watertorren, bootsmannetjes, libellen (larven maar ook imago's), vliegen, sprinkhanen, krekels en schietmotten. Soms eet hij ook krabben, kreeftachtigen en kleine vissen. Het leefgebied van de zwarte ibis bestaat vooral uit moerassen, ondiepe meren, natte weilanden met sloten, en lagunes in kustgebieden. Het nest is doorgaans in bomen, vaak samen met reigers.

populatie De zwarte ibis broedt aan de oostkust van Noorden Midden-Amerika, Zuidoost-Europa, Afrika, ZuidAzië en Australië. Hij is deels trek- en standvogel.

Vogels uit Zuid-Europa overwinteren doorgaans in Afrika, maar steeds vaker blijven ze ook in Spanje en Zuid-Frankrijk. De soort kent enorme populatiefluctuaties. Rond 2000 waren veel Zuid-Europese populaties sterk geslonken. Sinds 2010 zijn deze populaties weer sterk groeiend en worden zelfs broedpogingen gemeld in Noordwest-Europa. De soort vertoont nomadische trekbewegingen waardoor snel nieuwe gebieden kunnen worden gekoloniseerd. Het jaarlijkse voorkomen in Vlaanderen en Nederland is sterk wisselvallig, met een opvallende influx in 2013-2016 (waarnemingen in 12 tot 26 gemeenten) en mogelijk ook recent weer in 2022 (nu al in 11 gemeenten). In Nederland zijn in de voorbije jaren al vogels waargenomen die met takken slepen. De eerste broedgevallen in de lage landen zijn wellicht een kwestie van tijd, wie weet zelfs in onze regio. waarnemingen in de regio Het aantal waarnemingen in de regio Durme- en Scheldeland is ook sterk wisselend maar in het voorjaar van 2022 was een vogel er voor het eerst langdurig aanwezig. Op 27 februari verscheen een zwarte ibis in de moerasvlakte van het Molsbroek in Lokeren. De vogel kon daar nog tot 12 maart vanop afstand (centraal in moerasvlakte) foeragerend en rustend waargenomen worden. Op 13

Zwarte ibis © Joris Everaert

Zwarte ibis © Joris Everaert

maart dook wellicht dezelfde vogel op in het Groot Broek in Waasmunster-Elversele, meer bepaald in het zuidwestelijk deelgebied ‘Meulendijkbroek’ in Waasmunster. Sinds 2018 zorgt De Vlaamse Waterweg daar in het kader van het Sigmaplan in samenwerking met vzw Durme voor het overgangsbeheer via een gecontroleerd opengezette sluis. Dit werd tot eind 2021 ook tijdelijk gedaan in het meer oostelijk gelegen Klein Broek in Elversele. Op het ritme van de getijden vormde zich in het Meulendijkbroek een waterpartij met dagelijks licht wisselend peil, rietveldjes en zich langzaam vormende zandbanken. In 2021 vestigde zich daar een broedkolonie van lepelaars (zie Durme- en Scheldeland, nr. 3, 2021).

De zwarte ibis was nog tot zeker begin april (bij dit schrijven) regelmatig prachtig te bewonderen in het Meulendijkbroek, zelfs van dichtbij langs het fietspad. Hij verbleef soms ook in nabijgelegen gebieden zoals de Sombeekse meersen en het Weijmeerbroek (Oude Durme) in Waasmunster.

Ook in 2021 verscheen de zwarte ibis (misschien dezelfde) tijdelijk daar in de omgeving, op 28 september in het Klein Broek in Elversele en op 4 oktober in het Weijmeerbroek in Waasmunster.

Eerdere waarnemingen in de laatste 10 jaar waren op 28 april en 4 mei 2016 in het Sigmagebied Paardeweide-Oost in Wichelen, van 10 tot 13 januari 2014 in de Bergenmeersen in Wichelen, en van 6 tot 10 april 2012 op een waterplasje langs Heirnisse-bos in Sinaai.

25

fotopagina

#vzwdurme

Jouw foto hier? Post hem op sociale media met de hashtag #vzwdurme en wie weet verschijnt hij hier!

Vos © Danny De Cant

Ooievaar © Jean Finet

26

Hermelijn © Jean Finet

Ooievaar © Jean Finet

Kauwen © Ronald De Buck

Zeldzame gulden boterbloem © vzw Durme Matkop © Danny De Cant

Donkmeer © Danny De Cant

27

activiteitenkalender april-juli Vzw Durme organiseert tal van activiteiten voor het grote publiek. Zo willen wij het draagvlak rond natuurbeleving sterk verbreden. Wandelingen, cursussen, workshops, werkdagen,... voor ieder wat wils! Neem zeker ook een kijkje op www.vzwdurme.be voor de laatste updates.

ZONDAG 17 APRIL

DONDERDAG 21 APRIL

Bezoek aan de Eendenkooi en omgeving i.s.m Gemeente Berlare

Weidevogelwandeling Scheldebroeken i.s.m Regionaal Landschap Schelde Durme

Gids Nico neemt ons mee op wandeling door de vernieuwde Eendenkooi waar hij de geschiedenis van deze zone schetst. We stappen verder doorheen het mysterieuze moerasbos, langs de nieuwe 'natuuroevers' van 'de Kleinen Donk' , de Aaidierenweide en andere boeiende plekjes van het Donkmeer.

Vandaag kan je al wandelend kennismaken met de prachtige weidevogels langs de Schelde in Zele en Berlare. Conservator Jan Maertens neemt ons op sleeptouw en leert ons alles over dit historische landschap en zijn bewoners.

Afspraak: 9.30 uur op de parking aan het ‘Brugsken’, t.h.v. Donklaan 73, 9290 Berlare Meer info: toerisme@berlare.be

Afspraak: 19 uur taverne het Veerhuis (Waterhoek 25, 9290 Berlare).

Meer info: Jan Maertens, jan.maertens1@telenet.be of 0478 76 55 49 ZATERDAG 23 APRIL

WOENSDAG 20 APRIL De Grote vzw Durme Quiz Buitenspeeldag Nieuwdonk i.s.m Gemeente Berlare Vandaag doen we weer mee met de Buitenspeeldag. We trekken met de jongeren het avontuurlijke moerasbos in. Laarzen noodzakelijk!

Afspraak: 14 uur domein Nieuwdonk Meer info: jeugd@berlare.be WOENSDAG 20 APRIL

Natuurvereniging vzw Durme organiseert voor de 7e maal de Grote Vzw Durme Quiz. Na enkele annuleringen door Corona kunnen we dit voorjaar eindelijk wel onze quiz organiseren. Er komen verschillende thema's aan bod.

Afspraak: 19 uur zaal De Tilde, Poststraat 6, 9160 Lokeren.

Meer info: Inschrijven kan via martzen.frans@vzwdurme.be

Start Basiscursus Natuurfotografie

ZONDAG 1 MEI

We organiseren dit voorjaar i.s.m. Landschap vzw een basiscursus Natuurfotografie. Deze cursus bestaat uit 4 theorielessen (20/04, 27/04, 11/05 en 18/05) en 3 praktijklessen. Kostprijs voor deze cursus is €270. Goed nieuws voor leden van vzw Durme: zij krijgen 10% korting op de inschrijvingsprijs! Er zijn slechts 12 plaatsjes beschikbaar.

Vroege ochtend wandeling in de Fondatie

Meer info: www.landschapvzw.be/activiteiten

28

Het is stillaan een traditie, op 1 mei staan we extra vroeg op en gaan we op pad in de Fondatie van Boudelo. Genieten van het ochtendgloren in een prachtig natuurgebied onder begeleiding van een gids.

Afspraak: 5 uur Liniedreef, 9112 Sinaai Meer info: info@vzwdurme.be

ZONDAG 1 MEI

ZONDAG 8 MEI

Maandwandeling Molsbroek: vogels en hun zang

Ridderwandeling Eendenkooi

Gids Eddy neemt je mee doorheen het Molsbroek. De lente is in het land en de vogels laten van zich horen! Een leuke wandeling over vogels en hun zang.

Voor kinderen van 6 tot 10 jaar, ouders en grootouders natuurlijk ook zeer welkom Op stap met een echte ridder langs de Eendenkooi en omgeving! Woonden hier vroeger elfjes en kabouters? Van waar komen al die mooie bloemen en welke geheimen verbergen sommige bomen? Waarvoor diende de Eendenkooi? Ridder Nico vertelt het allemaal tijdens deze boeiende en spannende wandeling.

Afspraak: 14u30 aan bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: info@vzwdurme.be DONDERDAG 5 MEI Weidevogelwandeling Scheldebroeken i.s.m Regionaal Landschap Schelde Durme Vandaag kan je opnieuw (zie ook 21/04) al wandelend kennismaken met de prachtige weidevogels langs de Schelde in Zele en Berlare.Met een beetje geluk spotten we ook de koning der weidevogels, de grutto.

Afspraak: 19 uur taverne het Veerhuis (Waterhoek 25, 9290 Berlare).

Meer info: Jan Maertens, jan.maertens1@telenet.be of 0478 76 55 49 ZATERDAG 7 MEI Stiltewandeling Hemelse Rij Op zoek naar de muziek van de natuur... Onder leiding van begeleidster Sara leggen we een verrassend parcours af doorheen ongekende plekjes natuur. Op zoek naar stilte en natuurlijke geluiden in dit unieke gebied. Vogelconcerto’s, geplons in het water zorgt voor gespitste oren. Laarzen noodzakelijk!

Afspraak: 19.30 uur aan de ‘Hemelse Rij’ (thv Donklaan 3, 9290 Berlare).

Meer info: sara_meersman@hotmail.com meebrengen: Laarzen, stoeltje, aangepaste kledij.

© vzw Durme

Afspraak: 14 uur Brugsken (t.h.v Donklaan 73, 9290 Berlare) Meer info: Nico Cougé, bij voorkeur inschrijven via donk@vzwdurme.be of couge@telenet.be.

ZONDAG 15 MEI Bezoek aan het ‘Berlaarse Zwin’ i.s.m Gemeente Berlare De Paardenweide wordt ook wel eens het Zwin van Berlare genoemd. Door de bijzondere dynamiek als overstromingsgebied heeft deze plek een enorme aantrekkingskracht op heel wat dieren. Wist je dat hier ook bevers huizen? Gids Pierre neemt je mee op ontdekkingstocht in schitterende gebied.

Afspraak: 9.30 uur aan de schapenweide op de kruising van de Sarrosstraat met Sluis.

Meer info: toerisme@berlare.be ZATERDAG 21 MEI Weidevogelwandeling Scheldebroeken i.s.m Regionaal Landschap Schelde Durme Vandaag maken we voor de laatste keer (eerder op 21/04 en 05/05) dit voorjaar kennis met het wel en wee van onze bijzondere weidevogels langs de Schelde in Zele en Berlare. Binnen enkele weken vertrekken deze dieren opnieuw naar hun winterkwartieren in West-Afrika.

Afspraak: 9u aan taverne het Veerhuis (Waterhoek 25, 9290 Berlare).

Meer info: Jan Maertens, jan.maertens1@telenet.be of 0478 76 55 49

29

ZATERDAG 21 MEI

ZONDAG 29 MEI

Klimaatwandeling Groot en Klein Broek i.s.m. Regionaal Landschap Schelde Durme

Vogelexcursie in het 'Berlaarse Zwin'

Op zaterdag 21 mei kan je mee op stap met een gediplomeerd klimaatgids in het Groot en Klein Broek, die in volle verandering zijn. Zoals de naam al doet vermoeden, waren dit oorspronkelijk moerassige gebieden. Door ze nu te ontpolderen, geven we ze terug aan de rivier zodat die meer speling krijgt.

Afspraak: Om 14 uur start aan De Koolputten (Koolputten 2, 9250 Waasmunster) Meer info: deelnemen is gratis, vooraf inschrijven via communicatie@rlsd.be.

ZONDAG 22 MEI Voordracht: het belang van planten in ons dagelijks leven Door Prof. Dr. Willem Van Cotthem uit Zaffelare - Erehoogleraar Universiteit Gent. Iedereen kan zeker een aantal voorbeelden aanhalen van manieren waarop planten nuttig zijn voor de mens.

Sommige voorbeelden blijken echter niet zo voor de hand liggend te zijn. Prof. Van Cotthem, zelf een plantkundige, wil hierover niet zomaar een voordracht geven, maar met zijn toehoorders een levendige gedachtenwisseling aangaan.

Afspraak: 15u aan het bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: info@vzwdurme.be en op p17.

VRIJDAG 27 MEI Bushcraft in de Reservaatzone Donkmeer Voor kinderen tussen 8 en 12 jaar. Ervaren bushcrafters Sara en Glenn leren je een aantal technieken om in het wild te kunnen ‘overleven’.

Opgelet, beperkt aantal inschrijvingen, wees er dus snel bij!

Afspraak: 14 uur t.h.v. Scheve villa (Donklaan 7, 9290 Berlare) Meer info: inschrijven via: sara_meersman@hotmail.com of donk@vzwdurme.be

30

De Paardenweide wordt ook wel eens het Zwin van Berlare genoemd.Vogelkenner Eddy Gadeyne neemt je ’s voormiddags mee op ontdekking in dit unieke en bijzonder vogelrijke gebied.

Afspraak: 9.30 uur aan de ‘schapenweide’ op kruising Sarosstraat en Sluis (Berlare) Meer info: Eddy Gadeyne, eddy.gadeyne@telenet.be ZONDAG 5 JUNI Maandwandeling Molsbroek: de lente wordt stilaan zomer De lente wordt stilaan zomer en dat beginnen we te voelen! Gids Walter neemt je mee doorheen het Molsbroek. We bekijken en bespreken de eerste tekenen van de zomer en laten de lente stilaan achter ons.

Afspraak: 14u30 aan bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: info@vzwdurme.be ZATERDAG 11 JUNI Opening Natuurtuin Molsbroek Vandaag openen we de vernieuwde natuurtuin van het bezoekerscentrum Molsbroek. We creëerden enkele reliëfelementen in de natuurtuin, maakten het geheel meer open en pakten de beplanting aan.We plaatsten natuurlijke spelelementen, insectenhotels en we ontwikkelden een informatief en educatief aanbod. Ook namen we de picknickplekken onder handen en maakten we een steiger waarbij je tot aan de waterrand kan.

Inspiratie op doen voor je eigen natuurtuin? Dat kan hier. We richtten de natuurtuin zodanig in dat mensen hier inspiratie kunnen halen om thuis ook een natuurtuin te ontwikkelen, gericht op biodiversiteit.

Afspraak: 13 uur bezoekerscentrum Molsbroek Meer info: info@vzwdurme.be

ZONDAG 12 JUNI

ZONDAG 19 JUNI

Vogeldag in het Molsbroek

Natuur voor beginners

Vogelkenner Eddy Gadeyne neemt je mee op ontdekking in het Molsbroek, een unieke en bijzonder vogelrijke gebied. Hij stelt bovendien zijn nieuwe roofvogelboek voor aan het grote publiek

Je gaat graag wandelen in de natuur maar weet niet altijd wat je ziet of hoort. Je hebt er reeds aan gedacht alleen of met je gezin eens aan een door een gids begeleide natuurwandeling deel te nemen maar je vindt de drempel nogal hoog.

Geen nood! Tijdens deze korte wandeling van 4,5 km aan rustig tempo zal je ervaren dat een natuurgids best een aangename rustige mens is die je op een eenvoudige en klare wijze de eerste stappen van echte natuurbeleving kan bijbrengen.

Gids Nico laat je op een laagdrempelige manier kennis maken met ons natuurschoon.

Afspraak: 9.30 uur bezoekerscentrum Molsbroek Meer info: Eddy Gadeyne, eddy.gadeyne@telenet.be ZONDAG 12 JUNI Op stap langs de natuurrijke Wichelse velden In de gemeente Wichelen ligt het 6,2km lange Kluddepad. Deze kwelgeest kon de gedaante aannemen van mensen, planten én dieren. Hoog tijd om in de voetsporen van Kludde en onder begeleiding van gids Christel, de natuur hier te gaan ontdekken.

Afspraak: 14 uur aan de rotonde op de Boterhoek te Wichelen.

Meer info: donk@vzwdurme.be ZONDAG 19 JUNI Hoogtij: erfgoedwandeling i.s.m.Toerisme Lokeren Tijdens deze wandeling door het Molsbroek gaat alle aandacht naar het erfgoed in de meest ruime zin. Dus ook in de taal, want de oude lokale taal die verschilt van gemeente tot gemeente, is waardevol erfgoed dat langzaam verloren gaat. Het wordt dus een gidsbeurt in het Lokers dialect met aandacht voor de natuur en historische elementen. Normoal zien we wel erpels op kleur, de marollen goan misschien oan 't vechten, die rij Genteneirs passeren we zeker en als we chance em uuëren we wal een bozzeken toebak of vliegt er ne scherpen... Moar euk wa over da huizeken van zoën van den Bocklem en de siebel van den Duits. Er is vertaling voorzien.

Gids: conservator André Verstraeten.

Afspraak: 10 uur Bezoekerscentrum Molsbroek Meer info: Inschrijven kan binnenkort via Toerisme Lokeren

Afspraak: 14 uur 'Houten Chalet' aan de ingang van Provinciaal Domein Nieuwdonk.

Meer info: couge@telenet.be. Bij voorkeur inschrijven via donk@vzwdurme.be of couge@telenet.be.

ZATERDAG 2 JULI Exotenbeheer in de Veengraslanden Vandaag steken we opnieuw de handen uit de mouwen in de natuur en geven we zo de fauna en flora alle kansen in deze biologische hotspot. We bestrijden de woekerplant reuzenbalsemien.

Afspraak: 9 uur ‘Houten Chalet’ aan de ingang van Provinciaal Domein Nieuwdonk.

Meer info: Franki D’haese, 0496 57 26 23 of Bob Van Lembergen, 0477 97 18 09.

ZONDAG 3 JULI Maandwandeling Molsbroek: de groene long van Lokeren Gids Reinhilde neemt je mee doorheen het Molsbroek en laat je kennis maken met de groene long van Lokeren.

Afspraak: 14u30 aan bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Meer info: info@vzwdurme.be

31

bezoekerscentrum molsbroek Openingsuren: 1 februari t.e.m 31 mei: woensdag: 13 - 17 uur zon- en feestdagen: 14 - 18 uur 1 juni t.e.m 15 september: dinsdag tot vrijdag: 13 - 17 uur zaterdag en zondag: 14 - 18 uur 16 september t.e.m 31 oktober: woensdag: 13 - 17 uur zondag: 14 - 18 uur 1 november t.e.m 31 januari: woensdag: 13 - 17 uur zondag: 14 - 17 uur Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren info@vzwdurme.be - 09 348 30 20

bezoekerscentrum donkmeer Openingsuren: 1 maart t.e.m 30 juni élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur 1 juli t.e.m 31 augustus élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 18 uur 1 september t.e.m 31 oktober élke dag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur 1 november t.e.m. 28 februari weekdagen: 10 - 12.30 en 13.30 - 17 uur weekend: 13.30 - 17 uur © Rudi Van Onderbergen

Donklaan 123, 9290 Berlare donk@vzwdurme.be

COLOFON Redactie: Thomas Van Lancker, Kristof Scheldeman, Michaël Crapoen, Martzen Frans, Evelien Van Doorsselaere Eindredactie en lay-out: Martzen Frans Taalkundig advies: Paule Bosch Met dank aan: Joris Everaert, Hans Masuy, Begijn Le Bleu, André Verstraeten, Jan Buyl, Tim Van den Branden, Sandra Casier en Jurgen Couckuyt Druk: Graphius Eekhoutdriesstraat 67, 9041 Gent Secretariaat: Bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren Coverfoto: Dagpauwoog © Hilaire Moeyaert Lidmaatschappen: 12 euro (gewoon lid) 25 euro (steunend lid) per kalenderjaar. Betalingen en giften kunnen via overschrijving op BE52 0012 2999 0009 of in onze bezoekerscentra | RPR Gent Afdeling Dendermonde (ondernemingsnummer: 0409.336.931)

DURME- EN SCHELDELAND Driemaandelijks tijdschrift van vzw Durme

V.U. vzw Durme Molsbergenstraat 1, 9160 Lokeren 2022 I jaargang 25 I nr 2 Afgiftekantoor Lokeren 1

P003350