Kilka dni po rosyjskiej agresji, w dniu 28 lutego 2022 r., Ukraina oficjalnie wystąpiła o członkostwo do Unii Europejskiej (UE). Atak Federacji Rosyjskiej na Ukrainę z 2014 r., ponowiony w lutym 2022 r., stanowił obiektywną przeszkodę dla tej akcesji. Usprawiedliwiał poniekąd działania wielu państw Europy Zachodniej, które przez wiele lat odwlekały wejście Ukrainy do UE. Wśród krajów zwyczajowo niechętnych wobec tego procesu były przede wszystkim Francja, Niemcy, Niderlandy i Dania. Wspomniane państwa obawiały się skutków ekonomicznych takiej akcesji, zwłaszcza tego, że „rozsadzi” to budżet UE oraz wymusi hojne transfery finansowe z polityki spójności i polityki rolnej dla Kijowa. Obawiano się (np. we Francji), że rolnictwo ukraińskie będzie zbyt silną konkurencją dla rolników zachodnioeuropejskich na rynku wewnętrznym. Do tego dochodziły kwestie geopolityczne. Kraje Europy Zachodniej nie chciały drażnić Kremla włączeniem Kijowa w orbitę wpływów Zachodu. Ponadto Paryż i Berlin obawiały się utraty wpływów w UE po jej rozszerzeniu na wschód.
Z tych wszystkich powodów akcesja Ukrainy do Unii była przed 2022 r. w zasadzie odrzucana przez większość elit Europy Zachodniej. Dość dobrze oddaje tę postawę słynna wypowiedź byłego przewodniczącego Komisji Europejskiej (KE) Romano Prodiego, który uznał, że perspektywy wejścia Ukrainy do UE są takie same jak szanse na to Nowej Zelandii 1. Niedługo później, w 2005 r., prezydent Wiktor Juszczenko został przekonany, aby Ukraina nie aplikowała o członkostwo 2 . Prawdopodobnie osłabiło to proeuropejskie aspiracje elit tego kraju, a także umniejszyło jego pozycję geopolityczną wobec Federacji Ro-
syjskiej. Zachęciło Moskwę do zintensyfikowania zabiegów mających na celu odzyskanie dawnej strefy wpływów.
Wojna z Rosją uniemożliwiała wejście Ukrainy do Unii, a zniszczenia wojenne były dodatkowym ciężarem, który musiał zniechęcać do tej akcesji elity w zachodniej części Europy. Niemniej inwazja Federacji Rosyjskiej z 24 lutego 2022 r. miała tak silny wydźwięk geopolityczny, humanitarny i medialny, że trudno było odmawiać pomocy walczącej Ukrainie, choćby w wymiarze deklaratywnym i symbolicznym. Bardzo silna presja związana z akcesją wystąpiła po stronie państw wschodniej flanki NATO. Na przykład już 26 lutego 2022 r. polski prezydent Andrzej Duda wezwał do przyspieszenia procesu przyjęcia Ukrainy do UE. Dzień później polski premier Mateusz Morawiecki wraz z premierem Słowenii Janezem Janšą zaproponowali plan przyspieszonego wejścia Ukrainy do Unii. Już kilka dni po formalnej aplikacji Kijowa do UE osiem państw członkowskich z Europy Środkowej we wspólnym liście wsparło ten wniosek 3. Były to Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja i Słowenia. Tego samego dnia poparcia dla akcesji Ukrainy udzielił minister spraw zagranicznych Węgier Péter Szijjártó. Wcześniej, 2020 w r., Polska, Litwa i Ukraina powołały Trójkąt Lubelski, trójstronne forum polityczne, którego jednym z głównych celów było przyspieszenie integracji Ukrainy z UE i NATO. Była to inicjatywa, która miała swój początek w cyklicznych spotkaniach parlamentarzystów tych trzech krajów. Oprócz nich za akcesją Ukrainy do Unii silnie opowiedziały się Stany Zjednoczone Ameryki.
Można domniemywać, że gdyby Europa
Zachodnia miała wcześniej inny stosunek do
1. F. Splidsboel Hansen , The EU and Ukraine: Rhetorical Entrapment?, „European Security” 2006, t. 15, nr 2, s. 115-135, DOI: 10.1080/09662830600903561.
2. Клімкін озвучив умови, за яких Україна може стати членом НАТО до 2030 року, 5 канал, 11 II 2021 r., https://www.5.ua/polityka/klimkinozvuchyv-umovy-za-iakykh-ukraina-mozhe-staty-chlenom-nato-do-2030-roku-236642.html.
3. Presidents of 8 EU states call for immediate talks on Ukrainian membership, Reuters, 28 II 2022 r., https://www.reuters.com/world/europe/ presidents-8-eu-states-call-immediate-talks-ukrainian-membership-2022-02-28/.
akcesji ukraińskiej do UE i do NATO, to być może do wojny rozpoczętej w 2014 r. w ogóle by nie doszło. Zaniechania lub wręcz błędy geopolityczne Europy Zachodniej przed 2022 r. są oczywiste i prawdopodobnie miały one wpływ na dramaturgię wydarzeń z lutego 2022 r. Przykładem może być tutaj choćby decyzja władz niemieckich o budowie, a następie rozbudowie gazociągu Nord Stream po dnie Bałtyku. Była to polityka, która umożliwiała przesyłanie gazu do UE z pominięciem Ukrainy i Polski. Tworzyło to instrument presji geoekonomicznej na oba kraje oraz umożliwiło rosyjski atak na Kijów – w teorii bez konieczności zrywania dostaw surowca do Niemiec.
Jak już wcześniej wspomniano, kolejnym błędem Europy Zachodniej było przeciąganie w czasie wejścia Ukrainy i innych państw Europy Wschodniej do UE. Nawet rosyjska inwazja z 2022 r. była przez pewien czas wygodnym alibi usprawiedliwiającym zwlekanie z akcesją Ukrainy. To wówczas prezydent Francji Emmanuel Macron informował opinię publiczną, że taka akcesja może potrwać kilkadziesiąt lat 4 . Państwa członkowskie zwróciły się o opinię w tej sprawie do KE, a przynajmniej część z nich mogła żywić nadzieję, że urzędnicy unijni będą mnożyć przeszkody dla tej akcesji. Innym pretekstem dla opóźniania tego członkostwa były tradycyjnie plany włączenia do Unii najpierw Chorwacji, a następnie państw bałkańskich 5. Na przykład niemieccy dyplomaci
4. Ukraine bid to join EU will take decades says Macron, BBC News, 10 V 2022 r., https://www.bbc.com/news/world-europe-61383632.
2021 r., https://dgap.org/en/research/publications/
i media naciskali, aby rozmowy na temat przyszłego członkostwa Ukrainy w Unii następowały dopiero wtedy, kiedy zostanie rozstrzygnięta europejska perspektywa dla Bałkanów Zachodnich6.
Niemniej trudno było nie podjąć wyzwania w sprawie ukraińskiej akcesji w obliczu presji międzynarodowej i łamania wartości europejskich oraz prawa międzynarodowego przez wojska rosyjskie na Ukrainie. Widoczna była zwłaszcza poprawa nastrojów proukraińskich w zachodniej części Europy. Społeczeństwa tej części kontynentu w coraz większym stopniu wspierały europejskie aspiracje Kijowa. Od wielu lat wyraźnie popierały je narody Europy Środkowej (z wyjątkiem węgierskiego) 7. Dlatego też powoli zmieniało się stanowisko najważniejszych decydentów w Europie Zachodniej. Wyrazem tego była wizyta przywódców Francji, Niemiec i Włoch w Kijowie w czerwcu 2022 r., którym towarzyszył prezydent Rumunii. W ten sposób Europa Zachodnia uległa oczekiwaniom chwili, choć nie zamierzała rezygnować ze swoich najważniejszych interesów ekonomicznych i geopolitycznych. W czerwcu 2022 r. KE przedstawiła raport, w którym poparła akcesję Ukrainy, choć jednocześnie wskazała szereg warunków, które muszą spełnić władze tego kraju 8 . Niedługo później wszystkie państwa członkowskie zgodziły się przyznać Ukrainie formalny status państwa kandydackiego.
W związku ze wspomnianymi licznymi warunkami cały proces może zostać wstrzy-
many lub nawet zarzucony, jeśli np. w ocenie zachodnioeuropejskich decydentów akcesja Ukrainy byłaby zbyt kosztowna. Mógłby też być wydłużany długotrwałym ustalaniem trzydziestu pięciu tzw. rozdziałów negocjacyjnych. Przykładem trwającego w nieskończoność procesu były rozmowy akcesyjne prowadzone z Turcją.
Jak wspomniano, francuski prezydent Emmanuel Macron jeszcze w maju 2022 r. podkreślał, że proces akcesyjny może zająć kilka dekad. Jednocześnie dążył do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Politycznej, która objęłaby państwa Europy od Zjednoczonego Królestwa po Ukrainę, Armenię i Azerbejdżan 9. Według niektórych opinii – w tym prominentnych polityków ukraińskich – mogło to rozwodnić akcesję Kijowa lub przynajmniej spowolnić ten proces 10. Warto zwrócić uwagę, że już w 2005 r. polski minister spraw zagranicznych Adam Rotfeld uznał w obliczu podobnych dyskusji, że ważniejsze są konkretne działania na rzecz akcesji Ukrainy aniżeli rozmowy o paneuropejskiej kooperacji 11
Warto zauważyć, że wiele unijno-ukraińskich inicjatyw, poczynając od pierwszego szczytu obu stron z 1992 r., mogło z jednej strony wypracowywać perspektywę członkostwa Ukrainy, a z drugiej stanowiło alternatywny dla formalnej akcesji sposób związania ekonomicznego, regulacyjnego i geopolitycznego Kijowa z Brukselą. Tak postrzegano np. umowę stowarzyszeniową Ukrainy z UE (ang. The European Union–Ukraine Association Agreement), której częścią było poro-
6. EU enlargement: first Ukraine or the Western Balkans?, Euro topics. European press roundup, 13 VI 2022 r., https://www.eurotopics.net/ en/283044/eu-enlargement-first-ukraine-or-the-western-balkans.
7. G. Finchelstein, A. Clavaud, J. Peltier, Les peuples européens derrière l’Ukraine. La guerre en Ukraine vue de France, d‘Allemagne, de Pologne et d‘Italie, Fondation Jean-Jaurès, Paris, 11 III 2022 r.
8. Commission Opinion on Ukraine’s application for membership of the European Union, COM(2022) 407 final, Brussels, 17 VI 2022 r., https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2022-06/Ukraine%20Opinion%20and%20Annex.pdf.
9. Szczyt Europejskiej Wspólnoty Politycznej, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, 6 X 2022 r., https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/ international-summit/2022/10/06/.
10. P. Ricard, Ukraine wary of Macron’s ‘European political community’ project, „Le Monde”, 20 I 2023 r., https://www.lemonde.fr/en/international/ article/2022/05/13/ukraine-wary-of-the-european-political-community-project_5983395_4.html.
11. Gorzka lekcja, wywiad z ministrem Adamem Danielem Rotfeldem dla „Der Spiegel” 2005, nr 9, www.msz.gov.pl/files/file_library/29/wywiad_ spiegel_gorzka_lekcja_11472.html.
zumienie o pogłębionej strefie wolnego handlu między obiema stronami (ang. The Deep and Comprehensive Free Trade Area). Wspomniane umowy, które weszły w życie 1 września 2017 r., zawierały zobowiązanie Kijowa do przyjęcia wielu regulacji UE oraz pod wieloma względami chroniły dostęp ukraińskich przedsiębiorców i usługodawców do rynku wewnętrznego UE.
Innym ważnym doświadczeniem współpracy było tzw. Partnerstwo Wschodnie z udziałem m.in. Ukrainy, powołane do życia z inicjatywy Szwecji i Polski w 2009 r. Partnerstwo rozwijało relacje między UE a państwami partnerstwa, ale bez choćby sugerowania przyszłej perspek-
tywy członkostwa w Unii. Po stronie ukraińskiej tworzyło to nastroje rozczarowania wobec tej wspólnoty i zniechęcało społeczeństwo do uzyskania członkostwa 12 . Zdaniem amerykańskich ekspertów był to poważny błąd UE, mogący rodzić negatywne konsekwencje geopolityczne 13 Strona rosyjska postrzegała natomiast Partnerstwo jako wrogie wkraczanie w jej sferę wpływów i budzące coraz wyraźniejszy brak zaufania do UE 14
Pewnym przełomem w dążeniach do integracji europejskiej Ukrainy był bunt społeczny określany Euromajdanem z 2013 r., kiedy to doszło do masowych demonstracji przeciwko
12. T. Kapuśniak, Wymiar Wschodni Europejskiej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej. Inkluzja bez członkostwa? / The eastern dimension of the European Union’s Neighbourhood Policy. Inclusion without membership?, „Zeszyty Natolińskie” 2010, nr 42.
13. A.A. Michta, After the Summit, The American Interest, 25 V 2015 r., http://www.the-american-interest. com/2015/05/25/after-the-summit.
14. M. Mikalay, M. Neuman, Framing the Eastern Partnership in the European Union’s and Russia’s institutional discourse, „Journal of Contemporary European Studies” 2022, DOI: 10.1080/14782804.2022.2043256.
prezydentowi Wiktorowi Janukowyczowi. Odmawiał on podpisania umowy stowarzyszeniowej, a tym samym blokował europejskie aspiracje dużej części społeczeństwa. Ogromna fala niezadowolenia społecznego doprowadziła do odsunięcia Janukowycza od władzy i przyspieszenia procesu akcesji do Unii. W 2014 r. została podpisana umowa stowarzyszeniowa oraz porozumienie o pogłębionej strefie wolnego handlu. W tym samym roku Rosja wkroczyła do wschodniej Ukrainy i anektowała Krym. W ten sposób starała się zapobiec zbliżeniu geoekonomicznemu między Zachodem a Ukrainą, a w rzeczywistości – utracie dawnej strefy wpływów na Ukrainie.
Interwencja zbrojna Federacji Rosyjskiej z 2014 r. wzmocniła te siły na zachodzie kontynentu,
ŹRÓDŁO:
które nie chciały prowokować strony rosyjskiej do eskalacji działań militarnych, a tym samym zamroziła proces akcesyjny Ukrainy. Dlatego w 2016 r. przewodniczący KE Jean-Claude Juncker informował wszystkich zainteresowanych, że perspektywa uzyskania członkostwa tego państwa w UE i NATO wynosi przynajmniej 25 lat15, choć nawet i taki horyzont czasowy wydawał się wówczas mało realistyczny. Dopiero wojna z 2022 r. zmieniła bieg wydarzeń.
W opinii Berlina i Paryża wejście Ukrainy do UE nie mogło zaburzyć dotychczasowej władzy francusko-niemieckiego tandemu w tej organizacji. Dlatego pojawiły się propozycje wysuwane m.in. przez kanclerza Olafa Scholza dotyczące zmiany sposobu głosowania w instytucjach międzyrzą-
dowych Unii, zanim nastąpi jej kolejne rozszerzenie na wschód16. Można było się także spodziewać innych zmian wewnętrznych w UE, które miały przygotować tę organizację na akcesję Kijowa. Przede wszystkim należało oczekiwać gruntownych zmian w dotychczasowej unijnej polityce spójności i polityce rolnej. Prawdopodobna była też próba wynegocjowania od Ukrainy specjalnych warunków, które oznaczałyby funkcjonowanie na innych zasadach w politykach redystrybucyjnych UE w porównaniu do pozostałych członków tej organizacji. Tak było w przypadku wejścia do Unii krajów z Europy Środkowej w latach 2004–2007, które jeszcze kilkanaście lat później miały dużo mniejsze transfery finansowe dla rolników od tych przeznaczanych dla Europy
17.
Zachodniej. Należało też oczekiwać przyznania mniejszej liczby głosów dla rządu Ukrainy lub mniejszej liczby przedstawicieli tego kraju w instytucjach unijnych w stosunku do innych państw, zwłaszcza tych najludniejszych z Europy Zachodniej. Tego typu zmianę wprowadzono przy okazji wschodniego poszerzenia Unii z lat 2004–2007, kiedy nicejski system głosowania zastąpiono lizbońskim, określanym również jako mechanizm podwójnej większości. Zwiększał on władzę Francji i Niemiec nad procesami decyzyjnymi w Unii oraz ograniczał wpływy nowych państw członkowskich z Europy Środkowej, zwłaszcza największego kraju tego regionu, czyli Polski 17
https://www.politico.eu/article/
Dodatkowo Komisja przedstawiła szereg warunków 18 , od których uzależniła postępy procesu akcesyjnego, w tym również to, czy zostanie utrzymany status kraju kandydackiego (nie miał on bowiem charakteru finalnego, a jedynie warunkowy). Wśród nich najważniejsze były reformy ukraińskiego Trybunału Konstytucyjnego, wprowadzenie zmian w systemie sądownictwa, zwiększenie zakresu reform mających systemowo ograniczyć korupcję na Ukrainie, w tym zwłaszcza w zakresie prania brudnych pieniędzy. Ponadto KE zamierzała osłabić ukraińskie elity gospodarcze, ich wpływ na władzę, jak również uprzywilejowaną pozycję na rynku ukraińskim. Oligarchowie mogli okazać się też poważnymi konkurentami dla zachodnich korporacji na rynku wewnętrznym w UE. Kolejne unijne oczekiwania dotyczyły wprowadzenia
zmian w prawie medialnym zgodnie z regulacjami UE, co w praktyce mogło skutkować zarówno zwiększeniem roli kapitału europejskiego w tych mediach, jak i ograniczeniem wpływu ukraińskich władz na media. Komisja wysuwała też postulaty dotyczące zwiększenia praw dla mniejszości etnicznych i seksualnych na Ukrainie.
W czasie wojny z Federacją Rosyjską Ukraina kontynuowała przygotowania do członkostwa w UE i wprowadzała reformy, w tym w zakresie wymiaru sprawiedliwości. Zlikwidowano na przykład Rejonowy Sąd Administracyjny w Kijowie, który w przeszłości oskarżano o szereg nieprawidłowości. Dotyczyło to rozdzielenia spraw karnych dla rejonu Kijowa od spraw administracyjnych, zwłaszcza związanych z funkcjonowaniem administracji rządowej usytuowanej
w stolicy. Inną zmianą wychodzącą naprzeciw oczekiwaniom strony unijnej było powołanie nowego prokuratora mającego nadzorować sprawy antykorupcyjne. Warto tutaj nadmienić, że KE powinny interesować przede wszystkim rozwiązania instytucjonalne, a nie personalne, nawet wówczas, gdy wysuwa się oskarżenia o nadużycia, jak to miało miejsce w przypadku poprzedniego prokuratora antykorupcyjnego. Kwestią instytucjonalną powinny być w tym wypadku przepisy weryfikujące takie oskarżenia, wprowadzenie odpowiednich mechanizmów kontroli i dyscyplinowania prokuratorów, jak również regulacji uniemożliwiających pełnienie funkcji prokuratorskiej przez osobę skazaną prawomocnymi wyrokami.
Krytykę wśród unijnych ekspertów i urzędników wywołały natomiast zmiany sposobu wyłaniania sędziów do Trybunału Konstytucyjnego Ukrainy 19. Uznano bowiem, że nowy sposób ich wyboru, a zwłaszcza opiniowanie kandydatur przez tzw. grupę doradczą, budzi wątpliwości, ponieważ może dochodzić do politycznego oddziaływania na powoływanie członków Trybunału.
Komisja Europejska dążyła do zapewnienia pełnej niezależności politycznej sędziów, jak również ich maksymalnej niezależności od krajowych władz – wyłonionych przecież demokratycznie. Były to działania stosowane wcześniej także wobec niektórych państw członkowskich z Europy Środkowej. Budziły one kontrowersje z trzech powodów. Po pierwsze dlatego, że w ustroju demokratycznym wprawdzie władza sędziowska powinna być odseparowana od władzy ustawodawczej i wykonawczej, niemniej nie powinna być pozbawiona kontroli demokratycznej oraz wpływu demokracji wyborczej
19. V.
na wybór najważniejszych sędziów. Można tutaj odnieść się do sposobu wyłaniania sędziów Sądu Najwyższego w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Są oni nominowani przez urzędującego prezydenta, powinni jednak również reprezentować w swoim orzekaniu wartości polityczne większości wyborców, którzy powołali na urząd głowę państwa. Wpływ polityczny na nominacje sędziowskie funkcjonuje także w wielu państwach Europy Zachodniej 20. Po drugie, sporo wątpliwości budzi ingerencja KE w organizację wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich bądź kandydackich. Zgodnie z traktatami europejskimi jest to kompetencja wyłączna państw narodowych, nie powinny zatem wpływać na nią instytucje unijne. Po trzecie, dążenie do apolityczności sędziów narodowych, a zwłaszcza ich całkowita separacja od narodowej demokracji służyły osłabieniu lojalności aparatu sędziowskiego wobec własnego państwa i wyborców (tzw. demosu). Jednocześnie miała silniej związać politycznie krajowych sędziów z instytucjami unijnymi, zwłaszcza z sądami UE. Chodziło głównie o to, aby w ten praktyczny sposób wprowadzać zasadę supremacji prawa unijnego nad krajowym, również tym o znaczeniu konstytucyjnym. Bardzo długo pozostawało to kwestią sporną w UE, gdyż wiele państw członkowskich oraz ich sądy najwyższe lub konstytucyjne podważały supremację prawa UE nad narodowymi konstytucjami i wyrokami krajowych trybunałów konstytucyjnych. Te trzy sporne kwestie uwidoczniły się również z uwagi na oczekiwania KE wobec zmiany systemu sądownictwa konstytucyjnego na Ukrainie. Zapowiadały nie tylko znacznie większe wymagania wobec Ukrainy niż w przypadku kandydatów z poprzednich akcesji, lecz także wykorzystywanie tej okazji przez urzędników unijnych do zwiększania własnych kompetencji w UE.
two steps forward, one step back in anti-corruption fight, Politico, 26 XII 2022 r., https://www.politico.eu/article/ ukraine-takes-two-steps-forward-one-step-back-in-anti-corruption-fight-constitutional-court-reform/.
Wnioski i rekomendacje
Rosyjska agresja z 2022 r. popchnęła Ukrainę w stronę Zachodu w wymiarze geopolitycznym, gospodarczym i społecznym. Państwa Europy Środkowej przekonały się, że imperialna Rosja zagraża nie tylko samej Ukrainie, lecz także krajom NATO i UE, dlatego zaangażowały się one w pomoc dla walczących Ukraińców. Ukształtował się w ten sposób system realnego bezpieczeństwa w tej części Europy, który został oparty na Ukrainie i państwach wschodniej flanki NATO, włącznie ze Szwecją i Finlandią. System współtworzą także inne kraje Sojuszu Północnoatlantyckiego, głównie USA i Zjednoczone Królestwo.
Największe państwa Europy Zachodniej dystansowały się wobec pomocy dla Ukrainy lub opóźniały ją i starały się ją minimalizować. Po kilku miesiącach od rosyjskiej inwazji z dużym trudem udało się je przekonać do odblokowania procesu akcesyjnego Ukrainy. Jednocześnie został on obciążony licznymi warunkami, nie wspominając o tym, że wpierw musi zakończyć się wojna w tym kraju. Członkostwo może też być w dalszym ciągu odwlekane, a nawet zarzucone –tak jak to miało miejsce w przypadku negocjacji
Tymczasem wejście Ukrainy do Unii ma ogromne znaczenie geopolityczne. Może stabilizować Europę Środkowowschodnią, a tym samym umożliwić jej dynamiczny rozwój. Może zatem przynieść wiele korzyści zarówno Ukraińcom, jak i innym mieszkańcom Europy Środkowej i Wschodniej. Akcesja nie powinna jednak odbywać się na asymetrycznych zasadach, korzystnych przede wszystkim dla Europy Zachodniej i z zachowaniem władzy w Unii przez francusko-niemiecki tandem. Wręcz przeciwnie, poszerzenie Unii powinno być wykorzystane do zrównoważenia tej organizacji między obiema częściami Europy.
Impulsem dla takiej zmiany jest kształtujący się system realnego bezpieczeństwa w regionie, który już teraz podnosi znaczenie geopolityczne Europy Środkowowschodniej 21. System ten jest przy tym względnie trwały. Będzie funkcjonował tak długo, jak długo wyzwaniem dla bezpieczeństwa na Starym Kontynencie będą imperialne ambicje Federacji Rosyjskiej. Pogłębienie współpracy w omawianym regionie na wielu innych
21. Por. A.A. Michta, Ukraine: A battle over the future of Europe, Politico, 26 XII 2022 r., https://www.politico.eu/article/ukraine-battle-over-futureeurope/; T.G. Grosse, Consequences of the war in Ukraine – the EU perspective, Strategy & Future, 5 IV 2022 r., https://strategyandfuture.org/en/ consequences-of-the-war-in-ukraine-the-eu-perspective/.
płaszczyznach może tylko wzmocnić geopolitycznie tę część Europy, a więc służyć zrównoważeniu relacji między zachodnią i wschodnią częścią UE. Okazją do takiego współdziałania może być powojenna odbudowa Ukrainy, w którą w pierwszym rzędzie powinny zaangażować się państwa wschodniej flanki NATO. Inną szansą na pogłębienie współpracy w regionie mogłaby okazać się instytucjonalna kooperacja między Kijowem i Warszawą, organizowana na wzór współpracy Niemiec i Francji po II wojnie światowej. Powinna tworzyć ramy stałej kooperacji instytucji rządowych i parlamentarnych oraz w wielu politykach publicznych, poczynając od zagranicznej i europejskiej. Należałoby również wzmocnić współdziałanie Trójkąta Lubelskiego, a w przyszłości poszerzyć ten format o wolną Białoruś.
Tylko pogłębiona współpraca regionalna będzie wzmacniać Europę Środkowowschodnią w relacjach z Europą Zachodnią. W ten sposób może wzrosnąć również pozycja samej Ukrainy w negocjacjach akcesyjnych z Europą Zachodnią. Proces ten mógłby wówczas być bardziej korzystny dla Kijowa i mniej asymetryczny w stosunku do interesów największych państw Europy Zachodniej. Wsparte przez Europę Środkową unijne aspiracje Kijowa mogą przeciwdziałać pokusie spowalniania tego procesu przez wpływowe stolice zachodniej części kontynentu. W ten sposób proces akcesji może stać się bardziej sprawiedliwy dla wszystkich stron, a przy okazji może torować drogę do bardziej zrównoważonej wewnętrznie Unii. Dzięki temu UE może stać się organizacją „zdrowszą” i bardziej prężną, a tym samym odporniejszą na kryzysy i gotową na konkurencję z innymi potęgami w skali globalnej 22
Bibliografia
Commission Opinion on Ukraine’s application for membership of the European Union, COM(2022) 407 final, Brussels, 17 VI 2022 r, https://neighbourhood-enlargement.ec.europa. eu/system/files/2022-06/Ukraine%20Opinion%20 and%20Annex.pdf.
EU enlargement: first Ukraine or the Western Balkans?, Euro topics. European press roundup, 13 VI 2022 r., https://www.eurotopics.net/ en/283044/eu-enlargement-first-ukraine-or-thewestern-balkans.
Finchelstein G., Clavaud A., Peltier J., Les peuples européens derrière l’Ukraine. La guerre en Ukraine vue de France, d’Allemagne, de Pologne et d’Italie, Fondation Jean-Jaurès, Paris, 11 III 2022 r.
Gorzka lekcja, wywiad z ministrem Adamem Danielem Rotfeldem dla „Der Spiegel” 2005, nr 9, www.msz.gov.pl/files/file_library/29/wywiad_ spiegel_gorzka_lekcja_11472.html.
Grosse T.G., Consequences of the war in Ukraine – the EU perspective, Strategy & Future, 5 IV 2022 r., https://strategyandfuture.org/en/consequencesof-the-war-in-ukraine-the-eu-perspective/.
Grosse T.G., Unia Europejska – krucha czy wzmocniona?, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła” 2022, r. 32, nr 3 (159), s. 11–22.
Institutional Design and Voting Power in the European Union, M.A. Cichocki, K. Życzkowski (red.), Ashgate, Abingdon 2010.
Juncker Says Ukraine Not Likely To Join EU, NATO For 20-25 Years, Radio Free Europe / Radio Liberty, 4 III 2016 r., https://www.rferl.org/a/ juncker-says-ukraine-not-likely-join-eu-nato-for20-25-years/27588682.html.
Kapuśniak T., Wymiar Wschodni Europejskiej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej. Inkluzja bez członkostwa? / The eastern dimension of the European Union’s Neighbourhood Policy. Inclusion without membership?, „Zeszyty Natolińskie” 2010, nr 42.Knaus G., Action Plan for the Western Balkans and EU Neighborhood , DGAP Report, 20 IX 2021 r., https://dgap.org/en/research/publications/action-plan-western-balkans-and-eu-neighborhood.
Melkozerova V., Ukraine takes two steps forward, one step back in anti-corruption fight, Politico, 26 XII 2022 r., https://www.politico.eu/article/ ukraine-takes-two-steps-forward-one-step-backin-anti-corruption-fight-constitutional-courtreform/.
Michta A.A., After the Summit, The American Interest, 25 V 2015 r., http://www.the-american-interest.com/2015/05/25/after-the-summit.
Michta A.A., Ukraine: A battle over the future of Europe, Politico, 26 XII 2022 r., https://www. politico.eu/article/ukraine-battle-over-future-europe/.
Mikalay M., Neuman M., Framing the Eastern Partnership in the European Union’s and Russia’s institutional discourse , „Journal of
Contemporary European Studies” 2022, DOI: 10.1080/14782804.2022.2043256.
Presidents of 8 EU states call for immediate talks on Ukrainian membership, Reuters, February 28 II 2022 r., https://www.reuters.com/world/europe/ presidents-8-eu-states-call-immediate-talksukrainian-membership-2022-02-28/.
Ricard P., Ukraine wary of Macron’s ‘European political community’ project , „Le Monde”, 20 I 2023 r., https://www.lemonde.fr/en/international/article/2022/05/13/ukraine-waryof-the-european-political-communityproject_5983395_4.html.
Romanowski M., Pogłódek A., Tryb powoływania sędziów i rola rad sądownictwa w wybranych państwach europejskich, Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2020.
Splidsboel Hansen F., The EU and Ukraine: Rhetorical Entrapment? , „European Security” 2006, t. 15, nr 2, s. 115–135, DOI: 10.1080/09662830600903561.
Szczyt Europejskiej Wspólnoty Politycznej, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, 6 X 2022 r., https://www.consilium.europa.eu/pl/meetings/ international-summit/2022/10/06/.
Ukraine bid to join EU will take decades says Macron, BBC News, 10 V 2022 r., https://www. bbc.com/news/world-europe-61383632.
von der Burchard H., Germany’s Scholz says EU must reform before it can admit Ukraine, Politico, 22 VI 2022 r., https://www.politico.eu/article/germany-scholz-say-eu-reform-admit-ukraine/.
Клімкін озвучив умови, за яких Україна може стати членом НАТО до 2030 року, 5 канал, 11 II 2021 r., https://www.5.ua/polityka/klimkin-ozvuchyv-umovy-za-iakykh-ukraina-mozhe-statychlenom-nato-do-2030-roku-236642.html.
Autor: Tomasz Grzegorz Grosse
Jest socjologiem, politologiem i historykiem. Jest profesorem na Uniwersytecie Warszawskim. Kierownik zakładu polityk Unii Europejskiej w Instytucie Europeistyki UW. Specjalizuje się w analizie polityk gospodarczych w UE i w państwach członkowskich, a także w zarządzaniu publicznym, geoekonomii, europeizacji, i myśli teoretycznej dotyczącej integracji europejskiej. Ostatnio opublikował: „Pokryzysowa Europa” (PISM 2018), „W poszukiwaniu geoekonomii w Europie” (Instytut Studiów Politycznych PAN 2014) oraz zredagował książki: „Polityki europejskie w dobie kryzysu” (Scholar 2016) oraz „Oblicza kryzysu” (razem z M.A. Cichockim, Centrum Europejskie w Natolinie 2016).
Warsaw Institute ul. Wilcza 9, 00-538 Warszawa, Polska +48 22 417 63 15 office@warsawinstitute.org
© COPYRIGHT 2023 Warsaw Institute
Opinie zawarte w niniejszej publikacji odzwierciedlają wyłącznie poglądy autorów.
SFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO INSTYTUTU WOLNOŚCI - CENTRUM ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO W RAMACH RZĄDOWEGO