Wzmocnienie strategicznej współpracy z Rosją

W kolejnych miesiącach po wybuchu wojny uwidoczniło się poparcie Chin dla Rosji. Widzą one bowiem w toczącej się wojnie szansę na osłabienie pozycji międzynarodowej Stanów Zjednoczonych oraz UE i traktują rosyjską agresję na Ukrainę jako część budowy nowego ładu międzynarodowego, w którym znaczenie ChRL wzrośnie kosztem państw Zachodu 4 . Chiny nie popierają Rosji za wszelką cenę, a najważniejsze dla nich są ich własne interesy.

W dniu 30 marca 2022 r. po raz pierwszy od wybuchu wojny doszło do spotkania ministra spraw zagranicznych Rosji Siergieja Ławrowa z szefem dyplomacji Chin Wang Yi w Tunxi w południowo-wschodniej chińskiej prowincji Anhui 5. Po spotkaniu wydano wspólne oświadczenie, w którym obaj ministrowie zgodzili się na rozszerzenie „strategicznego partnerstwa”, a Ławrow podkreślił, że oba państwa dążą do stworzenia wielobiegunowego, sprawiedliwego i demokratycznego porządku światowego. Ministrowie potępili także sankcje Zachodu nałożone na Rosję w związku z jej działaniami w Ukrainie.

W kwietniu 2022 r. prezydent Chin Xi Jinping podczas wystąpienia na szczycie Boao Forum for Asia zaproponował nową globalną inicjatywę bezpieczeństwa, która chroniłaby zasadę niepodzielności bezpieczeństwa 6. Inicjatywa oficjalnie została ogłoszona 21 lutego 2023 r. i w jej ramach zaproponowano 20 głównych kierunków współpracy 7. W odniesieniu do wojny w dokumencie podkreślono, że Chiny zawsze zajmowały obiektywne i bezstronne stanowisko w sprawie Ukrainy, aktywnie promując rozmowy pokojowe. W dokumencie czytamy także, że podejście Chin do spraw bezpieczeństwa opiera się na: z utrzymywaniu wspólnej, zintegrowanej, opartej na współpracy i zrównoważonej koncepcji bezpieczeństwa, z poszanowaniu suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich państw, z przestrzeganiu cel ów i zasad Karty Narodów Zjednoczonych, z respektowaniu uzasadnionych obaw związanych z bezpieczeństwem wszystkich krajów, z rozwiązywaniu konflikt ów i spor ów między państwami poprzez dialog i konsultacje, z utrzymywaniu bezpieczeństwa tradycyjnych i nietradycyjnych obszarów.

Dokument ma charakter propagandowy, a jego celem jest kreowanie wizerunku Chin jako lidera zrównoważonego i pokojowego rozwoju świata. Chiny starają się prezentować jako państwo afirmujące pokój, które dąży do rozwiązania konfliktu w Ukrainie, jednocześnie przedstawia- jąc Zachód jako agresywny i wspierający jedną z walczących stron przez nieustanne dostawy broni.

4. M. Przychodniak, Polityka Chin wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę, PISM, 31 III 2023 r., https://www.pism.pl/ publikacje/polityka-chin-wobec-rosyjskiej-agresji-na-ukraine [dostęp: 12 VI 2023].

5. Wang Yi Holds Talks with Russian Foreign Minister Sergey Lavrov, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 30 III 2022 r., https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202203/t20220331_10658029.html [dostęp: 12 VI 2023].

6. Xi Jinping Delivers a Keynote Speech at the Opening Ceremony of the Boao Forum for Asia Annual Conference 2022, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 21 IV 2022 r., https://www.fmprc.gov.cn/eng/ zxxx_662805/202204/t20220421_10671083.html [dostęp: 12 VI 2023].

7. Wkład potęgi Chin w zró wnoważony i pokojowy rozwój świata, Ambasada Chińskiej Republiki Ludowej w Polsce, 1 III 2023 r., http://pl.china-embassy.gov.cn/pol/sghd_1/202303/t20230301_11033126.htm [dostęp: 12 VI 2023].

Chiński plan pokojowy

Propagandowy charakter miał także ogłoszony w rocznicę wybuchu wojny, 24 lutego 2023 r., chiński plan pokojowy w sprawie politycznego rozwiązania kryzysu w Ukrainie. Dokument składa się z 12 punktów i należy go traktować bardziej jako polityczną zagrywkę aniżeli realną propozycję rozwiązania konfliktu 8

W pierwszym punkcie wskazano na poszanowanie suwerenności wszystkich państw i istotę przestrzegania prawa międzynarodowego. Nie potępiono jednak niesprowokowanej inwazji rosyjskiej i nie nazwano jej wprost ani agresją, ani wojną. W punkcie drugim postuluje się porzucenie zimnowojennej mentalności, co jest rozumiane jako wzmacnianie lub rozszerzanie bloków militarnych. Stanowi to wyraźny sprzeciw wobec pomocy Zachodu dla Ukrainy. ChRL w swoich przekazach propagandowych przedstawia pomoc państw zachodnich dla Ukrainy jako działania agresywne względem Rosji, podsycające konflikt i prowadzące do jego eskalacji. W punkcie tym wskazuje się też na wsparcie dla Rosji oraz na to, że uzasadnione interesy i obawy związane z bezpieczeństwem wszystkich państw muszą być traktowane poważnie i odpowiednio rozpatrywane.

8. China’s Position on the Political Settlement of the Ukraine Crisis, Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, 24 II 2023 r., https://www.fmprc.gov.cn/eng/zxxx_662805/202302/t20230224_11030713.html [dostęp: 12 VI 2023].

Punkt trzeci odnosi się do zaprzestania działań wojennych i unikania zaostrzania napięć, a czwarty do wznowienia rozmów pokojowych. Charakterystyczną cechą przekazu chińskiego od początku wojny jest przedstawianie jej jako konfliktu dwóch stron i wzywanie do zakończenia działań, przy całkowitym pominięciu faktu, że to Rosja jest agresorem. W żadnym momencie Chiny nie wezwały jej do zaprzestania działań militarnych w stosunku do Ukrainy. Kolejne dwa punkty planu odnoszą się do rozwiązania kryzysu humanitarnego i ochrony ludności cywilnej oraz jeńców wojennych i nie budzą większych wątpliwości.

Punkty siódmy i ósmy zostały poświęcone bezpieczeństwu jądrowemu. Zaznaczono w nich, że ChRL sprzeciwia się atakom zbrojnym na elektrownie jądrowe lub inne pokojowe obiekty jądrowe oraz wzywa wszystkie strony do prze- strzegania prawa międzynarodowego, w tym konwencji bezpieczeństwa jądrowego z 1994 r. i zdecydowanego unikania wypadków jądrowych spowodowanych przez człowieka. Podkreślono także, jak istotne jest zmniejszanie ryzyka strategicznego i uznano, że broń nuklearna nie może być używana. Chiny sprzeciwiły się groźbom użycia broni jądrowej i postulują w punkcie ósmym zapobieganie rozprzestrzenianiu broni jądrowej i unikanie kryzysów nuklearnych. Punkty dot. spraw nuklearnych są wymierzone w Rosję, a dla Chin istotne było wycofanie przez Rosję gróźb związanych z użyciem broni jądrowej.

W punktach dziewiątym i jedenastym Chiny postulują ułatwienie eksportu zboża, co ma duże znaczenie w kontekście globalnego bezpieczeństwa żywnościowego oraz utrzymanie stabilnych łańcuchów przemysłowych i dostaw, aby nie zakłócać międzynarodowej współpracy w dziedzinie energii, finansów, handlu żywnością i transportu. W postulatach tych pojawił się także apel o wdrożenie czarnomorskiej inicjatywy zbożowej, aby umożliwiać dostawy zboża m.in. dla krajów Bliskiego Wschodu i Afryki. W punkcie dziesiątym wezwano Zachód do zaprzestania jednostronnych sankcji nakładanych na Rosję, argumentując, że nie rozwiązują one problemu i eskalują konflikt. Na koniec ChRL postuluje także promowanie odbudowy Ukrainy po zakończeniu konfliktu i zwraca uwagę, że Chiny są gotowe zapewnić pomoc i odegrać konstruktywną rolę w tym przedsięwzięciu.

Chiński plan pokojowy ma charakter propagandowy i jest nie do zaakceptowania przez Zachód i Ukrainę. Chiny zakładają, że Zachód zaprzestanie wspierania Ukrainy wojskowo, co jest nazywane w planie „mentalnością zimnowojenną”, a jednocześnie oczekują, że zostaną zniesione sankcje nałożone na Rosję.