Wizyta Xi w Moskwie

W marcu 2023 r. podczas szczytu G-20 doszło do kolejnego spotkania ministrów spraw zagranicznych Chin i Rosji9. W trakcie zebrania szefów MSZ państw grupy G20 Chiny jako jedyne nie potępiły rosyjskiej inwazji na Ukrainę i podkreśliły, że są gotowe do współpracy z Rosją i innymi członkami społeczności międzynarodowej, aby chronić pokój, bezpieczeństwo, rozwój i dobrobyt. Większe znaczenie miała wizyta prezydenta Chin w Moskwie w dniach 21–23 marca 2023 r., podczas której Chiny zademonstrowały swoje poparcie dla Rosji w konflikcie z Zachodem 10 . Efektem szczytu było podpisanie dwóch deklaracji: z O pogłębieniu relacji kompleksowego partnerstwa i strategicznego współdziałania, wkraczających w Nową Erę, z O planie rozwoju kluczowych kierunków rosyjsko-chińskiej współpracy ekonomicznej do 2030 r.

Pierwsza z nich ma charakter polityczny i świadczy o ambicjach ChRL związanych z przejęciem przywództwa w nowym ładzie międzynarodowym, a także aspiracjach Rosji do stania się najważniejszym partnerem Chin w tym procesie. Druga ma charakter ekonomiczny i zawiera m.in. zapowiedź utworzenia podmiotu mającego zająć się rozwijaniem Północnej Drogi Morskiej, czyli szlaku żeglugowego z Morza Beringa na północny Ocean Atlantycki. W deklaracji ekonomicznej zawarto też wstępne ustalenia, że Rosja przejdzie na rozliczenia w handlu zagranicznym na walutę chińską nie tylko w handlu z Chinami, lecz także innymi państwami.

Podczas wizyty istotnym tematem rozmów była wojna w Ukrainie oraz chiński plan pokojowy. Prezydent Rosji podkreślił, że tylko część punktów planu może stać się w przyszłości podstawą negocjacji z Ukrainą, sugerując, że pozostałe punkty są dla Rosji nie do zaakceptowania. Podczas wizyty zarysowały się także pewne różnice w interesach Rosji oraz Chin. Putinowi zależy na uzyskaniu jak największego chińskiego wsparcia w wojnie oraz zaostrzaniu konfliktu ChRL z USA. Dla Chin natomiast istotne jest ograniczanie kosztów wsparcia dla Rosji i nieprzyspieszanie pogarszania stosunków ze Stanami Zjednoczonymi.

9. Szczyt G-20. Kuluarowe rozmowy szefów dyplomacji Chin i Rosji, PAP, 2 III 2023 r., https://www.pap.pl/aktualnosci/ news,1543939,szczyt-g20-kuluarowe-rozmowy-szefow-dyplomacji-chin-i-rosji.html [dostęp: 12 VI 2023].

10. M. Bogusz, W. Rodkiewicz, Gry między sojusznikami. Wizyta Xi Jinpinga w Moskwie, OSW, 24 III 2023 r., https:// www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2023-03-24/gry-miedzy-sojusznikami-wizyta-xi-jinpinga-wmoskwie [dostęp: 12 VI 2023].

Szczyt G7 oraz reakcja Chin

W dniach 19–21 maja 2023 r. odbył się szczyt grupy G7 w Hiroszimie, w którym wzięli udział przedstawiciele siedmiu państw: USA, Kanady, Wielkiej Brytanii, Włoch, Niemiec, Francji, Japonii oraz przedstawiciele UE: przewodniczą- ca Komisji Europejskiej i przewodniczący Rady Europejskiej 11. Dodatkowo na obrady został zaproszony prezydent Ukrainy Wołodymyr Zelensky. G7 wcześniej było znane jako G8, Rosja jako ósmy członek została wykluczona z grupy po nielegalnej aneksji Krymu w 2014 r. Jednym z głównych tematów tegorocznych rozmów była rosyjska agresja na Ukrainę. Po obradach wydano wspólne oświadczenie, w którym zajęto zdecydowane stanowisko względem działań Rosji i Chin.

11. 2023 G7 Summit: Preparing for a new global order?, European Parliament, 2023 r., https://www.europarl.europa.eu/ RegData/etudes/BRIE/2023/747920/EPRS_BRI(2023)747920_EN.pdf [dostęp: 12 VI 2023].

Państwa G7 po raz kolejny wyraziły swoje wsparcie dla Ukrainy i ogłosiły dalsze środki mające zwiększyć koszty działań wojennych ponoszonych przez Rosję. Przywódcy państw przede wszystkim zobowiązali się do zapewnienia, że eksport wszystkich produktów o kluczowym znaczeniu militarnym dla Rosji będzie ograniczony, oraz do podjęcia dalszych działań mających na celu zapobieganie obchodzeniu sankcji wymierzonych w Rosję. Dodatkowo podkreślili, że należy ograniczać wykorzystywanie przez nią międzynarodowego systemu finansowego, m.in. poprzez zapobieganie wykorzystywaniu oddziałów rosyjskich banków w państwach trzecich do unikania sankcji. Jednocześnie ustalono, że zostaną podjęte kroki w celu ograniczenia rosyjskich dochodów z energii i metali oraz handlu diamentami wydobywanymi, przetwarzanymi lub produkowanymi w Rosji 12 .

W oświadczeniu poruszono również kwestie Chin i zgodzono się na dywersyfikację źródeł krytycznych minerałów i utworzenie nowej platformy koordynacyjnej w celu przeciwdziałania przymusowi gospodarczemu. Przywódcy państw G7 potępili też próby zmiany status quo na Morzu Południowochińskim. Zaapelowali także do Chin o wywarcie nacisku na Rosję, aby ta przerwała agresję militarną i całkowicie wycofała wojska z Ukrainy, oraz zachęcili ChRL do wsparcia całościowego, sprawiedliwego i trwałego pokoju, opartego na integralności terytorialnej i zasadach Karty Narodów Zjednoczonych. Ponadto w oświadczeniu podkreślono, że stanowisko państw G7 w sprawie Tajwanu się nie zmieniło, oraz wyrażono zaniepokojenie sytuacją związaną z przestrzeganiem praw człowieka w Tybecie. Pod koniec szczytu premier Wielkiej Brytanii Rishi Sunak określił Chiny jako autorytarne, dodając, że stanowią one obecnie największe wyzwanie dla globalnego bezpieczeństwa i dobrobytu. Dodał, że należy współpracować w celu zmniejszania ryzyka i podatności łańcuchów dostaw na politykę Chin 13 .

Oświadczenie G7 spotkało się ze zdecydowaną reakcją Chin, a rzecznik chińskiego MSZ oskarżył kraje G7 o ingerowanie w wewnętrzne sprawy Państwa Środka. Bezpośrednio po szczycie władze chińskie wezwały japońskiego ambasadora i złożyły oficjalny protest, obwiniając państwa G7 o atakowanie Chin, a chińskie MSZ oskarżyło także grupę G7 o podważanie stabilności w regionie i hamowanie rozwoju innych krajów 14 .

12. G7 summit, Hiroshima, Japan, 19-21 May 2023, European Council, 2023 r., https://www.consilium.europa.eu/en/ meetings/international-summit/2023/05/19-21/ [dostęp: 12 VI 2023].

13. G. Sorgi, Sunak ranks China as top challenge to global security, Politico, 21 V 2023 r., https://www.politico.eu/article/britain-prime-minister-rishi-sunak-ranks-china-top-threat-global-security-g7-summit/ [dostęp: 12 VI 2023].

14. L. Lee, S. Sugiyama, Beijing rebukes Japan, Britain over ‘anti-China’ G7 summit, Reuters, 22 V 2023 r., https:// www.reuters.com/world/china/china-summons-japanese-ambassador-over-actions-g7-2023-05-22/ [dostęp: 12 VI 2023].