Państwa Trójmorza wobec wojny w Ukrainie by Warsaw Institute

— RAPORT SECJALNY —

16/11/2023

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE BENJAMIN BARDOS

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Wstęp Inicjatywa Trójmorza (3SI) zrzesza dwanaście państw Unii Europejskich, które za wspólny cel stawiają sobie współpracę w zakresie bezpieczeństwa, energetyki oraz połączeń infrastrukturalnych. Nowy wymiar Inicjatywie nadała trwająca nieprzerwanie od ponad roku wojna w Ukrainie, która niejako zmusiła członków formatu, zwłaszcza położonych na wschodniej flance Unii Europejskiej oraz Sojuszu Atlantyckiego, do zrewidowania dotychczasowych planów i priorytetów w kwestii gospodarki oraz bezpieczeństwa. Działania zbrojne na terenie Ukrainy oraz powojenna odbudowa kraju zakładająca pomoc gospodarczą ze strony sojuszników Kijowa wpłyną w dużym stopniu na dalszy kierunek współpracy państw Trójmorza. To za sprawą toczącej się w Ukrainie wojny kraje zrzeszone w Inicjatywie większą wagę przywiązują do kwestii bezpieczeństwa oraz chętniej inwestują w obronność. Warto dodać, że przed rosyjską napaścią na Ukrainą podobne prze-

konanie nie cieszyło się zbytnią popularnością. Wynikało ono bowiem z mylnego przeświadczenia, że wydatki na obronność obejmują jedynie sprzęt wojskowy. W rzeczywistości zagadnienie to jest o wiele bardziej złożone i obejmuje także cyberbezpieczeństwo, obronę granic, walkę z dezinformacją oraz bezpieczeństwo energetyczne. Dziedziny te bowiem łączą kwestie gospodarcze i bezpieczeństwa. W obliczu trwającej od niemal dwóch lat wojny wiele państw Inicjatywy Trójmorza sformułowało własną politykę bezpieczeństwa, której najważniejsze założenia diametralnie różnią się od siebie. Niniejszy raport stanowi omówienie scenariuszy bezpieczeństwa energetycznego i cybernetycznego oraz obronności przyjętych przez kraje Trójmorza graniczące z Rosją lub Ukrainą. Przeanalizowano także wpływ bieżącej sytuacji geopolitycznej na dalszą wizję współpracy w ramach Inicjatywy Trójmorza.

Reakcja Polski Spośród wszystkich członków Inicjatywy Trójmorza Polska przyjęła najbardziej proaktywną postawę we wszystkich wymienionych wyżej kwestiach. Władze kraju rozbudowują potencjał rodzimych sił zbrojnych, a także inwestują w bezpieczeństwo energetyczne kraju oraz dywersyfikację źródeł energii. Polskie służby stale prowadzą działalność operacyjną na rzecz bez-

pieczeństwa cyberprzestrzeni. W ubiegłym roku parlament przegłosował ustawę o obronie Ojczyzny 1, na mocy której zwiększono liczbę żołnierzy do 300 tys. oraz zapewniono finansowanie Sił Zbrojnych na poziomie 3 proc. PKB. Dzięki temu Polska znajduje się w ścisłej czołówce krajów UE pod względem wydatków na obronność, natomiast polska armia może

1. https://www.trade.gov/market-intelligence/polands-defense-spending#:~:text=Poland‘s%20President%20signed%20into%20law,including%20 50%2C000%20in%20territorial%20forces.

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

PAP, WOJTEK JARGIŁO

wkrótce dysponować większą liczbę żołnierzy niż łącznie Francja i Niemcy 2. Na mocy wspomnianej ustawy Polska ogłosiła szereg zamówień publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa 3 – w 2022 r. wydatki na wojskowość wzrosły z poziomu 20,4 proc. do aż 35,9 proc. Polskie ministerstwo obrony dotychczas zawarło umowy zakupu koreańskich czołgów K2, samobieżnych armatohaubic K9, wyrzutni K239 oraz samolotów szkolno-bojowych FA-50. Warto dodać przede wszystkim, że Polska Grupa Zbrojeniowa podpisała z południowokoreańską agencją zbrojeniową porozumienie, na mocy którego w Polsce powstanie wiele typów uzbrojenia (z wyjątkiem myśliwców). Ponadto, Konsorcjum PGZ-Miecznik sfinalizo-

wało umowę licencyjną z brytyjską firmą Babock na realizację polskiego programu budowy fregat wielozadaniowych 4 . Do Polski trafi także 96 śmigłowców Apache 5 oraz pociski taktyczne 6 ATACAMS. W 2019 r. rząd zakupił od Amerykanów systemy HIMARS 7 oraz złożył zamówienie na 32 myśliwce F-35, 250 czołgów Abrams 8oraz systemy obrony przeciwlotniczej Patriot. Konieczność zakupu nowych technologii wojskowych wynika niejako z zapisów zatwierdzonej w 2020 r. Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Dokument zakłada, że „najpoważniejsze zagrożenie stanowi neoimperialna polityka władz Federacji Rosyjskiej, realizowana również przy użyciu siły militarnej”. Niepokój władz budzi nie tylko rosyjska inwazja na Ukrainę, ale także rozbudowa po-

2. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_number_of_military_and_paramilitary_personnel 3. https://www.politico.eu/article/europe-military-superpower-poland-army/ 4. https://www.sipri.org/commentary/blog/2023/impact-war-ukraine-polish-arms-industrial-policy 5. https://www.gov.pl/web/national-defence/first-offset-agreement-for-apache-attack-helicopters-signed 6. https://www.defensenews.com/land/2023/09/11/poland-to-buy-486-himars-launchers-from-lockheed-martin/ 7. https://www.politico.eu/article/europe-military-superpower-poland-army/ 8. https://www.reuters.com/world/us-approves-possible-sale-defense-system-poland-15-bln-2023-06-28/

www.warsawinstitute.org

Raport Specjalny

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

tencjału ofensywnego na terytorium 9 Białorusi czy w okolicy Królewca i przesmyku suwalskiego. Autorzy Strategii zaznaczają jednocześnie, że Rosja „podejmuje wszechstronne i kompleksowe działania za pomocą środków pozamilitarnych, w tym cyberataków i dezinformacji”. Większość sektorów gospodarki Polski opiera się obecnie na rozwiązaniach cyfrowych, co z jednej strony stwarza dla kraju niezliczone możliwości, zaś z drugiej – niesie szereg zagrożeń, którym należy skutecznie przeciwdziałać. W zakresie bezpieczeństwa finansowego państwa i stabilności gospodarki państwa wyzwaniem dla

bezpieczeństwa narodowego jest zapewnienie wysokiej skuteczności i efektywności instrumentów nadzoru nad rynkami finansowymi, w szczególności nadzoru bankowego 10, oraz ochrony przez atakami cybernetycznymi ze strony Rosji. W odpowiedzi na rosyjską napaść na Ukrainę rząd w Warszawie zareagował odpowiednio, tworząc silny przemysł zbrojeniowy oraz dołączając do grona krajów o efektywnie funkcjonującej gospodarce cyfrowej. Władze kraju stawiają na rozwój infrastruktury oraz rozwiązań cyfrowych, a także stale podnoszą finansowanie sił zbrojnych.

Reakcja Rumunii W odpowiedzi na wojnę w Ukrainie Rumunia podjęła skromniejsze, aczkolwiek nie mniej znaczące działania niż Polska. Kraj ten również graniczy z Ukrainie w bezpośrednim sąsiedztwie infrastruktury portowej na Dunaju, którą Rosjanie zaatakowali przy użyciu dronów Geran-2 11. Rumunię od działań wojennych na przeciwległym brzegu Dunaju dzielą niekiedy zaledwie setki metrów. Wobec tego władze kraju niezwykle ostrożnie podejmują dalsze działania w zakresie bezpieczeństwa12. Przede wszystkim realizują dwustronną strategię, która polega na jednoczesnej eksploracji gazu ze złóż na Morzu Czarnym oraz rozbudowie infrastruktury przesyłowej w porozumieniu z innymi członkami Inicjatywy Trójmorza. Bukareszt

skupia się więc na zapewnieniu Rumunii bezpieczeństwa w wąskim tego słowa znaczeniu – przez możliwie najściślejszą współpracę z NATO – oraz rozwoju własnego potencjału odstraszania w regionie13. Dążąca do wzmocnienia swojej pozycji w NATO i zmobilizowana rosyjską inwazją na Ukrainę Rumunia przyspieszyła też modernizację armii. Tamtejsza armia zainicjowała postępowanie dotyczące zakupu 32 samolotów F-35 oraz modernizacji 32 samolotów F-1614, którymi obecnie dysponują rumuńskie siły powietrzne. W planach rumuńskiego ministerstwa obrony 15 jest także zakup 54 sztuk czołgów M1A2 Abrams 16, pływających transporterów opancerzonych AAV-7 oraz systemów pocisków przeciwokrętowych

9. https://www.reuters.com/world/europe/belarus-has-started-taking-delivery-russian-tactical-nuclear-weapons-president-2023-06-14/ 10. https://www.mordorintelligence.com/industry-reports/poland-cybersecurity-market 11. https://apnews.com/article/romania-ukraine-russia-attacks-danube-ports-4b1b0e2b9aab3893063352e8f3a85bf8 12. https://www.rand.org/blog/2023/03/consequences-of-the-war-in-ukraine-natos-future.html 13. https://newstrategycenter.ro/project/policy-paper-focsani-gate-a-key-terrain-for-european-security/ 14. https://www.thedefensepost.com/2023/08/16/romania-buy-32-f-35s/ 15. https://www.dsca.mil/press-media/major-arms-sales/romania-modernization-tpt-f-16s 16. https://www.defensenews.com/global/europe/2023/05/17/romanian-lawmakers-vote-to-approve-11-billion-abrams-acquisition/

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

SAMUEL RAJKUMAR, REUTERS

Naval Strike Missiles17 (NSM). Wcześniej do kraju trafiło łącznie siedem baterii amerykańskiego systemu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego Patriot. Zmodernizowano18 i rozbudowano także dwa okręty podwodne oraz cztery korwety. 19 Rumunia także dąży do rozbudowaniu strategii A2/D2 w newralgicznym z punktu widzenia bezpieczeństwa regionie Morza Czarnego, rozumianej jako koncentracja środków przeciwlotniczych, przeciwrakietowych, przeciwokrętowych i walki radioelektronicznej. W interesie Bukaresztu leży także eksploracja oraz eksport pokładów gazu ziemnego na dnie Morza Czarnego, co może zapewnić Rumunii bezpieczeństwo energetyczne. Obecnie Rumunia pozyskuje 1 mld m3 gazu ziemnego ze złoża Ana 20, zbieranego przez platformę wydobywczą

o tej samej nazwie. Rząd w Bukareszcie nawiązał współpracę z austriackim koncernem energetycznym OMV w kwestii eksploracji złoża Neptun Deep o potencjale 8 mld m3 rocznie. Łączny wolumen produkcji gazu w Rumunii może pokryć aż 80 proc. krajowego zapotrzebowania na ten surowiec 21, dzięki czemu kraj ten może swobodnie kształtować własne bezpieczeństwo energetyczne i uniezależnić się od rosyjskich dostaw. Rumunia planuje dostarczać nadwyżki gazu do krajów takich jak Serbia, która mogłaby liczyć na 2,4 mld m3 surowca, Mołdawia (1,5 mld m3, nie uwzględniając Naddniestrza) oraz Bułgaria (3 mld m3)22. Rumunia może także odegrać ważną rolę w dywersyfikacji dostaw gazu na Węgry. Wiąże się z tym zresztą istotny z punktu widzenia

17. https://www.dsca.mil/press-media/major-arms-sales/romania-assault-amphibious-vehicles. 18. https://www.oryxspioenkop.com/2023/08/the-dawn-of-deterrence-listing-romanias.html 19. https://www.defenseromania.ro/romania-intends-to-buy-two-french-scorpene-submarines-for-2-billion-euros_622746.html#google_vignette 20. https://www.reuters.com/business/energy/black-sea-gas-platform-launched-off-romania-despite-war-risks-2022-06-28/ 21. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/a-new-black-sea-natural-gas-project-could-be-a-game-changer-for-the-region-and-achallenge-for-putin/ 22. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/a-new-black-sea-natural-gas-project-could-be-a-game-changer-for-the-region-and-achallenge-for-putin/

www.warsawinstitute.org

Raport Specjalny

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Trójmorza projekt rozbudowy gazociągu BRUA, łączącego Bułgarię, Rumunię, Węgry i Austrię23. Działania w tym zakresie utrudnia jednak stale rozbudowujący się potencjał ofensywny Rosji w basenie Morza Czarnego 24. Wobec tego Rumunia dąży do zwiększenia i utrwalenia obecności wojskowej Sojuszu Północnoatlantyckiego na jego południowowschodniej flance. Bukareszt nie może wydobywać surowców energetycznych z dna Morza Czarnego z uwagi na miny morskie oraz patrole floty oraz lotnictwa25. Warto przypomnieć tutaj doniesienia, jakoby drony kamikadze wystrzelone przez Rosję na naddunajskie porty w Reni i Izmaile w obwodzie odeskim rozbiły się i eksplodowały na terytorium

Rumunii26. W odpowiedzi na ten incydent władze kraju wzmocniły zdolności obronne w regionie, patrolowanym od tamtej pory przez cztery amerykańskie samoloty F-16 i przeszło setkę amerykańskich żołnierzy27. Podsumowując, z uwagi na bezpośrednie sąsiedztwo działań wojennych, Bukareszt oszczędnie i dość ostrożnie informuje opinię publiczną o swoich dalszych planach i priorytetach. Rumuńskie władze powinni przede wszystkim rozwijać inwestycje w projekty infrastrukturalne w ramach Inicjatywy Trójmorza, by móc rozpocząć wydobycie gazu ziemnego ze złóż na Morzu Czarnym i tym samym odciąć się od rosyjskich surowców energetycznych.

Reakcja krajów bałtyckich Państwa bałtyckie, które zamieszkuje stosunkowo niewielka liczba ludzi, graniczą z Rosją na północy. Władze Litwy, Łotwy oraz Estonii reagują współmiernie do zagrożeń ze strony Federacji Rosyjskiej w regionie. Zgodnie z założeniami najnowszej strategii bezpieczeństwa Estonia zgodziła się na zwiększenie finansowania do 3 proc. PKB 28 . Podobnie jak w przypadku Polski, również estońska armia zarządziła zamówienia na zakup uzbrojenia, na które przewidziano aż 54 proc. wydatków obronnych w latach 2023–2026 29. Estońskie ministerstwo obrony poinformowało o podpisaniu

umów w sprawie zamówienia sześciu amerykańskich wyrzutni rakietowego systemu artyleryjskiego HIMARS 30, niemieckich systemów przeciwlotniczych średniego zasięgu IRIS-T, koreańskich haubic samobieżnych K-9 SPH oraz izraelskiej amunicji krążącej dalekiego zasięgu. Świadczy o to tym, że Estonia inwestuje w rozwój potencjału odstraszania. Jednocześnie władze Estonii dążą do pogłębiania integracji gospodarczej i energetycznej z Zachodem, o czym najdobitniej świadczą zgłoszone przez nie na forum Inicjatywy Trójmorza projekty infrastrukturalne 31. Estonia

23. https://projects.3seas.eu/ 24. https://www.reuters.com/business/energy/black-sea-gas-platform-launched-off-romania-despite-war-risks-2022-06-28/ 25. https://www.reuters.com/business/energy/black-sea-gas-platform-launched-off-romania-despite-war-risks-2022-06-28/ 26. https://www.reuters.com/world/europe/romania-bolsters-defences-stop-ukraine-war-crossing-nato-threshold-2023-09-29/ 27. https://www.reuters.com/world/europe/romania-bolsters-defences-stop-ukraine-war-crossing-nato-threshold-2023-09-29/ 28. https://www.valitsus.ee/en/news/government-updated-national-security-concept-estonia 29. https://www.defensenews.com/global/europe/2023/06/13/estonias-global-arms-buying-spree-seeks-drastic-combat-gains/ 30. https://www.defensenews.com/global/europe/2023/06/13/estonias-global-arms-buying-spree-seeks-drastic-combat-gains/ 31. https://projects.3seas.eu/projects/commissioning-of-the-regional-lng-terminal-in-paldiski-estonia

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

stawia głównie na rozbudowę infrastruktury gazowej, czego przykładem jest pływający terminal LNG w miejscowości Paldiski 32 . Niemniej jednak, należy podkreślić, że strategia bezpieczeństwa narodowego Estonii wpisuje się w szerszy regionalny plan obronny oparty na środkach odstraszania.

Białorusi. W opublikowanej w 2017 r. i zaktualizowanej od tamtego czasu strategii bezpieczeństwa narodowego 36 Litwa podkreśliła, że największe zagrożenia dla bezpieczeństwa kraju stanowią Rosja, Białoruś i Chiny. Jednocześnie Wilno stawia na współpracę gospodarczą i polityczną z państwami demokratycznymi.

Podobnie jak Estonia, Łotwa również dąży do pogłębienia więzi gospodarczych z państwami zachodnimi. Oba kraje jednak różni fakt, że w odpowiedzi na rosyjską napaść na Ukrainę Ryga skoncentrowała się na przeciwdziałaniu rosyjskim operacjom hybrydowym oraz działaniom wywiadowczym wymierzonym bezpośrednio w bezpieczeństwo kraju 33.

Tym samym Inicjatywa Trójmorza wpisuje się w aspiracje Litwy, oferując jednocześnie połączenia infrastrukturalne między krajami bałtyckimi i Zachodem. Litwa również podpisała umowy na zakup sprzętu wojskowego 37, m.in. sześciu systemów rakietowych HIMARS, amunicji oraz wyrzutnie obrony powietrznej NASAMS. Ze względu na swoją specyfikę i zagrożenie ze strony Białorusi i Królewca 38, obrona narodowa Litwy w znacznej mierze opiera się na koncepcji obrony totalnej.

Łotewskie agencje kontrwywiadowcze działają prężnie z uwagi na wzmożoną działalność operacyjną rosyjskich służb specjalnych. 34 W opublikowanym w 2022 r. dorocznym raporcie nt. zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa łotewskie Biuro Ochrony Konstytucji (SAB) podało, że liczba cyberataków wzrosła o 40 proc. od czasu rosyjskiej napaści na Ukrainę 35 . Analitycy SAB potwierdzili także, że w ostatnim czasie Moskwa zwiększyła swoją aktywność, m.in. „poprzez kampanie informacyjne”. Łotwa przede wszystkim stawia na bezpieczeństwo narodowe, niemniej nie zaniedbuje kwestii gospodarczych, militarnych czy politycznych. Litwa w wielu kwestiach podziela stanowisko Polski, głównie z uwagi na położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Królewca oraz przesmyku suwalskiego oraz zagrożenie hybrydowe ze strony

W odpowiedzi na wojnę w Ukrainie kraje bałtyckie podjęły działania mające na celu zlikwidowanie rosyjskich wpływów oraz rozwój potencjału militarnego na wysuniętej flance Sojuszu Północnoatlantyckiego. Tym samym realizują skuteczną strategię odstraszania operacji konwencjonalnych oraz cybernetycznych. Wszystkie państwa regionu dążą do całkowitego wyeliminowania z życia publicznego spuścizny po Związku Radzieckim. Wyzwanie stanowią także rosyjskie kampanie dezinformacyjne i propagandowe skierowane do rosyjskojęzycznej ludności wspomnianych krajów 39 40.

32. https://eng.lsm.lv/article/economy/economy/12.04.2023-latvia-plans-joint-use-of-estonias-paldiski-lng-terminal.a504511/ 33. https://www.mod.gov.lv/sites/mod/files/document/NDK_ENG_final.pdf 34. https://www.lemonde.fr/en/summer-reads/article/2023/08/23/latvia-a-baltic-playground-for-moscow-spies_6104433_183.html 35. https://eng.lsm.lv/article/society/defense/constitution-protection-bureau-2022-brought-most-intense-cyber-attacks-so-far.a498514/ 36. https://kam.lt/en/the-seimas-approved-the-reviewed-national-security-strategy/ 37. https://www.defensenews.com/global/2023/05/04/lithuania-readies-ammunition-buys-worth-34-billion/ 38. https://kam.lt/en/the-seimas-approved-the-reviewed-national-security-strategy/ 39. https://foreignpolicy.com/2023/03/21/latvia-is-going-on-offense-against-russian-culture/ 40. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwi4m6iZ6tmBAxXD-6QKHXs3C1kQF noECBUQAQ&url=https%3A%2F%2Feurydice.eacea.ec.europa.eu%2Fnews%2Festonia-action-plan-approved-transition-estonian-language-edu cation&usg=AOvVaw1NewHQ3c3_bZqnEKaA-0DL&opi=89978449

www.warsawinstitute.org

Raport Specjalny

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Bułgaria Reakcja Bułgarii na wojnę w Ukrainie wiązała się przede wszystkim z nastrojami na lokalnej scenie politycznej. Wobec społeczeństwa rosyjskie służby specjalne prowadzą operacje dezinformacyjne 41, a nawet sabotażowe 42. Warto zwrócić uwagę na fakt, że władzę w kraju sprawuje prorosyjski prezydent Rumen Radew 43, zaś Sofia dotychczas potajemnie sprzedawała Ukrainie broń i amunicję, a transakcje każdorazowo odbywały się przez pośredników. Ponieważ rząd w Sofii wciąż importuje rosyjskie surowce energetyczne, strategia gospodarcza państwa nie uległa zmianie 44. Prozachodnie ugrupowania na bułgarskiej scenie politycznej z zadowoleniem przyjmują plany Rumunii wobec eksploracji złóż gazu ziemnego Nepturn Deep na Morzu Czarnym, w czym upatrują szansy na choć częściowe uniezależnienie się od rosyjskich węglowodorów.

Władze Bułgarii wnioskują także o zwiększenie obecności wojsk sojuszniczych NATO 48, a także rozmieszczenie na terytorium kraju systemów obrony przeciwrakietowych 49 w odpowiedzi na działania rosyjskiej marynarki wojennej na Morzu Czarnym. Podsumowując, Bułgaria dotychczas starała dostosować się do bieżącej sytuacji geopolitycznej, niemniej po fiasku umowy zbożowej i w obliczu rosyjskiej agresji w basenie Morza Czarnego, władze kraju, pomimo dobrych relacji z Moskwą, zabiegają o wsparcie Zachodu. Realizowane w ramach Inicjatywy Trójmorza projekty infrastrukturalne stawiają Bułgarię przed szansą na rozwój połączeń energetycznych i zarazem ograniczenia zależności od rosyjskich surowców.

Mimo to, bułgarscy decydenci, w tym minister obrony, co do zasady nie wykluczają możliwości, że do konfrontacji na linii Rosja-NATO dojdzie właśnie w regionie Morz Czarnego 45. W związku z tym bułgarski rząd zaaprobował projekt zakupienia 183 sztuk amerykańskich wozów piechoty Stryker. Ministerstwo obrony Bułgarii rozpatruje także możliwość wznowienia programu modernizacji bułgarskiej marynarki wojennej, w tym rakiet przeciwokrętowych RBS-15 46 na mocy umowy z niemiecko-szwedzkim konsorcjum. 47 41. https://www.politico.eu/article/bulgaria-must-rid-its-spy-services-of-russia-backed-agents-says-head-of-leading-party/ 42. https://www.politico.eu/article/bulgaria-economy-minister-bogdan-bogdanov-nikolay-denkov-hints-at-russian-attack-on-ammunition-factory/ 43. https://foreignpolicy.com/2023/03/31/bulgaria-election-parliament-president-radev-putin-russia-ukraine-polarization/ 44. https://www.aa.com.tr/en/europe/bulgarians-protest-against-government-accuse-it-of-being-pro-russian/2658775 45. https://kyivindependent.com/bulgarian-minister/ 46. https://www.dsca.mil/press-media/major-arms-sales/bulgaria-stryker-vehicles 47. https://kinsights.capital.bg/politics_and_society/2023/09/11/4527203_govt_rushes_through_long-delayed_modernization_projects/ 48. https://kyivindependent.com/bulgarian-minister/ 49. https://kinsights.capital.bg/politics_and_society/2023/09/11/4527203_govt_rushes_through_long-delayed_modernization_projects/

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Reakcja Węgier Premier węgierskiego rządu sprzeciwia się dostarczaniu Ukrainie broni i wielokrotnie blokował unijne pakiety pomocy wojskowej dla Kijowa 50. Władze w Budapeszcie opowiadają się za zawieszeniem broni między Rosją i Ukrainą. Mimo to, węgierski przemysł zbrojny, którego rozwój stanowił jeden z priorytetów przyjętej w 2021 r. strategii militarnej 51, pozwala decydentom zbijać kapitał polityczny, zaś władze kraju dotychczas zakupiły szeroką gamę uzbrojenia i amunicji dla węgierskiego wojska.

Podobnie jak sąsiednia Austria, Węgry wciąż importują znaczne wolumeny surowców energetycznych z Rosji. Ponadto 56, pomimo rosyjskiej agresji na Ukrainę rząd w Budapeszcie deklaruje pełną determinację do budowy elektrowni jądrowej Paks II 57, której głównym wykonawcą jest rosyjska spółka Rosatom 58 . W tej sytuacji Budapeszt poszukuje przede wszystkim wsparcia Francji.

Węgierskie ministerstwo obrony zamówiło dotychczas niemieckie haubice samobieżne PzH 2000 52 , czołgi Leopard 53 2A7HU oraz 54 śmigłowce H225M 55. W 2018 r. Węgry podpisały z niemieckimi firmami umowy na modernizację przestarzałego uzbrojenia z czasów Związku Radzieckiego. Kontrakty zawarto na długo przed początkiem pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę, więc plany uwspółcześnienia węgierskiego wojska mają niewiele wspólnego z obecną sytuacją geopolityczną.

Węgry również planują dołączyć do współpracy energetycznej państw Trójmorza (gazociąg BRUA 59 oraz eksploracja rodzimych złóż gazu ziemnego 60). Rząd w Budapeszcie dąży dziś do rozwoju infrastruktury, by, także poprzez umowy dwustronne oraz współpracę w ramach Trójmorza, zmniejszyć zależność od rosyjskich dostaw energii. Program modernizacji sił zbrojnych cieszy się poparciem elit rządzących – możliwe, że rząd w Budapeszcie będzie zawierał kolejne umowy partnerskie umożliwiające produkcję uzbrojenia w rodzimych zakładach zbrojeniowych 61.

50. https://abouthungary.hu/news-in-brief/fm-the-world-is-waiting-for-peace-in-ukraine 51. https://defence.hu/news/national-military-strategy-of-hungary.html 52. https://www.rheinmetall.com/en/media/news-watch/news/2023/8/2023-08-18-rheinmetall-opens-lynx-infantry-fighting-vehicle-factory-in-zalaegerszeg,-hungary 53. https://hungarytoday.hu/hungarian-defense-forces-first-leopard-2a7hu-tank-arrives/ 54. https://euro-sd.com/2023/05/articles/31349/hungarys-modernisation-plans/ 55. https://www.airbus.com/en/newsroom/press-releases/2023-07-first-two-h225m-helicopters-delivered-to-hungary 56. https://library.fes.de/pdf-files/bueros/budapest/20509.pdf 57. https://www.reuters.com/world/europe/hungary-gets-eus-ok-amend-russian-nuclear-plant-contract-2023-05-25/ 58. https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/04/28/in-hungary-paris-is-willing-to-help-build-russian-led-nuclear-reactor_6024637_4. html 59. https://projects.3seas.eu/ 60. https://projects.3seas.eu/ 61. https://www.defensenews.com/global/europe/2023/01/27/defense-firms-flock-to-hungary-amid-eu-isolation/

www.warsawinstitute.org

Raport Specjalny

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Reakcja Słowacji Istnieje prawdopodobieństwo, że po ostatnich wyborach parlamentarnych, w których większość zdobyła partia pod przewodnictwem Roberta Fico, również Słowacja pójdzie w ślady Bułgarii i Węgier i obierze prorosyjski kurs 62 . Dotychczas rząd w Bratysławie angażował się w pomoc Ukrainie, a urzędująca prezydentka Zuzana Caputova wielokrotnie okazywała solidarność z Kijowem 63. Słowacja, podobnie jak Węgry i Bułgaria, jest w istotnym stopniu uzależniona od rosyjskich dostaw gazu 64, zaś społeczeństwo często ulega rosyjskim przekazom propagandowym 65 i dezinformacyjnym 66. W odpowiedzi na zagrożenie cybernetyczne Słowacja przyjęła narodową strategię cyberbezpieczeństwa, 67 by efektywniej chronić swoich obywateli oraz sektory najbardziej narażone na potencjalny cyberatak. W dokumencie nie wspomniano o przeciwdziałaniu dezinformacji w cyberprzestrzeni, a więc zagadnienie to będzie wymagać rozwiązań na szczeblu politycznym, co może okazać się nie lada wyzwaniem na spolaryzowanej w kwestii wsparcia dla Ukrainy słowackiej scenie politycznej 68. W słowackiej strategii cyberbezpieczeństwa 69 nie wymieniono wprawdzie potencjalnych przeciwników, jednak uznaje się, że komponent

cyfrowy stanowi element zagrożeń hybrydowych. Słowacki rząd jest świadomy tego typu zagrożeń, mimo że wojna w Ukrainie ma głównie charakter konwencjonalny. Kwestia cyberbezpieczeństwa pozostaje tematem, który, w przeciwieństwie do kampanii dezinformacyjnych i kontraktów na dostawę uzbrojenia, nie jest w żaden sposób nacechowany politycznie. Do Słowacji nie prowadzi gazociąg BRUA dostarczający gaz z rumuńskich złóż na Morzu Czarnym. Bratysława uczestniczy jednak w projekcie Korytarza Północ-Południe, który umożliwia przesył gazu z magistrali Baltic Pipe. Oznaczałoby to zmianę sposobu dostaw energii dla Słowacji, do której gaz popłynąłby gazociągiem o większej przepustowości niż planowany terminal LNG na Dunaju w Bratysławie 70. Podsumowując, słowackie służby dokładają wszelkich starań, by zabezpieczyć cywilne i wojskowe systemy informatyczne i wzmocnić obronę cyberprzestrzeni. Za sprawą projektów Inicjatywy Trójmorza Słowacja podejmuje przede wszystkim działania na rzecz dywersyfikacji kierunków dostaw surowców energetycznych.

62. https://www.reuters.com/world/europe/slovaks-choose-between-pro-russian-ex-pm-fico-pro-western-liberals-2023-09-29/ 63. https://www.president.gov.ua/en/news/ukrayina-ta-slovachchina-dosyagli-takogo-rivnya-spivpraci-ya-84157 64. https://economy-finance.ec.europa.eu/system/files/2023-05/SK_SWD_2023_625_en.pdf 65. https://www.france24.com/en/europe/20230928-disinformation-swamps-slovakia-ahead-of-parliamentary-elections 66. https://therecord.media/votes-in-slovakias-parliament-suspended-after-alleged-cybersecurity-incident 67. https://www.nbu.gov.sk/wp-content/uploads/cyber-security/National_cybersecurity_strategy_2021.pdf 68. https://www.nytimes.com/2023/10/01/world/europe/slovakia-election-fico-ukraine.html 69. https://www.gov.si/assets/ministrstva/MO/Dokumenti/ReSNV2.pdf 70. https://www.euractiv.com/section/politics/news/slovakias-decision-to-build-first-lng-terminal-in-bratislava-port-faces-criticism/

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

INSPET.RO

Reakcja Austrii Austria nie graniczy ani z Ukrainą, ani z Rosją. Od zakończenia drugiej wojny światowej kraj kieruje się konstytucyjną zasadą neutralności 71, co rodzi pytania o zakres austriackiej pomocy dla Ukrainy. Wprawdzie Inicjatywa Trójmorza priorytetowo traktuje region Bałkanów Zachodnich, niemniej forsowane w jej ramach projekty mogą znacząco zmniejszyć również uzależnienie Wiednia od rosyjskich węglowodorów 72. Austria i Węgry zgadzają się w sprawie niewysyłania broni Ukrainie 73, aczkolwiek z innych

powodów. Rządem w Wiedniu powołują się na wspomnianą już zasadę neutralności, natomiast Budapeszt odmawia pomocy wojskowej Kijowowi z pobudek czysto politycznych. Ukrainie 74 nadano status państwa stowarzyszonego z 3SI, co skłoniło Austrię do dostrzeżenia potencjału energetycznego tego kraju. Austriackie firmy uczestniczą także w postulowanym przez Rumunię projekcie budowy gazociągu BRUA 75 pod patronatem Inicjatywy Trójmorza.

71. https://www.ankasam.org/the-impact-of-the-russia-ukraine-war-on-austrias-foreign-policy/?lang=en 72. https://energy.ec.europa.eu/system/files/2022-12/AT%202022%20Energy%20Snapshot_rev.pdf 73. https://www.bnnbloomberg.ca/war-in-ukraine-tests-austria-s-status-as-gateway-to-the-east-1.1966426 74. https://3seas.eu/about/objectives 75. https://projects.3seas.eu/

www.warsawinstitute.org

Raport Specjalny

PAŃSTWA TRÓJMORZA WOBEC WOJNY W UKRAINIE

Podsumowanie Tuż za wschodnią flanką Sojuszu Północnoatlantyckiego, wzdłuż której leży większość państw Inicjatywy Trójmorza, toczy się pełnoskalowa inwazja. Bezpieczeństwo krajów Trójmorza zależy nie tylko od potencjału militarnego, ale także ich silnej pozycji gospodarczej w regionie. Inicjatywa Trójmorza dziś zapewnia solidne

wsparcie finansowe krajom członkowskim, które dążą do uniezależnienia się od rosyjskich dostaw gazu, bowiem przychody ze sprzedaży surowca napędzają rosyjską machinę wojenną. Ponadto, rezygnując z rosyjskiego gazu, państwa Trójmorza mogą znacząco zwiększyć potencjał obronny i wzmocnić bezpieczeństwo w regionie.

Autor: Benjamin Bardos Benjamin Bardos jest stałym autorem w czasopiśmie Transatlantic Perspectives w European Horizons, koncentrując się na transatlantyckich aspektach bezpieczeństwa i obrony. Ponadto obecnie studiuje na kierunku global law na Uniwersytecie w Tilburgu. Jest również członkiem stowarzyszenia Hungarian Youth Atlantic Association, koncentrując się na polityce wojskowej NATO i europejskiej architekturze bezpieczeństwa.

Raport Specjalny

www.warsawinstitute.org

Warsaw Institute ul. Wilcza 9, 00-538 Warszawa, Polska +48 22 417 63 15 office@warsawinstitute.org

ZADANIE FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO INSTYTUTU WOLNOŚCI - CENTRUM ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO W RAMACH RZĄDOWEGO PROGRAMU ROZWOJU ORGANIZACJI OBYWATELSKICH NA LATA 2018-2030, PRIORYTET 4. ROZWÓJ INSTYTUCJONALNY OBYWATELSKICH THINK TANKÓW, EDYCJA 2022.