g_o_201112 by wattedoenbij nl

!"#2 DECEMBER 2011

EEN BOEK

DAT NIET VERNIETIGD KON WORDEN

!"#2

GEMIDDELDE OPLAGE 39.913.000 VERSCHIJNT IN 83 TALEN

Een boek DAT NIET VERNIETIGD KON WORDEN 3 Een uniek boek dat fel bestreden werd 4 De Bijbel wordt aangevallen 6 Het gewone volk mocht de Bijbel niet lezen

10 De zienswijze van de Bijbel Geeft God om dieren? 12 De voorchristelijke oorsprong van de kerstboom 14 De tsunami in Japan — Verhalen van overlevenden 21 Een leergierige man die geschiedenis maakte 22 Hoe de King James Version populair werd 25 Jonge mensen vragen Wat maakt een feest echt leuk? 28 Een blik op de wereld 29 Overzicht onderwerpen 2011 30 Voor gezinsbespreking 32 „Diepzinnig en toch eenvoudig”

1513 v.Chr. –ca. 98 n.Chr. Opgetekend in het Hebreeuws, Aramees en Grieks

ca. 100

405

Wordt hanteerbaarder door de uitvinding van de codex

In het Latijn vertaald door ¨ Hieronymus

EEN UNIEK BOEK DAT FEL BESTREDEN WERD „Geen enkel ander boek heeft zo veel weerstand opgeroepen als dit boek, maar het heeft alle aanvallen die er met kracht, listigheid en welsprekendheid op gedaan zijn, doorstaan.” AAROM zou u aandacht moeten besteden ´ aan de Bijbel? Een reden is dat dit boek beweert Gods boodschap voor de mensheid te ¨ bevatten (2 Timotheus 3:16). Als die bewering waar is, dan zou u echt iets missen als u de Bijbel niet zou lezen. Nog een reden om aandacht aan de Bijbel te besteden, is dat het een van de oudste boeken ter wereld is en ook het meest vertaalde en verspreide boek. Het is het meest verkochte boek aller tijden en staat in veel landen nog elk jaar boven aan de bestsellerlijsten. De bewering dat de Bijbel Gods Woord is, en de leeftijd en verspreiding ervan, maken nog meer indruk als we stilstaan bij de talloze pogingen die er in de loop van de geschiedenis zijn gedaan om dit boek tegen te werken en te verbieden. „Geen enkel ander boek heeft zo veel weerstand opgeroepen als dit boek, maar het heeft alle aanvallen die er met kracht, listigheid en welsprekendheid op gedaan zijn, doorstaan”, zei de negentiendeeeuwse theoloog Albert Barnes. Dezelfde schrijver merkte op dat mensen van nature interesse hebben voor alles wat herhaalde

aanvallen heeft doorstaan. „Maar geen enkel leger heeft zo veel gevechten overleefd als de Bijbel,” vervolgde Barnes, „geen bastion uit de oudheid heeft zo veel belegeringen verduurd en zo goed standgehouden tegen de razernij van de oorlog en de tand des tijds, en geen rots is door zo veel stromingen geteisterd en toch onaangetast gebleven.” Veel geschriften uit de oudheid zijn verloren gegaan, vernietigd of gewoon vergeten, maar de Bijbel is ondanks kwaadaardige aanvallen altijd bewaard gebleven. Sommige mensen hebben hun leven gewaagd om het boek beschikbaar te stellen voor het gewone volk. Maar anderen hebben bijbels uit de handen van hongerige lezers gerukt en die samen met hun eigenaars in het openbaar verbrand. Waarom is dit boek zo geliefd en tegelijk zo gehaat? Welke aanvallen heeft het overleefd? Wie hebben geprobeerd het te vernietigen? En wat belangrijker is, waarom is het bewaard gebleven? Waarom is de boodschap erin belangrijk voor u? In de volgende artikelen komen deze vragen aan bod.

DE BIJBEL DOOR DE JAREN HEEN 1380

1455

1525

1938

2011

Uit het Latijn in het Engels vertaald door Wyclif

Gutenberg vervaardigt het eerste gedrukte exemplaar

In het Engels vertaald door Tyndale

Gedrukt in ruim 1000 talen

Beschikbaar in ruim 2500 talen

DE BIJBEL WORDT AANGEVALLEN E verzameling geschriften die nu bekendstaat als de Bijbel of Heilige Schrift werd opgetekend in een periode van ruim 1600 jaar. Het eerste deel van de verzameling werd geschreven door Mozes en het laatste deel werd zo’n honderd jaar na de geboorte van Jezus Christus door een van zijn volgelingen geschreven. Door de eeuwen heen — van voor onze jaartelling tot in de middeleeuwen, en zelfs tot in deze tijd — zijn er pogingen gedaan om mensen ervan te weerhouden Gods Woord te lezen. Een van de eerste vermeldingen van zo’n poging dateert uit de tijd van Gods profeet Jeremia, die ruim zeshonderd jaar voor Christus leefde.

scheurde de rol in stukken en gooide die in het vuur (Jeremia 36:1-23). Toen gaf God Jeremia de opdracht: „Neem u weer een rol, een andere, en schrijf daarop al de eerste woorden die op de eerste rol stonden, die Jojakim, de koning van Juda, verbrand heeft” (Jeremia 36:28). Zo’n zeventien jaar laEen impopulaire boodschap ter gebeurde precies wat God via Jeremia voorwordt aangevallen zegd had: Jeruzalem werd verwoest, veel van de Jeremia kreeg van Jehovah God de opdracht vorsten werden gedood en de inwoners werden in een boekrol een oordeelsboodschap op te als ballingen naar Babylon gevoerd. De boodschrijven voor de zondige inwoners van het schap die in de rol stond — en het verslag van oude Juda. Daarin werden ze gewaarschuwd dat de omstandigheden rond de aanval daarop — hun hoofdstad, Jeruzalem, vernietigd zou wor- zijn tot op de dag van vandaag bewaard gebleden als ze niet zouden veranderen. Jeremia’s se- ven in het Bijbelboek Jeremia. cretaris, Baruch, las die boodschap in het openMeer bijbelverbrandingen baar voor in de tempel. Later las hij die ook voor aan de vorsten van Juda, die de rol vervolJojakim was niet de enige in voorchristelijgens naar koning Jojakim brachten. De koning ke tijden die Gods Woord probeerde te verbranwas niet blij toen hij Gods woorden hoorde. Hij den. Nadat het Griekse Rijk uiteengevallen was,

!"#$

Dit tijdschrift is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzĳ anders vermeld, is de gebruikte Bĳbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwĳzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tĳdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tĳdrekening”.

DIT TIJDSCHRIFT IS BEDOELD voor het hele gezin. Het laat zien hoe u het hoofd kunt bieden aan de problemen van deze tĳd. Het bevat nieuwsitems, vertelt over mensen in allerlei landen en wĳdt aandacht aan godsdienst en wetenschap. Maar het doet meer. Het blĳft niet aan de oppervlakte, maar wĳst op de diepere betekenis achter de huidige gebeurtenissen; het blĳft daarbĳ altĳd politiek neutraal en kent geen rassendiscriminatie. Het belangrĳkste is echter dat dit tĳdschrift vertrouwen opbouwt in de belofte van de Schepper dat hĳ een nieuwe wereld van vrede en zekerheid tot stand zal brengen die het huidige goddeloze, wetteloze samenstel van dingen binnenkort zal vervangen.

Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bĳbel- en Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelĳke Gemeente van Jehovah’s Getuigen (Verantwoordelĳke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraai¨ nem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Britain.

December 2011

Ontwaakt! december 2011

Vol. 92, No. 12

Monthly

DUTCH

¨ kwam Israel onder de dynastie van de Seleuciden te staan. De Seleucidische koning Antiochus Epiphanes, die van 175 tot 164 v.Chr. op de troon zat, wilde zijn hele rijk helleniseren. Om dat te bereiken, probeerde hij de Griekse gebruiken en godsdienst aan de Joden op te dringen. Rond het jaar 168 v.Chr. plunderde Antiochus de tempel van Jehovah in Jeruzalem. Op het altaar bouwde hij een ander altaar voor de Griekse god Zeus. Antiochus verbood de viering van de sabbat en ook mochten de Joden hun zonen niet meer besnijden. Op overtreding van die verboden stond de doodstraf. Tijdens die religieuze zuivering probeerde Antiochus alle Joodse wetsrollen te vernietigen. ¨ Hoewel hij zijn campagne in heel Israel doorvoerde, lukte het hem niet om alle exemplaren van de Hebreeuwse Geschriften te verwijderen. Bepaalde goed verborgen rollen zijn waarschijnlijk aan de verbranding ontsnapt, en van andere exemplaren is bekend dat ze bewaard zijn gebleven bij Joodse kolonies in andere landen.

cletianus ging ervan uit dat elke christelijke gemeenschap, waar dan ook, een verzameling boeken had, en hij wist dat die boeken essentieel waren voor het voortbestaan van de christenen.” De kerkhistoricus Eusebius van Caesarea (Palestina), die in deze periode leefde, berichtte: „We zagen hoe onze gebedshuizen van top tot fundament werden neergehaald en verwoest; hoe de goddelijke en heilige Geschriften midden op de markten aan het vuur werden prijsgegeven” (vertaling van dr. Chr. Fahner). Drie maanden na het edict van Diocletianus gaf de bestuurder van de Noord-Afrikaanse stad Cirta (later Constantine genoemd) de christenen naar verluidt opdracht om al hun exemplaren van de Schriften in te leveren. In verslagen over die periode wordt melding gemaakt van christenen die nog liever de marteldood stierven dan dat ze hun bijbel inleverden om die te laten vernietigen. Het doel van de aanvallen

Jojakim, Antiochus en Diocletianus hadden allemaal het doel Gods Woord volledig uit te bannen. Toch heeft de Bijbel al die pogingen overleefd. Na Diocletianus kwamen er RomeinHet edict van Diocletianus Een andere vooraanstaande regeerder die de se keizers die beleden dat ze zich tot het chrisBijbel probeerde te vernietigen, was de Romein- tendom hadden bekeerd. Maar de aanvallen op se keizer Diocletianus. In 303 n.Chr. kondig- de Bijbel gingen gewoon door. Hoe kwam dat? Regeerders en kerkleiders beweerden dat bijde hij tegen de christenen een reeks edicten af die steeds hardvochtiger werden. Dat leid- belverbrandingen geen pogingen waren om de de tot wat historici wel „de Grote Vervolging” Bijbel te vernietigen. Ze wilden gewoon voorkonoemen. In zijn eerste edict gaf hij opdracht men dat eenvoudige mensen de Bijbel in hanexemplaren van de Bijbel te verbranden en ver- den zouden krijgen. Maar waarom? En hoe ver gaderplaatsen van christenen af te breken. Har- ging de kerk om mensen ervan te weerhouden ry Y. Gamble, hoogleraar religieuze studies aan de Bijbel te lezen? Het volgende artikel gaat de Universiteit van Virginia (VS), schreef: „Dio- daarop in. Talen: Afrikaans, Albanees, Amharisch, Arabisch, Armeens, Bemba, Birmaans (Myanmar), Bislama, Bulgaars, Cebuano, Chichewa, Chinees (traditioneel)7 (audio alleen in Mandarijn), Chinees (vereenvoudigd), Chitonga, Deens7, Duits67, Engels67, Estisch, Ewe, Fiji, Fins7, Frans687, Georgisch, Grieks, Gujarati, Hebreeuws, Hiligaynon, Hindi, Hongaars, Ibo, IJslands, Iloko, Indonesisch, Italiaans67, Japans67, Joruba, Kanarees, Kinyarwanda, Kirgizisch, Kirundi, Koreaans67, Kroatisch, Lets, Lingala, Litouws, Lozi, Macedonisch, Malagasi, Malayalam, Maltees, Neder¨ lands67, Noors67, Oekraıens, Pedi, Pools67, Portugees67, Punjabi, Rarotongaans, Roemeens, Russisch67, Samoaans, Servisch, Sesotho, Shona, Singalees, Sloveens, Slowaaks, Spaans67, Swahili, Tagalog7, Tamil, Thais, Tokpisin, Tongaans, Tsjechisch7, Tsonga, Tswana, Turks, Urdu, Vietnamees, Xhosa, Zoeloe, Zweeds7 6 Ook verkrijgbaar op cd. 8 Ook verkrijgbaar als mp3 op cd-rom. 7 Ook te downloaden als audiobestand op www.jw.org.

Wilt u meer informatie of een gratis Bijbelstudie? Schrĳf dan naar het plaatselĳke kantoor van Jehovah’s Getuigen. Een complete lijst met adressen vindt u op www.watchtower.org/address. Amerika, Verenigde Staten ¨ van: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Australie: PO Box 280, Ingleburn, NSW ¨ 1890. Belgie: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Canada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Curacao, Nederlandse Antillen: PO Box 4708, Willemstad. ¸ ¨ Duitsland: D-65617 Selters. Frankrijk: BP 625, F-27406 Louviers Cedex. Groot-Brittannie: ¨ ¨ The Ridgeway, Londen NW7 1RN. Indonesie: PO Box 2105, Jakarta 10001. Italie: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Nederland: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. Nieuw-Zeeland: PO Box 75142, Manurewa, Manukau 2243. Portugal: Apartado 91, ´ P-2766-955 Estoril. Spanje: Apartado 132, 28850 Torrejon de Ardoz (Madrid). Suriname: PO Box 2914, Paramaribo. Zuid-Afrika: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Ontwaakt! december 2011

HET GEWONE VOLK MOCHT DE BIJBEL NIET LEZEN N DE loop van de tijd werden er pogingen gedaan om de Bijbel te vertalen in de talen die de gewone mensen spraken. Er waren niet veel mensen die Gods Woord konden lezen in de talen waarin het geschreven was, het Hebreeuws en het Grieks. De meeste mensen in deze tijd zouden er ook moeite mee hebben de Bijbel te begrijpen als die alleen beschikbaar zou zijn in die oude talen. Bijna driehonderd jaar voordat Jezus op aarde leefde, werd er een begin gemaakt met de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Geschriften: de Septuaginta. Zo’n zevenhonderd jaar la¨ ter maakte Hieronymus een beroemde vertaling die bekend kwam te staan als de Vulgaat. Het was een vertaling van de Hebreeuwse en Griekse Geschriften in het Latijn, destijds de omgangstaal in het Romeinse Rijk. Later raakte het Latijn in onbruik als omgangstaal. Alleen hoogopgeleide mensen kenden nog Latijn, en de katholieke kerk wilde niet dat de Bijbel in andere talen vertaald werd. Kerkleiders voerden aan dat Hebreeuws, Grieks

Het gewone volk had nauwelijks toegang tot de Bijbel, waardoor de geestelijkheid macht over het volk kreeg en Latijn de enige talen waren die geschikt waren voor de Bijbel.1 Scheuringen in de kerk en Bijbelvertalingen

In de negende eeuw bevorderden Methodius en Cyrillus, missionarissen uit Thessaloniki die door de oosterse kerk in Byzantium waren uit1 Dit idee lijkt afkomstig van de Spaanse bisschop Isidorus van Sevilla (560-636), die in zijn geschriften betoogde: „Er zijn drie heilige talen, Hebreeuws, Grieks en Latijn, en die zijn in de hele wereld onovertroffen. In deze drie talen schreef Pilatus namelijk de aanklacht tegen de Heer boven het kruis.” De beslissing om de aanklacht in deze drie talen te schrijven, werd uiteraard door de heidense Romeinen genomen en was niet door God ingegeven.

AANVALLEN OP DE BIJBEL 1199

1079

ca. 635 n.Chr. Isidorus van Sevilla beweert dat het Hebreeuws, Grieks en Latijn ’heilige’ talen zijn en daarom de enige talen die geschikt zijn voor de Heilige Schrift

Paus Gregorius VII weigert pertinent in te gaan op Vratislavs verzoek om kerkdiensten in het Slavisch te laten houden en zegt dat de Bijbel niet gelezen mag worden door mensen „met een beperkte intelligentie”

Paus Innocentius III bestempelt personen die de Bijbel durven te vertalen en bespreken als ketters. Als ze dat toch doen, leidt het vaak tot foltering en de doodstraf

Pope Gregory VII: 5 Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Innocent III: 5 Scala/Art Resource, NY; Council of Trent: 5 Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Paul IV: 5 The Print Collector, Great Britain/HIP/Art Resource, NY

gezonden, het gebruik van het Slavisch als kerktaal. Het was hun doel om de Slavische volken in Oost-Europa, die geen Grieks en Latijn begrepen, in staat te stellen in hun eigen taal over God te leren. Maar deze missionarissen stuitten op grote weerstand van Frankische geestelijken die het Latijn wilden opleggen als verdediging tegen de groeiende invloed van de Byzantijnse kerk. Ze vonden politiek duidelijk belangrijker dan het religieuze onderwijs van het volk. Toenemende spanningen tussen de westerse en oosterse kerk leidden in 1054 tot de scheiding tussen het rooms-katholicisme en de oosterse orthodoxie. Bijbelvertalingen tegengewerkt

In de rooms-katholieke kerk werd het Latijn uiteindelijk als een heilige taal bezien. Toen Vratislav, de hertog van Bohemen, in 1079 toestemming vroeg om kerkdiensten in het Slavisch te laten houden, schreef paus Gregorius VII dan ook: „We kunnen dit verzoek op geen enkele wijze inwilligen.” Waarom niet? Gregorius zei: „Voor degenen die er zorgvuldig bij stilstaan, is het duidelijk dat het God heeft behaagd om de Heilige Schrift op bepaalde plaatsen onbegrijpelijk te maken, want als iedereen haar volledig zou begrijpen, zou ze ontluisterd, geminacht of verkeerd begrepen kunnen worden door mensen met een beperkte intelligentie, wat tot dwalingen zou leiden.” Het gewone volk had nauwelijks toegang tot de Bijbel en dat wilde men zo houden. Hierdoor

kreeg de geestelijkheid macht over het volk. Ze wilden niet dat leken zich bemoeiden met zaken ´ die ze als hun domein beschouwden. In 1199 had paus Innocentius III het in een brief over „ketters” die de Bijbel in het Frans vertaald hadden en het waagden die samen te bespreken. Op hen paste hij de volgende woorden van Jezus toe: „Geeft wat heilig is niet aan de honden en werpt uw paarlen niet voor de ¨ zwijnen” (Mattheus 7:6). Wat was zijn motivatie? „Zodat geen eenvoudige en onontwikkelde man zo aanmatigend is zich met de verhevenheid van de Heilige Schrift bezig te houden of die tot anderen te prediken.” Degenen die tegen het bevel van de paus ingingen, werden overgeleverd aan inquisiteurs, die hen martelden om hen ertoe te brengen te bekennen. Als ze weigerden hun dwaling toe te geven, werden ze levend verbrand. Tijdens de lange strijd die gevoerd werd over het bezitten en lezen van de Bijbel, werd er vaak naar Innocentius’ brief verwezen als ondersteuning van het verbod op het gebruik van de Bijbel en het vertalen ervan in andere talen. Kort na zijn bevel begon men niet alleen bijbels in de landstalen te verbranden, maar ook mensen die een bijbel in bezit hadden. In de daaropvolgende eeuwen lieten de bisschoppen en vorsten van katholiek Europa geen middel onbenut om het verbod dat Innocentius had ingesteld, te handhaven. ¨ De katholieke hierarchie wist ongetwijfeld dat veel van haar leringen niet op de Bijbel

1559

1546 Het Concilie van Trente besluit dat alle Bijbelvertalingen die gedrukt worden de goedkeuring van de katholieke kerk moeten hebben

Paus Paulus IV verbiedt het bezit van bijbels in de volkstalen. Zulke bijbels worden in beslag genomen en verbrand, en vaak worden ook de eigenaars ervan verbrand Ontwaakt! december 2011

From Foxe’s Book of Martyrs

Iemand die betrapt werd op het bezitten of verspreiden van een bijbel kwam op de brandstapel of kreeg een levenslange gevangenisstraf

Het Concilie van Trente bepaalde „dat de Heilige Schrift voortaan (...) gedrukt moet worden op een zo correct mogelijke wijze; en dat het niet wettig zal zijn om welke boeken over heilige zaken maar ook te drukken of te laten drukken zonder de naam van de auteur; of ze in de toekomst te verkopen of zelfs in bezit te hebben zonder dat ze eerst getoetst en goedgekeurd zijn door de [bisschop].” In 1559 publiceerde paus Paulus IV de eerste index van boeken die door de rooms-katholieke kerk verboden waren. Daarmee werd het gebaseerd waren maar op kerktradities. Waar- in bezit hebben van Duitse, Engelse, Franse, schijnlijk was dit een van de redenen waarom Italiaanse, Nederlandse, Spaanse en ook enkede geestelijken niet wilden dat de mensen de le Latijnse bijbels verboden. Als iemand de BijBijbel lazen. Dan zouden die er namelijk ach- bel wilde lezen, moest hij daarvoor schriftelijke ter komen dat de kerkleer niet met de Bijbel toestemming hebben van bisschoppen of inquiovereenkwam. siteurs — geen aanlokkelijk vooruitzicht in een tijd waarin mensen al snel verdacht werden van De gevolgen van de Reformatie De komst van het protestantisme bracht ver- ketterij. Mensen die het waagden andering in het religieuze landschap van Europa. De pogingen van Maarten Luther om her- een bijbel in de volkstaal in vormingen door te voeren in de katholieke kerk bezit te hebben of bijbels te en zijn uiteindelijke breuk met de kerk in 1521 verspreiden, kregen te maken waren in feite het gevolg van zijn begrip van de met de woede van de kathoBijbel. Toen de breuk compleet was, ging Lu- lieke kerk. Velen van hen werther, een begaafd vertaler, zich dan ook inzet- den gearresteerd, op de brandten om de Bijbel beschikbaar te stellen voor het stapel gebracht, levend aan het spit geroosterd, tot levenslanvolk. Luthers vertaling in het Duits en de grote ge gevangenisstraf veroordeeld verspreiding ervan trokken de aandacht van de of naar de galeien gestuurd. rooms-katholieke kerk, die van mening was dat In beslag genomen bijbels werer een vertaling tegenovergesteld moest worden den verbrand. Tot ver in de die de goedkeuring van de kerk had. Al snel twintigste eeuw waren er kaverschenen er twee van die vertalingen in het tholieke geestelijken die bijbels Duits. Maar in 1546, nog geen 25 jaar later, be- in beslag namen en verbrandpaalde het rooms-katholieke Concilie van Tren- den. Daarmee is niet gezegd dat te dat alle religieuze lectuur, met inbegrip van Bijbelvertalingen, onder toezicht van de kerk het protestantisme de Bijbel gedrukt moest worden. altijd heeft gesteund en verde8

Ontwaakt! december 2011

digd. In de achttiende en negentiende eeuw waren bepaalde protestantse theologen voorstander van studietechnieken die bekend kwamen te staan als hogere Bijbelkritiek. Na verloop van tijd gingen¨ veel mensen leerstellingen accepteren die beınvloed waren door Darwins theorie dat het leven niet geschapen is maar op de¨ een of andere manier vanzelf ontstaan en geevolueerd is. Theologen en zelfs veel geestelijken hebben beweerd dat de Bijbel voornamelijk op legenden en mythen gebaseerd is. Het gevolg is dat protestantse geestelijken en ook veel van hun parochianen de Bijbel tegenwoordig afdoen als onhistorisch. Misschien hebt u gemerkt dat velen twijfelen aan de betrouwbaarheid van de Bijbel en verbaast u zich over de pogingen die de afgelopen eeuwen zijn gedaan om dit boek te vernietigen. Maar de Bijbel is ondanks al deze aanvallen bewaard gebleven! Waarom de Bijbel is blijven bestaan

Het is waar dat velen liefde voor de Bijbel hebben getoond en bereid zijn geweest hun leven ervoor te geven. Maar de belangrijkste reden dat de Bijbel bewaard is gebleven, heeft te

maken met een kracht die de liefde van mensen te boven gaat. Die kracht is Gods geest, de kracht die ook alle schrijvers van de geschriften waaruit de Bijbel bestaat, heeft geleid (Jesaja 40:8; 1 Petrus 1:25). Als we de Bijbel lezen en toepassen wat erin staat, zal dat een goede invloed hebben op ons leven, onze gezondheid en ons gezinsleven. God wil dat de Bijbel blijft bestaan en in zo veel mogelijk talen wordt vertaald zodat alle mensen de mogelijkheid krijgen om van hem te gaan houden, hem te dienen en uiteindelijk eeuwige zegeningen te ontvangen. Is dat geen mooi vooruitzicht? Jezus zei in gebed tot zijn hemelse Vader: „Uw woord is waarheid” (Johannes 17:17). Via de Bijbel — het „woord” waarover Jezus het had — geeft God antwoord op de vragen die oprechte mensen stellen. Het is mogelijk om meer te weten te komen over Gods boodschap voor de mensheid zoals die in de Bijbel staat. Jehovah’s Getuigen, de uitgevers van dit tijdschrift, willen u daar graag bij helpen.1 1 U kunt vrijblijvend contact opnemen via een van de adressen op blz. 5 van dit tijdschrift of via www.watchtower.org.

DE ANTWOORDEN VAN DE BIJBEL De Schepper wil graag dat we de volgende fundamentele vragen kunnen beantwoorden: ˘ Wat is het doel van het leven? ˘ Waarom is er zo veel lijden? ˘ Waar zijn de doden? ˘ Wat is de toekomst van de mensheid? De Bijbel geeft niet alleen antwoord op deze vragen maar geeft ook praktische adviezen om echt gelukkig te worden.

DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL

Geeft God om dieren? E dierenwereld wordt bedreigd. Veel wetenschappers zeggen dat diersoorten in versneld tempo uitsterven. Mensen hebben leefgebieden van dieren verwoest, met ramp¨ zalige gevolgen. De industriele voedselproductie, wrede dierengevechten en huisdieren die aan hun lot overgelaten worden, maken het trieste beeld compleet. Sommigen vinden dat dat de prijs is die nu eenmaal betaald moet worden voor de vooruitgang. Maar had God het zo bedoeld? Maakt het hem niets uit dat de dieren, die hij zelf geschapen heeft, door de mens worden gekweld? Hoe weten we dat God om dieren geeft?

In het begin

De Bijbel zegt dat God de vissen, vogels en andere dieren schiep en toen ’zag dat het goed was’ (Genesis 1:21, 25). De Schepper had liefdevolle zorg voor al die dieren, van groot tot klein. Hij maakte ze niet alleen „instinctief wijs”, maar trof ook voorzieningen voor hun welzijn. Een Bijbelschrijver verwoordde het zo: „Zij allen — op u blijven zij wachten, opdat gij hun hun voedsel geeft te rechter tijd. Wat gij hun geeft, rapen zij bijeen. Gij opent uw hand — zij worden verzadigd met goede dingen” (Spreuken 30:24; Psalm 104:24, 25, 27, 28). Het is waar dat God de eerste mens, Adam, het gezag gaf over de dieren. Die waren niet geschapen met het vermogen om te redeneren of spirituele dingen te bevatten (2 Petrus 2:12; Judas 19). Adam was in tegenstelling daarmee een hogere levensvorm, die „naar Gods beeld” gemaakt was. Hij was in staat de persoonlijkheid van zijn Schepper, Jehovah, na 10

Ontwaakt! december 2011

te bootsen (Genesis 1:27; Psalm 83:18). Maar dat gaf mensen nog niet het recht om onafhankelijk van hun Schepper over de dieren te heersen. Adam gaf de dieren bijvoorbeeld een naam omdat Jehovah hem die taak had gegeven. En Jehovah hielp Adam daarbij door de dieren ’tot de mens te brengen om te zien hoe hij elk daarvan zou noemen’ (Genesis 2:19). Alleen onder leiding van de Schepper kon de mens op een goede manier voor de dieren zorgen. God geeft echt om dieren!

Jammer genoeg kwam Adam in opstand tegen zijn Schepper. Dat had rampzalige gevolgen voor de mensheid en al het andere leven op aarde. Toch maakte de Schepper duidelijk hoe dieren behandeld moesten worden. Hoewel de mens na verloop van tijd toestemming kreeg om dieren te gebruiken voor voedsel en andere praktische doeleinden, heeft God het nooit goedgevonden dat dieren wreed behandeld werden. In de Bijbel staat: „Een rechtvaardige zorgt goed voor zijn vee, een goddeloze is alleen maar wreed” (Spreuken 12:10, De Nieuwe Bijbelvertaling). ¨ God gaf het oude Israel zelfs wetten voor het welzijn van dieren. De regeling van de wekelijkse ¨ sabbat was ook voor de dieren van de Israelieten gunstig omdat ze op de sabbat konden uitrusten (Exodus 23:12). Het is veel¨ zeggend dat hoewel de Israelieten op deze heilige dag niet mochten werken, ze wel verplicht waren een dier in nood te helpen (Lukas 14:5). Ze mochten vee dat aan het werk was geen voedsel onthouden en dieren niet extreem zwaar beladen (Exodus 23:5; Deuteronomium 25:4). Het was verboden een stier

´ ´ La Voz de Galicia/Fotografo: Vıctor Mejuto

en een ezel samen voor een Er is een verandering ploeg te spannen, wat tot vervan denkwijze nodig wondingen bij beide dieren kon leiden (Deuteronomium 22:10). Het is duidelijk dat de Bijbel leert dat dieren met fatsoen, respect en medegevoel behandeld moeten worden. Hoewel veel mensen vooral gericht zijn op hun eigen belangen en niet nadenken over de gevolgen voor dieren, houdt God wel rekening met ze. De profeet Jona had weinig medegevoel met de in´ woners van Nineve toen die berouw hadden en God hen spaarde. God zei toen: „Zou ik dan geen verdriet hebben om Nineve, die aarde weer zijn zoals God die oorspronkelijk grote stad, waar meer dan honderdtwintigdui- bedoeld had. zend mensen wonen die het verschil tussen Jesaja 11:6-8 beschrijft de grote verandering links en rechts niet eens kennen, en dan nog die dan zal plaatsvinden: „De wolf zal werkeal die dieren?” (Jona 4:11, NBV ) De Schepper lijk een poosje bij het mannetjeslam vertoehad dus zelfs medelijden met de dieren! ven, en bij het bokje zal de luipaard zelf zich neerleggen, en het kalf en de jonge leeuw met Hoe de toekomst eruitziet manen en het weldoorvoede dier alle bij elHet is duidelijk dat het God echt iets uit- kaar; en een kleine jongen nog maar zal leider maakt hoe dieren behandeld worden. Zijn ge- over ze zijn. Ja, de koe en de beer zullen weiliefde Zoon, Jezus, zei zelfs dat een musje den; samen zullen hun jongen neerliggen. En niet op de grond valt zonder dat zijn Vader zelfs de leeuw zal stro eten net als de stier. En ¨ ervan weet (Mattheus 10:29). Maar mensen de zuigeling zal stellig spelen bij het hol van weten niet altijd hoe hun daden het milieu de cobra; en op de lichtopening van een gifti¨ beınvloeden, ook al hebben ze de beste be- ge slang zal een gespeend kind werkelijk zijn doelingen. Willen mensen bij hun maatschap- eigen hand leggen.” Wat een geweldig voorpelijke keuzes rekening gaan houden met die- uitzicht! ren, dan is er een verandering van denkwijze nodig. WAT DENKT U? Gelukkig belooft de Bijbel dat er met het bestuur van Gods koninkrijk een tijd zal ko˘ Maakt het God iets uit hoe dieren men waarin ’de aarde stellig vervuld zal zijn behandeld worden? — Spreuken 12:10; ¨ van de kennis van Jehovah’ (Jesaja 11:9). Met Mattheus 10:29. die kennis zullen gehoorzame mensen in staat ˘ Is volledige harmonie tussen mens en zijn om de aarde goed te beheren. De invloed dier mogelijk? — Jesaja 11:6-9. van de Schepper zal zorgen voor harmonie tussen mens en dier. Dan zal de toestand op

De voorchristelijke oorsprong van

de kerstboom N VEEL delen van de wereld is de kerstboom een bekend symbool tijdens de feestdagen. De religieuze oorsprong van de boom ligt ver terug in de tijd. Dat is duidelijk te zien in de provincie Bo¨ huslan aan de westkust van Zweden en in de aangrenzende provincie Østfold in Noorwegen. In dat gebied zijn op zo’n vijfduizend plaatsen in totaal ruim 75.000 rotstekeningen gevonden. Volgens archeologen zijn veel van die tekeningen tussen 1800 en 500 v.Chr. gemaakt.1

Rotstekeningen wijzen erop dat de altijdgroene boom lang voor Christus al werd vereerd

Die opmerkelijke tekeningen vertellen iets over de godsdienst van de mensen die lang voor de geboorte van Jezus in dit gebied leefden. Onderzoekers zeggen bijvoorbeeld dat naaldbomen, zoals sparren, hier in de oudheid als heilig symbool werden gebruikt. Waarom maakten de mensen in deze noordelijke kustgebieden tekeningen van sparren? Sommige geleerden zeggen dat dit onder andere kwam doordat zulke bomen in die tijd kennelijk vrij zeldzaam waren. Het is begrijpelijk dat een boom die altijd groen of ’le¨ 1 Sommige plaatsen met rotstekeningen in Bohuslan staan op de Werelderfgoedlijst van de Unesco.

Ontwaakt! december 2011

vend’ blijft als andere bomen in de herfst lijken te sterven, een beetje mysterieus zal zijn geweest. In culturen over de hele wereld hebben bomen symbool gestaan voor leven, overleven en onsterfelijkheid. Dat kan¨ nog een verklaring zijn waarom er in Bohuslan en Østfold afbeeldingen in de rotsen werden gekerfd van bomen die er duidelijk uitzien als sparren, eeuwen voordat zulke bomen daar een vertrouwd beeld werden. Het boek Rock Carvings in the Borderlands, dat in samenwerking met de Zweedse rijksdienst voor het cultureel erfgoed is gepubliceerd, zegt: „De afbeeldingen van bomen in rotstekeningen laten zien dat het zuiden van ¨ Scandinavie al in de bronstijd deel uitmaakte van een grotere religieuze en culturele con¨ text die heel Europa en grote delen van Azie besloeg. De religie en kosmologie waren afgestemd op mensen die in hun levensonderhoud voorzagen door middel van landbouw en veeteelt. Ze aanbaden grotendeels dezelfde goden, hoewel de namen van de goden verschilden.” The Rock ¨ Carving Tour, een brochure van het Bohuslans Museum, legt uit: „De makers van de rotstekeningen wilden niet het alledaagse afbeelden. We denken dat hun afbeeldingen misschien een vorm van gebed of smeekbeden tot de goden geweest zijn.” De brochure voegt eraan toe: „Hun godsdienst was voornamelijk gericht op de eeuwige cir-

Rotstekeningen van bomen in (1) Torsbo, (2) Backa en ¨ (3) Lokeberg 1

¨ ¨ ¨ / Courtesy Stiftelsen for dokumentation av Bohuslans hallristningar

kel van leven, vruchtbaarheid, dood en wedergeboorte.” Een Zweedse encyclopedie zegt over een unieke collectie symbolische kunst die werd gemaakt lang voordat ¨ in Noord-Europa de schrijfkunst werd geıntroduceerd: „Uit de opvallende aanwezigheid van seksueel geladen afbeeldingen blijkt hoe belangrijk vruchtbaarheidsrituelen waren voor de volken die in de bronstijd in het Noorden woonden” (Nationalencyklopedin). Kennelijk raakten gebruiken in verband met altijdgroene bomen op veel plaatsen ingeburgerd. De Encyclopædia Britannica zegt over de kerstboom: „Onder de heidense Europeanen was het heel gewoon om bomen te vereren en ze bleven dat doen nadat ze tot het christendom bekeerd waren.” Die verering bleef bestaan in de vorm van verschillende rituelen en gebruiken, waaronder „het gebruik (...) om tijdens de zonnewendefeesten een joelboom bij de voordeur of in huis te zetten”. De weg voor de huidige populariteit van de kerstboom werd gebaand in 1841, toen de Britse koninklijke familie een versierde spar gebruikte bij hun kerstviering. Tegenwoordig is de kerstboom over de hele wereld een bekend fenomeen, en aan de vraag naar kerstbomen — echte of imitatie — lijkt geen eind te komen. Ondertussen zijn de rotstekeningen ¨ in Scandinavie een stille getuige van de onchristelijke oorsprong van de kerstboom.

D E

T S U N A M I

I N

J A P A N

Verhalen van overlevenden Mensen die de aardbeving en de daaropvolgende tsunami hebben overleefd, vertellen wat ze hebben meegemaakt. , JIJI PRESS/AFP/Getty Images

P VRIJDAG 11 maart 2011 rond kwart voor drie in de middag werd Japan getroffen door de op drie na krachtigste aardbeving die ooit gemeten is. Die veroorzaakte een enorme tsunami en zware naschokken waardoor mensen in dat gebied nog wekenlang in angst leefden. Er waren zo’n 20.000 doden en vermisten. Maar duizenden hebben het overleefd. Hier volgen de verhalen van een aantal overlevenden. Tadayuki en zijn vrouw, Harumi, die in Ishinomaki (prefectuur Miyagi) woonden, waren

Ontwaakt! december 2011

thuis toen er gerommel klonk en hun huis hevig begon te schudden. „We renden naar buiten en zagen tot onze schrik dat er scheuren in de grond waren ontstaan”, vertelt Tadayuki. „We keken toe hoe ons huis heen en weer zwaaide en er stofwolken van de muren opstegen.” Het epicentrum van de aardbeving lag in de Grote Oceaan, zo’n 130 kilometer voor de kust van Miyagi. De tsunami richtte langs de Japanse kust Harumi en Tadayuki

anderen vonden onderdak bij familie of vrienden. Er waren tienduizenden doden en gewonden. Duizenden lichamen zijn nooit teruggevonden. Verlies en verdriet

verwoestingen aan over een strook van 670 kilometer. Op sommige plekken waren de golven vijftien meter hoog. Ze vernielden golfbrekers en rivieroevers en kwamen tot wel veertig kilometer landinwaarts. Bedrijven die elektriciteit, gas en drinkwater leverden, werden volledig verwoest. Zo’n 160.000 huizen, winkels en fabrieken raakten beschadigd of werden weggespoeld. Op een bepaald moment waren er wel 440.000 slachtoffers ondergebracht in zo’n 2500 tijdelijke onderkomens, zoals scholen en buurthuizen. Veel

Er vielen veel meer slachtoffers door de tsunami dan door de aardbeving. Yoichi, die in Rikuzentakata (prefectuur Iwate) woonde, vermoedde meteen dat de aardbeving gevolgd zou worden door een tsunami, en daarom nam hij zijn ouders mee naar een schuilplaats in de buurt. Toen ging hij kijken hoe het met zijn buren ging. Daarna wilden Yoichi en zijn vrouw, Tatsuko, teruggaan naar zijn ouders, maar ze kregen te horen dat de tsunami al heel dichtbij was. Ze renden naar een andere schuilplaats, maar konden daar niet in omdat de ingang door puin geblokkeerd was. Toen zagen ze een donker gevaarte op zich afkomen: de houtzagerij die ernaast stond. „Rennen!”, gilde Tatsuko. Uiteindelijk bereikten ze het schoolplein, dat wat hoger lag. Vandaaruit zagen ze hoe de tsunami de hele buurt overspoelde. „Daar gaat mijn huis”, hoorden ze iemand zeggen. Bijna driekwart van Rikuzentakata werd verwoest en Yoichi’s ouders werden door het water meegesleurd. Het lichaam van zijn vader is nooit teruggevonden, dat van zijn moeder uiteindelijk wel. Toru werkte in een fabriek in de kustplaats Ishinomaki. Toen het schokken minder werd, rende hij naar zijn auto om weg te komen. Hij schreeuwde anderen toe dat ze moesten vluchten omdat hij verwachtte dat er een tsunami zou volgen. „Eerst reed ik richting mijn huis, dat hoger lag, maar al snel kwam ik vast te zitten in het verkeer”, vertelt Toru. „Ik hoorde op de radio dat een stad in de buurt al door de tsunami getroffen was. Ik deed het raampje van de auto open zodat ik kon Yoichi en Tatsuko

Soma (Fukushima) Rikuzentakata (Iwate)

Kamaishi

Rikuzentakata

Ishinomaki Minamisanriku Soma

Ishinomaki (Miyagi)

kerncentrale van Fukushima

TOKIO

Ebina bijkantoor van Jehovahâ&#x20AC;&#x2122;s Getuigen

Kamaishi (Iwate) Minamisanriku (Miyagi)

ontsnappen als de tsunami me bereikte. Al snel kwam er een twee meter hoge muur van zwart water op me af. De auto’s voor me werden tegen de mijne gesmeten en we werden allemaal een heel eind landinwaarts gesleurd. Het lukte me maar net om via het raam naar buiten te klimmen. Toen werd ik meegesleurd door het met olie bedekte, stinkende water. Ik kwam terecht in een autowerkplaats, waar ik de trap wist te bereiken en naar de eerste verdieping klom. Met veel moeite kon ik drie mensen uit het water trekken. Enkelen van ons overleefden het stijgende water en de Toru koude winternacht. Maar het lukte ons niet anderen te redden die om hulp riepen.” Niet lang voor de aardbeving was Midori in Kamaishi (Iwate) nog gezellig bij haar grootouders op bezoek geweest. Ze kwam haar middelbareschooldiploma laten zien aan haar grootvader, die al een tijdje invalide was. Hij had het diploma hardop voorgelezen en haar met het goede resultaat gefeliciteerd. Vijf dagen later sloeg de aardbeving toe. Midori en haar moeder, Yuko, drongen er bij de grootouders op aan te vluchten omdat ze verwachtten dat er een tsunami zou volgen. Maar de grootvader zei: „Nee, ik blijf hier. Er is nog nooit een tsunami zo ver landinwaarts gekoYuko en men.” Ze probeerden hem het Midori huis uit te dragen, maar dat lukte niet, dus gingen ze hulp zoeken. Maar tegen die tijd had de tsunami de kust al bereikt. Mannen die op een nabijgelegen heuveltop stonden, schreeuwden: „Snel! Rennen!” Het ene huis na het andere werd door het water meegesleurd. Midori’s wanhopige kreten „Opa! Oma!” weerkaatsten luid tegen de heuvels. Het lichaam van haar grootvader werd later teruggevonden, maar dat van haar grootmoeder niet.

De auto waarin Toru reed

Er komt hulp

De Japanse regering stuurde direct brandweermannen, politieagenten en militairen uit het hele land naar het getroffen gebied. Al snel waren er meer dan 130.000 mensen bezig met reddingsacties en hulpverlening. Later kwam er ook hulp van andere landen en internationale organisaties. Binnen korte tijd arriveerden er tientallen reddings- en medische teams. Ze zochten naar overlevenden, boden medische hulp en ruimden puin. Er waren meerdere organisaties die hun leden hielpen, onder wie Jehovah’s Getuigen. Direct na de aardbeving en de tsunami op vrijdagmiddag gingen de Getuigen op zoek naar degenen die hun bijeenkomsten bezochten. Maar op veel plaatsen waren de wegen onbegaanbaar en waren de elektriciteit en de telefoondiensten uitgevallen. Het getroffen gebied was zo groot dat het bijna onmogelijk was om mensen te traceren. Takayuki, een ouderling in de gemeente van Jehovah’s Getuigen in Soma (prefectuur Fu- Takayuki kushima), kon die verschrikkelijke vrijdagmiddag maar met een paar gezinnen contact krijgen. „Ik besloot de volgende dag verder te zoeken. Toen het ochtend werd, ging ik eerst met de auto en later lopend Ontwaakt! december 2011

een dood lichaam, waarschijnlijk van iemand die de koude nacht niet had overleefd. In een andere auto, die ondersteboven tussen de huizen hing, zagen we nog een dode.” Shunji was opgelucht wanneer hij in opvangcentra geloofsgenoten aantrof. „Dan besefte ik hoe ontzettend dierbaar ze me zijn.” „Jullie zijn er wel heel snel!”

Twee jonge Getuigen, Yui en Mizuki, woonden vlak bij elkaar in Minamisanriku (Miyagi). Direct na de aardbeving renden ze naar buiten en zagen ze elkaar. Samen vluchtten ze naar hoger gelegen terrein. Nog geen tien mi-

ER VOLGT EEN NUCLEAIRE RAMP De schade die de tsunami aanrichtte bij de reactoren van de Fukushima Daiichi kerncentrale haalde overal ter wereld de voorpagina. Radioactieve straling verspreidde zich over Japan en andere landen. Duizenden liepen gevaar ¨ en werden geevacueerd. Megumi vertelt: „Ons huis lag vlak bij de kerncentrale. De dag na de aardbeving kregen we te horen dat de centrale beschadigd was en dat we de omgeving moesten verlaten.” Haar zus Natsumi weet nog: „Er vlogen helikopters rond, de sirene ging af en er werd omgeroepen dat we moesten evacueren.” In de daaropvolgende weken hebben de zusjes op negen verschillende locaties gebivakkeerd. Uiteindelijk mochten ze twee uur terug naar huis om wat spulletjes op te halen. Chikako, die in de zestig is, was in Namie (Fukushima). 18

Ontwaakt! december 2011

„Toen de aardbeving kwam, ging ik naar een schuilplaats in de buurt. Daar bracht ik samen met mijn zoon en dochter een slapeloze nacht door vanwege de zware naschokken. Om zeven uur in de ochtend kregen we te horen dat we onmiddellijk naar een opvangcentrum in een andere stad moesten.

Omdat het verkeer overal vast stond, kwamen we pas om drie uur ’s middags op onze bestemming aan. Daar hoorden we dat er een explosie was geweest in de kerncentrale. Ik had gedacht dat we snel terug naar huis zouden kunnen, dus we hadden niks meegenomen.” Chikako en haar kinderen gingen van de ene plaats naar de andere totdat ze uiteindelijk ver van hun oorspronkelijke woning een flat vonden.

Photo by DigitalGlobe via Getty Images )

op zoek naar gemeenteleden. Ik ben tot de avond doorgegaan en ben op twintig locaties geweest, waaronder opvangcentra. Als ik geloofsgenoten vond, las ik Bijbelteksten voor Shunji en bad ik met ze.” Shunji uit Ishinomaki vertelt: „We vormden teams om naar geloofsgenoten te zoeken. Toen we in het rampgebied kwamen, waren we diep geschokt. Er hingen auto’s in elektriciteitsmasten, huizen waren op elkaar gestapeld en de bergen puin waren nog hoger dan de huizen. Op het dak van een auto zagen we

nuten later zagen ze hoe de hele stad, inclusief hun huizen, door de ene golf na de andere werd weggevaagd. Toen ze in een opvangcentrum geloofsgenoten tegenMizuki en Yui kwamen, baden ze samen. De volgende ochtend brachten leden van hun eigen gemeente en van buurgemeenten eten en hulpgoederen. Ze hadden daarvoor een berg moeten oversteken. Yui en Mizuki zeiden: „We wisten dat jullie zouden komen, maar jullie zijn er Hideharu wel heel snel!” Hideharu, een ouderling van de gemeente Tome, bezocht het opvangcentrum. Hij vertelt: „De hele nacht probeerde ik geloofsgenoten op te sporen die langs de kust woonden. Om vier uur ’s ochtends kreeg ik eindelijk informatie over een school waar enkelen van hen naartoe waren gevlucht. Om zeven uur ’s ochtends waren we met z’n tienen bezig rijstballetjes klaar te maken, en drie van ons gingen met de auto op weg met het eten. De meeste wegen waren onbegaanbaar. Met veel moeite lukte het ons de school te bereiken. Zelfs degenen die hun huis verloren hadden, stonden anderen bij.”

zijn woning is kwijtgeraakt. „Het was de beste plek waar we konden zijn.” Hideko merkt op: „Tijdens de vergadering werden we geregeld opgeschrikt door zware naschokken, maar terwijl we bij elkaar waren, vergat ik mijn angsten en zorgen.” Sinds die tijd zijn alle bijeenkomsten van de gemeente doorgegaan. Twee dagen later, op zondag, werd er een lezing gehouden met het passende thema „Een wereldomvattende broederschap voor rampspoed behoed”. Georganiseerde hulp

Verschillende overheidsinstanties kwamen snel met noodhulp, en dat gold ook voor het bijkantoor van Jehovah’s Getuigen in Ebina, vlak bij Tokio. Op zaterdag, de dag na de aardbeving, had het bijkantoor het enorme gebied dat getroffen was al in drie regio’s verdeeld. Op maandag, drie dagen na de ramp, bezochten vertegenwoordigers van het bijkantoor deze gebieden. De hulpverlening ging nog weken en maanden door. Er werden tonnen hulpgoederen gedistribueerd die door Getuigen waren geschonken. Op een bepaald moment waren er drie hulpposten en 21 opslagplaatsen en distributiecentra vanwaaruit hulpgoederen werden verdeeld. De eerste twee maanden deelden honderden vrijwilligers meer dan 250 ton voedsel, kleding en andere benodigdheden uit. Geestelijke steun Veel Getuigen deelden wat ze kregen met hun Jehovah’s Getuigen komen geregeld samen buren. om de Bijbel te bestuderen en sommige gemeenten doen dat op vrijdagavond. Dat gold ook voor de gemeente in Rikuzentakata. Maar de Koninkrijkszaal (de plaats waar de GetuiHulpverleners in actie gen samenkomen) was juist op die dag door de tsunami weggespoeld. „Laten we toch maar een vergadering houden”, zei een Getuige. Er werd een huis uitgekozen dat niet al te erg beschadigd was en de gemeenteleden werden ingelicht. Ze hadden geen stroom, maar dankzij een elektrische generator hadden ze toch licht. Er waren zestien aanwezigen. „We huilden van vreugde”, vertelt Yasuyuki, die door de tsunami

LESSEN VOOR IEDEREEN De eerder genoemde Yoichi, die bijna al zijn bezittingen kwijt¨ raakte, zei: „Ik kan uit ervaring zeggen dat materiele dingen geen zekerheid bieden.” Soortgelijke uitspraken zijn door de jaren heen vaker gedaan door aanbidders van God, vooral door degenen die de les hebben geleerd die Jezus gaf. Hij legde uit dat Gods goedkeuring ¨ ¨ en zegen veel belangrijker zijn dan materiele bezittingen (Mattheus 6:19, 20, 33, 34). Een andere les is dat het belangrijk is om te reageren op waarschuwingen. Dat kan het verschil betekenen tussen overleven en omkomen. De meesten die zonder uitstel naar hoger gelegen terrein vluchtten, hebben de tsunami overleefd.

De Koninkrijkszaal in Rikuzentakata na de tsunami

ANTWOORDEN VAN BLZ. 30 EN 31

De voltooide Koninkrijkszaal

1. De engel heeft op het ene plaatje vier vleugels en op het andere zes 2. De engel houdt op het ene plaatje een zwaard vast en op het andere een tang 3. Op het ene plaatje raakt de gloeiende kool Jesaja’s handen aan en op het andere zijn lippen 4. B 5. 31.500 6. B

De herbouw drie maanden later

Leden van de gemeente Rikuzentakata en de buurgemeente Ofunato gebruiken hun herbouwde Koninkrijkszaal om mensen in geestelijk opzicht bij te staan terwijl die hun leven weer opbouwen en herstellen van de trauma’s die zijn ontstaan door de ramp. Van de ruim 14.000 Getuigen in het rampgebied zijn er twaalf omgekomen en twee worden nog vermist. Veel Getuigen van Jehovah die deze afschuwelijke ramp hebben meegemaakt, stemden in met een gezin dat zei: „Toen we vluchtten, ´ ´ hadden we allemaal maar een tas. Maar onze geloofsgenoten voorzagen in al onze behoeften.” Het is geweldig dat aanbidders van de ware God, Jehovah, nu kunnen genieten van de wereldwijde broederschap waarover Jezus en zijn apostelen het hadden. De band tussen hen kan niet verbroken worden door een tsunami of een andere natuurramp (Johannes ¨ 13:34, 35; Hebreeen 10:24, 25; 1 Petrus 5:9).

ATL AN T ISCHE O CEAAN Nicaragua

Een leergierige man die geschiedenis maakte Z U ID -AM E RIKA

˘ Hoe zou u graag herinnerd willen worden? Waar zullen mensen aan denken als ze uw naam horen? Velen vinden dat belangrijk en doen daarom moeite om uit te blinken in de wetenschap, politiek, sport of kunst. Maar stel nu dat u vooral in de herinnering zou voortleven vanwege de vragen die u gesteld had? Vijfhonderd jaar geleden stelde een man in Midden-Amerika een hele reeks intrigerende vragen. Hij heette Nicarao en was stamhoofd. Kennelijk is het woord Nicaragua afgeleid van zijn naam. Die naam werd uiteindelijk gebruikt voor zijn stam, het land waar hij woonde en een groot meer. De stam van Nicarao woonde op de strook land tussen de Grote Oceaan en het grote Meer van Nicaragua. Kort nadat Columbus de Nieuwe Wereld had ontdekt, begonnen de Spanjaarden ´ dit gebied te verkennen. Kapitein Gil Gonzalez ´ Davila leidde zijn troepen naar het gedeelte ten noorden van wat nu Costa Rica is, en in 1523 kwamen ze Nicarao’s land binnen. Ze waren waarschijnlijk gespannen toen ze door het onbekende gebied trokken. Hun ontmoeting met Nicarao moet dan ook een hele opluchting zijn geweest. De bevolking verwelkomde de Spanjaarden met de voor Nicaragua kenmerkende gastvrijheid en gaf hun geschenken, waaronder een grote hoeveelheid goud. Nicarao wilde graag antwoord op een aantal vragen waar hij al lang mee zat. Andere vragen kwamen bij hem op naar aanleiding van het bezoek van de Spanjaarden. Kroniekschrijvers ´ berichtten dat hij kapitein Gonzalez het volgende vroeg:

Hebt u gehoord van een grote vloed die alle mensen en dieren vernietigd heeft? Zal God opnieuw een vloed over de aarde brengen? Wat gebeurt er na de dood? Hoe kunnen de zon, de maan en de sterren bewegen? Hoe kunnen ze in de lucht blijven zweven? Hoe ver zijn ze bij ons vandaan? Wanneer zullen de zon, de maan en de sterren ophouden te schijnen? Waar komt de wind vandaan? Wat is de oorzaak van hitte en kou, licht en donker? Waarom zijn de dagen niet het hele jaar even lang? Het is duidelijk dat Nicarao graag meer wilde weten over de wereld om hem heen. Zijn vragen zeggen ook veel over zijn religieuze overtuiging. Er blijkt uit dat hij net zulke interesses en zorgen had als veel mensen in deze tijd. En de grote vloed waarover Nicarao en zijn volk het hadden, doet denken aan de Vloed waarover de Bijbel spreekt (Genesis 7:17-19). Hoewel spiritisme en rituele mensenoffers heel gebruikelijk waren in de cultuur van Nicarao, maakte hij zich zorgen over het gedrag en de manier van leven van zijn volk. Zijn vragen laten iets zien over de manier waarop het geweten werkt. De apostel Paulus schreef in dit verband dat „hun geweten met hen getuigenis aflegt en hun eigen gedachten onderling hen beschuldigen of zelfs verontschuldigen” (Romeinen 2:14, 15). Tegenwoordig staat er een standbeeld van Nicarao vlak bij de plek waar hij de Spanjaarden waarschijnlijk voor het eerst ontmoet heeft. Zijn leergierigheid, die hem ertoe aanzette diep na te denken over het leven en de wereld om hem heen, is een voorbeeld voor ons (Romeinen 1:20).

Ontwaakt! december 2011

Hoe de

King James Version populair werd

Art Resource, NY )

1611

R ZIJN dit jaar in Engeland heel wat herdenE kingsactiviteiten geweest rond het vierhonderdjarig bestaan van de King James Version, een Bijbelvertaling die ook wel bekendstaat als de Authorized Version. Er zijn speciale tv- en radiodocumentaires over gemaakt, en er zijn congressen, lezingen en seminars aan gewijd. Prins Charles nam het voortouw in het herdenken van dit nationale erfgoed, dat de naam van koning Jacobus (James) I van Engeland draagt. Maar hoe is de King James Version, die in mei 1611 gepubliceerd werd, in de Engelssprekende wereld zo geliefd geworden? Het vertaalwerk komt in een stroomversnelling Halverwege de zestiende eeuw waren er in Europa steeds meer mensen die zich in de leringen van de Bijbel wilden verdiepen. Zo’n twee eeuwen eerder, rond het jaar 1380, had John Wyclif de interesse van de Engelssprekende bevolking gewekt met een Bijbelvertaling uit het Latijn. In de twee daaropvolgende eeuwen lieten zijn volgelingen, de lollarden, in het hele land handgeschreven Bijbelgedeelten circuleren. Een volgende mijlpaal was het Nieuwe Testament van de Bijbelgeleerde William Tyndale, dat hij in 1525 vanuit het oorspronkelijke Grieks naar het Engels had vertaald. In 1535 publiceer22

Ontwaakt! december 2011

de Miles Coverdale zijn Engelse vertaling van de volledige Bijbel. Een jaar daarvoor had Hendrik VIII de banden met Rome verbroken en een strategische zet gedaan. Hij had toestemming gegeven voor een Bijbelvertaling in het Engels, de Great Bible, om zijn positie als hoofd van de anglicaanse kerk te versterken. Deze Bijbelvertaling werd in 1539 gedrukt, in groot formaat en met een zwaar, gotisch lettertype. Later vestigden puriteinen en andere protes-` tantse ballingen uit heel Europa zich in Gene` ve (Zwitserland). In 1560 werd de Genevebijbel gepubliceerd, de eerste Engelse Bijbel in een makkelijk leesbaar lettertype en met een hoofdstuk- en versindeling. Deze Bijbel werd ook in ¨ Engeland geıntroduceerd en werd daar al snel ` populair. Uiteindelijk, in 1576, werd de Genevebijbel ook in Engeland gedrukt. De tekst werd verduidelijkt met kaarten en kanttekeningen. Maar sommige lezers ergerden zich aan de kanttekeningen omdat die het pauselijk gezag ondermijnden. Een grote uitdaging Omdat de Great Bible` niet algemeen geaccepteerd werd en de Genevebijbel omstreden kanttekeningen en voetnoten bevatte, werd besloten een herziene Bijbelvertaling uit te geven. De Great Bible werd als basis gekozen. De taak werd

DE AMERICAN STANDARD VERSION In 1901 werd de American Standard Version gepubliceerd, die gebaseerd was op de tekst van de King James Version. In het voorwoord stond: „Wij zijn ons bewust van de terecht geprezen schoonheid en uitdrukkingskracht van de stijl van de Authorized [King James] Version.” Toch werd in de American Standard Version een opvallende verandering aangebracht.

Het voorwoord geeft als uitleg: „Na een zorgvuldige beschouwing kwamen de Amerikaanse herzieners tot de unanieme overtuiging dat een joods bijgeloof — op grond waarvan men de godsnaam als te heilig beschouwde om uitgesproken te worden — niet langer in de Engelse of in een andere vertaling van het Oude Testament diende te domineren, zoals gelukkig niet het geval is in de vele vertalingen van hedendaagse zendelingen.”

toevertrouwd aan de bisschoppen van de anglicaanse kerk, en in 1568 werd de Bishops’ Bible uitgegeven. Het was een grote bijbel met veel gravures. Maar de calvinisten, die niets van religieuze titels moesten hebben, namen aanstoot aan het woord bishops. Deze vertaling werd in Engeland dus niet algemeen geaccepteerd. Nadat koning Jacobus I in 16031 koning van Engeland was geworden, verleende hij toestemming om een nieuwe Bijbelvertaling te maken. Hij bepaalde dat de vertalers omstreden kanttekeningen en voetnoten weg moesten laten, zodat de vertaling voor iedereen acceptabel zou zijn. Koning Jacobus steunde het project. Uiteindelijk werkten verspreid over het land 47 geleerden in zes groepen aan delen van de tekst. Ze gingen uit van het werk van Tyndale en Coverdale, dus in feite maakten ze een herziening van de Bishops’ Bible. Maar ze raadpleegden ook ` de Genevebijbel en de rooms-katholieke Reimsvertaling van het Nieuwe Testament uit 1582. Jacobus was niet alleen hoofd van de anglicaanse kerk maar ook een gerespecteerd Bijbel1 Jacobus werd in 1566 geboren, en in 1567 werd hij koning van Schotland. In 1603 werd hij ook tot koning van Engeland gekroond.¨ Een jaar later nam hij de titel „Koning van GrootBrittannie” aan.

Het is niet zo dat Gods naam, Jehovah, helemaal niet in de King James Version voorkomt. De naam komt op vier plaatsen voor: in Exodus 6:3, Psalm 83:18, Jesaja 12:2 en Jesaja 26:4. Maar in de American Standard Version van 1901 werd Gods naam ongeveer zevenduizend keer gebruikt, op alle plaatsen waar die in de oorspronkelijke tekst stond.

1901

geleerde, en als eerbetoon werd de vertaling opgedragen aan „de allerhoogste en machtigste vorst, Jacobus”. Door zijn initiatieven werd hij gezien als iemand die eenheid binnen het rijk tot stand wist te brengen. Een literair meesterwerk De geestelijken waren blij om uit handen van hun koning een bijbel te krijgen die, zoals de titelpagina zei, was „aangewezen om in de kerken gelezen te worden”. Maar het was de vraag hoe deze nieuwe Bijbelvertaling door het volk ontvangen zou worden. In het oorspronkelijke uitgebreide voorwoord gaven de vertalers aan dat ze zich afvroegen of deze nieuwe vertaling wel zou worden geaccepteerd. Maar de King James Version werd goed ontvangen. Toch zou het nog zo’n dertig jaar du` ren voordat de populariteit van de Genevebijbel erdoor werd overtroffen. Het boek The Bible and the Anglo-Saxon People zegt: „Tegen die tijd was het de Authorized Version [geautoriseerde vertaling] geworden, hoewel die autorisatie uitsluitend gebaseerd was op haar eigen uitmuntendheid.” Een naslagwerk trekt de conclusie: „De tekst ervan kreeg een heiligheid die in feite alleen toegeschreven kon worden aan de rechtstreekse stem van God; voor veel Engelssprekende christenen leek het Ontwaakt! december 2011

EEN SPECIALE EDITIE In 1907 werd in de Verenigde Staten een Bijbelonderzoekersuitgave van de King James Version gedrukt voor de Watch Tower Bible and Tract Society. Die bevatte een uitgebreide appendix ¨ die het „Bereeerhandboek voor Bijbelonderricht” werd genoemd. Later drukten Jehovah’s Getuigen de King James Version op hun eigen persen. Tegen 1992 hadden de Getuigen 1.858.368 exemplaren gedrukt.

EEN WAARDEVOLLE, NAUWKEURIGE VERTALING De afgelopen vijftig jaar zijn er veel Bijbelvertalingen gepubliceerd, waarvan sommige in meerdere talen. Een vertaling die velen heel waardevol vinden is de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift. Tot dusver zijn er van de hele Nieuwe-Wereldvertaling of een deel ervan meer dan 170 miljoen exemplaren gedrukt in honderd talen. De studie-uitgave bevat kaarten, een index en een appendix, die een hulp zijn om de actuele boodschap van de Bijbel nog beter te begrijpen.

1907 bijna heiligschennis om iets te veranderen aan de woorden van de King James Version” (The Cambridge History of the Bible). Tot de verste uithoeken De eerste Engelse kolonisten die in Noord` Amerika aankwamen, hadden de Genevebijbel bij zich. Maar later werd de King James Version ook in Amerika steeds meer geaccepteerd. Naarmate het Britse Rijk zich verder uitbreidde, raakte deze vertaling dankzij het werk van protestantse zendelingen steeds meer ingeburgerd. En omdat velen die de Bijbel in hun eigen taal vertaalden het Bijbelse Hebreeuws en Grieks niet kenden, werd de Engelse King James Version de basis van hun vertaling. Volgens de British Library is „de King James Version of Authorised Version de meest verspreide tekst die in de Engelse taal gepubliceerd is”. Volgens sommige schattingen zijn er wereldwijd meer dan een miljard exemplaren van de King James Version gedrukt. Tijd voor een verandering Door de eeuwen heen geloofden veel mensen dat de King James Version de enige ’ware’ Bijbel was. In 1870 werd er in Engeland een begin gemaakt met een volledige herziening ervan, die resulteerde in de English Revised Ver24

Ontwaakt! december 2011

1961 sion. Een minder omvangrijke Amerikaanse herziening daarvan werd later uitgegeven onder de naam American Standard Version1. In het voorwoord van een recentere herziening, de Revised Authorised Version uit 1982, staat dat er moeite is ¨ gedaan om „de poetische stijl die in de Authorised Version [van 1611] zo gewaardeerd werd, te behouden”. De Bijbel blijft het best verkochte boek ter wereld en de King James Version is nog steeds de populairste vertaling. Toch zei Richard G. Moulton, hoogleraar literatuur: „We hebben bijna alles gedaan wat met deze Hebreeuwse en Griekse geschriften mogelijk is. (...) We hebben ze vertaald [en] de vertalingen herzien (...) Maar er is ´ ´ nog een ding dat we met de Bijbel moeten doen: er gewoon in lezen.” De King James Version is absoluut een literair meesterwerk, dat wordt gewaardeerd van¨ wege zijn ongeevenaarde taalkundige schoonheid. Maar hoe zit het met het belang van de boodschap erin? De Bijbel is onder leiding van God geschreven en laat zien wat de blijvende oplossing is voor de problemen van deze moeilijke tijd. Welke vertaling u ook gebruikt, Jehovah’s Getuigen willen u graag helpen om de Bijbel beter te begrijpen. 1 Zie het kader „De American Standard Version”.

JONGE MENSEN VRAGEN

Wat maakt een feest echt leuk? Zet een kruisje bij wat jij het leukst vindt aan een feest. M eten M dansen M spelletjes doen M nieuwe vrienden maken M bijpraten met oude vrienden M iets anders

E MEESTE jongeren vinden het geweldig om naar een feest te gaan, en daar is niks mis mee. Ook de Bijbel spreekt op een positieve manier over feesten.

Weetjes

˘ De zonen van Job gaven feesten (Job 1:4). ˘ Jezus ging naar een grote bruiloft (Johannes 2:1-11). ˘ Christenen in de eerste eeuw gingen gezellig bij elkaar eten (Handelingen 2:46, 47). Het kan heel leuk zijn om met vrienden bij elkaar te komen. Maar jammer genoeg zijn er ook feesten die uit de hand lopen.

WAARGEBEURD „Ik werd uitgenodigd voor een feest bij een jongen thuis. Zijn ouders zouden er niet zijn en iedereen mocht komen. Ik besloot om niet te gaan en achteraf was ik daar blij om. De volgende dag hoorde ik dat er veel alcohol was en dat sommigen dronken waren geworden. Drie jongens raakten zelfs bewusteloos. Er brak ook een gevecht uit en de politie moest komen om een eind te maken aan het feest.” — Janelle.

G N I G I D O UITN

DE LES Laat dingen niet aan het toeval over! Of je nu een feest organiseert of ervoor wordt uitgenodigd, het is belangrijk dat je de antwoorden op de vragen op de volgende bladzijden weet. Dan is de kans groter dat je leuke herinneringen aan het feest overhoudt en nergens spijt van krijgt. Ontwaakt! december 2011

“

Er zijn mensen die een positieve invloed op je hebben en er zijn ook mensen die het niet zo nauw nemen. Het geheim van een leuk feest is er goed over na te denken wie je uitnodigt.

˘ Wat kan er gebeuren? Nicole

”

˘ Wie komen er en hoe groot wordt het feest? „Ik vind dat je alleen mensen moet uitnodigen die je persoonlijk kent. Je kunt er beter geen open uitnodiging van maken of zeggen dat iedereen iemand mag meenemen.” — Renee. „Als je het aantal uitnodigingen niet beperkt, kan een feest behoorlijk uit de hand lopen. Je nodigt twintig mensen uit, en die nodigen tien anderen uit en die weer tien anderen . . . Dat gebeurt echt!” — Colette. „Grote feesten lopen snel uit de hand. Ik denk dat het verstandiger is om het klein te houden.” — Alexis.

„Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan.” — SPREUKEN 13:20

„Als jij een feestje geeft en het loopt uit de hand, dan kijken ze jou erop aan.” — Bridget. „Wanneer je goede voorzorgsmaatregelen neemt, kan een feestje voor iedereen leuk zijn. Je moet gewoon vooruitdenken.” — Seth. „Ik ken iemand die zegt dat hij me niet voor feestjes uitnodigt omdat hij weet dat mijn ouders hem dan vragen gaan stellen zoals: Wie komen er allemaal? en Hoe laat is het afgelopen? Hij zegt dat hij het niet leuk vindt om zo in de gaten gehouden te worden. Dan weet ik genoeg! Als hij vragen lastig vindt, geeft hij vast niet het soort feestjes waar ik heen wil!” — Ellen.

„Dus of u nu eet of drinkt of iets anders doet, doe alles ter ere van God.” ¨ — 1 KORINTHIERS 10:31, De Nieuwe Bijbelvertaling

SUCCESVERHALEN „Toen mijn vriendin een feestje gaf, wist haar moeder waar iedereen was. Zelfs toen ik een jasje uit de auto ging halen, wilde ze weten waar ik heen ging. Was ze overbezorgd? Misschien wel. Maar ik vond het niet erg omdat je beter het zekere voor het onzekere kunt nemen.” — Kim. „Ik ben op feestjes geweest die heel gezellig waren, en ik denk dat dat kwam doordat er mensen van verschillende leeftijden waren uitgenodigd. En er waren ook allerlei leuke spelletjes georganiseerd, zodat niemand weg wilde om in z’n eentje iets anders te gaan doen.” — Andrea.

“

Ik ben op goed georganiseerde feestjes geweest waar bepaalde regels golden om problemen te vermijden. Dat maakte die feestjes heel relaxed en je kon er echt van genieten.

˘ Wie houdt er toezicht? Andrew

”

˘ Wat ga je doen als je je niet op je gemak voelt? „Ik heb altijd een plan B. Als ik ergens heen ga, bel ik mijn ouders om te overleggen hoe laat ik thuis moet zijn. Dan vragen ze of alles goed gaat. Als ik nee zeg, is dat een hint voor ze om me te herinneren aan alle dingen die ik thuis nog moet doen. Dan zeg ik tegen mijn vrienden dat ik weg moet omdat mijn ouders willen dat ik naar huis kom.” — Therese. „Op een feestje kwamen twee jongens die niet uitgenodigd waren, en een van de twee stond erom bekend dat hij drugs gebruikte. Het was een moeilijke beslissing, maar ik belde mijn vader of hij me wilde ophalen.” — Mary.

„Wie verstandig is, ziet het gevaar en hoedt zich ervoor, wie onverstandig is, gaat eraan voorbij en wordt gestraft.” — SPREUKEN 22:3, NBV

„Als er volwassenen zijn om alles in de gaten te houden, is de kans groot dat het feest een succes wordt.” — Mark. „Ik vond het altijd een beetje ˆ genant als mijn ouders erbij waren. Maar nu begrijp ik dat ze dat doen om ervoor te zorgen dat het niet uit de hand loopt. Dat je ouders erbij zijn, betekent niet dat je geen leuk feest kunt hebben.” — Laura.

„Behoudt een goed geweten.” — 1 PETRUS 3:16

VRAAG HET JE OUDERS

Vraag wat voor feesten je ouders leuk vonden toen ze zo oud waren als jij. Wat zouden ze nu anders doen als ze de feesten van toen over zouden doen?

GA JE EEN FEEST ORGANISEREN? Overleg met je ouders en denk goed na over de volgende vragen: 1. Wie nodig je uit? 2. Hoeveel mensen komen er? 3. Waar is het feest? 4. Wat voor toezicht is er? 5. Wat is er te doen?

Meer artikelen uit de „Jonge mensen vragen”-serie vind je op www.watchtower.org/ypo Ontwaakt! december 2011

EEN BLIK OP DE WERELD

Paus geen orgaandonor meer Toen paus Benedictus XVI nog kardinaal was, was hij orgaandonor, aldus de Italiaanse krant La Repubblica. Maar sinds hij tot paus is verkozen, is hij geen donor meer. Waarom niet? „Het lichaam van een paus behoort aan de hele kerk toe”, zegt aartsbisschop Zygmunt Zi¨ mowski, lid van de Vaticaanse hierarchie. „Het is dus logisch dat het lichaam van een paus die gestorven is, intact moet blijven, want het kan zijn dat het in de toekomst vereerd zal worden.” Je geld of je leven? Zijn mensen bereid een jaar van hun leven in te ruilen tegen een miljoen euro? In Duitsland zou meer dan 1 op de 4 mannen en 1 op de 6 vrouwen dat doen, zo blijkt uit een peiling van het bureau Emnid voor Reader’s Digest Deutschland. Hoe jonger de ondervraagden waren, hoe eerder ze geneigd waren om op zo’n voorstel in te gaan: in de leeftijdsgroep van 14 tot 29 jaar zou 29 procent dat doen en in de leeftijdsgroep van 30 tot 39 jaar 25 procent. Maar hoe ouder mensen zijn, hoe meer waarde ze aan het leven hechten. Slechts 13 procent van de ondervraagden tussen de 50 en 59 jaar en 11 procent van de 60-plussers kon zich voorstellen dat ze een jaar van hun leven zouden inruilen.

Uit onderzoek is gebleken dat er op de toetsen van geldautomaten in Engelse stadscentra net zo veel ¨ potentieel schadelijke bacterien zitten als op de bril van een — THE TELEGRAPH, openbaar toilet. ¨

GROOT-BRITTANNIE.

„Soms worden wetenschappers totaal verrast door aardbevingen [zoals de recente aardbevingen ¨ in Nieuw-Zeeland en Haıti] omdat ze plaatsvinden op nog

onbekende breuklijnen. (...) Dat roept de beangstigende vraag op: hoeveel grote aardbevingen op onderschatte of nog niet bekende breuklijnen staan ons nog te wachten?” — THE NEW

YORK TIMES, VS.

„De vier rijkste mensen ter wereld (...) zijn rijker dan de 57 armste landen.”— FOREIGN

POLICY, januari/februari 2011, VS.

Een katholieke kerk ¨ in Brazilie geeft bruiden een boete van omgerekend 200 euro als ze te laat komen voor de huwelijksceremonie. Bruidsparen moeten van tevoren een cheque uitschrijven en die krijgen ze alleen terug als ze op tijd¨ komen. — G1, BRAZILIE.

Ontwaakt! december 2011

Bij een onderzoek onder eigenaars van bedrijven in Polen berichtte 90 procent dat ze de afgelopen twee jaar door hun werknemers waren bestolen

of opgelicht. — GAZETA PRACA, POLEN.

OVERZICHT ONDERWERPEN 2011

!"#2 Bevordert religie de vrede?

!"#2

Occultisme Wat zit erachter ?

VIJF ADVIEZEN VOOR

EEN GEZOND LEVEN

ACTUELE ONDERWERPEN Klimaatconferenties, 11/11 Terrorisme, 6/11 DIVERSEN Bevalling, 1/11 Invloed weer op loop geschiedenis, 6/11 Muziek, 8/11 Occultisme, 2/11 Realistische doelen, 2/11 Tijd van grootvader (klokken), 1/11 Verkeersongevallen, 7/11 Wereld zonder lijden, 7/11 Zijn uw lippen „kostbare vaten”? 5/11 ECONOMIE EN WERKGELEGENHEID Goed met geld omgaan, 9/11 GEZONDHEID EN GENEESKUNDE Als een kind kanker krijgt, 5/11 Borstkanker, 8/11 Dengue, 11/11 Kind met downsyndroom, 6/11 Migraine, 1/11 Ouderen en veiligheid, 2/11 Slaap, 1/11 Vijf adviezen voor een gezond leven, 3/11 Wijze raad voor het hart, 8/11 Zorg in de laatste levensfase, 7/11 INTERMENSELIJKE RELATIES Kind met downsyndroom opvoeden, 6/11 Kinderen opvoeden tot verstandige volwassenen, 10/11 Verlies van een dierbare, 4/11 JEHOVAH’S GETUIGEN Boek Lessen van de Grote Onderwijzer, 12/11 „Gods koninkrijk komt!”-congressen, 5/11 ´ ´ ’Ik bleef gewoon lezen!’ (Jonge mensen vragen, Deel 2), 4/11 „Schrijf naar Anton!” (Rusland), 9/11

!"#2

Hoe verwerk je het verlies van een dierbare?

JONGE MENSEN VRAGEN Ben ik een mislukkeling? 5/11 Erbij horen, 4/11 Goed amusement kiezen, 11/11 Goede eerste indruk maken, 6/11 Roken, 3/11 Sociale netwerksites, 7/11, 8/11 Verslaafd aan elektronica? 1/11 Waarom mag ik nooit ergens heen? 2/11 Wat maakt een feest echt leuk? 12/11 Wie ben ik? 10/11 Wie zijn echt mijn vrienden? 9/11 LANDEN EN VOLKEN Domesday Book (Engeland), 9/11 Een leergierige man (Nicarao van Nicaragua), 12/11 ¨ Goudzoekers vonden een thuis (Australie), 2/11 Herder in Wales, 7/11 ¨ Honingmieren (Australie), 5/11 Hout beschilderen (Rusland), 9/11 John Foxe, strijd tegen religieuze intolerantie (Engeland), 11/11 Mexico’s nationale drank (tequila), 11/11 Miniatuurpaleisjes van Istanbul (Turkije), 1/11 Murchisonwatervallen (Oeganda), 9/11 ¨ Muziekinstrumenten in het oude Israel, 3/11 Slavenhandel (Benin), 5/11 ¨ ¨ Svanetie — Land van de wachttorens (Georgie), 6/11 Tataren, 9/11 Tingatingakunst (Tanzania), 11/11 Tsunami (Japan), 12/11 Wereldreis van Ibn Battoeta, 8/11

LEVENSVERHALEN Antwoord op vragen over onrecht (U. Menne), 11/11 Gebroken met gewelddadig verleden (J. Nebrera), 4/11 Gelukkig leven als herder (A. Bekmanov), 3/11 Iets kostbaarders dan huidige leven (M. Ibatullin), 6/11

!"#2

DE WONDEREN VAN HET

MENSELIJK LICHAAM

!"#2

TERRORISME Wat is de oorzaak? Komt er ooit een eind aan?

Nazi’s konden me niet veranderen (H. Liska), 8/11 Zinvol leven als zendeling (H. Neuhardt), 2/11

PLANTEN EN DIEREN Hoe vogels vissen vangen, 9/11 Honingmieren, 5/11 Kurk, 7/11 Schoonheid en gratie (Arabische volbloed), 4/11 RELIGIE Bevordert het de vrede? 1/11 Boek dat niet vernietigd kon worden (Bijbel), 12/11 Boek der martelaren van Jean Crespin, 3/11 Boek waarop u kunt vertrouwen (Bijbel), 1/11, 2/11, 3/11, 4/11, 5/11 Hoe is het leven ontstaan? 11/11 Kerstboom, 12/11 King James Version, 12/11 Waar zijn de doden? 9/11 VOOR GEZINSBESPREKING 1/11, 2/11, 3/11, 4/11, 5/11, 6/11, 7/11, 8/11, 9/11, 10/11, 11/11, 12/11 WETENSCHAP Toeval of ontwerp? 1/11, 2/11, 3/11, 4/11, 5/11, 6/11, 8/11, 9/11, 11/11 Wonderen menselijk lichaam, 5/11 ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL Doel van ouders, 10/11 ´ Een dag in de week heilig? 9/11 Gaan geloof en verstand samen? 1/11 Geeft God om dieren? 12/11 Gelukkig huwelijk, 11/11 Is God alomtegenwoordig? 4/11 Jezus’ volgelingen gehaat, 5/11 Keurt God slavernij goed? 7/11 Manier van spreken, 6/11 Stemt Bijbel overeen met wetenschap? 2/11 Steunt God de oorlogen van nu? 8/11 Zelfkastijding, 3/11

!"#2

Welke invloed heeft

MUZIEK?

Een wereld zonder lijden

Wanneer?

GOED MET GELD OMGAAN

HOE DOE JE DAT?

Kinderen opvoeden

tot verstandige volwassenen THEMANUMMER

HOE IS HET LEVEN ONTSTAAN?

EEN BOEK DAT NIET VERNIETIGD KON WORDEN

VOOR GEZINSBESPREKING

Zoek de verschillen

GESPREKSONDERWERP: Wat was Jesaja’s

Kun je de drie verschillen tussen plaatje A en plaatje B ontdekken? Schrijf je antwoorden hieronder op en maak de plaatjes af door ze in te kleuren. HINT: Lees Jesaja 6:1-8.

OM ALS GEZIN TE DOEN: Laat alle

1 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 2 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 3 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 4. Welk plaatje klopt? Plaatje A of plaatje B?

instelling? Hoe kun je laten zien dat je nederig bent en graag wilt helpen? HINT: Lees Psalm ¨ 110:3; Mattheus 28:19, 20. gezinsleden iets opzoeken over de rol van engelen. Vertel dan bij de gezinsbespreking wat jullie gevonden hebben. Wat zijn bijvoorbeeld een paar taken van de engelen? HINT: Lees Psalm ¨ 34:7; Hebreeen 1:14; Openbaring 14:6, 7. Zijn de engelen georganiseerd? HINT: Lees Psalm 103:19-21. Zijn engelen nederig en bereid om anderen te helpen? HINT: Lees Rechters 13:17, 18; Lukas 22:43; Openbaring 22:8, 9.

˘ De antwoorden staan op blz. 20

Ontwaakt! december 2011

Ga naar www.jw.org als je extra printjes wilt maken van deze rubriek

Verzamel en leer

Laatste Bijbelboek geschreven

Woonde in Jeruzalem Jeruzalem

J E S A J A Een getrouwe profeet die samen met zijn gezin God aanbad. Hij was een goed voorbeeld voor zijn gezin door de manier waarop hij zijn dienst deed. Zijn vrouw werd „de profetes” genoemd (Jesaja 7:3; 8:3, 18). Hij heeft God minstens 46 jaar gediend. Zijn naam betekent „Redding van Jehovah”.

ANT WOORDE N A. Zijn zoon Schear-Jaschub (Jesaja 7:3). B. „Hier ben ik! Zend mij” (Jesaja 6:8). C. „ . . . de kennis van Jehovah” (Jesaja 11:9). Adam geschapen

VRAGE N A. Wie ging er met Jesaja mee om een boodschap over te brengen aan koning Achaz? B. Hoe reageerde Jesaja toen Jehovah vroeg: „Wie zal ik zenden?” C. Jesaja voorzei: „De aarde zal stellig vervuld zijn van . . .”

4026 v.Chr.

BIJBEL K AART

JESA JA

Leefde rond 700 v.Chr.

1 n.Chr.

98 n.Chr.

Uitknippen, dubbelvouwen en bewaren

Mensen en landen 5. Wij heten Abigail en Jeriah en we zijn negen en zeven. We wonen in India. Hoeveel Getuigen van Jehovah zijn er ongeveer in India? Zijn dat er 31.500, 59.600 of 86.000?

´ & La Voz de Galicia/Fotografo: ´ Vıctor Mejuto

6. Waar wonen wij? Zet een rondje om de goede letter. Zet een stip op de plaats waar jij woont. Dan kun je zien hoe ver India bij jou vandaan is.

Zoek het plaatje Kun je deze plaatjes in dit tijdschrift vinden? Vertel iets over elk plaatje.

B A D C

Waarom was de Samaritaan een goede naaste?

„Diepzinnig en toch eenvoudig” ˘ Dat was de beschrijving die een man in Nebraska (VS) gaf van een boek dat hij gelezen had. Hij schreef: „Ik ben een alleenstaande man van 56, en ik heb net het boek Lessen van de Grote Onderwijzer gelezen. Vanaf de eerste bladzijde heb ik me erover verbaasd hoe diepzinnig en toch eenvoudig de woorden zijn die u met zo veel liefde heeft opgeschreven.” Hij voegde eraan toe: „De plaatjes zijn gewoon fantastisch. Als ik kinderen of kleinkinderen zou hebben, zou ik het boek met ze doornemen en net zo veel tijd besteden aan de plaatjes als aan de tekst.” Een vrouw in Georgia (VS) schreef over hetzelfde boek: „Avery, mijn nichtje van zes, nam het mee naar school om het aan haar klasgenootjes te laten zien. Ze las een verhaal aan de klas voor, en de lerares was zo onder de indruk dat ze Avery vroeg of ze elke dag een verhaal uit het boek wilde voorlezen.” De tante schreef: „Het was een mooie gelegenheid om haar klasgenootjes en lerares over haar geloof te vertellen.” ¨ Dit prachtig geıllustreerde boek telt 256 bladzijden en heeft hetzelfde formaat als dit tijdschrift. U kunt een exemplaar aanvragen door de bon in te vullen en naar een van de adressen op bladzijde 5 te sturen.

Q Graag zou ik vrijblijvend dit boek ontvangen. Taal:

Naam

Adres

Q Neem contact met me op in verband met een gratis Bijbelcursus bij mij thuis.

Postcode

LESSEN VAN DE

GROTE ONDERWIJZER

Plaats

www.watchtower.org

g11 12-O