!"#2 FEBRUARI 2012
Sociale media
De voordelen en de nadelen
OOK: WAAR KUNNEN WE OM BIDDEN? BLZ. 12
SOCIALE MEDIA
3 Contact!
DE VOORDELEN EN DE NADELEN
4 Wat is er zo leuk aan?
!"#2
GEMIDDELDE OPLAGE 41.042.000 VERSCHIJNT IN 84 TALEN
6 Vier belangrijke vragen over netwerksites
14 Wijze raad voor het oog 15 De pracht van sterren
10 Een unieke stad van papier
18 Jonge mensen vragen Hoe maak ik iets leuks van Bijbelstudie?
12 De zienswijze van de Bijbel Waar kunnen we om bidden?
21 Toeval of ontwerp? Het bouwkundig instinct van de papierwesp
22 Betelnoten kauwen: Kan het kwaad? 26 Hoe het Arabisch de taal van de geleerden werd 29 Een blik op de wereld 30 Voor gezinsbespreking 32 „Het is echt een meesterwerk”
Contact! ˘ Sta eens stil bij het volgende scenario: Veel mensen vonden Sam ouderwets. Jarenlang moest hij niets hebben van dat nieuwe apparaat waarmee je contact kon houden met familie en vrienden. Iedereen wilde het hebben, ook zijn kinderen. Sam zei plagerig tegen zijn dochter van zestien: „Ik denk nog weleens terug aan de tijd dat mensen gewoon tegen je praatten!” Na een tijdje veranderde hij van mening. Hij dacht aan mensen die hij al jaren niet meer gezien of gesproken had. Hij dacht aan familieleden die het zo druk leken te hebben dat hij bijna geen contact meer met ze had. ’Als ik met al die mensen contact wil houden,’ dacht hij bij zichzelf, ’moet ik misschien toch maar met mijn tijd meegaan.’ Dat was rond 1950, op het platteland in de Verenigde Staten. Uiteindelijk hakte Sam de knoop door: hij nam telefoon. Laten we dit scenario eens verplaatsen naar 2012. Sams kleinzoon Nathan heeft net gebeld met Roberto en Angela, goede vrienden
van hem die naar de andere kant van de wereld zijn verhuisd. ’Ze zijn alweer tien jaar weg!’, zegt hij tegen zichzelf, verbaasd over hoe snel de tijd gaat. Jarenlang vond Nathan het voldoende als hij af en toe eens gebeld werd door familieleden en vrienden die ver weg woonden. Maar nu lijkt het erop dat iedereen contact houdt via sociale netwerksites, ook Nathans kinderen. Mensen vinden Nathan ouderwets omdat hij de boot afhoudt. Hij zegt: „Ik denk nog weleens terug aan de tijd dat mensen je gewoon opbelden om met je te praten en je hun stem kon horen.” Maar nu begint hij van mening te veranderen. Hij denkt bij zichzelf: ’Als ik met al die mensen contact wil houden, moet ik misschien toch maar met mijn tijd meegaan.’ Van nature communiceren mensen graag met elkaar (Genesis 2:18; Spreuken 17:17). Tegenwoordig doen ze dat vaak via sociale media. Misschien maakt u daar al gebruik van of overweegt u dat te gaan doen. Wat zijn de voor- en nadelen? Ontwaakt! februari 2012
3
S
O
C I
A L E
M
E
D I
A
Wat is er zo leuk aan? communicatiemethoden hebt u W ELKE de afgelopen maand gebruikt? Persoonlijk Handgeschreven brief gesprek of kaart Telefoongesprek E-mail Sms Instant messaging Videogesprek Sociaal netwerk Er zijn nog nooit zo veel manieren geweest om contacten te onderhouden. Ze hebben allemaal hun voor- en nadelen, zoals blijkt uit de volgende voorbeelden: PERSOONLIJK GESPREK Voordeel: Je krijgt alle subtiele nuances mee, zoals de gezichtsuitdrukking, de toon van de stem en de gebaren. Nadeel: Beide partijen moeten op hetzelfde moment aanwezig zijn. HANDGESCHREVEN BRIEF OF KAART Voordeel: Persoonlijk. Nadeel: Kost tijd om te schrijven en doet er dagen over om de ontvanger te bereiken.
!"#$
4
E-MAIL Voordeel: Is snel opgesteld en verstuurd. Nadeel: Emotie ontbreekt vaak. Kan mak-
kelijk verkeerd opgevat worden. En dan zijn er sociale media, volgens sommigen de manier om contacten te onderhouden. Er zijn honderden sociale netwerksites en de populairste, Facebook, heeft zo’n 800 miljoen leden! Het tijdschrift Time zegt: „Als Facebook een land was, zouden alleen China en India een grotere bevolking hebben.” Wat zijn sociale netwerksites en waarom zijn ze zo populair? Een netwerksite (ook wel vriendensite of profielsite genoemd) is een website waarop gebruikers informatie kunnen uitwisselen met een groep vrienden. „Het is een geweldige manier om contact te houden en bijvoorbeeld je vakantiefoto’s te delen”, zegt Jean (21). Waarom zou je niet gewoon een brief schrijven? ’Dat kost veel te veel tijd’, zeggen sommigen, en het afdrukken van foto’s is duur. En de telefoon dan? Bellen kost ook
DIT TIJDSCHRIFT IS BEDOELD voor het hele gezin. Het laat zien hoe u het hoofd kunt bieden aan de problemen van deze tijd. Het bevat nieuwsitems, vertelt over mensen in allerlei landen en wijdt aandacht aan godsdienst en wetenschap. Maar het doet meer. Het blijft niet aan de oppervlakte, maar wijst op de diepere betekenis achter de huidige gebeurtenissen; het blijft daarbij altijd politiek neutraal en kent geen rassendiscriminatie. Het belangrijkste is echter dat dit tijdschrift vertrouwen opbouwt in de belofte van de Schepper dat hij een nieuwe wereld van vrede en zekerheid tot stand zal brengen die het huidige goddeloze, wetteloze samenstel van dingen binnenkort zal vervangen.
Deze publicatie is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzij anders vermeld, is de gebruikte Bijbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwijzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tijdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tijdrekening”. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M.H. Larson, President; G.F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelijke Gemeente van Jehovah’s Getuigen (Verantwoordelijke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraai¨ nem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2012 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Britain. February 2012
Vol. 93, No. 2
Monthly
DUTCH
´ ´ veel tijd, vooral omdat je maar een persoon tegelijk kunt bellen en sommigen niet thuis zijn of geen tijd hebben als je belt. Hoe zit het met e-mail? Danielle (20) klaagt: „Niemand reageert nog op mailtjes, en als ze het al doen kunnen er weken tussen zitten. Op een sociaal netwerk kan ik gewoon een bericht plaatsen over wat ik aan het doen ben, en mijn vrienden kunnen erop zetten hoe hun dag was. We krijgen allemaal meteen een update als we inloggen. Dat is zo handig!” Toch is het niet zo dat het op sociale netwerken alleen over koetjes en kalfjes gaat. Als er bijvoorbeeld een ramp gebeurt, zoals de verwoestende aardbeving en tsunami die in 2011 Japan troffen, kijken velen op een netwerksite om erachter te komen hoe het met familie en vrienden gaat. Neem het verhaal van Benjamin, die in de VS woont. „Na de tsunami in Japan lag het telefoonverkeer plat. Ik hoorde van een kennis dat hij een gezamenlijke vriendin van ons in Tokio had gemaild maar nog geen reactie had gehad. Toen ging ik via mijn mobiele telefoon naar haar profielpagina. Daar zag ik meteen een kort bericht van haar waarin stond dat het goed met haar ging en dat ze later meer informatie zou geven. Vrienden van me die haar ook kenden maar geen profielpagina hadden, moest ik allemaal afzonderlijk mailen. Omdat ik ook nog hun adressen moest achterhalen, kostte dat veel tijd. Van sommige vrienden kreeg ik
TALEN: Afrikaans, Albanees, Amharisch, Arabisch, Armeens, Bemba, Birmaans (Myanmar), Bislama, Bulgaars, Cebuano, Chichewa, Chinees (traditioneel)7 (audio alleen in Mandarijn), Chinees (vereenvoudigd), Chitonga, Deens7, Duits67, Engels67, Estisch, Ewe, Fiji, Fins7, Frans687, Georgisch, Grieks, Gujarati, Hebreeuws, Hiligaynon, Hindi, Hongaars, Ibo, IJslands, Iloko, Indonesisch, Italiaans67, Japans67, Joruba, Kanarees, Kinyarwanda, Kirgizisch, Kirundi, Koreaans67, Kroatisch, Lets, Lingala, Litouws, Lozi, Macedonisch, Malagasi, Malayalam, Maltees, Nederlands67, Noors7, ¨ Oekraıens, Pedi, Pools67, Portugees687, Punjabi, Rarotongaans, Roemeens, Russisch67, Samoaans, Servisch, Sesotho, Shona, Singalees, Sloveens, Slowaaks, Spaans67, Swahili, Tagalog7, Tamil, Thais, Tokpisin, Tongaans, Tsjechisch7, Tsonga, Tswana, Turks, Twi, Urdu, Vietnamees, Xhosa, Zoeloe, Zweeds7 6 Ook verkrijgbaar op cd. 8 Ook verkrijgbaar als mp3 op cd-rom. 7 Ook te downloaden als audiobestand op www.jw.org.
HOE HET WERKT
1.
Iemand plaatst een bericht (statusupdate) op zijn pagina.
2.
Iedereen op zijn vriendenlijst krijgt zijn bericht zodra ze op hun eigen pagina inloggen — en hij krijgt hun berichten wanneer hij op zijn pagina inlogt.
pas ´ ´ na een aantal dagen een reactie, en in een geval duurde het twee weken! Ze kregen zo veel mail van iedereen dat ze moeite hadden om het allemaal bij te houden. Een netwerksite had veel tijd kunnen besparen. Binnen een paar minuten had iedereen op de hoogte kunnen zijn!” Het is duidelijk dat netwerksites voordelen hebben. Maar welke gevaren zitten eraan en hoe kunnen die vermeden worden?
WILT U MEER INFORMATIE OF EEN GRATIS BIJBELCURSUS? Schrijf dan naar het plaatselijke kantoor van Jehovah’s Getuigen. Een complete lijst met adressen vindt u op www.watchtower.org/ address. Amerika, Verenigde Staten van: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. ¨ ¨ Australie: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgie: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Curacao: PO Box 4708, Willemstad. Duitsland: D-65617 Selters. Frankrijk: BP 625, ¸ ¨ ¨ F-27406 Louviers Cedex. Groot-Brittannie: The Ridgeway, Londen NW7 1RN. Indonesie: PO Box ¨ 2105, Jakarta 10001. Italie: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Nederland: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. Portugal: Apartado 91, P-2766-955 Estoril. Spanje: ´ Apartado 132, 28850 Torrejon de Ardoz (Madrid). Suriname: PO Box 2914, Paramaribo.
Ontwaakt! februari 2012
5
S
O
C I
A L E
Vier belangrijke vragen over netwerksites
1
M
E
D I
A
Zoals voor zo’n beetje alle toepassingen van internet geldt, zitten er ook gevaren aan sociale netwerksites1. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij de volgende vragen.
Welke invloed hebben netwerksites op mijn privacy? „Een veelprater gaat gemakkelijk te ver, wie spaarzaam is met woorden, is verstandig.” — Spreuken 10:19, „Groot Nieuws Bijbel”.
Belangrijk om te weten. Iemand die niet oplet, kan via zijn profielgegevens, foto’s, statusupdates of reacties te veel informatie prijsgeven. Anderen kunnen daar bijvoorbeeld uit opmaken waar hij woont, werkt of naar school gaat, en wanneer hij wel en niet thuis is. Een adres samen met een kort bericht als ’Morgen gaan we op vakantie!’ is voor een dief voldoende om te weten waar en wanneer hij moet toeslaan. Het vermelden van andere informatie, zoals een e-mailadres, geboortedatum of telefoonnummer, kan ertoe leiden dat iemand lastiggevallen wordt of te maken krijgt met iden1 Ontwaakt! spreekt zich er niet over uit of bepaalde netwerksites goed of slecht zijn. Christenen moeten er zelf op letten dat hun gebruik¨ van internet niet in strijd is met Bijbelse principes (1 Timotheus 1:5, 19).
6
Ontwaakt! februari 2012
titeitsfraude. Maar veel mensen zetten zulke informatie gewoon op hun profielpagina. Ze vergeten vaak dat dingen die ze online zetten voor iedereen toegankelijk zijn. Zelfs als bij privacyinstellingen de optie ’Alleen vrienden’ is geselecteerd, heeft iemand niet in de hand wat die vrienden met de informatie zullen doen. Alles wat op een profielpagina wordt gezet, moet worden gezien als openbaar of als materiaal dat heel makkelijk openbaar gemaakt kan worden. Wat je kunt doen. Verdiep je in de privacyinstellingen van het sociale netwerk en gebruik ze. Geef alleen mensen die je kent en vertrouwt toegang tot je statusupdates en foto’s. Ook dan is het belangrijk te bedenken dat wat je op je pagina zet bij meer mensen terecht kan komen dan je bedoeling is. Controleer geregeld of er geen informatie op staat die gewetenloze figuren kunnen gebruiken om je identiteit te stelen of om erachter te komen waar je bent. Plaats er zelfs voor vrienden geen informatie op waarmee je je eigen privacy of die van een ander kunt schenden (Spreuken 11:13). Als je vertrouwelijke informatie wilt delen, gebruik dan een ander communicatiemiddel. „Bellen is veel persoonlijker en geeft je veel meer privacy”, zegt Cameron. Conclusie. Kim vat het goed samen: „Als je nadenkt bij wat je doet, kun je op een sociaal netwerk best een mate van privacy hebben. Of er problemen ontstaan, heb je zelf in de hand.”
2
Welke invloed hebben netwerksites op mijn tijd? ’Vergewis u van de belangrijker dingen.’ — Filippenzen 1:10.
Belangrijk om te weten. Sociale media kunnen veel tijd kosten en afleiden van belangrijkere activiteiten. Kay zegt het zo: „Hoe meer contacten je hebt, hoe meer tijd je aan netwerksites besteedt en hoe verslavender het is.” Hier volgen een paar commentaren van personen die dat hebben ondervonden. „Het is moeilijk om te stoppen als je eenmaal op een netwerksite zit, zelfs als je het niet echt leuk vindt. Het lijkt wel een obsessie.” — Elise. „Er is zo veel te doen. Er zijn games, testjes, pagina’s voor muziekfans, en dan heb ik het nog niet eens over de profielpagina’s van al je vrienden.” — Blaine. „Het is net een draaikolk waarin je wordt meegezogen, en dat merk je pas als je moeder thuiskomt en vraagt waarom je de afwas nog niet hebt gedaan.” — Analise.
„Ik merkte dat ik na school zo snel mogelijk naar huis wilde om te zien wie er allemaal op mijn berichten hadden gereageerd. En dan moest ik daar weer op reageren en ¨ alle nieuwe foto’s bekijken die ze hadden geupload. Als ik online was, was ik chagrijnig en vond ik het irritant als iemand me stoorde. Ik ken mensen die bijna altijd op de site zijn, zelfs bij anderen thuis en op de gekste tijden!” — Megan. Wat je kunt doen. Tijd is kostbaar en kan ´ ´ maar een keer gebruikt worden. Het is dus verstandig een limiet te stellen aan de hoeveelheid tijd die je op netwerksites doorbrengt. Je kunt eerst opschrijven hoeveel tijd je redelijk vindt om eraan te besteden. Houd dan een maand bij hoeveel tijd je eraan kwijt bent en hoe goed je je aan je voornemen gehouden hebt. Breng waar nodig veranderingen aan. Als je kinderen hebt die extreem veel tijd aan sociale media besteden, probeer er dan achter te komen waar dat aan ligt. Nancy E. Willard, deskundige op het gebied van internetveiligheid, zegt bijvoorbeeld dat een overmatig gebruik van netwerksites te maken kan hebben met angsten, stress en onzekerheid. „Veel tieners maken zich erg druk om hun sociale status. Als ze hun status afmeten aan hun onlinecontacten met vrienden, kan dat leiden tot verslaving” (Cyber-Safe Kids, Cyber-Savvy Teens). Laat nooit toe dat sociale netwerksites of andere vormen van internetgebruik de vriendschapsbanden binnen het gezin in de weg staan. Don Tapscott schrijft in zijn boek Grown Up Digital: „Een van de tegenstrijdige dingen van internet is dat het gezinsleden weliswaar makkelijker maakt contact te houden wanneer ze niet bij elkaar in de buurt zijn, ¨ maar dat het juist afstand kan creeren wanneer ze thuis zijn.” Conclusie. Emily zegt: „Ik vind netwerksites een geweldige manier om contact met iemand te houden. Maar zoals voor meer dingen geldt, moet je gewoon weten wanneer je moet stoppen.” Ontwaakt! februari 2012
7
S
3
O
C I
A L E
M
E
D I
A
Welke invloed hebben netwerksites op mijn reputatie? „Een naam is te verkiezen boven overvloedige rijkdom; gunst is beter dan zelfs zilver en goud.” — Spreuken 22:1.
LOG UIT! Als je ingelogd blijft op je account wanneer je er niet bent, loop je het risico dat anderen dingen op je pagina zetten. Omdat iedereen erbij kan, is dat volgens de advocaat Robert Wilson net zo onverstandig als „je portemonnee of mobiele telefoon ergens open en bloot laten liggen”. Zijn advies? „Log altijd uit.”
VRAGEN OM PROBLEMEN
Belangrijk om te weten. Dingen die je op je profielpagina zet, kunnen je reputatie onherstelbaar beschadigen (Spreuken 20:11; Mat¨ theus 7:17). Veel mensen lijken dat gevaar over het hoofd te zien. Raquel zegt: „Ik heb het idee dat mensen op een netwerksite hun verstand uitzetten. Ze zeggen dingen die ze normaal niet zouden zeggen. Vaak realise´ ´ ren ze zich niet dat ze met een dom bericht hun goede reputatie om zeep kunnen helpen.” Als je reputatie op een sociaal netwerk beschadigd raakt, kan dat gevolgen hebben voor de lange termijn. Tapscott zegt in zijn eerder genoemde boek: „Er bestaan heel wat verhalen over gebruikers van netwerksites die hun baan zijn kwijtgeraakt of die zijn afgewezen voor een baan vanwege de dingen die ze online hadden gezet.” Wat je kunt doen. Probeer je profielpagina eens te bekijken door de ogen van iemand anders. Vraag je af: Is dit echt het imago dat ik wil hebben? Als iemand me op basis van mijn foto’s zou moeten typeren, hoe zou hij me dan noemen? Flirterig? Sexy? Een feestbeest? Is dit de manier waarop ik wil ¨ overkomen bij een potentiele werkgever? Geven de foto’s echt mijn normen en waarden weer? Als je een jongere bent, vraag je dan af: zou ik me schamen als mijn ouders, een leraar of een andere volwassene voor wie ik respect heb, mijn pagina zouden bekijken? Conclusie. Als het om je reputatie gaat, is het zoals de apostel Paulus zei: „Wat een mens zaait, dat zal hij ook oogsten” (Galaten 6:7).
Uit een onderzoek van Consumer Reports bleek dat veel gebruikers van sociale media „risico’s nemen die tot inbraken, identiteitsfraude en stalking kunnen leiden. Zo had 15 procent hun huidige locatie of
reisplannen erop gezet, had 34 procent hun geboortedatum vermeld, en had 21 procent van degenen met thuiswonende kinderen de naam en foto’s van die kinderen op hun pagina staan.”
4
Welke invloed hebben netwerksites op mijn vriendschappen? „Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan.” — Spreuken 13:20.
Belangrijk om te weten. Vriendschappen beiemands denken en doen (1 Koinvloeden ¨ rinthiers 15:33). Het is dus verstandig om selectief te zijn als het gaat om vrienden op netwerksites. Sommigen accepteren honderden vriendschapsverzoeken van mensen die ze amper of zelfs helemaal niet kennen. Anderen komen er na een tijdje achter dat niet iedereen op hun vriendenlijst een positieve invloed op ze heeft. Hier volgen een paar commentaren. „Als je zomaar elk vriendschapsverzoek accepteert, kom je vanzelf in de problemen.” — Analise. „Veel mensen die ik ken voegen vrienden toe die ze eigenlijk niet op hun lijst willen, maar ze willen iemand niet kwetsen door het verzoek te negeren.” — Lianne.
„Het is alsof je in het echt met die mensen omgaat. Je moet dus oppassen wie je als je vrienden uitkiest.” — Alexis. Wat je kunt doen. Stel grenzen en bepaal wie je wel en niet als vriend accepteert. „Ik ga alleen in op vriendschapsverzoeken van mensen als ik ze ook echt ken — niet als ik ze alleen maar van gezicht ken.” — Jean. „Er komen alleen mensen op mijn vriendenlijst die ik al lang ken. Ik voeg nooit onbekenden toe.” — Monique. „Ik voeg alleen mensen toe die ik goed ken en die dezelfde normen hebben als ik.” — Rae. „Als ik een vriendschapsverzoek krijg van een onbekende, negeer ik dat. Zo simpel is het. Op mijn vriendenlijst staan alleen mensen met wie ik al bevriend ben buiten internet.” — Marie. „Als ik vind dat de foto’s of statusupdates van een vriend echt niet kunnen, heb ik er geen problemen mee om hem te ontvrienden. Ook als je er alleen maar naar kijkt, heeft het een negatieve invloed op je.” — Kim. „Toen ik een account op een netwerksite had, stonden mijn privacyinstellingen op ’Hoog’. Mijn berichten en foto’s waren alleen toegankelijk voor mijn vrienden, en niet voor de vrienden van mijn vrienden. Dat deed ik omdat ik niet zeker wist of het wel mensen waren met wie ik wilde omgaan. Ik kende ze niet en wist niet wat hun reputatie was.” — Heather. Conclusie. Dr. Gwenn Schurgin O’Keeffe schrijft in haar boek CyberSafe: „De beste richtlijn is om alleen mensen op je vriendenlijst te zetten die je kent en met wie je offline al een band hebt.”1 1 Meer informatie over sociale netwerksites is te vinden in de Ontwaakt! van juli 2011 (blz. 24-27) en augustus 2011 (blz. 10-13).
Ontwaakt! februari 2012
9
seum in de Tsjechische hoofdstad. De bouwer een maquette van Praag te bouwen van papier ´ ervan was Antonın Langweil, die er elf jaar en wat hout. aan gewerkt heeft, van 1826 tot aan zijn dood Eerst besteedde Langweil een aantal jaren in 1837. Hoe kwam hij erbij om aan zo’n aan het zeer nauwkeurig vastleggen van moeilijk project te beginnen? details van de stad. Hij liep door elke Langweil werd in 1791 geboren straat, waarbij hij schetsen maakin Postoloprty, een stadje in wat te en de precieze locatie noteer¨ de van gebouwen, schuren, standnu Tsjechie is. Nadat hij aan de beelden, bomen, en bankjes in kunstacademie van Wenen een parken. Hij lette zelfs op vaten opleiding tot lithograaf had gedie hij op de grond zag liggen, op volgd, was hij de eerste die in Praag een werkplaats begon om ligebroken ruiten, een ladder die tetho’s te maken. Maar omdat zakengen de muur stond en stapels hout! doen niet zijn sterkste kant was, ging Vervolgens begon hij aan de bouw van ´ Antonın Langweil
Langweils maquette van de stad Praag /
Een close-up van ) de maquette 10
Ontwaakt! februari 2012
´ ´ ´ ´ Page 10, Langweil: S laskavym svolenım Narodnıho muzea v Praze; pages 10 ´ ´ ´ and 11, model photos: S laskavym svolenım Muzea hlavnıho mesta Prahy
EEN UNIEKE STAD VAN PAPIER EN stad van papier? Inderdaad, maar geen zijn bedrijfje failliet. In 1826 zag hij op een E echte stad. Het is een maquette van Praag, tentoonstelling in Praag een gipsmodel van de ¨ die bewaard is gebleven in het Stedelijk Mu- stad Parijs. Daardoor geınspireerd besloot hij
te permanent tentoongesteld in het Nationaal Museum.” In trek bij historici
Langweils papieren stad is heel populair. De maquette heeft een afmeting van 5,76 bij 3,24 meter en staat in een glazen vitrine, waarin kleine lampjes zijn aangebracht. De ’stad’ ziet er zo echt uit dat je bijna zou vergeten dat het om een maquette gaat! Langweil bouwde elk van de meer dan tweeduizend miniatuurgebouwen met uiterste precisie. Hij voorzag de gebouwen bijvoorbeeld van nummers en voegde straatlantaarns, goten en kasseien toe. Zijn weergave van kerken met hun glas-in-loodramen is zo getrouw dat zelfs te zien is waar ruitjes ontbraken of gebroken waren. Op plekken waar het pleisterwerk van huizen was afgebrokkeld, zijn de bakstenen zichtbaar. Ook de rivier de Moldau kronkelt door de stad. Tegenwoordig is de papieren stad van Langweil niet alleen een interessant museumstuk maar ook een trekpleister voor kunstliefhebbers en voor historici die willen zien hoe Praag in de loop van de tijd is veranderd. Het is logisch dat veel delen van de stad er nu heel anders uitzien omdat ze herbouwd of gerestaureerd zijn. Dat geldt vooral voor de Joodse wijk en het deel van Praag dat de Oude Stad wordt genoemd. Dankzij de moderne technologie is de maquette nu gedigitaliseerd, waardoor bezoekers het Praag van 1837 kunnen bekijken als interactief 3D-model. In april 1837 vroeg de zieke Langweil of zijn maquette in het Patriottisch Museum kon worden ondergebracht, maar men had geen belangstelling. Wat zal hij teleurgesteld zijn geweest! Maar als hij nog zou leven en in het museum op een computerscherm door zijn oude Praag zou ’wandelen’, zou hij zeker het gevoel hebben dat al zijn inspanningen de moeite waard waren geweest.
1. Stier om te offeren 2. Meel 3. Grote kruik met wijn 4. 4200 5. B ANTWOORDEN VAN BLZ. 30 EN 31
zijn maquette, die een schaal kreeg van 1:480. Om zijn schamele inkomen wat aan te vullen, bouwde hij ook schaalmodellen van herenhuizen. In 1837 kreeg hij tbc en in juni van dat jaar stierf hij. Hij liet een vrouw en vijf dochters achter. Drie jaar later werd zijn maquette ondergebracht in het Patriottisch Museum (nu: Nationaal Museum). Hoe kwam die daar terecht? In 1840 had de weduwe van Langweil de maquette te koop aangeboden aan keizer Ferdinand I. Die kocht de maquette en schonk hem vervolgens aan het museum. Het bouwsel kwam aan in negen kratten. Een woordvoerder van het Stedelijk Museum van Praag, waar de maquette nu staat, zei later: „Langweils schaalmodel werd in de negentiende eeuw slechts sporadisch tentoongesteld. In 1891 maakte het deel uit van de Jubileumtentoonstelling. Voor die gelegenheid werden er kostbare reparaties aan verricht. (...) Vanaf 1905 werd de maquet-
DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL
Waar kunnen we om bidden? ET is een bijzonder groot voorrecht om met de almachtige God te praten en hem te vertellen over onze diepste gedachten. Toch weten veel mensen niet precies waar ze om kunnen bidden, en anderen willen hun gebeden verbeteren. Enkelen van de eerste volgelingen van Jezus Christus wilden dat kennelijk ook. Een van hen zei tegen hem: „Heer, leer ons bidden” (Lukas 11:1). Als antwoord daarop gaf Jezus een voorbeeldgebed: het Onzevader. Dat schitterende en toch eenvoudige gebed helpt ons niet alleen om op een aanvaardbare manier met God te praten, maar werpt ook licht op de belangrijkste boodschap van de Bijbel.
H
Jezus’ voorbeeldgebed
Jezus zei: „Gij dan moet aldus bidden: ’Onze Vader in de hemelen, uw naam worde geheiligd. Uw koninkrijk kome. Uw wil geschiede, gelijk in de hemel, zo ook op aarde. Geef ons heden ons brood voor vandaag; en vergeef ons onze schulden, zoals ook wij onze schuldenaars hebben vergeven. En breng ons niet in verzoeking, maar be¨ vrijd ons van de goddeloze’ ” (Mattheus 6:9-13). Merk op dat Jezus zei: „Gij dan moet aldus bidden.” Wat bedoelde hij daarmee? Hij wilde niet dat zijn volgelingen zijn woorden steeds weer zouden herhalen. Dat had hij kort daar¨ voor juist afgeraden (Mattheus 6:7). Zijn voorbeeldgebed is een les in prioriteiten, met andere woorden: het gaat erom wat voor God belangrijk is, en niet alleen wat wij belangrijk vinden. Om te begrijpen wat die prioriteiten zijn, moeten we begrijpen wat Jezus’ woorden betekenen. Laten we ze eens punt voor punt bekijken. De betekenis van het Onzevader „Onze Vader in de hemelen, uw naam worde geheiligd.” Jezus sprak God terecht aan met 12
Ontwaakt! februari 2012
„Vader”, want Hij is net als een goede menselijke vader liefdevol en beschermend. Hij heeft een persoonlijke naam, Jehovah, die niet verward mag worden met zijn vele titels, zoals Almachtige, God en Heer (Psalm 83:18).1 Maar waarom moet Gods naam, die ook staat voor zijn reputatie, geheiligd worden? Omdat die besmeurd en belasterd is. Sommige mensen geven Jehovah de schuld van hun problemen, terwijl de eigenlijke oorzaak vaak bij mensen gezocht moet worden. Het kan ook zijn dat iemand op het verkeerde moment op de verkeerde plek is (Spreuken 19:3; Prediker 9:11). Anderen hebben God de schuld gegeven van natuurrampen. Maar de Bijbel zegt dat ’God niet met kwade dingen kan worden beproefd, noch zelf iemand beproeft’ (Jakobus 1:13). Veel kerken leren dat God slechte mensen straft door ze eeuwig in een vurige hel te pijnigen, een leerstelling die beslist een belediging is voor de God van liefde (Jeremia 19:5; 1 Johannes 4:8). Volgens Romeinen 6:23 is ’het loon dat de zonde betaalt, de dood’, en niet eeuwige pijniging!2 „Uw koninkrijk kome.” Gods koninkrijk is een regering met Jezus Christus als koning. „Hem werd heerschappij en waardigheid en een ¨ koninkrijk gegeven”, zegt Daniel 7:14. Gods koninkrijk ’komt’ wanneer het een eind maakt aan alle vijandige regeringen en zelf het volledige be¨ stuur over de aarde overneemt (Daniel 2:44). Dat zal binnenkort gebeuren. 1 In de Bijbel in de oorspronkelijke talen (voornamelijk Hebreeuws en Grieks) komt de godsnaam zo’n zevenduizend keer voor. Helaas gebruiken veel moderne vertalingen Gods titels in plaats van zijn heilige naam. 2 De doden leven niet voort in een andere gedaante, maar ’slapen’ en „zijn zich van helemaal niets bewust”, in afwachting van de tijd dat ze weer tot leven zullen worden gewekt (Johannes 5:28, 29; 11:11-13; Prediker 9:5).
me slechts met wat ik nodig heb” (De Nieuwe Bijbelvertaling). „Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij onze schuldenaars hebben vergeven.” Het woord
„schulden” betekent hier „zonden”.1 Iedereen is God gehoorzaamheid verschuldigd. Dus als we hem ongehoorzaam zijn of tegen hem zondigen, komen we als het ware bij hem in de schuld te staan. Maar God is bereid die schulden te vergeven als wij bereid zijn degenen ¨ te vergeven die tegen ons zondigen (Mattheus 18:21-35). „Breng ons niet in verzoeking, maar bevrijd ons van de goddeloze.” „De goddeloze” is Sa-
Jezus’ voorbeeldgebed kan ons helpen vast te stellen wat God belangrijk vindt, en niet alleen wijzelf
„Uw wil geschiede, gelijk in de hemel, zo ook op aarde.” Onder dit koninkrijk zullen alle men-
sen Gods wil doen. Daardoor zal overal ware vrede heersen en zullen alle mensen God aanbidden in overeenstemming met zijn wil. De politieke machten en valse religie, die verdeeldheid veroorzaken, zullen verdwenen zijn. Figuurlijk gesproken zal „de tent van God (...) bij de mensen” zijn, zegt Openbaring 21:3, 4. „Hij zal elke traan uit hun ogen wegwissen, en de dood zal niet meer zijn, noch rouw, noch geschreeuw, noch pijn zal er meer zijn. De vroegere dingen zijn voorbijgegaan.” „Geef ons heden ons brood voor vandaag.”
Nadat Jezus prioriteit aan Gods naam en koninkrijk had gegeven, richtte hij zijn aandacht op onze behoeften. Uit zijn woorden blijkt dat we niet moeten streven naar meer dan we nodig hebben „voor vandaag”. We moeten in plaats daarvan leven naar wat in Spreuken 30:8 staat: „Maak me niet arm, maar ook niet rijk, voed
tan de Duivel, ook wel „de Verzoeker” genoemd ¨ (Mattheus 4:3). Vanwege onze onvolmaaktheid en zwakheden hebben we Gods hulp nodig om weerstand te bieden aan Satan en zijn menselijke handlangers (Markus 14:38). Het gebed dat Jezus zijn discipelen gaf, kan een hulp voor u zijn om uw gebeden te verbeteren, misschien door uw prioriteiten bij te stellen. Maar hoe werpt dit gebed van Jezus licht op de belangrijkste boodschap van de Bijbel? Jezus’ woorden onderstrepen het hoofdthema van de Bijbel: Gods koninkrijk. Dat koninkrijk zal Gods naam heiligen, alle slechtheid verwijderen en vrede op aarde brengen. Wat een betekenisvolle gedachten heeft Jezus in dit gebed gelegd! 1 Zie Lukas 11:4, waar de twee woorden door elkaar worden gebruikt.
WAT DENKT U?
˘ Wat bedoelde Jezus met „Gij dan moet ¨ aldus bidden”? — Mattheus 6:9. ˘ Wat voor dingen moeten normaal gesproken als eerste in onze gebeden ¨ worden genoemd? — Mattheus 6:9, 10. ˘ Wat zijn „onze schulden” en waarom moeten we iemand die tegen ons ¨ zondigt vergeven? — Mattheus 6:12.
Ontwaakt! februari 2012
13
WIJZE RAAD VOOR HET OOG ˘ Het menselijk oog is niet alleen mooi, maar functioneert ook op een indrukwekkende manier. Volgens het boek Visual Impact, Visual Teaching is „40 procent van alle zenuwvezels die in verbinding staan met de hersenen gekoppeld aan het netvlies”. Jezus Christus noemde het oog terecht „de lamp van het lichaam”. Hij legde vervolgens uit wat hij bedoelde: ’Wanneer uw oog zuiver [oprecht, gericht op het goede] is, zal uw hele lichaam licht zijn; maar wanneer uw oog boos [slecht, jaloers] is, zal uw hele lichaam duister zijn’ ¨ (Mattheus 6:22, 23). Hiermee beklemtoonde Jezus dat wat we met onze ogen zien een grote invloed kan hebben op onze gedachten, gevoelens en daden. Goede gedachten hebben een goede uitwerking op ons leven, terwijl slechte gedachten het tegenovergestelde effect hebben. ¨ Neem bijvoorbeeld Jezus’ woorden die in Mattheus 5:28, 29 staan: ’Een ieder die naar een vrouw blijft kijken ten einde hartstocht voor haar te hebben, heeft in zijn hart reeds overspel met haar gepleegd. Indien nu uw rechteroog u doet struikelen, ruk het [figuurlijk gesproken] uit.’ Wat bedoelde hij? Iemand die met verkeerde bedoelingen naar iemand van het andere geslacht kijkt, kan verkeerde verlangens ontwikkelen en uiteindelijk overspel plegen en Gods goedkeuring kwijtraken (Jakobus 1:14, 15). Het is veel beter om zelfbeheersing te hebben, ook al is dat misschien net zo moeilijk als het uitrukken van een oog! God belooft ons eeuwig leven. Zouden we dat willen opofferen voor een paar momenten van seksueel genot? We moeten ook oppassen met waar we naar kijken, omdat dat tot hebzucht kan leiden. De Bijbel waarschuwt ons daarom dat de zelfzuchtige ’begeerte der ogen niet voortspruit uit de Vader, maar uit de wereld. De wereld gaat bovendien voorbij en ook haar begeerte, maar wie de wil van God doet, blijft in eeuwigheid’ (1 Johannes 2:16, 17). Is de Bijbel overdreven streng? Nee. Als we de Bijbelse normen negeren, vragen we om problemen en worden we niet gelukkig (Galaten 6:7, 8). Als we ons houden aan Gods Woord, ook aan de wijze raad voor het figuurlijke oog, leidt dat tot geluk. Jezus zei: ’Gelukkig zijn zij die het woord van God horen en het onderhouden’ (Lukas 11:28). Bovendien hebben zij het vooruitzicht eeuwig op aarde te leven, terwijl personen die een immorele of hebzuchtige kijk ontwikkelen niet gelukkig worden en geen toekomst hebben. 14
Ontwaakt! februari 2012
DE
PRACHT VAN
STERREN vooral licht uit in het groen tot gele gedeelte van het spectrum. Waarom ziet de zon er dan niet groengeel uit? Omdat de zon ook veel licht uitstraalt op andere zichtbare golflengten. Vanuit de ruimte gezien is het eindresultaat een witte zon. De atmosfeer ’kleurt’ de zon
We zien de zon door het filter van de atmosfeer. Daardoor kan de kleur van de zon, afhankelijk van het moment van de dag, verschillen. Midden op de dag heeft de zon bijvoorbeeld een felgele kleur. Maar bij zonsopgang en zonsondergang, als de zon laag aan de horizon staat, kan hij er oranje of zelfs rood uitzien. Deze verandering van kleur wordt veroorzaakt door gasmoleculen, waterdamp en allerlei microscopische deeltjes in de atmosfeer van de aarde. Dankzij de samenstelling van de atmosfeer wordt blauw en violetkleurig zonlicht verstrooid en zien we op een heldere dag een strakblauwe lucht. Omdat blauw en violet aan het zichtbare spectrum van de zon onttrokken worden, is het directe zonlicht dat ’s middags overblijft, overwegend geel. Maar als de zon heel laag aan de hemel staat, komt het licht onder een veel scherpere hoek door de atmosfeer. Zonlicht moet dus een veel langere weg afleggen, waardoor er nog meer licht van het blauwe gedeelte van het spectrum en ook groen licht verstrooid wordt. De ondergaande zon ziet er daardoor vaak uit als een prachtige vuurrode bal. Ontwaakt! februari 2012
15
& NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScI/AURA) -ESA/Hubble Collaboration
EBT u tijdens een heldere nacht weleens vol bewondering naar de duizenden sterren gekeken? Terwijl u naar die fonkelende lichtpuntjes keek, is het u misschien opgevallen dat ze verschillen in helderheid en zelfs in kleur. De Bijbel zegt terecht: „De ene ster verschilt in heerlijkheid van de andere” (1 Korin¨ thiers 15:41). Waarom verschilt de ene ster van de andere in „heerlijkheid” of schittering? Waarom zien sommige er bijvoorbeeld wit uit en andere blauw, geel of rood? En hoe komt het dat ze fonkelen? De kern van een ster is een gigantische nucleaire oven die enorme hoeveelheden energie produceert. Deze energie verplaatst zich naar de buitenste lagen van de ster en verspreidt zich in de ruimte, voornamelijk als zichtbaar licht en infraroodstraling. Het zal u misschien verbazen dat hete sterren blauw zijn, terwijl koele sterren rood zijn. Hoe komt het dat ze van kleur verschillen? Licht kan gezien worden als een stroom deeltjes, fotonen genoemd, die zich ook gedragen als energiegolven. Sterren met een hoge temperatuur stoten fotonen met een hoge energie uit. Deze fotonen hebben de korte golflengten die aan het blauwe einde van het spectrum te vinden zijn. Koele sterren daarentegen geven fotonen met een lage energie af, waarvan de golflengten aan het rode einde van het kleurenspectrum liggen. Onze eigen ster, de zon, bevindt zich ergens in het midden en straalt
H
De ster V838 Monocerotis
Hoe we de sterrenhemel zien, wordt sterk ¨ beınvloed door de gevoeligheid van onze ogen. Onze ogen nemen licht op via twee soorten sensoren: kegeltjes en staafjes. De kegeltjes kunnen kleuren onderscheiden, maar functioneren niet als er te weinig licht is. De staafjes kunnen geen kleuren waarnemen, maar zijn wel heel gevoelig voor licht. Onder optimale omstandigheden ´ ´ kan een staafje zelfs een foton waarnemen! Maar onze staafjes zijn vooral gevoelig voor de kortere golflengten aan het blauwe einde van het spectrum. Als we met het blote oog naar zwakke sterren met dezelfde helderheid kijken, zien we daarom vaak wel de blauwe maar niet
de rode sterren. Gelukkig hebben we meer tot onze beschikking dan het blote oog. Met verrekijkers en telescopen kunnen we slecht waarneembare voorwerpen aan de nachtelijke hemel, zoals sterren, sterrenstelsels, kometen en nevels, beter zien. Toch wordt ons gezichtsveld enigszins beperkt door de atmosfeer. Een oplossing voor dat probleem is de Hubble Space Telescope (HST), die in een baan rond de aarde draait. De HST is een wonder van techniek. Met deze telescoop kunnen voorwerpen waargenomen worden die slechts een miljardste van de helderheid hebben van de zwakste sterren die met het blote oog waarneembaar zijn! De HST heeft dan ook schitterende beel-
WAAROM FONKELEN STERREN? Sterren fonkelen als gevolg van turbulentie in de atmosfeer van de aarde. Je zou het kunnen vergelijken met kleine lichtjes op de bodem van een zwembad. Als er een rimpeling door het water gaat, beginnen de lichtjes te fonkelen, net zoals sterren. Maar bij grotere lampen zou zo’n rimpeling nauwelijks invloed hebben. Planeten zijn te vergelijken met grote lampen, niet omdat ze groter zijn dan sterren, maar omdat ze veel dichter bij de aarde staan en daardoor groter lijken. 16
Ontwaakt! februari 2012
V838: NASA, ESA, and H. Bond (STScI); Arp 273: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
De kleurrijke sterrenhemel
Arp 273, sterrenstelsels die elkaar aantrekken
den opgeleverd van verafgelegen delen van de ruimte, met inbegrip van sterrenstelsels en interstellaire stof- of gaswolken. Toch zijn de nieuwe telescopen op aarde tegenwoordig in bepaalde opzichten net zo goed of zelfs beter dan de HST. Met ingenieuze technieken worden bijvoorbeeld de effecten van de atmosfeer gecompenseerd, waardoor er scherpere beelden mee gemaakt kunnen worden dan met de HST. Een van de grootste optische telescopen ter wereld is de Keck I, die deel uitmaakt van het W.M. Keck Observatory op Hawaii. Hiermee heeft de astronoom Peter Tuthill van de Universiteit van Sydney stofwolken ontdekt die worden uitgestoten door een dubbelster in het sterrenbeeld Boogschutter, dat zich — aan de hemel gezien — bij het centrum van ons eigen Melkwegstelsel bevindt. Hoe verder astronomen in de ruimte kijken, hoe meer sterren en sterrenstelsels ze vinden. Hoeveel sterren zijn er eigenlijk? Daar kunnen we alleen maar naar raden. Maar onze Schepper, Jehovah God, weet het precies. In Psalm 147:4 staat: „Hij telt het getal der sterren; hij noemt ze alle bij hun naam.” De profeet Jesaja deed vergelijkbare uitspraken. Hij ging zelfs een stapje verder en zei met opmerkelijke wetenschappelijke nauwkeurigheid dat het heelal een product is van Gods oneindige energie. Hij schreef: „Heft uw ogen naar omhoog en ziet. Wie heeft deze dingen geschapen? Het is Degene die het heerleger daarvan zelfs naar het getal uitleidt, ze alle zelfs bij name roept. Vanwege de overvloed van dynamische energie, en omdat hij sterk is in kracht, ´ ´ ontbreekt er niet een aan” (Jesaja 40:26). Hoe wist Jesaja, die zo’n 2700 jaar geleden leefde, dat het heelal een product is van Gods oneindige energie? Hij heeft dat in ieder geval niet zelf bedacht! Hij schreef op waartoe Jeho¨ vah hem inspireerde (2 Timotheus 3:16). Daarmee deden hij en andere Bijbelschrijvers iets wat telescopen en wetenschappelijke leerboeken niet kunnen. Ze maakten duidelijk aan wie de sterren hun heerlijkheid en pracht te danken hebben: de Schepper. J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA )
ZIJN DE KLEUREN ECHT? Dankzij de HST hebt u waarschijnlijk weleens spectaculaire, kleurrijke foto’s van sterrenstelsels, nevels en sterren gezien. Maar zijn die kleuren echt? Eigenlijk zijn ze gereproduceerd en zijn ze een mix Zwart-wit van kunst en wetenschap. De beelden die bij de HST binnenkomen zijn zwart-wit, maar bij het maken van de opnamen wordt een kleurenfilter gebruikt. Astronomen en beeldspecialisten gebruiken moderne technieken en software om de uiteindelijke foto’s te bewerken. Meestal proberen ze zo goed mogelijk weer te geven wat volgens hen de natuurlijke kleuren1 zijn. Andere keren veranderen astronomen opzettelijk de kleuren in foto’s om bepaalde dingen te laten opvallen, bijvoorbeeld voor wetenschappelijke analyse. 1 Als we door een telescoop naar zwakke sterren aan de nachtelijke hemel kijken, gebruiken onze ogen alleen de staafjes, die geen kleuren kunnen waarnemen.
Rood
Groen
Blauw
Uiteindelijke foto nadat de drie kleuren gecombineerd zijn
JONGE MENSEN VRAGEN
Hoe maak ik iets leuks van Bijbelstudie?
Waarom zou je de Bijbel eigenlijk bestuderen? Bekijk het eens zo:
De Bijbel kan je helpen een schat te vinden. Deze bestseller kan je . . . ˘ laten zien hoe je het mooiste leven kunt hebben dat er is ˘ dingen over de toekomst en het verleden vertellen die je anders nooit te weten zou komen ˘ helpen jezelf te leren kennen en een beter mens te worden1
Uitknippen
ET is niet makkelijk om de Bijbel te bestuderen, maar het is zeker de moeite waard! Wil je weten hoe andere jongeren dat doen? Knip de volgende bladzijde uit en vouw hem dubbel. Dan heb je een handig foldertje dat laat zien hoe andere jongeren plezier hebben gekregen in hun persoonlijke studie van de Bijbel en er zo veel mogelijk uit halen. „Voor iedereen staat er wel iets in de Bijbel. Er zijn zo veel dingen die je kunt bestuderen!” — Valerie2.
Dubbelvouwen
H
1 Als je wilt weten hoe de Bijbel dat allemaal voor je kan doen, kun je contact opnemen met Jehovah’s Getuigen in je omgeving. Je kunt ook naar een van de adressen op blz. 5 schrijven of naar www.watchtower.org gaan. 2 Sommige namen in dit artikel zijn veranderd.
18
Ontwaakt! februari 2012
Meer artikelen uit de „Jonge mensen vragen”-serie vind je op www.watchtower.org/ypo
Jordan: Als ik een onderwerp kies dat ik leuk vind, lukt het me om langer te studeren. Ik heb ook een rustige omgeving nodig. Ik kan niet studeren als er een hoop lawaai op de achtergrond is.
Daniela: Je moet er zelf iets van maken. Koop markers in verschillende kleuren en een leuk notitieboek, of maak op je computer een map die je ’Persoonlijke studie’ noemt.
Kaley: Maak het jezelf in het begin niet te moeilijk. Studeer bijvoorbeeld vijf minuten, maar dan wel elke dag. Ga daarna tien minuten studeren, dan vijftien minuten, enzovoorts. Uiteindelijk ga je het leuk vinden!
Zachary: Bestudeer niet alleen wat je ouders en anderen bestuderen. Het is pas echt persoonlijke studie als je je in iets verdiept wat jij graag wilt weten.
TIPS VAN ANDERE JONGEREN
AFKNIPPEN LANGS DE STIPPELLIJN
„Ik heb niet altijd zin om een uur lang te studeren.” — Lena.
MOTIVATIE
Om over na te denken: Wat kan voor jou een motivatie zijn om te studeren?
Om Bijbelstudie leuk te maken, moet je je afvragen: wat heb ik eraan? Wil je graag een band met Jehovah God krijgen? Wil je begrijpen wat er in de wereld gebeurt? Wil je een mooiere persoonlijkheid? De Bijbel kan je daarmee helpen — en met nog veel meer! „Je moet het niet zien als werk of als een opdracht voor school. Je moet het zien als een manier om een betere band te krijgen met de beste Vriend die je kunt hebben: Jehovah.” — Bethany. ´ „Als je studeert, is dat tijd die je prive met Jehovah doorbrengt. Stel dat je alleen maar met iemand omgaat als je ouders erbij zijn. Is dat dan echt een vriend van jou of alleen van je ouders? Als je zelf studeert, kan Jehovah jouw vriend worden.” — Bianca. ¨ Belangrijk: „De gehele Schrift is door God geınspireerd en nuttig om te onderwijzen, terecht te wijzen, dingen recht te zetten, streng te onderrichten in recht¨ vaardigheid” (2 Timotheus 3:16). Ook dat zijn dus dingen waar de Bijbel je bij kan helpen. „Ik probeer aan de voordelen te denken. Als ik ergens aan moet werken, geeft studeren me de kans om er iets aan te doen en mezelf te verbeteren.” — Max.
Wat je nodig hebt:
GEEN ZIN
Het probleem:
DE BIJBEL BESTUDEREN
DUBBELVOUWEN
Het probleem:
VERVELING
Wat je nodig hebt:
„Na 10 minuten studeren begin ik moe te worden. Na 20 minuten wil ik echt iets anders gaan doen. En na 30 minuten heb ik het helemaal gehad!” — Allison.
Gebruik je fantasie als CREATIVITEIT het gaat om wat je studeert, hoe je studeert en waar je studeert. „Neem de tijd om nazoekwerk te doen over vragen die je hebt. Als je iets bestudeert wat je bezighoudt, geeft dat een goed gevoel.” — Richard. „Als je een verhaal leest, probeer je dan in te leven. Stel je voor dat je de hoofdpersoon bent of iemand die erbij is. Probeer het voor je te zien.” — Steven. „Maak studeren leuk. Ga in de tuin zitten en neem er iets te drinken bij. Ik heb er graag iets lekkers bij als ik aan het studeren ben. En ik ben vast niet de enige!” — Alexandra. Belangrijk: Verveling zit tussen de oren. Zeg dus niet ’Studeren is saai’ maar ’Ik vind het saai’. Leg de verantwoordelijkheid bij jezelf. Dan ligt de bal bij jou en kun je er iets aan doen (Spreuken 2:10, 11). „Persoonlijke studie hoeft niet saai te zijn. Je kunt het zo leuk maken als je zelf wilt.” — Vanessa. Om over na te denken: Hoe kun je creatief zijn bij het studeren?
Het probleem:
GEEN TIJD
Wat je nodig hebt:
„Ik zou graag meer willen studeren, maar ik weet gewoon niet waar ik de tijd vandaan moet halen!” — Maria.
Bij het volwassen worden PRIORITEITEN hoort dat je leert aan welke dingen je voorrang moet geven (Filippenzen 1:10). „Mijn moeder hielp me in te zien dat ik nooit tijd over zou hebben. Ik moest tijd maken. Toen ik eenmaal het verlangen had ontwikkeld om te studeren, maakte ik er tijd voor.” — Natanya. „Nu ik wat ouder ben, weet ik dat ik een vaste tijd moet inplannen om te studeren. En op die tijd studeer ik, wat er ook gebeurt.” — Yolanda. „Als je eerst studeert en dan pas iets aan ontspanning doet, garandeer ik je dat je meer van het studeren zult genieten. En je kunt je dan ontspannen zonder je schuldig te voelen.” — Diana. Belangrijk: Als je geen prioriteiten stelt, verlies je de controle over je tijd en word je geleefd. Het is veel beter om zelf het heft in handen te nemen en tijd te maken ¨ voor studie (Efeziers 5:15, 16). „Ik zit op school, dus ik heb genoeg te doen! Maar ik doe bewust moeite om persoonlijke Bijbelstudie in te plannen en geef daar voorrang aan.” — Jordan.
Om over na te denken: Welke tijd zou jij voor studie kunnen inplannen?
TOEVAL OF ONTWERP?
Het bouwkundig instinct van
de papierwesp ˘ Papierwespen worden wel meesterbouwers genoemd. Waarom is dat een toepasselijke omschrijving? Wetenswaardigheid: Zoals hun naam al doet vermoeden, bouwen papierwespen1 hun nest van papier. Dit is een speciaal soort papier dat ze zelf fabriceren. Hiervoor verzamelen ze vezels van planten en dood hout, die ze bijvoorbeeld van boomstammen, hekpalen en bouwmaterialen afknagen. Vervolgens kauwen ze het celluloserijke materiaal fijn en vermengen dat met hun kleverige, eiwitrijke speeksel. Nadat deze pulp is aangebracht, droogt die op tot licht maar stevig papier. Het speeksel van papierwespen heeft bijzondere eigenschappen waardoor het papier warmte kan opnemen en afgeven, zodat de broedcellen op koele dagen op temperatuur blijven. De wespen kiezen zorgvuldig een beschutte plek uit waar ze hun nest stukje bij beetje opbouwen. Uiteindelijk ontstaat er een waterdichte raat van zeshoekige cellen die overdekt wordt door een bouwsel dat op een paraplu lijkt. De zeshoekige vorm is niet alleen sterk ¨ maar ook efficient. Wespen die in een vochtig klimaat leven, voegen meer speeksel toe om het nest extra waterbestendig te maken. Het nest hangt aan een steeltje en heeft een opening aan de onderkant. De methode die deze wespen gebruiken om papier te maken is trouwens niet schadelijk voor het milieu, terwijl de methode die mensen bij het maken van papier gebruiken vervuilend is voor lucht, water en grond. Het is niet zo vreemd dat architecten en wetenschappers het product van de papierwesp bestuderen met het doel bouwmaterialen te ontwikkelen die extra licht, sterk en flexibel zijn en bovendien biologisch afbreekbaar. Wat denkt u? Heeft dit insect, dat een brein heeft ter grootte van ongeveer twee zandkorrels, zelf bedacht hoe het papier kon maken om daarmee een nest te bouwen? Of zijn de scheikundige en bouwkundige vaardigheden van de papierwesp een bewijs van ontwerp? 1 Er zijn een aantal wespensoorten die nesten van papier bouwen. De cellen daarin fungeren als broedkamers voor de eitjes, die zich tot larven ontwikkelen.
Ontwaakt! februari 2012
21
king hebben. Soms worden er kruiden, tabak of zoetstoffen aan toegevoegd om de smaak te versterken. Dit mengsel bevordert de speekselvorming en kleurt het speeksel bloedrood. Betelkauwers hebben de gewoonte geregeld te spugen, zelfs vanuit een rijdend voertuig. Voorbijgangers zijn hier niet altijd even blij mee! Een genotmiddel met ernstige gevolgen
Betelnoten kauwen Kan het kwaad? TEL dat u in een Aziatisch land op straat S loopt. Een voorbijganger lacht u vriendelijk toe. Zijn tanden zijn zwart en zijn mond zit vol bloedrood speeksel. Dan spuugt hij op de stoep, waardoor er een vieze rode vlek achterblijft. U ziet het al: hij kauwt betelnoten. Van Oost-Afrika, Pakistan, India en heel ¨ Zuidoost-Azi e tot Papoea-Nieuw-Guinea en Mi¨ cronesie zijn er honderden miljoenen betelkauwers — zo’n 10 procent van de wereldbevolking. Betelnootverkopers staan, soms samen met hun kinderen, op de markt en op straat om hun waren aan de man te brengen. Er zijn ook verkopers die proberen klanten te trekken met neonreclame en uitdagend geklede vrouwen. Wereldwijd levert de verkoop van betelnoten miljarden dollars per jaar op. Maar wat zijn betelnoten eigenlijk? Waarom zijn ze zo populair? Welk effect heeft betelkauwen op de gezondheid? Wat is de Bijbelse kijk op deze gewoonte? En hoe kunnen betelkauwers van hun verslaving afkomen? Wat zijn betelnoten?
Wat een betelnoot wordt genoemd, is eigenlijk de steenvrucht van de pinangpalm (betelnootpalm), ¨ een boom die in het gebied van Zuidoost-Azie en de Stille Zuidzee voorkomt. De naam betel komt van de betelpeperstruik, die niet verwant is aan de pinangpalm. Betelkauwers rollen een stukje betelnoot samen met een beetje kalk in een betelblad. Door de kalk ko¨ men er alkaloıden vrij, die een opwekkende wer22
Ontwaakt! februari 2012
„De betelnoot wordt al sinds de oudheid gebruikt en speelt een belangrijke rol in het maatschappelijke, culturele en zelfs religieuze leven”, stond in het Oral Health Journal. „Gebruikers denken vaak dat betelkauwen geen kwaad kan en zeggen dat het leidt tot een prettig gevoel, een euforische stemming, [en] warme tintelingen (...) Maar er is aangetoond dat het beslist niet ongevaarlijk is.” Volgens deskundigen op het gebied ¨ van drugspreventie heeft een van de alkaloıden in betelnoten een verslavende werking. Sommige mensen kauwen wel vijftig betelnoten per dag! Al snel verkleurt iemands gebit, en zijn tandvlees kan aangetast raken. Volgens het Oral Health Journal wordt het mondslijmvlies van mensen die geregeld betelnoten kauwen, bruinrood en vaak verschrompelt het. Sommige gebruikers krijgen orale submukeuze fibrose, een chronische aandoening waarbij het mondslijmvlies steeds verder aangetast wordt. Betelkauwen wordt ook in verband gebracht met een vorm van mondkanker die oraal plaveiselcelcarcinoom wordt genoemd en die ook achter in de keel kan voorkomen. Het feit dat er Betelnoten die in betelblad gerold zijn
¨ in Zuidoost-Azie onder volwassenen veel gevallen van mondkanker zijn, lijkt dit te bevestigen. In Taiwan gaat het bij 85 procent van die gevallen om betelkauwers. En The China Post zegt dat „het aantal gevallen van mondkanker — een van de tien belangrijkste doodsoorzaken in Taiwan — er de afgelopen veertig jaar bijna is verviervoudigd”. In andere landen is de situatie niet veel beter. In de Papua New Guinea Post-Courier stond dat de betelnoot „volgens het medisch genootschap van Papoea-Nieuw-Guinea minstens tweeduizend dodelijke slachtoffers per jaar maakt en verantwoordelijk is voor heel wat gezondheidsproblemen”. Volgens een arts die medische boeken schrijft, „heeft chronisch betelnootgebruik minstens zo veel schadelijke gevolgen als roken”, waaronder hart- en vaatziekten.
Chronisch betelkauwen kan tot ernstige aandoeningen leiden
Verkleurde tanden en aangetast tandvlees
Wat is de kijk van de Bijbel?
De Bijbel is geen medisch handboek en betelkauwen wordt er niet specifiek in genoemd. Maar er staan wel heel wat principes in die ons kunnen helpen een reiner, gezonder en beter leven te leiden. Denk eens na over de volgende Bijbelverzen en de vragen die erbij staan.
Orale submukeuze fibrose
„Geliefden, laten wij ons reinigen van elke verontreiniging van vlees en geest, en in de vrees ¨ voor God heiligheid vervolmaken” (2 Korinthiers 7:1). ’Stel uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst’ (Romeinen 12:1,
De Nieuwe Bijbelvertaling). Kan iemand in Gods ogen heilig of rein zijn als hij zijn lichaam vervuilt door betelnoten te kauwen? Oraal plaveisel„Door hem [God] hebben wij leven” (Handecelcarcinoom lingen 17:28). „Elke goede gave en elk volmaakt geschenk komt van boven” (Jakobus 1:17). Het leven is een kostbaar geschenk van God. Als „Gij moet uw naaste liefhebben als uzelf” iemand een gewoonte heeft die zijn gezondheid kan aantasten, laat hij dan zien dat hij respect (Markus 12:31). „Wie zijn naaste liefheeft, doet hem geen kwaad” (Romeinen 13:10, GNB). heeft voor dat geschenk? „Niemand kan twee meesters als slaaf die- Toont iemand echt liefde voor anderen als hij ¨ nen” (Mattheus 6:24). „Ik laat me van niemand op straat spuugt en vieze rode vlekken achter¨ en niets de slaaf maken” (1 Korinthiers 6:12, laat? Het is nu eenmaal zo dat ’we oogsten wat Groot Nieuws Bijbel). Kan iemand Gods goedkeuring hebben als hij toegeeft aan een versla- we zaaien’ (Galaten 6:7, 8). Dat is een funvende, onreine gewoonte die zijn leven gaat be- damentele natuurwet. Als we slechte gewoonten zaaien, zullen we slechte gevolgen oogsten. heersen? Ontwaakt! februari 2012
23
Maar als we leven zoals God het bedoeld heeft en goede gewoonten hebben, zullen we niet alleen een goede gezondheid oogsten maar ook echt en blijvend geluk vinden. Misschien kauwt u betelnoten maar wilt u een beter en gelukkiger leven hebben door u aan Gods normen te houden. Hoe kunt u die gewoonte dan overwinnen? Sta eens stil bij een paar adviezen die bij anderen hebben gewerkt. Drie tips om verslaving te overwinnen 1. Wees gemotiveerd. Om van een verslaving
af te komen, is een sterkere motivatie nodig dan alleen maar te weten wat de risico’s voor de gezondheid zijn. Veel mensen die betelkauwen, roken of drugs gebruiken, weten namelijk heel goed dat ze daarmee hun gezondheid en hun leven in gevaar brengen. U kunt uw motivatie versterken door de Bijbel te onderzoeken en meer te weten te komen over uw Schepper en zijn diepe liefde voor u. „Het woord van God is levend ¨ en oefent kracht uit”, zegt Hebreeen 4:12. 2. Vraag God om hulp. Jezus Christus zei: „Blijft vragen, en het zal u gegeven worden; blijft zoeken, en gij zult vinden; blijft kloppen, en er zal u opengedaan worden. Want al wie vraagt, ontvangt, en al wie zoekt, vindt, en al wie klopt, hem zal opengedaan worden” (Lukas 11:9, 10). Als de ware God, Jehovah, ziet dat u oprecht tot hem bidt om steun en kracht, zal hij u niet aan uw lot overlaten. „God is liefde”, zegt 1 Johannes 4:8. De apostel Paulus, die deze liefde ervaren had, schreef: „Voor alle dingen bezit ik de sterkte door hem die mij kracht verleent” (Filippenzen 4:13). 3. Zoek steun bij anderen. De mensen met wie u omgaat, kunnen een goede of een slechte invloed op u hebben. „Hij die met wijzen wandelt, zal wijs worden, maar wie zich met de verstandelozen inlaat, zal het slecht vergaan”, zegt Spreuken 13:20. Denk er dus goed over na wie u als vrienden kiest! Onder Jehovah’s Getuigen bevinden zich personen die vroeger betelnoten hebben gekauwd. Maar door de Bijbel te bestuderen en naar de bijeenkomsten van de Getuigen te gaan, hebben ze de extra hulp gekregen die ze nodig hadden om hun verslaving te overwinnen. 24
Ontwaakt! februari 2012
Betty
Pauline
Wen-Chung
Jiao-Lian
Sam
ZIJ HEBBEN HUN VERSLAVING OVERWONNEN ¨ Ontwaakt! heeft vijf mensen geınterviewd die vroeger betelnoten gekauwd hebben. Hier volgen hun verhalen. Hoe ben je met betelkauwen begonnen? Pauline: Mijn ouders gaven me al betelnoten toen ik nog klein was. Dat was gebruikelijk in ons dorp in Papoea-Nieuw-Guinea. Betty: Toen ik twee was, kreeg ik van mijn vader mijn eerste betelnoot. Als tiener had ik altijd zo veel betelnoten bij me dat ik wel een betelnotenboom leek! Ik was compleet verslaafd. Het eerste wat ik ’s morgens deed, was een betelnoot kauwen. Wen-Chung: Ik begon met betelkauwen toen ik zestien was. Dat leek cool en volwassen, en ik wilde erbij horen. Jiao-Lian: Ik verkocht betelnoten om in mijn onderhoud te voorzien. Om klanten te winnen wilde ik ervoor zorgen dat mijn producten van topkwaliteit waren, dus begon ik de betelnoten te testen. Daardoor raakte ik zelf verslaafd. Welke uitwerking had het op je gezondheid? Jiao-Lian: Mijn mond, tanden en lippen waren bloedrood. Ik schaam me als ik kijk naar foto’s uit die tijd. Ik heb nog steeds last van zweren op mijn lippen. Pauline: Ik had last van mondzweren, misselijkheid en diarree. Betty: Ik woog nog maar 35 kilo en voor iemand van mijn lengte was dat veel te weinig. Mijn tanden zagen er vreselijk uit en vaak poetste ik ze met staalwol. Sam: Ik had diarree en mijn tandvlees ´ ´ raakte aangetast. Nu heb ik nog maar een tand! En waarschijnlijk heeft het ook niet geholpen dat ik mijn tanden met staalwol gepoetst heb.
Waarom ben je gestopt? Pauline: Ik las in de Bijbel in 2 Korin¨ thiers 7:1 dat God wil dat we ons „reinigen van elke verontreiniging van vlees en geest”. Ik besloot echt mijn best te doen om de goedkeuring van mijn Schepper te krijgen. Sam: Ik wilde graag de invloed van Jehovah’s heilige geest in mijn leven voelen, en daarom vroeg ik hem of hij me wilde helpen niet aan de verleiding toe te geven om betelnoten te kauwen. Hij heeft mijn gebeden verhoord. Ik heb nu al zo’n dertig jaar geen betelnoot meer aangeraakt. Jiao-Lian: In de Bijbel kwam ik de woorden tegen: „Reinigt uw handen, zondaars” (Jakobus 4:8). Dat raakte me echt. Kon ik betelnoten kauwen en verkopen terwijl ik wist hoe slecht het was? Op dat moment besloot ik dat ik niets meer te maken wilde hebben met deze gewoonte die lichaam en geest verontreinigt. Welke voordelen heeft het voor je gehad dat je gestopt bent? Wen-Chung: Ik begon met betelkauwen omdat ik geaccepteerd wilde worden door andere jongeren. Nu heb ik veel betere vrienden: Jehovah en mijn geloofsgenoten. Sam: Ik ben nu een stuk gezonder, zowel in lichamelijk als in geestelijk opzicht. En omdat ik geen geld verspil aan slechte gewoonten, kan ik beter voor mijn gezin zorgen. Pauline: Ik voel me schoon en bevrijd, en mijn tanden zien er nu wit en sterk uit. En in mijn huis en tuin vind je geen betelnootschillen en lelijke rode vlekken. Betty: Ik heb een goed geweten en mijn gezondheid is erop vooruitgegaan. Het lukt me zelfs om naast mijn werk als lerares veel tijd aan de prediking te besteden. Ontwaakt! februari 2012
25
Cordoba
YZ
B
S P A N´ J E
Rome
AN
TIJ
NS
Ox u
Constantinopel
E R IJK
s
¨ PERZIE Bagdad Jeruzalem
¨ Caıro
¨ ARABIE Omajjadische invloed Abbasidische invloed
HOE HET ARABISCH DE TAAL VAN DE GELEERDEN WERD EUWENLANG was het Arabisch de belangrijkste taal van de wetenschap. Vanaf de achtste eeuw vertaalden en corrigeerden Arabischsprekende geleerden in verschillende steden in het Midden-Oosten wetenschappelijke en filosofische geschriften uit de tijd van Ptolemaeus en Aristoteles. Op die manier werd het werk van denkers uit de oudheid behouden en verrijkt. ¨ Een smeltkroes van ideeen In de zevende en achtste eeuw kwamen er ¨ in het Midden-Oosten twee nieuwe dynastieen aan de macht: eerst de Omajjaden en daarna de¨ Abbasiden.¨ Omdat hun onderdanen¨ in Arabie, Klein-Azie, Egypte, Palestina, Perzi ¨ e en Irak door zowel Griekenland als India beınvloed waren, konden de nieuwe heersers putten uit een groot kennisreservoir. De Abbasiden bouwden een nieuwe hoofdstad, Bagdad, die een smelt¨ kroes van ideeen werd. Daar kwamen Arabieren ¨ in contact met Armeni ers, Berbers, Chinezen, ¨ Grieken, Indiers, Joden, Kopten, Perzen, Turken, ¨ en ook Sogdiers, die afkomstig waren uit een gebied ten oosten van de rivier de Oxus (nu Amu ¨ Darya) in Centraal-Azie. Doordat ze samen wetenschappelijke onderwerpen bestudeerden en ¨ erover debatteerden, beınvloedden ze elkaars uiteenlopende intellectuele tradities.
E
26
Ontwaakt! februari 2012
De Abbasidische heersers van Bagdad stimuleerden briljante denkers, ongeacht hun afkomst, om bij te dragen tot de intellectuele ontwikkeling van het rijk. Er werden systematische pogingen gedaan om tienduizenden boeken te verzamelen en in het Arabisch te vertalen. Die boeken gingen over allerlei onderwerpen, waaronder alchemie, rekenkunde, meetkunde, geneeskunde, muziek, filosofie en natuurkunde. Kalief al-Mansoer, die van 754 tot 775 regeerde, stuurde ambassadeurs naar het Byzantijnse hof om aan Griekse wiskundige geschriften te komen. Kalief al-Ma’moen, die van 813 tot 833 aan de macht was, deed vergelijkbare pogingen en zette daarmee een ontwikkeling op het gebied van vertalen in gang die meer dan twee eeuwen zou aanhouden. Tegen het einde van de tiende eeuw waren bijna alle Griekse filosofische en wetenschappelijke geschriften die toen beschikbaar waren, in het Arabisch vertaald. Maar de Arabische geleerden deden niet alleen vertaalwerk, ze leverden ook zelf een bijdrage. Arabische bijdragen Veel Arabische vertalers waren heel nauwkeurig en werkten in een verbluffend tempo. Sommige historici hebben daarom gezegd dat de vertalers vertrouwd moeten zijn geweest met de
Diagram van het oog door Hoenain ibn Isjak
Ontwaakt! februari 2012
27
Eye diagram: 5 SSPL/Science Museum/Art Resource, NY; Canon of Medicine: 5 The Art Gallery Collection/Alamy
Een pagina uit de „Canon van de geneeskunde” van Avicenna
betreffende onderwerpen. En een aantal geleerden gebruikten de geschriften die ze vertaalden als uitgangspunt voor eigen wetenschappelijk onderzoek. De arts en vertaler Hoenain ibn Isjak (808-873), een Syrische christen die ook wel Johannitius genoemd werd, was zo iemand. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de kennis van het gezichtsvermogen. Zijn werk bevatte nauwkeurige anatomische diagrammen van het oog en werd een standaardwerk voor de oogheelkunde, zowel in de Arabische wereld als in Europa. De filosoof en arts Ibn Sina (980-1037), die in het Westen als Avicenna bekendstaat, schreef tientallen boeken over een heel scala aan onderwerpen, van ethiek en logica tot geneeskunde en metafysica. Zijn grote compendium, de Canon van de geneeskunde, was gebaseerd op de medische kennis van zijn tijd, waaronder de ideeen van de beroemde Griekse denkers Galenus en Aristoteles. De Canon bleef zo’n vier eeuwen lang het standaardwerk op medisch gebied. Arabische geleerden omarmden de methode van experimenteel onderzoek, die aan de basis staat van wetenschappelijke vooruitgang. Dat leidde ertoe dat ze de omtrek van de aarde opnieuw gingen berekenen en geografische gegevens in het werk van Ptolemaeus corrigeerden. „Ze durfden zelfs het werk van Aristoteles in twijfel te trekken”, zegt de historicus Paul Lunde. De wetenschappelijke vooruitgang kwam bijvoorbeeld tot uiting in de bouw van waterreservoirs, aquaducten en waterraderen, waarvan sommige nog steeds bestaan. Nieuwe geschriften over landbouwen plantkunde stelden boeren in staat de beste gewassen voor een bepaalde streek te kiezen, wat de opbrengsten ten goede kwam. In 805 stichtte kalief Haroen al-Rasjid een ziekenhuis, het eerste in zijn enorme rijk. Het duurde niet lang of er stond in elke grote stad in zijn rijk een ziekenhuis.
5 Scala/White Images/Art Resource, NY
Nieuwe wetenschappelijke centra Een aantal steden in de Arabische wereld hadden bibliotheken en gespecialiseerde studiecentra. In Bagdad stichtte kalief al-Ma’moen een academie voor vertaalwerk en onderzoek die Bait al-Hikma genoemd werd, wat „Huis van wijsheid” betekent. Onder de medewerkers bevonden zich betaalde wetenschappers. Volgens zeg¨ gen bevatte de grootste bibliotheek van Caıro meer ´ dan een miljoen boeken. Ondertussen had Cordoba, de hoofdstad van Omajjadisch Spanje, zeventig bibliotheken. Daar kwamen geleerden en studenten uit de hele Arabische wereld op af. ´ Meer dan twee eeuwen lang bleef Cordoba een toonaangevend centrum voor intellectuelen. ¨ In Perzie vermengden Griekse wiskundige tradities zich met die uit India. Daar hadden wiskundigen een systeem ontwikkeld voor het gebruik van het getal nul en voor positionele notatie. Bij
die notatie nemen afzonderlijke cijfers verschillende waarden aan, afhankelijk van hun positie en de plaatsing van het symbool voor nul. Het ´ ´ ´ ´ cijfer een kan bijvoorbeeld een, tien, honderd, enzovoorts betekenen. Lunde schrijft dat dit systeem „niet alleen allerlei berekeningen vereenvoudigde, maar ook de ontwikkeling van de algebra mogelijk maakte”. Arabische geleerden boekten daarnaast grote vooruitgang op het gebied van meetkunde, trigonometrie en navigatie. De gouden eeuw van de Arabische wetenschap en wiskunde vormde een groot contrast met het gebrek aan intellectuele interesse elders in de wereld. In het middeleeuwse Europa werden wel pogingen gedaan om oude wetenschappelijke geschriften te behouden. Dat gebeurde vooral in kloosters. Maar die pogingen stelden weinig voor in vergelijking met wat er in de Arabische wereld gebeurde. In de tiende eeuw kwam daar echter verandering in toen vertalingen van Arabische geschriften het Westen begonnen binnen te komen. Na verloop van tijd werden dat er steeds meer, wat uiteindelijk leidde tot de wetenschappelijke renaissance van Europa. Als we naar de grote lijnen van de geschiedenis kijken, zien we dat geen enkel afzonderlijk land of volk met de eer kan gaan strijken voor de huidige wetenschappelijke kennis. Voor landen die nu een kenniscultuur hebben, geldt dat ze veel te danken hebben aan vroegere culturen die wetenschappelijk onderzoek bevorderden, lang bestaande tradities in twijfel trokken en briljante geesten stimuleerden. Arabische geleerden in een bibliotheek in Basra (1237)
28
Ontwaakt! februari 2012
EEN BLIK OP DE WERELD
Op zoek naar de beste imam ¨ In Maleisie is een populaire talentenjacht waarbij gezocht wordt naar een goede imam. De show heet „Imam Muda” (Jonge imam) en wordt opgenomen in Kuala Lumpur. De kandidaten zijn tussen de 18 en 27 en hebben verschillende achtergronden. Na diverse af´ ´ valronden blijft er een winnaar over. Hij krijgt niet alleen een geldbedrag en een nieuwe auto maar ook een ¨ baan als imam, een beurs om in Saoedi-Arabie te studeren en een geheel verzorgde pelgrimsreis naar Mekka. De kandidaten moeten de taken van een imam beheer¨ sen, in staat zijn te discussieren over religieuze en actuele onderwerpen, en verzen uit de Koran kunnen opzeggen. De bedenker van de show zegt dat het zijn doel is de islam aantrekkelijker te maken voor jongeren. Roekeloos met persoonlijke gegevens Veel gebruikers van sociale media overzien niet dat het vermelden van persoonlijke gegevens negatieve gevolgen kan hebben in hun latere leven. Volgens schoolhoofd Timothy Wright, die in de Sydney Morning Herald wordt geciteerd, „heeft de moderne technologie als consequentie dat onnadenkende woorden, roddels, gewaagde foto’s of persoonlijke gegevens permanent worden vastgelegd en gewoon zichtbaar zijn voor iedereen die een account heeft”. Dit betekent dat „fouten die je op je vijftiende maakt, tien jaar later nog door een werkgever gezien kunnen worden”, aldus Wright.
„Als president krijg je op de een of andere manier de behoefte om te bidden.” — BARACK OBAMA,
PRESIDENT VAN DE VS.
Toen aan een groep Argentijnen in de leeftijd van 10 tot 24 werd gevraagd hoe ze zouden laten zien dat ze trots waren op hun land, zei 56 procent dat ze dat het liefst deden door het shirt van het nationale´ voetbalelftal te ¨ dragen. — LA NACION, ARGENTINIE. Onderzoek wijst erop dat „ongeveer een derde van het
voedsel dat wereldwijd voor menselijke consumptie wordt geproduceerd, verloren gaat of verspild wordt. Dat komt neer op zo’n 1,3 miljard ton per jaar.” — VOEDSEL- EN LANDBOUWORGANISATIE ¨ VAN DE VN, ITALIE.
„Tegenwoordig zijn er steeds meer oorlogen en berichten van oorlogen, dus het leger van
ons vaderland moet altijd klaarstaan om ons volk, en alles wat ons dierbaar is, te beschermen tegen vijanden van buitenaf.” — PATRIARCH KIRILL, HOOFD VAN DE RUSSISCH-ORTHODOXE KERK.
De meeste verkeersongevallen die in 2010 bij een Duitse verzekeringsmaatschappij gemeld werden, vonden plaats tussen 7 en 8 uur ’s ochtends. „Een van de beste preventieve maatregelen om ongelukken te voorkomen, is ’s morgens op tijd van huis gaan”, meldt een woordvoerder van de maatschappij. — PRESSEPORTAL, DUITSLAND. Ontwaakt! februari 2012
29
VOOR GEZINSBESPREKING
GESPREKSONDERWERP: Wat ¨
Wat ontbreekt er aan dit plaatje?
voor leven hadden Samuels ouders voor hun zoon in gedachten? Hoe ¨ zegende Jehovah Samuel? HINT: ¨ Lees 1 Samuel 3:19-21. Welke doelen kun jij je stellen om Jehovah te eren? HINT: Lees ¨ Prediker 12:13; 1 Timotheus 4:6-8, 12, 13.
¨ Lees 1 Samuel 1:24-28; 2:11. Kijk nu naar het plaatje. Wat ontbreekt er? Schrijf je antwoorden hieronder op. Verbind de puntjes met elkaar om het plaatje af te maken en kleur het dan in. 1˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝
OM ALS GEZIN TE DOEN: Een van de gezinsleden speelt zonder iets te zeggen een persoon uit het ¨ Bijbelverhaal van Samuel. De anderen moeten raden wie het is.
2˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 3˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ ˘ De antwoorden staan op blz. 11
41 42 40
34
43
39 35 33 32
36
45
44
37
38
31
30
4
46
29 27
EIND
26
5 3
28
6
2
BEGIN 25
24
1
7
23 22
9
8 10
21 20
11 12
19
18
13
Ga naar www.jw.org als je extra printjes wilt maken van deze rubriek
30 16 17
15 14
Verzamel en leer
Laatste Bijbelboek geschreven
Geboren in Rama; ging later in Silo wonen Silo Rama
Jeruzalem
Leefde rond 1100 v.Chr.
¨ S A M U E L Zijn ouders ’leenden hem aan Jehovah’. Toen hij klein was, moedigden ze hem al aan zijn leven te ¨ gebruiken om Jehovah te ¨ dienen (1 Samuel 1:24, 28). Samuel zag dat oneerlijke priesters misbruik maakten van anderen. Toch bleef hij¨ zelf eerlijk, moedig en trouw (1 Samuel 2:22-26; 3:18, 19; 12:2-5, 17, 18).
ANT WOORDE N ¨ A. Elkana en Hanna (1 Samuel 1:19, 20). ´ B. Rechters, Ruth en een deel van Een ¨ Samuel. ¨ C. „ . . . bij Jehovah op” (1 Samuel 2:21). Adam geschapen
14
VRAGE N ¨ A. Samuels ouders heetten en . B. Welke ¨ Bijbelboeken liet Jehovah door Samuel opschrijven? C. Maak de volgende uitspraak uit de Bijbel af: ¨ „Intussen groeide de jongen Samuel . . .”
4026 v.Chr.
BIJBEL K AART
¨ SAMU EL
1 n.Chr.
98 n.Chr.
Uitknippen, dubbelvouwen en bewaren
Mensen en landen 4. Wij heten Oskar en Saskia en we zijn tien en zeven. We wonen in Estland. Hoeveel Getuigen van Jehovah zijn er ongeveer in Estland? Zijn dat er 2400, 4200 of 6800? 5. Waar wonen wij? Zet een rondje om de goede letter. Zet een stip op de plaats waar jij woont. Dan kun je zien hoe ver Estland bij jou vandaan is.
Zoek het plaatje Kun je deze plaatjes in dit tijdschrift vinden? Vertel iets over elk plaatje.
A
B C
D
„Het is echt een meesterwerk” ˘ Zou u iets willen lezen over het leven van Jezus Christus op aarde, over zijn onvergetelijke gelijkenissen en over zijn leringen, die het leven van mensen hebben veranderd? Dan zult u het boek De grootste mens die ooit heeft geleefd heel interessant vinden. Een man die dit boek gelezen had, zei vol waardering: „Dit boek is heel eenvoudig geschreven en schetst het leven van onze Heer hier op aarde in prachtige details. Het is echt een meesterwerk.” In dit boek staan de gebeurtenissen tijdens Jezus’ leven op aarde beschreven in de volgorde waarin ze, voor zover bekend, hebben plaatsgevonden. ¨ Het boek is gebaseerd op de vier evangelien, die onder leiding van God door Jezus’ tijdgenoten Mat¨ theus, Markus, Lukas en Johannes geschreven zijn. ¨ Mattheus en Johannes waren apostelen en reisgenoten van Jezus. Markus was een goede vriend van Petrus, een andere apostel van Jezus. En de arts Lukas was een reisgenoot van de apostel Paulus. U kunt dit boek aanvragen door de bon in te vullen en naar een van de adressen op bladzijde 5 te sturen.
Q Graag zou ik vrijblijvend dit boek ontvangen. Taal:
DE
GROOTSTE
MENS
Naam
DIE OOIT HEEFT GELEEFD
Adres
Q Neem contact met me op in verband met een gratis Bijbelcursus bij mij thuis.
www.watchtower.org
Postcode
Plaats
g12 02-O