g_o_201203 by wattedoenbij nl

!"#2 MAART 2012

WAAROM IS ER

ZO VEEL WOEDE? OOK: HOE KUNNEN WE VREDE SLUITEN MET ANDEREN? BLZ. 10

!"#2

GEMIDDELDE OPLAGE 41.042.000 VERSCHIJNT IN 84 TALEN

WAAROM IS ER ZO VEEL WOEDE? 3 De gevolgen van woede 4 Waarom is er zo veel woede? 7 Woede beheersen

10 De zienswijze van de Bijbel Hoe kunnen we vrede sluiten met anderen? 12 Ain Jalut: Een keerpunt in de wereldgeschiedenis 15 Jonge mensen vragen Is het verkeerd om populair te zijn? 18 Het fort van Theresienstadt Vesting zonder bescherming 21 Trek in een paddenstoel? 24 Toeval of ontwerp? De structuur van vlindervleugels 25 Hulp voor personen met een angststoornis 28 Een blik op de wereld Â¨ 29 De gouden vrucht van Armenie 30 Voor gezinsbespreking 32 Hoe ziet u Jezus?

De gevolgen van woede Een man die bij een drive-inrestaurant een broodje bestelde, werd kwaad toen hij naar zijn idee te lang op zijn bestelling moest wachten. Hij drong het restaurant binnen, bedreigde een werknemer, duwde hem tegen de counter en gaf hem een klap. Vervolgens griste hij zijn broodje weg en liep naar buiten.

E WORDEN allemaal weleens boos. Woede hoort bij de menselijke emoties, net zoals liefde, hoop, bezorgdheid, verdriet en angst. Gecontroleerde woede kan nuttig zijn als die op een juiste manier wordt geuit. Woede is bijvoorbeeld effectief als iemand er vastberadener door wordt om bepaalde obstakels of problemen te overwinnen. Zoals uit het verhaal hierboven blijkt, heeft woede ook een keerzijde. Sommige mensen worden sneller en vaker boos dan anderen en ook de mate van boosheid verschilt. Als zulke mensen geprovoceerd worden, gebruiken ze soms verbaal of fysiek geweld. Eigenlijk worden ze door hun woede beheerst, terwijl dat andersom zou moeten zijn. Onbeheerste woede is gevaarlijk en wordt daarom wel ’problematische boosheid’1 genoemd. Mensen die hun woede niet in bedwang kunnen houden, veroorzaken niet alleen ellende voor zichzelf maar ook voor iedereen om hen heen. Zelfs schijnbaar onbeduidende din-

1 In de brochure Boiling Point — Problem Anger and What We Can Do About It wordt gezegd dat het bij problematische boosheid gaat om „elke disfunctionele manier om met woede om te gaan die voortdurend ernstige problemen veroorzaakt in iemands leven, waaronder zijn gedachten, gevoelens, gedrag en relaties”.

gen kunnen bij hen tot een woedeaanval leiden, met tragische gevolgen. Een paar voorbeelden: Een man die met een groepje vrienden in een drukke straat liep, werd in de nek geschoten door een voorbijganger omdat een van zijn vrienden hem per ongeluk met zijn sporttas had aangestoten. Een negentienjarige man sloeg de elf maanden oude baby van zijn verloofde dood. Hij was een gewelddadige game aan het spelen en sprong uit zijn vel toen de baby aan de gamecontroller zat waardoor hij het spel verloor. Vergelijkbare berichten uit de hele wereld laten zien dat steeds meer mensen moeite hebben om hun woede in bedwang te houden. Wat is de oorzaak van deze tendens?

Woede is een normale menselijke emotie, en er zijn momenten waarop het gepast is om er op een gecontroleerde manier uiting aan te geven. Maar deze artikelen gaan over ongezonde woede, waarmee we onszelf en anderen emotioneel, lichamelijk en geestelijk kunnen schaden. Ontwaakt! maart 2012

Waarom is er zo veel woede? E OORZAKEN van woede zijn complex. Zelfs wetenschappers geven toe dat er nog maar relatief weinig over bekend is. Maar deskundigen op het gebied van de geestelijke gezondheid zijn het erover eens dat we allemaal reageren op bepaalde prikkels die woede uitlokken. Woede kan uitgelokt worden door iets wat iemand frustreert of irriteert. Vaak gaat het om een oneerlijke behandeling of om onrecht, bijvoorbeeld als we het gevoel hebben dat we gekleineerd, beledigd of respectloos behandeld worden. Boosheid kan ook ontstaan wanneer iemand denkt dat zijn gezag of reputatie in gevaar is. Wat iemand boos maakt, verschilt natuurlijk per persoon. Het is afhankelijk van leeftijd, geslacht en zelfs van cultuur. Ook de manier waarop iemand op een prikkel reageert, verschilt. Sommige mensen worden zelden boos en zetten zich snel over een belediging ¨ heen. Anderen raken snel geırriteerd en blijven dagen, weken, maanden of zelfs nog langer kwaad. Er zijn overal om ons heen prikkels die woede kunnen veroorzaken. En de gevoeligheid voor zulke prikkels lijkt toe te nemen. Hoe komt dat? Onder andere door de onverschilli¨ ge, egoıstische houding die veel mensen tegen-

!"#$

woordig hebben. De Bijbel legt uit: ’In de laatste dagen zullen mensen zichzelf liefhebben, het geld liefhebben, aanmatigend zijn, hoogmoedig, onbezonnen, opgeblazen van trots’ ¨ (2 Timotheus 3:1-5). Geeft dat niet precies de instelling weer die veel mensen hebben? Als egocentrische mensen hun zin niet krijgen, worden ze vaak boos. Maar er zijn nog meer redenen waarom woede een groeiend probleem is. Hier volgen er een paar. Het voorbeeld van ouders

Ouders hebben een diepgaande invloed op de ontwikkeling van kinderen. De psycholoog Harry L. Mills zegt: „Al op heel jonge leeftijd leren mensen hun woede te uiten door het agressieve gedrag te imiteren dat ze om zich heen zien.” Als een kind opgroeit in een agressieve omgeving waar mensen om kleine dingen boos worden, leert hij in feite om zijn problemen met woede op te lossen. De situatie van het kind is te vergelijken met die van een plant die vervuild water heeft gekregen. De plant zal zich waarschijnlijk niet goed ontwikkelen en zelfs blijvende schade oplopen. Boosheid is te vergelijken met vervuild water, en kinderen die eraan worden blootgesteld, hebben als volwassene vaak meer moeite om hun woede te beheersen. Overvolle steden

In 1800 woonde zo’n 3 procent van de wereldbevolking in een stedelijk gebied. In 2008 was dat cijfer gestegen naar 50 procent en de verwachting is dat het tegen 2050 de 70 procent zal bereiken. Naarmate er steeds meer mensen in overvolle steden gaan wonen, is het te verwachten dat woede en frustratie zullen toenemen. Om een voorbeeld te noemen: Mexico-

DIT TIJDSCHRIFT IS BEDOELD voor het hele gezin. Het laat zien hoe u het hoofd kunt bieden aan de problemen van deze tĳd. Het bevat nieuwsitems, vertelt over mensen in allerlei landen en wĳdt aandacht aan godsdienst en wetenschap. Maar het doet meer. Het blĳft niet aan de oppervlakte, maar wĳst op de diepere betekenis achter de huidige gebeurtenissen; het blĳft daarbĳ altĳd politiek neutraal en kent geen rassendiscriminatie. Het belangrĳkste is echter dat dit tĳdschrift vertrouwen opbouwt in de belofte van de Schepper dat hĳ een nieuwe wereld van vrede en zekerheid tot stand zal brengen die het huidige goddeloze, wetteloze samenstel van dingen binnenkort zal vervangen.

Deze publicatie is niet voor de verkoop bestemd maar wordt verschaft als onderdeel van een wereldwijd Bijbels onderwijzingswerk dat gesteund wordt door vrijwillige bijdragen. Tenzĳ anders vermeld, is de gebruikte Bĳbelvertaling de Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift — met studieverwĳzingen (uitgave 2004). De afkorting v.G.T. betekent „voor de gewone tĳdrekening”. G.T. staat voor „van de gewone tĳdrekening”. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G.F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483, and in England by Watch Tower Bible and Tract Society of Britain, The Ridgeway, London NW7 1RN (Registered in England as a Charity). Uitgegeven door Wachttoren-, Bĳbel- en Traktaatgenootschap, Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen, Nederland. Christelĳke Gemeente van Jehovah’s Getuigen (Verantwoordelĳke uitgever: Marcel Gillet), Potaardestraat 60, B-1950 Kraai¨ nem, Belgie, PP-PB BRUXELLES X - BRUSSEL X No. 10/667. 5 2012 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Alle rechten voorbehouden. Printed in Britain. March 2012

Vol. 93, No. 3

Monthly

DUTCH

Welke uitwerking kunnen woede-uitbarstingen op kinderen hebben? Stad is een van de grootste en volste steden ter wereld. Verkeersopstoppingen zijn er een grote bron van ergernis. De stad, die zo’n 18 miljoen inwoners en 6 miljoen auto’s telt, „zou weleens de meest gestreste hoofdstad ter wereld kunnen zijn”, zegt een journalist. „Het verkeer is heel hectisch en de mensen hebben erg korte lontjes.” Volle steden brengen ook andere stressfactoren met zich mee, zoals luchtvervuiling, lawaai, woningschaarste, criminaliteit en botsingen tussen culturen. Naarmate de oorzaken van stress toenemen, zullen meer mensen gefrustreerd en boos worden en eerder hun geduld verliezen. Economische problemen

De economische crisis in de wereld heeft tot wijdverbreide stress en ongerustheid geleid. Een rapport uit 2010 van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Internationale Arbeidsorganisatie van de VN (ILO) zegt: „Naar schatting zijn er wereldwijd meer dan 210 miljoen werklozen.” Helaas hebben TALEN: Afrikaans, Albanees, Amharisch, Arabisch, Armeens, Bemba, Birmaans (Myanmar), Bislama, Bulgaars, Cebuano, Chichewa, Chinees (traditioneel)7 (audio alleen in Mandarijn), Chinees (vereenvoudigd), Chitonga, Deens7, Duits67, Engels67, Estisch, Ewe, Fiji, Fins7, Frans687, Georgisch, Grieks, Gujarati, Hebreeuws, Hiligaynon, Hindi, Hongaars, Ibo, IJslands, Iloko, Indonesisch, Italiaans67, Japans67, Joruba, Kanarees, Kinyarwanda, Kirgizisch, Kirundi, Koreaans67, Kroatisch, Lets, Lingala, Litouws, Lozi, Macedonisch, Malagasi, Malayalam, Maltees, Nederlands67, Noors7, ¨ Oekraıens, Pedi, Pools67, Portugees687, Punjabi, Rarotongaans, Roemeens, Russisch67, Samoaans, Servisch, Sesotho, Shona, Singalees, Sloveens, Slowaaks, Spaans67, Swahili, Tagalog7, Tamil, Thais, Tokpisin, Tongaans, Tsjechisch7, Tsonga, Tswana, Turks, Twi, Urdu, Vietnamees, Xhosa, Zoeloe, Zweeds7 6 Ook verkrijgbaar op cd. 8 Ook verkrijgbaar als mp3 op cd-rom. 7 Ook te downloaden als audiobestand op www.jw.org.

WAARSCHIJNLIJK HEB JE EEN SERIEUS PROBLEEM ALS JE . . . ( boos wordt wanneer je bij de kassa lang in de rij moet staan ( vaak ruzie hebt met collega’s ( ’s nachts vaak wakker ligt omdat je je nog steeds opwindt over dingen die je overdag hebt meegemaakt ( het moeilijk vindt om mensen te vergeven die je beledigd hebben ( vaak de controle over je emoties verliest ( woedeaanvallen hebt die vaak gevolgd worden door schaamte of spijt1 1 Bron: MentalHelp.net

WILT U MEER INFORMATIE OF EEN GRATIS BIJBELCURSUS? Schrĳf dan naar het plaatselĳke kantoor van Jehovah’s Getuigen. Een complete lijst met adressen vindt u op www.watchtower.org/ address. Amerika, Verenigde Staten van: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. ¨ ¨ Australie: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgie: rue d’Argile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Curacao: PO Box 4708, Willemstad. Duitsland: D-65617 Selters. Frankrijk: BP 625, ¸ ¨ ¨ F-27406 Louviers Cedex. Groot-Brittannie: The Ridgeway, Londen NW7 1RN. Indonesie: PO Box ¨ 2105, Jakarta 10001. Italie: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Nederland: Noordbargerstraat 77, NL-7812 AA Emmen. Portugal: Apartado 91, P-2766-955 Estoril. Spanje: ´ Apartado 132, 28850 Torrejon de Ardoz (Madrid). Suriname: PO Box 2914, Paramaribo.

Ontwaakt! maart 2012

Wordt uw mening over woede en agressie gevormd door de amusementsindustrie?

CIJFERS OVER WOEDE De Mental Health Foundation in Londen heeft een rapport gepubliceerd met de titel Boiling Point — Problem Anger and What We Can Do About It. Daarin stonden de volgende belangrijke bevindingen:

84% heeft meer stress op het werk dan vijf jaar geleden

65% van het kantoorpersoneel heeft weleens te maken gehad met agressie op het werk

45% van het personeel heeft op het werk geregeld een woede-uitbarsting wel 60% van al het verzuim wordt veroorzaakt door stress

33% van de Britten praat niet meer met zijn buren

64% zegt het ’eens’ of ’helemaal eens’ te zijn met de stelling dat mensen over het algemeen een korter lontje hebben

32% zegt een familielid of goede vriend te hebben die zijn of haar woede niet in bedwang kan houden 6

Ontwaakt! maart 2012

de meeste mensen die ontslagen worden geen vangnet. Mensen die wel een baan hebben, vergaat het niet veel beter. Volgens de ILO is werkgerelateerde stress een „wereldwijde epidemie”. „Mensen zijn bang hun baan kwijt te raken en gaan meteen van het ergste uit”, zegt Lorne Curtis, een bedrijfsadviseur in Ontario (Canada). Hij voegt eraan toe dat ze daardoor „snel in de verdediging schieten en eerder geneigd zijn ruzie te maken met hun baas of met hun collega’s”. Discriminatie en onrecht

Stel u eens voor hoe u zich zou voelen als u meedeed aan een hardloopwedstrijd waarbij u als enige voetboeien moest dragen. Er zijn miljoenen mensen die zo’n gevoel hebben als ze gediscrimineerd worden vanwege hun ras of iets anders. Mensen worden boos als ze te ma` ken krijgen met barrieres die hun kansen op werk, opleiding, huisvesting en andere noodzakelijke dingen verkleinen. Ook andere vormen van onrecht kunnen heel intimiderend zijn en veel emotioneel leed veroorzaken. Helaas worden de meesten van ons weleens geconfronteerd met onrecht. Meer dan drieduizend jaar geleden zei de wijze ko-

ning Salomo: „Zie! de tranen der onderdrukten, maar zij hadden geen trooster” (Prediker 4:1). Iemand die veel onrecht meemaakt en weinig steun van anderen krijgt, zal sneller kwaad worden. De amusementsindustrie

Er zijn meer dan duizend onderzoeken uitgevoerd om vast te stellen wat geweld in de media met kinderen doet. James Steyer, oprichter van Common Sense Media, zegt: „Een generatie die herhaaldelijk is blootgesteld aan grof, realistisch geweld, groeit op met een grotere acceptatie van agressie, minder afkeer van wreedheid en minder medegevoel.” Het is niet zo dat alle jongeren die geregeld via de tv worden blootgesteld aan geweld, gevaarlijke criminelen worden. Maar doordat geweld in de media vaak afgebeeld wordt als een acceptabele manier om problemen aan te pakken, zijn veel jongeren het als iets normaals gaan zien. De invloed van slechte geesten

De Bijbel onthult dat er een onzichtbare kracht zit achter veel van de schadelijke woede die er momenteel op aarde is. Aan het begin van de menselijke geschiedenis keerde een opstandige engel zich tegen de almachtige God.

Woede beheersen EER dan tweeduizend jaar geleden gebruikte de Griekse filosoof Aristoteles de term catharsis om de ’loutering’ of emotionele ontlading te omschrijven die plaatsvond als iemand naar een drama of treurspel keek. Het idee erachter was dat deze ontlading zou leiden tot een gevoel van psychische bevrijding.

Deze slechte geest wordt Satan genoemd, wat in het Hebreeuws „Tegenstrever” of „Tegenstander” betekent (Genesis 3:1-13). Later haalde Satan andere engelen over om zich bij de opstand aan te sluiten. Deze ongehoorzame engelen, die bekendstaan als demonen of slechte geesten, ’werden neergeslingerd naar de aarde’ (Openbaring 12:9, 10, 12). Dat betekent dat hun bewegingsvrijheid beperkt is. Bovendien hebben ze „grote toorn” omdat ze weten dat ze niet veel tijd meer hebben. Dus hoewel we ze niet kunnen zien, merken we wel de gevolgen van hun activiteiten. Satan en zijn demonen maken misbruik van onze zondige neigingen door te proberen ons te verleiden tot ’vijandschappen, twist, jaloezie, vlagen van toorn, ruzies, verdeeldheid, uitingen van afgunst en dergelijke’ (Galaten 5:19-21). Geef er niet aan toe

Als we stilstaan bij al deze problemen en vormen van stress, begrijpen we waarom mensen gefrustreerd raken bij de zorg voor hun dagelijkse verantwoordelijkheden. De drang om stoom af te blazen kan dan overweldigend zijn! Het volgende artikel laat zien hoe woede in bedwang gehouden kan worden.

Begin vorige eeuw had de Oostenrijkse neuroloog en psychiater Sigmund Freud een vergelijkbare visie. Hij beweerde dat mensen die hun negatieve emoties opkropten of onderdrukten, later een psychische stoornis zouden krijgen, zoals hysterie. Volgens Freud kon woede daarom beter geuit dan onderdrukt worden. Wetenschappers die in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw onderzoek deden naar de catharsistheorie, vonden daarvoor weinig tot geen bewijsmateriaal. Naar aanleiding hiervan schreef de psychologe Carol Tavris: Ontwaakt! maart 2012

„Het wordt tijd dat we voorgoed afrekenen met de catharsishypothese. De opvatting dat naar geweld kijken (of ’stoom afblazen’) een eind maakt aan agressie heeft nauwelijks een wetenschappelijke basis.” Een andere psycholoog, Gary Hankins, zei: „Uit onderzoek is gebleken dat al je woede op een cathartische manier uiten vaak tot meer woede leidt in plaats van minder.” Waarschijnlijk zullen psychologen het nooit helemaal eens worden over dit onderwerp. Maar veel mensen hebben profijt gehad van een andere bron van wijsheid: de Bijbel.

gen. Hij ging inzien dat hij met Gods hulp kon veranderen en kon leren zijn woede te beheersen, en dat ging steeds beter. Hij vertelt hoe hij reageerde toen hij op een keer door een collega werd uitgescholden: „Ik werd heel boos vanbinnen. Mijn eerste neiging was hem beet te pakken en tegen de grond te gooien.” Wat hielp Jack om te kalmeren? „Ik weet nog dat ik bad: ’Jehovah, help me alstublieft om rustig te worden!’ Toen voelde ik voor het eerst een gevoel van kalmte over me komen, en het lukte me om weg te lopen.” Hij ging door met zijn studie van de Bijbel. Ook bad hij veel en dacht hij na over Bijbelteksten als „Pas op voor woede” De psalmist David beschrijft hoe belangrijk Spreuken 26:20: „Waar geen hout is, gaat het het is woede in bedwang te houden: „Wees vuur uit.” Uiteindelijk leerde hij zijn woede te niet jaloers, pas op voor woede, verbittering, beheersen. dat brengt alleen maar ellende” (Psalm 37:8, Leer te ontspannen Groot Nieuws Bijbel). Als je niet iets wilt doen „Een kalm hart is het leven van het vleseof zeggen waar je later spijt van krijgt, is voor- lijke organisme” (Spreuken 14:30). Die fundakomen dat je boos wordt essentieel. Dat is na- mentele Bijbelse waarheid toepassen kan ietuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Maar mands gezondheid in emotioneel, lichamelijk het kan wel! Hier volgen drie tips om woede in en geestelijk opzicht verbeteren. Begin met het bedwang te houden. leren van eenvoudige ontspanningstechnieken Zorg dat de boosheid afneemt die helpen gevoelens van boosheid te verminOm de intensiteit van woede te verminderen is het belangrijk gas terug te nemen en te ontspannen. Zeg niet meteen het eerste dat bij je opkomt. Als je merkt dat je je te veel opwindt en dat je de controle over je emoties LEER TE ONTSPANNEN lijkt te verliezen, pas dan het Bijbelse advies toe: „Het begin van een twist is als iemand Haal diep adem die aan wateren de vrije loop laat; verwijder u ´ ´ dus voordat de ruzie is uitgebroken” (Spreuken 17:14). Dat heeft Jack bijvoorbeeld geholpen om iets te doen tegen zijn driftbuien. Hij had een vader die vaak dronken was en woedeaanvallen had. Toen Jack opgroeide, ontwikkelde ook hij een gewelddadige persoonlijkheid. Hij zegt: „Als ik boos werd, had ik het gevoel dat ik in brand stond. Dan begon ik te schelden en te slaan.” Daar kwam verandering in toen Jack de Bijbel begon te bestuderen met Jehovah’s Getui8

Ontwaakt! maart 2012

deren. De volgende aanpak is effectief gebleken tegen stressgerelateerde boosheid: ˘ Haal diep adem. Dat is een van de beste en snelste manieren om de intensiteit van woede te verminderen. ˘ Herhaal een woord of zinnetje dat je rustig maakt, zoals ’Blijven ademen’, ’Het komt goed’ of ’Rustig blijven’. ˘ Ga iets doen wat je leuk vindt, zoals lezen, muziek luisteren, tuinieren of iets anders wat je ontspant. ˘ Doe geregeld aan lichaamsbeweging en eet gezond. Stel je verwachtingen bij

Misschien is het niet mogelijk om alle prikkels te vermijden die woede uitlokken, maar je kunt wel leren om je reactie erop onder controle te houden. Daarvoor is het nodig je manier van denken te veranderen. Mensen met erg hoge verwachtingen hebben vaker last van problematische boosheid. Hoe komt dat? Als iets of iemand niet aan hun hoge eisen voldoet, zijn ze snel teleurgesteld en boos. Als je tegen zo’n perfectionistische instelling wilt vechten, is het goed om het

Ga iets doen wat je leuk vindt

volgende in gedachte te houden: „Er is geen ´ ´ rechtvaardige, zelfs niet een (...) Allen zijn afgeweken” (Romeinen 3:10, 12). We zullen dus steeds teleurgesteld worden als we denken dat wij of anderen volmaakt moeten zijn. In de Bijbel staat: „Wij allen struikelen vele malen. Indien iemand in woorden niet struikelt, die is een volmaakt man” (Jakobus 3:2). „Er is geen mens rechtvaardig op de aarde, die voortdurend doet wat goed is en niet zondigt” (Prediker 7:20). Het is dus verstandig om niet te veel te verwachten. Als we doen alsof we iets zijn wat we niet zijn — volmaakt — zal ons leven uit een en al frustratie en boosheid bestaan. We worden allemaal van tijd tot tijd boos. Maar we hebben zelf in de hand hoe we die boosheid uiten. De apostel Paulus gaf geloofsgenoten de waarschuwing: „Weest toornig en zondigt toch niet; laat de zon niet ondergaan ¨ terwijl gij in een geergerde stemming verkeert” ¨ (Efeziers 4:26). Als we onze boosheid in bedwang houden, kunnen we onze gevoelens op een positieve manier uiten. Dat zal een goede uitwerking op onszelf en op anderen hebben.

Doe regelmatig aan beweging

DE ZIENSWIJZE VAN DE BIJBEL

Hoe kunnen we vrede sluiten met anderen?

E Bijbel zegt: „Allen hebben gezondigd en bereiken niet de heerlijkheid Gods” (Romeinen 3:23). Omdat de meer dan zeven miljard mensen die op aarde wonen allemaal onvolmaakt zijn, is het onvermijdelijk dat er persoonlijkheidsconflicten ontstaan. Hoe kunnen we in dat geval de vrede herstellen? De Bijbel geeft goede adviezen. De Schepper, Jehovah, wordt erin beschreven als „de God van ¨ vrede” (Hebreeen 13:20; Psalm 83:18). God wil dat zijn kinderen op aarde vredig met elkaar omgaan. En in dit opzicht neemt hij het initiatief. Toen het eerste mensenpaar tegen God zondigde en de vrede verstoord werd, nam God onmiddellijk stappen om ¨zich met de mensheid te verzoenen (2 Korinthiers 5:19). Sta eens stil bij drie dingen die wij kunnen doen om vrede te sluiten met anderen.

bel zegt: „Jehovah is barmhartig en goedgunstig, langzaam tot toorn en overvloedig in liefderijke goedheid. Want hijzelf weet zeer goed hoe wij zijn gevormd, gedachtig dat wij stof zijn” (Psalm 103:8, 14). Sta ook eens stil bij de volgende Bijbelspreuk: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan” (Spreuken 19:11). Als we inzicht hebben, proberen we te kijken naar de onderliggende redenen waarom mensen bepaalde dingen zeggen of doen. We kunnen ons dus afvragen: was de persoon die me gekwetst heeft moe, ziek of gestrest? Als we ons bewust zijn van de echte motieven, gevoelens en omstandigheden van anderen, kan dat onze boosheid verminderen en zullen we hun fouten minder zwaar aanrekenen.

’Vergeef vrijelijk’

Praat het uit

Wat zegt de Bijbel? „Blijft elkaar verdragen en elkaar vrijelijk vergeven als de een tegen de ander een reden tot klagen heeft. Zoals Jehovah u vrijelijk vergeven heeft, doet ook gij evenzo” (Kolossenzen 3:13). Wat is de uitdaging? Het kan zijn dat we een geldige „reden tot klagen” hebben en het daarom logisch vinden om het contact te verbreken met degene die ons gekwetst heeft. En misschien denken we ook dat de ander eerst zijn excuses moet aanbieden. Maar als die persoon niet in de gaten heeft dat hij iets verkeerd heeft gedaan of als hij vindt dat u fout zit, zal het probleem waarschijnlijk niet worden opgelost. Wat is de beste aanpak? Volg het Bijbelse advies op door de ander vrijelijk te vergeven, vooral als het om een klein probleem gaat. Het is goed te bedenken dat als God al onze fouten zou bijhouden, we geen ’stand zouden kunnen houden’ voor hem (Psalm 130:3). De Bij-

Wat zegt de Bijbel? „Wanneer voorts uw broeder een zonde begaat, ga zijn fout dan blootleggen tussen u en hem alleen. Indien hij naar u luistert, hebt gij uw broeder gewonnen” (Mat¨ theus 18:15). Wat is de uitdaging? Negatieve emoties zoals angst, boosheid en schaamte kunnen iemand ervan weerhouden naar de ander toe te gaan om het probleem op te lossen. We kunnen ook in de verleiding komen steun te zoeken bij anderen door hun over het probleem te vertellen, waardoor het conflict zich kan uitbreiden en erger kan worden. Wat is de beste aanpak? Als het om een ernstig probleem gaat en u zich er niet overheen kunt zetten, ga het dan uitpraten. Doe dat op de volgende manier: (1) Snel: Stel het niet uit, anders wordt het probleem misschien alleen maar erger. Probeer het volgende advies van Jezus toe te passen:

Ontwaakt! maart 2012

„Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn, en het is luister van zijn kant, de overtreding voorbij te gaan.” — SPREUKEN 19:11

„Wanneer gij daarom uw gave naar het altaar brengt en u daar herinnert dat uw broeder iets ´ tegen u heeft, laat uw gave ´ dan daar voor het altaar en ga heen; sluit eerst vrede met uw broeder en offer daarna, wanneer gij ¨ zijt teruggekomen, uw gave” (Mattheus 5:23, 24). (2) Onder vier ogen: Geef niet toe aan de verleiding er met anderen over te praten. „Bepleit uw eigen zaak met uw naaste, en openbaar het vertrouwelijke gesprek van een ander niet” (Spreuken 25:9). (3) Vreedzaam: Weersta de neiging te ¨ discussieren over wie er gelijk heeft. Het doel is vrede te sluiten en niet de discussie te winnen. Probeer het woord ’ik’ te gebruiken in plaats van ’jij’. Het werkt vaak beter om te zeggen: „Ik voel me gekwetst omdat . . .” in plaats van: „Je hebt me gekwetst!” De Bijbel zegt het zo: „Laten wij dus de dingen nastreven die de vrede bevorderen en de dingen die tot opbouw van elkaar dienen” (Romeinen 14:19).

het kwade, maar blijf het kwade overwinnen met het goede”, zegt de Bijbel (Romeinen 12:21). Om vredig met anderen te kunnen omgaan, moeten we werken aan nederigheid, inzicht, geduld en liefde. Maar het is zeker de moeite waard!

Wees geduldig en vriendelijk Wat zegt de Bijbel? „Vergeldt niemand kwaad

met kwaad. (...) Maar ’indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten; indien hij dorst heeft, geef hem iets te drinken’ ” (Romeinen 12:17, 20). Wat is de uitdaging? Als uw pogingen om vrede te sluiten in eerste instantie op niets uitlopen, bent u misschien geneigd de moed op te geven. Wat is de beste aanpak? Wees geduldig. Mensen verschillen in temperament en mate van rijpheid. Bij sommigen duurt het langer voordat ze afgekoeld zijn en anderen moeten nog werken aan hun christelijke eigenschappen. Blijf vriendelijk en liefdevol. „Laat u niet overwinnen door

WAT DENKT U?

˘ Wat zal u helpen iemand vrijelijk te vergeven? — Kolossenzen 3:13. ˘ Wat zal u helpen een probleem uit ¨ te praten? — Mattheus 5:23, 24. ˘ Wat kunt u doen als uw pogingen om vrede te sluiten op niets uitlopen? — Romeinen 12:17-21.

Ontwaakt! maart 2012

Ain Jalut

EEN KEERPUNT IN DE WERELDGESCHIEDENIS OESTE krijgers ¨ te paard rukten op vanuit Mongolie en verwoestten elke stad die zich niet wilde overgeven. In februari 1258 deden ze een aanval op Bagdad en sloegen ze een bres in de muren. Een week lang moordden en plunderden ze erop los. De hele islamitische wereld sidderde van angst voor de Mongolen1. Het leger trok verder naar het westen, ¨ en in januari 1260 onderging Aleppo (Syrie) hetzelfde lot als Bagdad. In maart opende Damascus zijn poorten voor de Mongolen en gaf zich over. Kort daarna werden de Palestijnse steden Nabloes (vlak bij het oude Sichem) en Gaza ingenomen.

1 Meer informatie over de veroveringen van de Mongolen staat in de Ontwaakt! van mei 2008.

Damascus

¨ SYRIE

Ain Jalut (bij Megiddo)

Berg Tabor Vlakte van Esdrelon

Nabloes (Sichem)

Jeruzalem Gaza

EGYPTE

¨ ¨ Hoelagoe (of Hulegu), de generaal van de Mongolen, eiste dat ook sultan al-Muzaffar Sayf al-Din Qutuz, de islamitische heerser van Egypte, zich overgaf. Hij dreigde dat het anders slecht met Egypte zou aflopen. Zijn leger was vijftien keer zo groot als het Egyptische leger, dat maar 20.000 soldaten had. „De islamitische wereld stond op het punt uitgeroeid te worden”, zegt professor Nazeer Ahmed, deskundige op het gebied van de islamitische geschiedenis. Wat kon de sultan doen? Qutuz en de Mamelukken

Qutuz was een Mameluk, een slaaf van Turkse afkomst. De Mamelukken hadden gediend in het leger van de Ajjoebidische sultans ¨ van Caıro (Egypte). Maar in 1250 kwamen Plaats van het oude Megiddo

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

deze slaven tegen hun meesters in opstand en werden ze de heersers van Egypte. Later greep Qutuz de macht, en in 1259 werd hij sultan. Deze ervaren krijger was niet van plan zich zonder slag of stoot over te geven. Maar hij leek weinig kans te maken om de Mongolen te verslaan. Toen vonden er echter een aantal gebeurtenissen plaats die de loop van de geschiedenis zouden bepalen. ¨ Hoelagoe kreeg het bericht dat Mongke, de ¨ grote chan, in het verre Mongolie was overleden. Omdat hij verwachtte dat er in zijn vaderland een machtsstrijd zou uitbreken, trok hij het grootste deel van zijn troepen terug. Hij liet 10.000 tot 20.000 man achter — naar zijn mening voldoende om de verovering van Egypte te voltooien. Qutuz besefte dat het tij was gekeerd. Als hij de indringers wilde verslaan, dan was dit zijn kans. Tussen Egypte en de Mongolen bevond zich nog een vijand van de moslims: de legers van de kruisvaarders die naar Palestina waren ge-

komen om het ’Heilige Land’ te claimen. Qutuz verzocht hun om een veilige doortocht en om het recht proviand te kopen voor zijn oorlog tegen de Mongolen. De kruisvaarders stemden hierin toe. Qutuz was namelijk hun enige hoop om van de Mongolen af te komen, die voor hen net zo’n groot probleem vormden als voor de moslims. Hiermee was het toneel gereed voor een beslissende strijd tussen de Mamelukken en de Mongolen. Ain Jalut in Palestina

De troepen van de Mamelukken en de Mongolen kwamen in september 1260 tegenover elkaar te staan in Ain Jalut, op de Vlakte van Esdrelon. Ain Jalut schijnt vlak bij de oude stad Megiddo1 te hebben gelegen. 1 Omdat er in deze omgeving veel beslissende veldslagen zijn geleverd, is het woord Megiddo een synoniem geworden voor de bekende oorlog die Armageddon (Hebreeuws: Har–Magedon) wordt genoemd. In de Bijbelse betekenis slaat Armageddon op „de oorlog van de grote dag van God de Almachtige” (Openbaring 16:14, 16).

Ain Jalut, op de Vlakte van Esdrelon, waar in september 1260 de slag tussen de Mamelukken en de Mongolen plaatsvond

De historicus Rashid al-Din zegt dat de Mongolen bij Megiddo door de Mamelukken in een hinderlaag werden gelokt. De meeste ruiters van Qutuz verschansten zich in de heuvels rond de vlakte, en een klein deel van het leger trok op om een aanval uit te lokken. Omdat de Mongolen dachten dat ze het hele leger voor zich hadden, vielen ze aan. Toen kwam Qutuz in actie. Zijn ruiters galoppeerden op het Mongoolse leger af en vielen het in de flanken aan. De indringers werden verslagen. Dit was de eerste Mongoolse nederlaag sinds het leger 43 jaar eerder zijn opmars naar het westen was begonnen. Hoewel de troepenmacht die erbij betrokken was relatief klein was, wordt de slag bij Ain Jalut gezien als een van de belangrijkste in de geschiedenis. Hierdoor werd voorkomen dat de moslims uitgeroeid werden, raakten de Mongolen hun onoverwinnelijke imago kwijt en konden de Mamelukken verloren gebieden heroveren. ¨ Ruıne van het oude Sichem, met op de achtergrond een deel van het huidige Nabloes

De nasleep van Ain Jalut

De Mongolen kwamen nog een aantal ke¨ ren terug naar Syrie en Palestina, maar ze hebben nooit meer een bedreiging gevormd voor Egypte. De afstammelingen van Hoela¨ goe vestigden zich in Perzie, bekeerden zich tot de islam en werden na verloop van tijd beschermheren van de islamitische cultuur. Hun gebied kwam bekend te staan als het Perzische il-chanaat (vorstendom). Qutuz kon niet lang van zijn overwinning genieten. Hij werd al snel vermoord door rivalen, onder wie Baibars, de eerste sultan ¨ van een herenigd Egypte en Syrie. Door velen wordt hij als de grondlegger van het Mamelukse Rijk gezien. Zijn pas opgerichte staat was goed georganiseerd en welvarend, en bleef ¨ zo’n tweeenhalve eeuw bestaan, tot 1517. In die periode verdreven de Mamelukken de kruisvaarders uit het Heilige Land. Daarnaast stimuleerden ze de handel, industrie en kunst, en bouwden ze ziekenhuizen, mos¨ keeen en scholen. Onder hun bestuur werd Egypte het onbetwiste centrum van de islamitische wereld. De slag bij Ain Jalut had niet alleen invloed op het Midden-Oosten, maar ook op de Westerse beschaving. Het tijdschrift Saudi Aramco World zegt: „Als de Mongolen Egypte hadden veroverd, hadden ze na de terugkeer van Hoelagoe hun veroveringstocht via Noord-Afrika kunnen voortzetten tot aan de Straat van Gibraltar.” Omdat de Mongolen ondertussen ook Polen hadden bereikt, zou Europa in dat geval behoorlijk in de knel hebben gezeten. „Zou de renaissance in Europa onder die omstandigheden hebben plaatsgevonden?”, vraagt hetzelfde tijdschrift. „De wereld zou er dan waarschijnlijk heel anders hebben uitgezien.”

JONGE MENSEN VRAGEN

Is het verkeerd om populair te zijn? Vul de volgende zin aan: Het is goed om populair te zijn.

ET goede antwoord is B. Waarom? Populair zijn betekent gewoon dat veel mensen je graag mogen en dat is niet altijd verkeerd. De Bijbel voorzei dat christenen „een licht der ¨ natien” zouden zijn, wat betekent dat sommige mensen zich tot hen aangetrokken zouden voelen (Jesaja 42:6; Handelingen 13:47). In die zin zou je christenen dus populair kunnen noemen. Wist je dit? Jezus was populair. Zelfs toen hij nog jong was, kwam hij steeds meer in de „gunst bij God en de mensen” (Lukas 2:52). En toen Jezus volwassen was geworden, waren er grote groepen mensen die hem volgden, „uit Galilea en de Dekapolis en Jeruzalem en Judea en van de overkant van de Jordaan” (Mat¨ theus 4:25). Waarom was dat niet verkeerd? Jezus was er niet op uit om populair te worden en deed niet wanhopig zijn best om erbij te horen. Hij deed gewoon wat juist was en dat standpunt maakte

A. altijd B. soms C. nooit

hem bij sommigen geliefd (Johannes 8:29, 30). Maar hij realiseerde zich ook dat de mensen om hem heen onvoorspelbaar waren en dat zijn populariteit tijdelijk zou zijn. Hij wist dat ze hem later zouden vermoorden! — Lukas 9:22. Conclusie: Populair zijn is te vergelijken met rijk zijn. Op zich is er niks mis mee. Waar het om gaat, is wat je ervoor overhebt om het te worden of te blijven. Waarschuwing! Veel jongeren hebben er alles voor over om populair te zijn. Sommigen zijn meelopers die er alles aan doen om het anderen naar de zin te maken. Anderen proberen bewondering af te dwingen door intimidatie.1 Op de volgende bladzijden vind je twee onverstandige manieren om populair te worden en een goede manier. 1 De Bijbel heeft het over reuzen (de Nefilim), die ook wel „beroemde helden” werden genoemd (Genesis 6:4, Groot Nieuws Bijbel). Ook zij intimideerden anderen omdat ze graag aanzien wilden.

Ontwaakt! maart 2012

MANIEREN OM POPULAIR TE WORDEN

HET ANDEREN NAAR DE ZIN Ik heb de goedkeuring MAKEN van anderen nodig.

Om die te krijgen moet ik hun gedrag imiteren.

INTIMIDEREN EEN BETERE MANIER

Ik ben al populair en dat wil ik graag zo houden.

Weet wat je normen en waarden zijn. De Bijbel zegt dat verstandige mensen hebben geleerd „om zowel goed als kwaad te onderscheiden” ¨ (Hebreeen 5:14).

Ik doe alles wat nodig is om populair te blijven, ook al gaat dat ten koste van anderen.

2 Hou vast aan wat je gelooft. Wees net als Jozua, die vol vertrouwen zei: „Kiest dan heden zelf wie gij zult dienen (...) Maar wat mij en mijn huisgezin betreft, wij zullen Jehovah dienen” (Jozua 24:15).

WAT ANDERE JONGEREN ZEGGEN Melissa: Je kunt natuurlijk proberen om precies hetzelfde te zijn als al die andere jongeren op school. Maar dat is supersaai! Als christen ben je anders, op een goede manier. Dan ben je niet raar, maar juist leuk.

Ashley: Op school had ik altijd het gevoel dat ik er niet bij hoorde, maar dan ging ik naar de Koninkrijkszaal en had ik vrienden om me heen die van me hielden om wie ik was. En dan maakte het me niet meer zo veel uit wat mijn klasgenoten van me vonden.

„Ik deed mijn best om erbij te horen. Eerst leek dat te werken. Later realiseerde ik me dat je jezelf nooit moet veranderen alleen maar omdat je geaccepteerd wilt worden.” — Nicole.

„Jongeren doen vaak gemeen tegen elkaar, en omdat pestkoppen populair zijn, denkt iemand die verlegen is dat zij wel gelijk zullen hebben.” — Raquel.

Bijbels principe: „Al doet ook de meerderheid kwaad, sluit je niet bij hen aan.” — Exodus 23:2, GNB.

Bijbels principe: „Zoals gij wilt dat de mensen u doen, doet hun evenzo.” — Lukas 6:31.

Wees overtuigd van de keus die je hebt gemaakt. Paulus ¨ zei tegen Timotheus: „God heeft ons niet een geest van lafhartigheid gegeven, maar ¨ van kracht” (2 Timotheus 1:7).

Phillip: Als je door anderen geaccepteerd wilt worden, moet je laten zien dat je interesse voor ze hebt. De laatste tijd doe ik wat kleine dingen voor mijn vrienden, en daardoor heb ik een betere band met ze gekregen.

Als je de drie punten hiernaast toepast, word je misschien iets minder populair, maar mensen die van God houden zullen je graag mogen!

Meer artikelen uit de „Jonge mensen vragen”-serie vind je op www.watchtower.org/ypo

Ontwaakt! maart 2012

Postzegel van een idyllisch Theresienstadt uit de Tweede Wereldoorlog

Het fort vanTheresienstadt

Vesting zonder bescherming Dresden en Praag ´ ligt TheresienTstaatUSSEN stadt (Tsjechisch: Terezın). In deze stad een groot fort met brede stadswallen. Het

plunderden dorpen in de omgeving. Het resultaat was dat Theresienstadt in 1888 zijn status als militair fort kwijtraakte. De brede verdediwas gebouwd om vijandige legers te weren en gingswallen werden veranderd in mooie parde bewoners van het gebied eromheen bescher- ken met wandelpaden en bankjes. ming te bieden. Het fort en de stad Het fort werd gebouwd in opdracht van JoHet fort van Theresienstadt was ontworpen zef II, koning van Duitsland en keizer van het als versterkte stad. Achter de brede stadswalHeilige Roomse Rijk. Hij was aanwezig toen len stonden woningen voor soldaten, hun gehet terrein werd opgemeten en later, tegen zinnen en andere burgers. het einde van 1780, bij het leggen van de eerNaast het grote fort werd een kleiner fort geste steen. Het fort werd gebouwd ter ere van zijn moeder, keizerin Maria Theresia1, en naar bouwd dat als militaire gevangenis fungeerde. haar vernoemd. Naar verluidt waren er op een Begin negentiende eeuw werden tegenstanders bepaald moment wel 14.000 arbeiders op het van het Habsburgse Rijk daarin opgesloten. bouwterrein. Het grootste deel van het werk Zo’n honderd jaar later zaten in deze gevangewerd binnen vier jaar voltooid. nis ook de jongeren die in 1914 betrokken waTheresienstadt was destijds het grootste fort ren bij de moord op aartshertog Frans Ferdiin het Habsburgse Rijk. Voor de bouw van het nand in Sarajevo. Omdat ze onder de twintig fort werden technieken gebruikt die voor die waren, werden ze niet ter dood veroordeeld. Ze tijd heel geavanceerd waren. Maar nog voor- werden gemarteld, en enkelen werden krankdat het fort voltooid was, ¨ hadden de militaire zinnig. Binnen vrij korte tijd stierven de meestactieken en strategieen grote veranderingen ten van hen in de gevangenis. Gavrilo Princip, ondergaan. de feitelijke moordenaar, stierf in deze gevanBij invasies werden niet langer vestingen genis terwijl de Eerste Wereldoorlog nog aan belegerd. Vijandelijke legers omsingelden en de gang was. Het kleine fort was een van de beruchtste 1 Zij was ook de moeder van Marie Antoinette, die uiteindegevangenissen in Oostenrijk-Hongarije. Vaak lijk koningin van Frankrijk werd. 18

Ontwaakt! maart 2012

´ Both photos: With courtesy of the Memorial Terezın

Pas aangekomen gevangenen op weg naar de barakken

werden gevangenen vastgeketend en in koude, vochtige kerkers opgesloten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg Theresienstadt een nog gruwelijker bestemming. ’Kuuroord Theresienstadt’ — Wat het echt was

Nadat de nazi’s het land bezet hadden dat ¨ nu Tsjechie is, begonnen ze in 1941 Joden naar het grote fort te deporteren. Theresienstadt werd door de nazi’s veranderd in een gesloten Joods getto. Ze beweerden dat rassenscheiding nodig was om conflicten tussen Joden en nietJoden te vermijden. De stad werd aan het publiek gepresenteerd als een besloten kuuroord voor Joden, maar maakte in werkelijkheid deel uit van het geheime plan van de nazi’s om alle Joden uit de weg te ruimen. In het oostelijke deel van Europa stonden al vernietigingskampen van de nazi’s waar Joden uit Theresienstadt en vergelijkbare plaatsen naartoe werden getransporteerd en omgebracht werden.1 Hoewel het bestaan van zulke kampen al sinds de jaren dertig algemeen bekend was, hadden de nazi’s ze in hun propaganda als opvoedingskampen voorgesteld. Maar 1 Meer informatie is te vinden in de Ontwaakt! van 22 augustus 1995 (blz. 3-15) en 8 april 1989 (blz. 3-20).

Britsen in de vrouwenafdeling van het fort

er kwamen steeds meer berichten naar buiten over de omstandigheden in de kampen. Als gevolg daarvan kwamen de nazi’s onder druk te staan om de beschuldigingen te weerleggen. Daarom bedachten ze een list om het internationale publiek om de tuin te leiden. In 1944 en 1945 werden vertegenwoordigers van het Internationale Rode Kruis uitgenodigd om het grote fort te inspecteren en met eigen ogen te zien hoe het eraan toeging. Om de illusie te wekken dat het fort gewoon een kuuroord was, deden de nazi’s er alles aan om het te verfraaien. De nummers van huizenblokken werden vervangen door mooi klinkende straatnamen. Er werden een¨ nepbank, een kleuterschool en winkels gecreeerd. Het centrum van het getto kreeg ´ zelfs een cafe. Gevels van huizen werden gerepareerd, het park werd opnieuw aangeplant en er kwam een paviljoen waar concerten gehouden werden. Daarna werd er een delegatie van het Rode Kruis uitgenodigd voor een rondleiding. Ze mochten met vertegenwoordigers van het Joodse ’zelfbestuur’ praten. In feite waren dit zorgvuldig geselecteerde inwoners die de vragen precies zo beantwoordden als hun tijdens oefensessies door de nazi’s ingeprent was. Bij Ontwaakt! maart 2012

Hoofdingang van het kleine fort

twee afzonderlijke inspectieronden wisten de nazi’s de afgevaardigden van het Rode Kruis voor de gek te houden. Het gevolg was dat Theresienstadt in hun rapporten beschreven werd als een gewone Joodse stad met inwoners voor wie goed gezorgd werd. Na het vertrek van de delegatie gingen de ontberingen door. De meeste Joden verhongerden en stierven. Slechts enkelen haalden het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het kleine fort

JEHOVAH’S GETUIGEN IN HET KLEINE FORT De meeste Getuigen van Jehovah die vastzaten in Theresienstadt waren eerst in het hoofdkwartier van de Gestapo in Praag ondervraagd. Vanuit Theresienstadt werden ze meestal naar concentratiekampen in Duitsland gestuurd. Hoe gingen ze om met de verschrikkelijke omstandigheden en met de eenzaamheid in de gevangenissen? Een voormalige gevangene van Theresienstadt die Getuige is, vertelt: „Omdat ik de Bijbelse leringen niet wilde vergeten, herhaalde ik ze steeds opnieuw in mijn geest. In elke gevangenis waar ik terechtkwam, zocht ik naar andere Getuigen. Als ik ze vond, probeerde ik contact met ze te leggen. Tegelijkertijd probeerde ik zo veel mogelijk tot anderen te prediken, voor zover de omstandigheden dat toelieten.” Haar aanpak werkte. Ze is God trouw gebleven in de tijd dat ze gevangenzat en ook in de jaren daarna.

Ontwaakt! maart 2012

Ook de nazi’s gebruikten het kleine fort als gevangenis. De omstandigheden daar waren net zo slecht als in de concentratiekampen. Voor velen van de tienduizenden mannen en vrouwen die er vastzaten, was het niet meer dan een doorgangskamp vanwaaruit ze naar een van de grotere kampen in het gebied van het Duitse Rijk werden vervoerd. Er hebben minstens ˇtwintig Getuigen van Jehovah uit Praag, Plzen en andere delen van het land in het kleine fort vastgezeten. Waarom zaten zij daar? Ze weigerden de nazi’s te steunen en bleven politiek neutraal. Ondanks het verbod op hun prediking gingen ze ermee door anderen het goede nieuws uit de Bijbel te vertellen. De enige reden voor het lijden dat ze ondergingen was hun ¨geloof, en verschillenden van hen werden geexecuteerd of doodgemarteld. Een belangrijke les

De Bijbel zegt: „Stelt uw vertrouwen niet op edelen, noch op de zoon van de aardse mens, aan wie geen redding toebehoort. Zijn geest gaat uit, hij keert terug naar zijn grond; waarlijk, op die dag vergaan zijn gedachten” (Psalm 146:3, 4). Theresienstadt is daar een duidelijk bewijs van.

paddenstoel? I

N HET oude Egypte zagen de farao’s paddenstoelen als een delicatesse. Ze waren voorbehouden aan de koninklijke familie. De Romeinen noemden paddenstoelen een godenspijs en serveerden ze alleen bij bijzondere gelegenheden. De oude Grieken hielden paddenstoelenfestijnen en geloofden dat paddenstoelen hun soldaten kracht gaven voor de strijd. Tegenwoordig worden paddenstoelen niet meer alleen door de elite gegeten. Mensen over de hele wereld genieten ervan! Als u van paddenstoelen houdt, weet u dan eigenlijk wat u eet? Zijn paddenstoelen planten of iets anders? Hoe worden ze gekweekt? Hebben ze voedingswaarde? En hoe zit het met paddenstoelen in het wild? Op zoek naar de antwoorden op die vragen reden mijn vrouw en ik van Sydney naar Mittagong, een pittoresk plaatsje in de zuidelijke¨ hooglanden van New South Wales (Australie). Daar bevindt zich de paddenstoelenkwekerij van Noel Arrold. Het kweken van paddenstoelen

¨ Noel, een stevig gebouwde Australier, is microbioloog en paddenstoelenexpert. Hij heeft

Paddenstoelen in een incubatieruimte met temperatuurregeling

& Courtesy of the Mushroom Information Center

Trek in een

in verschillende landen onderzoek gedaan naar de paddenstoelenteelt voordat hij naar Aus¨ tralie terugging om zijn eigen kwekerij te beginnen. „Paddenstoelen zijn zwammen, een geslacht van organismen waar ook de meeldauw en de schimmels bij horen”, vertelt hij. „Biologen dachten vroeger dat paddenstoelen planten waren, maar nu weten we dat ze sterk van planten verschillen. In tegenstelling tot de meeste planten produceren paddenstoelen bijvoorbeeld geen voedingsstoffen door middel van fotosynthese. Ze kunnen in het donker groeien. Ze scheiden krachtige enzymen af die organisch materiaal omzetten in basisvoedingsstoffen en nemen die als voedsel op. Dit unieke stofwisselingsproces onderscheidt paddenstoelen ook van dieren. Omdat paddenstoelen geen planten en geen

PADDENSTOELEN IN DE NATUUR Wilde paddenstoelen groeien meestal in donkere bossen waar het koel en vochtig is. Daar zetten ze dode bomen, plantenmateriaal en dierlijke uitwerpselen om in organisch materiaal dat de grond verrijkt. Sommige vormen een symbiotische relatie met bomen. Zulke paddenstoelen voeden zich met organische verbindingen in de boomwortels, terwijl de bomen voedingsstoffen krijgen die de paddenstoelen hebben opgenomen.

Smakelijk en veelzijdig

„Veel mensen vinden exotische paddenstoelen mooi, maar weten niet hoe ze die moeten klaarmaken”, vertelt Noel. „Toch is dat helemaal niet zo moeilijk. Je kunt ze roerbakken,

1. Op het ene plaatje staat een geit en op het andere een koe 2. Op het ene plaatje staat een dochter en op het andere een zoon 3. Op het ene plaatje staat een wijnzak en op het andere een hoorn gevuld met olie 4. B 5. 22.300 6. D

Sommige paddenstoelen lijken op prachtige bloemen

dieren zijn, worden ze door biologen ingedeeld in een eigen rijk: het rijk van de zwammen. In de natuur geven volgroeide paddenstoelen miljoenen minuscule sporen af die zich met de sporen van andere paddenstoelen vermengen en vervolgens ontkiemen. Als die sporen terechtkomen op een koele, vochtige plek die geschikt is als voedingsbodem, kunnen ze uitgroeien tot nieuwe paddenstoelen. Paddenstoelentelers proberen dit proces na te bootsen en daarbij de ideale groeiomstandigheden te creeren voor grotere en betere oogsten.” Tijdens de rondleiding legt Noel uit dat er voor verschillende soorten paddenstoelen verschillende omstandigheden nodig zijn om ze te laten groeien. De bekendste soort, de champignon, groeit bijvoorbeeld het best op gepas¨ teuriseerde boerderijcompost. Andere varieteiten gedijen in zakken plantenafval, in flessen met graankorrels, op stammen of op zaagselblokken. Van de duizenden paddenstoelensoorten die er zijn, worden er niet meer dan zestig commercieel gekweekt. Noel kweekt zijn paddenstoelen in een oude, verlaten spoortunnel in de buurt van Mittagong. „Het is er koel en vochtig, dus ideaal voor het telen van paddenstoelen”, zegt hij. We zien een hele reeks zakken, potten en flessen waaruit duizenden paddenstoelen in allerlei soorten en maten groeien. Sommige doen denken aan rozen, en andere lijken op aronskelken, een boeket bloemen of een parapluutje. De kleuren en vormen zijn een lust voor het oog!

ANTWOORDEN VAN BLZ. 30 EN 31

Ontwaakt! maart 2012

verwerken in de soep of in een salade, of ze op de barbecue leggen. Zelf hou ik erg van gepaneerde en in olie gebakken oesterzwammen. En shiitakes hebben een rijke, vleesachtige smaak die goed bij een omelet past.” Eetbare paddenstoelen hebben een hoge voedingswaarde en bevatten veel vezels, eiwitten, mineralen ¨ en vitaminen. Van zo’n tweeduizend varieteiten is bekend dat ze ook medicinale eigenschappen hebben. Volgens een medisch tijdschrift hebben paddenstoelenextracten meer dan honderd medicinale toepassingen, onder andere tegen kanker, hepatitis, aids, alzheimer en een hoog cholesterolgehalte (Applied Microbiology and Biotechnology). Maar het kan heel gevaarlijk zijn om zelfgeplukte paddenstoelen te eten. De groene knolamaniet bijvoorbeeld lijkt heel veel op een eetbare soort maar is dodelijk. Eet dus nooit paddenstoelen die in het wild geplukt zijn, tenzij een deskundige gezegd heeft dat¨ ze eetbaar zijn. Commercieel gekweekte varieteiten kunnen natuurlijk gewoon gegeten worden. Geniet van deze echte delicatesse die ooit voorbehouden was aan koningen!

BEWAREN EN SCHOONMAKEN ˙ Bewaar verse paddenstoelen in een papieren of stoffen zak in de koelkast. Leg ze niet naast etenswaren met een sterke geur, want die nemen ze makkelijk over. ˙ Maak paddenstoelen schoon met een zacht borsteltje of een vochtige doek, of houd ze kort onder de kraan en dep ze droog. Laat ze nooit in water weken. ˙ Paddenstoelen hoeven niet geschild te worden. Dat zou ten koste gaan van de smaak en voedingswaarde.

Gegrilde champignons met hummus, spinazie, knoflook en fijngehakte bieslook Top: Courtesy of the Mushroom Information Center; bottom: Courtesy of the Australian Mushroom Growers Association

TOEVAL OF ONTWERP?

De structuur van vlindervleugels

Papilio blumei

˘ De prachtige, metaalachtige kleuren op de vleugels van sommige vlinders veranderen afhankelijk van de gezichtshoek. De kleur van ´ ´ een vlindersoort is zo fel dat die van zo’n 800 meter afstand te zien is. Wat is er zo bijzonder aan de vleugels van die vlinder? Wetenswaardigheid: Op de vleugels van de vlindersoort Papilio blumei zitten rijen minuscule holten die het licht dat erop valt op verschillende manieren weerkaatsen. Het midden van elke holte weerkaatst bijvoorbeeld geelgroen licht, terwijl de randen blauw licht weerkaatsen. En het licht dat op het midden van de holte valt wordt rechtstreeks weerkaatst, terwijl het licht dat eerst op de zijkanten valt wordt weerkaatst via een oppervlak dat uit verschillende lagen bestaat. Daardoor worden de lichtgolven versterkt en gedeeltelijk gepolariseerd. Het uiteindelijke resultaat wordt een structuurkleur genoemd Butterfly: Faunia, Madrid; microscopic view: 5 Eye of Science/Photo Researchers, Inc.

Detail van vlindervleugel (sterk uitvergroot)

vanwege de complexe manier waarop die ontstaat. Wetenschappers hebben er tien jaar over gedaan om het oppervlak van de vlindervleugels in vereenvoudigde vorm na te maken. Ze hopen dat ze met deze kennis in de toekomst bankbiljetten en creditcards kunnen maken die moeilijker te vervalsen zijn en ¨ zonnecellen die efficienter energie van de zon kunnen opvangen. Professor Ullrich Steiner van het Centrum voor Nanowetenschappen van de Universiteit van Cambridge schrijft over deze uitdaging: „Ondanks het gevorderde wetenschappelijke inzicht in de optica overtreft het ongelofelijk gevarieerde kleurenpalet in de natuur vaak de optische effecten die met techno¨ logische middelen gecreeerd kunnen worden.” Wat denkt u? Is de structuur van vlindervleugels door toeval ontstaan of is die ontworpen?

Hulp voor personen met een angststoornis „Vaak heb ik hartkloppingen, breekt het angstzweet me uit en heb ik het gevoel dat ik geen lucht meer krijg. Ik word overweldigd door angst, bezorgdheid en verwarring.” — Isabella, een vrouw van in de veertig die aan een paniekstoornis lijdt.

NGST wordt wel gedefinieerd als een gevoel van beklemming en vrees. Hebt u zich bijvoorbeeld weleens angstig gevoeld als u werd bedreigd door een grommende hond? Als de hond weggaat, verdwijnen ook de angst en bezorgdheid. Maar wat gebeurt er bij een angststoornis? Als angst aanhoudt, zelfs wanneer daar geen reden meer voor is, kan er sprake zijn van een stoornis. Volgens een onderzoek van de Technische Universiteit van Dresden lijdt zo’n 14 procent van de Europese bevolking aan een angststoornis. Aanhouden-

de angst, zoals de eerder genoemde Isabella die ondervindt, kan ernstige gevolgen hebben. Als iemand een angststoornis heeft, kan dat ook negatieve gevolgen hebben voor zijn of haar gezinsleden. Maar er is goed nieuws. In een brochure van het Amerikaanse Instituut voor Geestelijke Gezondheidszorg staat: ¨ „Er bestaan effectieve therapieen voor angststoornissen en er worden nieuwe behandelingen ontwikkeld die de meeste mensen met een angststoornis kunnen helpen een zinvol leven te leiden.” Ontwaakt! maart 2012

Ook familieleden en vrienden kunnen een lonicenzen 5:11). We kunnen iemand trooshulp zijn voor iemand die een angststoornis ten en steunen door onze woorden en de toon van onze stem. We moeten laten zien heeft. Wat kunnen ze doen? dat we echt om de persoon geven. Het is ook Manieren om te helpen belangrijk kwetsende insinuaties te vermijToon begrip: Monica, die een gegenerali- den. seerde angststoornis en een posttraumatische Neem bijvoorbeeld de drie zogenaamde stressstoornis heeft, vertelt: „De meeste men- vrienden van Job, naar wie een Bijbelboek gesen hebben weinig begrip voor de emotionele noemd is. Zoals u misschien weet, zeiden die problemen waar ik mee zit.” mannen ten onrechte dat Jobs lijden het geUit angst om verkeerd begrepen te wor- volg was van zonden die hij verborgen hield. den, proberen mensen met een angststoornis Houd dus rekening met de gevoelens van hun probleem vaak voor anderen te verber- de persoon. Luister goed. Probeer u te vergen. Dat kan leiden tot schuldgevoelens die plaatsen in zijn of haar situatie en trek geen hun emotionele toestand verergeren. Het is overhaaste conclusies. Dat deden Jobs zogedan ook heel belangrijk dat familieleden en naamde vrienden wel en ze boden hem dan vrienden begrip tonen. ook absoluut geen troost. Ze maakten het alVerdiep u in de stoornis: Dit advies geldt leen maar erger! — Job 16:2. vooral voor mensen in de directe omgeving Het is heel belangrijk dat u de persoon van personen met een angststoornis, zoals volop de gelegenheid geeft om zich te uiten gezinsleden of goede vrienden. en dat u goed luistert. Dan kunt u meer Wees een steun: Paulus, een zendeling uit begrip opbrengen voor wat hij of zij doorde eerste eeuw, spoorde zijn vrienden in de maakt. En misschien kunt u de persoon zelfs Griekse stad Thessalonika aan: ’Blijft elkaar helpen om weer meer voldoening uit het levertroosten en elkaar opbouwen’ (1 Thessa- ven te halen. Wees een steun

Soorten angststoornissen Het is belangrijk te weten wat een angststoornis inhoudt, vooral als een gezinslid of een goede vriend of vriendin eraan lijdt. Hier volgt een overzicht van vijf angststoornissen. Paniekstoornis Isabella, die aan het begin van het artikel werd aangehaald, lijdt hieraan. Ze vindt niet alleen de paniekaanvallen heel hinderlijk. „Tussen de aanvallen in ben je bang dat je er weer een krijgt,” zegt ze. Het gevolg is dat mensen met een paniekstoornis plaatsen gaan mijden waar ze een aanval hebben gehad. Sommigen durven helemaal het huis niet meer uit of kunnen een beangstigende situatie alleen aan als er iemand bij is die ze vertrouwen. Isabella legt uit: „Wanneer ik alleen ben, is dat al voldoende om een paniekaanval uit te lokken. Mijn moeder geeft me een veilig gevoel. Ik kan het niet aan als ze niet in de buurt is.” Obsessief-compulsieve stoornis (OCS) Iemand die een obsessieve angst heeft voor ¨ bacterien of vuil kan de dwangmatige neiging krijgen steeds opnieuw zijn handen te wassen. Renan heeft een andere obsessie: „Ik blijf maar

malen over fouten die ik in het verleden gemaakt heb, analyseer ze steeds opnieuw en bekijk ze vanuit elke mogelijke hoek.” Daardoor heeft hij een dwangmatige neiging om zijn fouten aan anderen op te biechten. Hij heeft constant behoefte aan geruststelling. Maar in zijn geval is medicatie een hulp geweest om zijn dwangneurose onder controle te krijgen.1 Posttraumatische stressstoornis (PTSS) Deze term wordt gebruikt voor de psychische symptomen die mensen kunnen ondervinden na een extreem traumatische ervaring waarbij sprake was van lichamelijk letsel of de dreiging daarvan. Zulke personen zijn schrikachtig, prikkelbaar, apathisch, hebben minder interesse voor activiteiten die ze vroeger leuk vonden en hebben moeite met het tonen van affectie voor anderen — vooral voor mensen met wie ze vroeger een goede band hadden. Sommige worden agressief en zelfs gewelddadig, en ze hebben de neiging situaties die herinneringen oproepen aan de traumatische gebeurtenis te vermijden. Sociale fobie (sociale-angststoornis) Mensen die hieraan lijden zijn extreem angstig en verlegen in gewone sociale situaties. Het kan zijn dat ze een intense, aanhoudende angst hebben dat ze door anderen bekeken en beoordeeld worden. Misschien maken ze zich dagen of weken zorgen voordat ze ergens heen moeten waar grote groepen mensen zijn. Hun angst kan zo groot zijn dat die invloed heeft op hun werk, opleiding of andere normale activiteiten en dat ze het moeilijk vinden vrienden te maken en te houden. Gegeneraliseerde angststoornis De eerder genoemde Monica lijdt hieraan. Ze heeft de hele dag last van buitensporige angsten, ook al is daar weinig of geen aanleiding voor. Mensen met deze stoornis vrezen altijd het ergste en zijn overdreven bezorgd over hun gezondheid, ¨ financien, gezinsproblemen of moeilijkheden op het werk. Alleen al het idee dat ze weer een dag moeten zien door te komen, kan tot angst leiden.2 1 Ontwaakt! spreekt zich niet voor een bepaalde behandeling uit. 2 Dit overzicht is gebaseerd op een brochure van het Amerikaanse Instituut voor Geestelijke Gezondheidszorg van het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn.

Ontwaakt! maart 2012

EEN BLIK OP DE WERELD

¨ Marketingstrategieen in de gokbranche In Duitsland verliezen gokverslaafden gemiddeld tien keer zo veel geld als niet-verslaafden. Gokverslaafden zijn daarmee het „fundament van de gokbranche”, stond ¨ in de Suddeutsche Zeitung. Om zo veel mogelijk winst te maken, zijn de gokspellen en -automaten zo ontworpen dat ze verslaving bevorderen en in stand houden. Hoe sneller de automaten worden, hoe sneller de gokker zijn zelfbeheersing verliest en verslaafd raakt. Deze marketingstrategie werkt: naar verluidt is 56 procent van de inkomsten uit speelautomaten afkomstig van gokverslaafden. Bij casino’s ligt dat percentage op 38 en bij onlinespellen op 60. Het ideale tijdstip voor een rechtszaak Kunnen irrelevante factoren invloed hebben op de ´ rechtspraak? Een onderzoek wijst erop dat dit zou kunnen. Een onderzoeksteam heeft meer dan duizend beschikkingen tot vervroegde vrijlating door ervaren ¨ rechters in Israel geanalyseerd. Nadat de rechters hun lunch- of koffiepauze hadden gehad, zakte het aantal gunstige uitspraken geleidelijk van zo’n 65 procent naar bijna nul, en na de volgende pauze was dat direct weer 65 procent. De onderzoekers concludeerden dat uitspraken niet altijd uitsluitend op feiten en wetten ¨ gebaseerd zijn maar „beınvloed kunnen worden door externe factoren die los zouden moeten staan van de rechtspraak”.

„Het huwelijkscijfer in Engeland en Wales is nog nooit zo laag geweest sinds er [in 1862] met registratie werd begonnen.” — BRITS BUREAU VOOR DE STATISTIEK.

Meer dan de helft van de directeuren van kleine particuliere ondernemingen in de VS „houdt er rekening mee dat hun werknemers het komende jaar iets waardevols zullen stelen” van het bedrijf. — REUTERS, VS. Nog geen jaar na het begin van een campagne tegen internetporno waren er al „meer dan 60.000

pornosites uit de lucht gehaald”, aldus een Chinese overheidsinstantie tegen pornografische en illegale publicaties. — CHINA DAILY, CHINA. „Meer dan 215 miljoen mensen (3 procent van de wereldbevolking) wonen nu buiten hun geboorteland.” — INTERNATIONAAL FONDS VOOR LANDBOUWONTWIKKELING VAN DE VN, ¨ ITALIE.

„In India plegen elke dag 19 studenten zelfmoord. Zes van hen [doen dat] omdat ze

bang zijn om voor hun examen te zakken.” — INDIA TODAY INTERNATIONAL, INDIA.

¨ De gouden vrucht van Armenie ¨ ˘ De abrikoos wordt in Azie en Europa al duizenden jaren gekweekt. Omdat de Europeanen dachten dat de abrikoos uit ¨ Armenie kwam, noemden ze de vrucht de Armeense appel. ¨ Tegenwoordig worden er in Armenie zo’n vijftig abrikozenrassen verbouwd. Het abrikozenseizoen loopt van half juni tot eind augustus. Dankzij de rijke vulkanische grond en het zonnige klimaat ¨ hebben abrikozen uit Armenie een kenmerkende zoete smaak. Veel mensen vinden het dan ook de lekkerste abrikozen die er zijn. De meeste rassen zijn ongeveer zo groot ¨ als een pruim en varieren in kleur van goudgeel tot dieporanje. Ze hebben een fluweelzachte schil, sappig maar stevig vruchtvlees, en een smaak die uiteen kan lopen van zoet tot zuur. Volgens sommigen ligt de smaak van de populairste rassen ergens tussen die van een perzik en een pruim. Abrikozenkwekers hebben abrikozen met pruimen gekruist, met als resultaat vruchten met een rode tot donkerpaarse, donzige schil en geel vruchtvlees. Die kruisingen worden pluot, plumcot en aprium genoemd.

Een abrikozenboom bloeit voordat hij in het blad schiet. De witte, zelfbestuivende bloesems lijken op die van de perzik-, pruimen- en kersenboom. De boom doet het goed in een klimaat met koude winters en warme zomers, want hij heeft een koelere periode nodig om te kunnen bloeien en vrucht te dragen. Het klimaat ¨ in Armenie is dus ideaal! Verse abrikozen zijn heel gezond. Ze ` bevatten bijvoorbeeld veel betacaroteen en vitamine C. Omdat verse abrikozen kwetsbaar zijn en snel bederven, kennen veel mensen de vrucht eigenlijk alleen in gedroogde vorm. Gelukkig is die ook heel gezond, omdat er veel ijzer en vezels in zitten. Abrikozen worden ook gebruikt voor het maken van likeur, jam en sap. Van het hout van de abrikozenboom wordt prachtig houtsnijwerk gemaakt en ook de duduk, een populair Armeens blaasinstrument. In winkels en op markten ¨ in Jerevan, de hoofdstad van Armenie, kunnen toeristen fraaie handgesneden souvenirs van abrikozenhout kopen. Als u ergens woont waar u aan verse abrikozen kunt komen, proef ze dan eens. U zult vast enthousiast zijn over de smaak van deze heerlijke gouden vrucht. Ontwaakt! maart 2012

VOOR GEZINSBESPREKING

Zoek de verschillen Kun je de drie verschillen tussen plaatje A en plaatje B ontdekken? Schrijf je antwoorden hieronder op en maak de plaatjes af door ze in te kleuren. HINT: ¨ Lees 1 Samuel 16:1-3, 6-13. 1 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 2 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 3 ˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝˝ 4. Welk plaatje klopt? Plaatje A of plaatje B?

GESPREKSONDERWERP: Wat ziet Jehovah als hij naar iemand kijkt? In de Bijbel staat dat Jehovah „ziet hoe het hart is”. Wat wordt daarmee bedoeld? HINT: Lees Jeremia 17:10. Vindt Jehovah het belangrijk of iemand er knap uitziet? HINT: Lees Spreuken 11:22; 31:30; 1 Petrus 3:3, 4. Welke eigenschappen maken je mooi in Gods ogen? HINT: Lees Lukas 10:27; 2 Petrus 1:5-8.

OM ALS GEZIN TE DOEN: Lees Galaten 5:22, 23. Schrijf alle negen eigenschappen op papiertjes. Plak een van de papiertjes op de rug van een gezinslid. Hij of zij mag niet zien wat er op het papiertje staat, maar moet er door vragen te stellen achter komen om welke eigenschap het gaat. De anderen mogen alleen met ja of nee antwoorden. ˘ De antwoorden staan op blz. 22

Ga naar www.jw.org als je extra printjes wilt maken van deze rubriek

Verzamel en leer

Uitknippen, dubbelvouwen en bewaren 98 n.Chr.

Laatste Bijbelboek geschreven

Verhuisde van Bethlehem naar Jeruzalem Jeruzalem

1 n.Chr.

Laagvlakte van Ela

Bethlehem

Vocht tegen Goliath op de Laagvlakte ¨ van Ela (1 Samuel 17:2)

Leefde rond 1000 v.Chr. Adam geschapen

VRAGE N A. In welke stad werden David en Jezus geboren? B. Als jongen was David een dappere die een en een doodde. C. Maak de volgende uitspraak van David af: „En gij, mijn zoon Salomo, ken de . . . ”

4026 v.Chr.

BIJBEL K AART

DAV ID

D A V I D ¨ Een zoon¨ van Isaı en de tweede koning van Israel. David kon heel goed gedichten schrijven en muziek maken. Hij schreef meer dan 73 van de psalmen. Hij vroeg altijd nederig om Jehovah’s hulp als ¨ hij een beslissing moest nemen (1 Samu el 23:2; ¨ 30:8; 2 Samuel 2:1). Jehovah noemde hem „een man aangenaam naar mijn hart” (Handelingen 13:22). ANT WOORDE N A. Bethlehem, in Judea (Johannes 7:42). ¨ B. herder, leeuw, beer (1 Samuel 17:34, 35; Psalm 78:70, 71). C. „ . . . God van uw vader en dien hem met een onverdeeld hart” (1 Kronieken 28:9).

Mensen en landen ¨ 5. Ik heet Olivia en ik ben zes. Ik woon in Indonesie. Hoeveel Getuigen van Jehovah zijn er ongeveer in ¨ Indonesie? Zijn dat er 22.300, 42.800 of 63.900? 6. Waar woon ik? Zet een rondje om de goede letter. Zet een stip op de plaats waar jij woont. Dan kun je ¨ zien hoe ver Indonesie bij jou vandaan is.

Zoek het plaatje Kun je deze plaatjes in dit tijdschrift vinden? Vertel iets over elk plaatje.

C B A

Ontwaakt! maart 2012

HOE ZIET U JEZUS?

Ziet u Jezus als een pasgeboren baby, een stervende man of een machtige koning?

De Bijbel laat zien dat Jezus een machtige koning is. Maar wat betekent dat voor u? Veel mensen geloven dat Jezus voor ze is gestorven. ´ ´ Maar hoe kan de dood van een mens bijna tweeduizend jaar geleden, leven betekenen voor mensen in deze tijd? U wordt van harte uitgenodigd om te komen luisteren naar de Bijbelse antwoorden op die vragen. Deze informatie wordt besproken tijdens een bijeenkomst van Jehovah’s Getuigen ter herdenking van Jezus’ dood. Dit jaar valt die herdenking op donderdag 5 april, na zonsondergang. Neem voor de exacte tijd en plaats contact op met Jehovah’s Getuigen.

www.watchtower.org

g12 03-O