De gouden eeuw van China

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 1

De Gouden Eeuw van China Tang-dynastie (618-907 na Chr.)

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 2

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 3

de gouden eeuw van china Tang-dynastie (618-907 na Chr.)

BenoĂŽt Mater r edac ti e

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 4

De Gouden Eeuw van China Benoît Mater 9

d e tan g - dy na s ti e Alexander Koch 13

Chang’an, keizerlijke metropool Barend ter Haar 21

da m i n g g o n g . pal ei s van d e k eizer , proj ec t van d e s ta at Benoît Mater 30

Levendig Chang’an Annika Pissin 37

d e vel e g e zi chten van d e tan g - vro uw Barend ter Haar 51

Toen zijde goud was Tineke d’Haeseleer 75

Van Boeddha tot voorouders Alexander Koch 95

d e schat van d e fa m en te m pel Alexander Koch 121

Het Wen-ideaal in literatuur en kunst Oliver Moore 137

d e g e sch i ed en i s van l i wa Oliver Moore 150

Vertier en plezier Oliver Moore 163

Epiloog. Koning Aap en de Grote Wilde Gans Pagode Benoît Mater 184

Literatuur en fotoverantwoording 191

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 5

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 6

o chten d g edachten Een lage ochtendzon schijnt op de balken in mijn kamer, De stadspoort wordt geopend! luidt de roffel op de trom.

De hond maft boven op de stoep: de aarde is dus vochtig, De lucht is opgeklaard want vogels kwetteren voor mijn venster.

Maar half bekomen van de wijn weegt mij het hoofd zo zwaar, Sinds kort verlost van winterkleding voelt het lijf zich licht.

Uit slaap ontwaakt is ’t hart geleegd, verlangens zijn verdwenen En heimweedromen heb ik in de laatste tijd slechts zelden.

Bai Juyi (772-846), Hangzhou, 824

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 7

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 8

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 9

De Gouden Eeuw van China b e n o î t m ate r

De Lage Landen maakten tijdens de Gouden Eeuw een culturele ontwikkeling door die zich onderscheidde van de omringende landen. De 17de eeuw was een periode van welvaart en ongekende activiteit op het gebied van bouwkunst, beeldende kunst, letterkunde en wetenschap. In Azië kende China haar eigen Gouden Eeuw. Dé bloeitijd van Chinese cultuur vond plaats onder de heerschappij van de keizers van de Tang-dynastie in de periode van 618 tot 907. Het begrip ‘Gouden Eeuw’ is een metafoor voor de Tang-dynastie omdat dankzij de handel via de Zijderoute een open samenleving ontstond die grote rijkdom, buitengewone tolerantie en een groot zelfbewustzijn kende. Chinezen hebben een sterk bewustzijn van hun eigen identiteit en zijn trots op hun oude cultuur. De periode van de Tang-dynastie is voor hen de glorieuze dynastie met de grootste open uitstraling uit de hele Chinese keizerlijke geschiedenis.

De hoofdstad van de Tang-dynastie was Chang’an, dat ‘Hemelse Vrede’ betekent. De stad lag centraal in het Rijk van het Midden, zoals China ook wel genoemd werd.

Chang’an was niet alleen het hart van het keizerrijk, maar ook het begin van de Zijderoute. Het was de eerste stad in het oosten van waaruit deze levensader met cultuur, religie en handelswaar door het land westwaarts liep. In Chang’an kwam alles samen. Perzische kooplieden mengden zich met de Turks-Chinese bevolking en vormden op zeker moment een metropool van een miljoen inwoners. Goederen uit het westen kwamen binnen, handelswaar uit China verliet via de Jade Poort het land. Luxe artikelen als glas- of zilverwerk werden geruild tegen zijde en zout. Kleding en sieraden, etherische oliën, voedingsmiddelen en wijn uit het buitenland waren zowel in de keizerlijke paleizen als ook bij een groot deel van de bevolking populair.

het China van weleer. Unieke wandschilderingen brengen het hof tot leven. Prachtige kamelen met hun bagage voeren ons naar de Zijderoute. De bijzondere voorwerpen zijn niet alleen prachtig om te zien, ze brengen de stad Chang’an ook weer tot leven. Deze archeologische schatten worden bewaard in musea in en rond de stad Xi’an. Xi’an is de meest historische stad van China, gelegen op de fundamenten van de oude Tang-hoofdstad Chang’an en wordt in China vergeleken met de oude steden Rome en Athene.

Menigeen die de stad bezoekt, zal erkennen dat de historische sfeer ver te zoeken is. De stad beleeft echter een wedergeboorte als toeristisch centrum; het is de poort naar het begin van de Chinese beschaving. Xi’an is vooral bekend om het beroemde Terracotta Leger van de eerste Keizer die China ooit verenigde. Prachtige grafmonumenten uit de Han- en Tang-dynastie tonen de keizerlijke pracht en praal. De gerestaureerde stadsmuur van veertien kilometer lengte ligt op de funderingen uit de Tang-dynastie. De Grote Wilde Gans pagode en de Kleine Wilde Gans pagode stammen uit de 7de eeuw, de Grote Moskee is in 742 gebouwd. Buiten de stad liggen de warmwaterbronnen van Huaqing Chi, een favoriet ontspanningsoord voor de Tangkeizers. Tenslotte trekt de boeddhistische Famen tempel met zijn grote schat uit de Tang-dynastie nu nog altijd duizenden gelovigen. Hoewel deze tempel 120 kilometer van Xi’an vandaan ligt,, werden in de Tang-periode de relieken in processies naar Chang’an gebracht. Tijd en afstand zijn relatief in een groot land met zo’n lange geschiedenis.

De Chinese geschiedenis verwijst tot de 10de eeuw naar de geschiedenis van het stroomgebied van de Gele Rivier, waar de keizerlijke hoofdsteden lagen en waar het sociaaleconomisch kerngebied van het oude China lag. De geschiedenis focust echter niet op het land, maar op de heersers en de naam van hun dynastie. Het beschrijft de gebeurtenissen vanuit het perspectief van een kleine, voornamelijk mannelijke elite in het centrum van de macht. De keizers regeerden in de naam van de Hemel die hun tot taak gaf het hele ‘Al-onder-de-Hemel’ te ordenen. De eenwording van China werd een feit toen een centrale macht ontstond die belasting inde en met geweld orde en recht afdwong.

Een Chinees keizerrijk was een politieke eenheid die iedere keer een andere betekenis droeg. De keizers van de Tangdynastie wisten met verve verschillende gebieden en

Niet alleen materiële zaken werden uitgewisseld. Kennis, religie en verhalen waren net zo goed onderdeel van de contacten. De cultuur van de Tang-dynastie is overgeleverd in literatuur, schilderingen en voorwerpen. Spectaculaire archeologische vondsten zijn tastbare herinneringen aan de Gouden Eeuw. De voorwerpen tonen de wereld van de elite in het middeleeuwse China. Terracotta beelden, geglazuurd in bonte kleuren, verbeelden mens en dier. Elegante vrouwen, mannen op paarden, kinderen in bad: ieder beeld toont op bijna intieme wijze een blik op

¯ Detail van een gordel van een ambtenaar. De rang van de ambtenaar bepaalt het materiaal van zijn gordel.

Verguld brons, Nanliwang, SPAI

9

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 10

Gele rivier

Taklamakanwoestijn

H im alay a

culturen te verenigen tot de grote opstand in 755. Daarna verzwakten de macht en invloed van het keizerhuis, met alle economische en culturele gevolgen van dien.

Het is de vraag of China tijdens deze Tang-dynastie meer openstond voor culturele invloeden van buitenaf dan tijdens andere dynastieën. China is van oudsher een multietnisch en multireligieus land en het cultuurgebied China

heeft altijd – bewust of onbewust – allerlei culturele invloeden van buiten ondergaan. Maar de glorietijd van de Tang-dynastie mag de Gouden Eeuw van China worden genoemd door de reusachtige stappen voorwaarts die gezet werden op het gebied van literatuur, kunst en wetenschap.

De Tang-dynastie wordt beschouwd als één van China's klassieke dynastieën.

˚ Het Tang-rijk met belangrijke handelsroutes rond het jaar 741. ˘ Ambtenaar met de ‘hoge bergenhoed’. Beschilderd aardewerk, Xi’an, SPAI

10

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 11

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 12

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:15 Pagina 13

de tang-dynastie al e x an d e r ko ch

euze overtuiging. Chinezen, Tibetanen, Turken, Oeigoeren, Koreanen en Japanners gaven de stad een internationaal karakter. De uitgebreide diplomatieke betrekkingen die China een tijd lang onderhield met zijn Centraal- en Oost-Aziatische buurlanden, voerden talloze gezanten uit aangrenzende landen naar de hoofdstad. De toegenomen invoer van vreemde, exotisch ogende goederen in China ging vergezeld van de overname van tot dan toe niet of nauwelijks bekende, buitenlandse ideeën en denkbeelden.

Monniken brachten boeddhistische teksten uit India naar het keizerrijk, vertaalden ze in het Chinees en droegen daarmee in grote mate bij aan de verdere verspreiding van de boeddhistische leer in China. Het internationale karakter van Chang’an was in overeenstemming met het destijds heersende uitgangspunt van politieke openheid in China.

Hier kruisten culturele en religieuze invloeden uit heel Azië elkaar en kwamen zeer diverse religieuze overtuigingen, leerstellingen en ideologieën tot bloei. De kosmopolitische openheid van het Chinese rijk en zijn tolerantie tegenover vreemde religies en geloofsovertuigingen, exotische culturen, zeden en gewoonten waren van grote invloed op de Chinese kunst, cultuur en samenleving van die tijd. De vruchtbare omgang met alles wat vreemd was, leidde tot een wederzijdse bloei en leek een voortdurend geven en nemen.

Economisch en cultureel floreerde China in deze decennia in een mate die later niet meer zou worden geëvenaard.

Vooral tijdens de eerste eeuw van de Tang-dynastie profiteerde de buitenlandse politiek van de resultaten van een succesvol militair beleid en een handige diplomatie. In de binnenlandse politiek volgde economische en maatschappelijke stabiliteit uit verregaande hervormingen. In het midden en einde van de 7de eeuw bereikte het Chinese keizerrijk zijn grootste geografische omvang, wat ook grote gevolgen had voor zijn politieke en culturele invloedssfeer.

De heerschappij van China reikte destijds in het westen via Centraal-Azië met het noorden van Afghanistan en het Tarimbekken tot aan de grenzen van Perzië, in het zuiden tot aan Noord-Vietnam, in het oosten en zuidoosten tot ver in Mantsjoerije en Noord-Korea en in het noorden enige tijd tot in Mongolië. Het rijk van de Tang-keizers maakte in deze periode als grootste en machtigste land van Azië generaties lang deel uit van een uitgebreid netwerk van politieke, economische en culturele betrekkingen, waarvan het in niet te onderschatten mate profiteerde. Alleen al de enorme

Geen ander keizerrijk in de Chinese geschiedenis is achteraf meer geprezen dan de Tang-dynastie: de Gouden Eeuw van China, een periode van nooit geëvenaarde bloei. Mythen van geografische en culturele grootsheid, politiek succes, militaire macht en kracht, economische voorspoed, een zeer hoog ontwikkelingsniveau en religieuze tolerantie omgeven deze circa driehonderdjarige periode tot op de dag van vandaag. De vrede in het binnenland van dit uitgestrekte, op zeker moment tot ver in Centraal-Azië reikende rijk, ging gepaard met aan de ene kant een maatschappelijke en politieke openheid naar buiten en aan de andere kant een algemene ontvankelijkheid en tolerantie tegenover vreemdelingen. Veel Chinezen zijn kijkend naar hun geschiedenis trots op de idealen van de Tang-dynastie.

Velen beschouwen deze tijd als een periode met een ongekende voorbeeldfunctie, waarmee ze zich uitstekend kunnen identificeren.

De Tang-dynastie speelde ongetwijfeld een rol die haar gelijke niet kende. Het keizerrijk kon onder andere profiteren van de in 589 met militaire middelen herstelde eenheid van China onder de keizers van de voorafgaande kortstondige Sui-dynastie. Met name in de eerste helft van de heerschappij, vanaf de stichting tot rond het midden van de 8ste eeuw, was de Tang-dynastie het toonbeeld van een succesvolle, geordende en rechtvaardige mogendheid.

Dit Chinese keizerrijk gold als het grootste en tegelijkertijd meest bevolkte land, en de hoofdstad Chang’an – met de letterlijk vertaalde naam ‘eeuwigdurende vrede’ – als een reusachtige internationale, kosmopolitische metropool. Deze stad was een smeltkroes aan het oostelijke einde – of begin – van de legendarische Zijderoute die culturen, mensen, goederen, stromingen en ideeën uit het gehele Euraziatische continent in zich verenigde.

De politieke en economische openstelling van China ging gepaard met een openstelling van de samenleving.

Kooplieden, handelaren en gezanten, maar ook missionarissen, religieuze leiders en politieke vluchtelingen kwamen naar het Rijk van het Midden en droegen in hoge mate bij aan het internationale, multiculturele en multireligieuze karakter van het Tang-rijk. Chang’an gold destijds als de grootste stad ter wereld en als bruisend centrum van een kosmopolitische beschaving. De stad werd bevolkt door een groot aantal buitenlanders: mensen van de meest uiteenlopende herkomst, etnische achtergrond en religi-

¯ Een hemelse koning is in het hindoeïsme de beschermer van de vier windrichtingen en in het boeddhisme de beschermer van de heiligdommen. In de Tang-dynastie beschermde hij ook de graven. Sancai aardewerk, Xi’an, XMM

13

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:16 Pagina 14

˘ Een spiegel versierd met feniksen en heuvels. De feniks staat symbool voor geluk, de heuvel staat voor de plaats waar de onsterfelijken leven. Brons, XMCM

14

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:16 Pagina 15

110392_p001_048_Waanders 19-10-11 14:16 Pagina 16

meer zaken gingen in westelijke richting; vreemde producten, ideeën en denkbeelden kwamen uit het westen naar China toe en verrijkten en beïnvloedden de eigen Chinese cultuur aanzienlijk. De nieuwsgierigheid naar het vreemde, de zucht naar luxe en het exotische in China leidden enige tijd tot uiterst vruchtbare contacten. Vele generaties lang vond er een uitwisseling plaats tussen het Chinese keizerrijk en het westen, waarbij beide partijen namen en gaven. Dit heeft ongetwijfeld in belangrijke mate bijgedragen aan de bloei van het rijk onder de Tang-keizers, al profiteerde China zelf maar ten dele van de daarmee gepaard gaande economische opleving.

omvang van het rijk en de multiculturele samenstelling van de bevolking onder aanvoering van de Han-Chinezen leidden tot goede betrekkingen tussen het Chinese rijk en de buurlanden. De uitwisseling van tribuutgeschenken, waarmee China de formele erkenning van de Chinese hegemonie door satellietstaten en barbaren hoopte te bereiken, heeft in dit verband een niet onbelangrijke rol gespeeld.

De uitgebreide diplomatieke betrekkingen die China tijdens de vroege Tang-dynastie in sterke mate onderhield, leidden in tot een groei van de handel over de verschillende trajecten van de Centraal-Aziatische Zijderoute. Chinese producten, technologische verworvenheden en nog veel

˚ Beelden van vrouwen die eer betuigen zijn zeldzaam.

Beschilderd aardewerk, Xi’an, SPAI

16