Donderdag 16 november 2017 - 9
‘Stilte van wind’: nieuw boek van
JAN DE JONG kleuren. „Iedereen die het leest, kan het invullen naar zijn eigen situatie.” Hij schrijft veel over de dag van vandaag, over de breedte van de maatschappij. „En dat doe ik rechtuit, liekoet. Maar zonder een oordeel of een mening te geven. Ik schrijf gewoon zoals het is, zoals het gebeurt. Ik neem waar, ik schep het beeld, maar het is aan de lezer om daar, voor zover hij dat wil, zijn eigen waarde-oordeel aan te geven.” Ook Stilte van wind kenmerkt zich door een scherpe kijk en een strakke registratie. In dit geval van wat er gebeurt in een gemeenschap als voor- en tegenstanders van de bouw van twee rijen grote windmolens tegenover elkaar komen te staan. De problematiek splijt het dorp en trekt een spoor door gezinnen en families. Eigenlijke en oneigenlijke argumenten, individuele belangen versus het gemeenschappelijke belang, ambities, geldzucht, er niet bij horen, protest en verzet. Zijn eigen oordeel laat De Jong buiten beeld. „De lezer moet zelf oordelen.”
‘Het gaat over de onmacht die mensen voelen’
Ziekte
Jan de Jong met zijn pas verschenen boek ‘Stilte van wind’.
I
BEDUM - Een rij windmolens met een bloedrode zon daarachter sieren het omslag van het pas verschenen boek Stilte van wind, geschreven door voormalig Bedumer Jan de Jong en recent uitgegeven door Stichting t Grunneger Bouk. Het is een hoogst actueel boek over de strijd tussen voor- en tegenstanders van de bouw van grote windmolens en vooral over wat dat met mensen en een gemeenschap doet. door Marja Spakman
Waarom dit thema? Jan de Jong: „Ik las in de krant over de problemen van de plaatsing van windmolens bij Meeden. Maar wat in de kranten staat, is een verslag. Een verslag van de dingen die gebeuren. Vanuit een bepaald perspectief belicht. Maar er is veel meer dan alleen zo’n krantenstukje over een bijeenkomst met boze mensen. Waarom zijn die mensen boos? Door de plannen zelf? Door de wijze waarop de plannen gebracht worden, of door de communicatie? Het gaat over de onmacht die mensen voelen over de dingen die er staan te gebeuren. Het geen grip meer hebben op het invullen van hun leven. Dat is ingrijpender dan
menigeen wel eens denkt. En daar begon mijn verhaal. Hoe ziet zo’n bijeenkomst eruit. Hoe zitten de bewoners daar. De bestuurders. En de boeren bij wie de windmolens op het land komen. Dát beeld zet ik neer. Ik beschrijf de conflicten, werp constant vragen op. Hoezo, waarom, en als, wat dan. Ik stel me open voor allerlei invalshoeken. De bewoners, de overheid, actiegroepen, de politiek. Uiteindelijk móet er immers iets gebeuren. Alleen hoe? En waar? En wat?” Jan de Jong, die tegenwoordig in Assen woont, verhuisde van Tjamsweer, waar hij in 1951 werd geboren, op zijn zevende naar Bedum. „Daar kwam ik in een omge-
ving waar ik niet bij hoorde en ook niet bij ging horen. De eerste keer dat ik voor mijn moeder naar de slager ging, gaf ik de portemonnee met een briefje erin aan de slagersvrouw. Ze keek me aan over haar bril en zei: ‘Woar bist doe ain van? Bistoe van ons kèrk?’ Ik ben groot geworden in een omgeving waar heel sterk geoordeeld werd. In een dorp met vijf kerken had je alleen maar goeden en slechten. En daar had ik vroeger al moeite mee. Ik hoorde nergens bij, maar ik moest wel meevechten. Tegen de roomsen en de vrijgemaakten en tegen wie niets was. Dat heeft wat met mij gedaan. Ik zag als kind al de ongelijkheid in de maat-
schappij, hoe men met elkaar omging, hoe mensen werden veroordeeld op de buitenkant. Je mocht met bepaalde kinderen niet spelen, maar waarom werd je niet verteld. Op een gegeven moment vraag je niet meer maar ga je nog meer opletten. Ik werd een jongetje dat heel goed observeerde. En dat doe ik nog steeds. Daardoor zie ik ook vaak dingen die anderen niet direct opvallen.” Toen hij tien jaar geleden begon te schrijven, vertaalde dat zich in zijn schrijfstijl. De Jong schrijft op een registrerende, waarnemende, signalerende manier. Zuinig met bijvoeglijke naamwoorden, karig met beschrijvingen die al van alles in-
HENK HOEK door Johan Staal De nu 72-jarige Henk Hoek weet het nog als de dag van gisteren dat hij samen met zijn vader en oom besloot om in Warffum een biljartvereniging te starten, al was de naam vereniging eigenlijk een groot woord, legt Hoek lachend uit. ,,Ik weet nog dat we begonnen met zeven leden. Maar gelukkig groeide dat aantal gestaag zodat we ons drie jaar later konden aansluiten bij het district Het Noorden van de Koninklijke Nederlandse Biljart Bond. Weer twee later werd vervolgens het district Groningen opgericht waar wij toen uiteraard ook lid van werden.” In 1980 vierde biljartvereniging Spoorzicht het 12,5 jarig jubileum als een vereniging die zich in een steeds groter wordende populariteit mocht verheugen. ,,Ons hoogtepunt qua ledenaantal lag duidelijk tussen 1980 en 1985. In die periode hadden we 32 senioren, 12 dames en 14 jeugdleden. Dat zijn aantallen waar je je nu niets meer bij kunt voorstellen. Wij hebben nu nog maar negen leden. Een jaar geleden waren dat er nog
twaalf maar helaas zijn er binnen een jaar drie overleden. En net als bij andere verenigingen het geval is, er komen bijna geen nieuwe leden meer bij. Als ik bijvoorbeeld terugkijk naar dertig jaar geleden, toen had Warffum nog vier toneelverenigingen. Dat is nu ondenkbaar maar was toen heel gewoon. Maar tegenwoordig zit men liever voor de televisie of achter de computer. Iets wat jammer is ,maar waar je weinig aan kunt doen,” zegt Henk Hoek, die binnen de biljartvereniging alle bestuursfuncties heeft vervuld behalve die van secretaris. Wanneer hij dat laatste vertelt, moet de aimabele Warffumer daar zelf ook wel om lachen. ,,Daarom heeft het bestuur mij nu maar de functie van algemeen adjunct bestuurslid gegeven, iets waar ik het overigens behoorlijk druk mee heb. Dat betekent namelijk dat ik nu eigenlijk officieel een beetje het manusje van alles ben binnen het bestuur, dat verder bestaat uit Henk Saathof en Sybrand Bos. Dat zijn twee mannen die de nodige lof verdienen want Henk en Sybrand verrichten ontzettend veel werk voor een, ondanks een gering aantal leden, nog steeds prachtige vereniging.” Het is een vereniging die talrijke heugelijke momenten heeft meegemaakt, weet Henk Hoek zich nog prima te herinneren. ,,Zo hebben we bijvoorbeeld in 1992 ons 25-jarig jubileum groots gevierd. We vonden dat we daar uitgebreid bij stil moesten gaan staan omdat het ledenaantal toen al wat aan het teruglopen was. Daardoor wisten we niet of er nog een volgend jubileum zou komen. We hadden toen als gasten Ellen en the Moodmakers en de Geinexpres die in die tijd razend populair waren. Ondanks een steeds meer teruglo-
Gronings lezen De Jong publiceert sinds 2007 regelmatig in Krödde (inmiddels opgeheven) en Toal en Taiken. Ook schrijft hij columns voor Webloug. Verder schreef hij zo’n tien zelfstandige publicaties en in 2015 heeft hij Ain van Boeskoel, het jaarlijkse begunstigersboek van Stichting t Grunneger Bouk, geschreven. Zijn pas verschenen boek Stilte van wind, dat qua thematiek uiterst actueel is, is te verkrijgen bij de boekhandel. Het kost 9,95 euro. Het kan ook besteld worden bij boukenkist@hetnet.nl of bij de schrijver zelf: jjdj@home.nl. De Jong let er nadrukkelijk op dat het Gronings dat hij schrijft, voor iedereen te lezen en te begrijpen is. „Vaak vinden mensen Gronings lezen moeilijk. Althans, ze dénken dat het moeilijk is!” Jan de Jong heeft voor hen een goede raad: ’Perbaaier veur dij poar sinten ais n bouk. Lezen dut nait zeer.’
een halve
eeuw bij BC Spoorziccht Henk Hoek richtte op 2 november 1967, samen met zijn vader Roelf Hoek en zijn oom Reinder Puma, in Warffum de biljartclub Spoorzicht op waar hij uiteraard bestuurslid van werd. Nu, vijftig jaar later, maakt de geboren en getogen Warffumer nog steeds deel uit van het bestuur van de biljartvereniging, die ondertussen in party- en zalencentrum Op Streek in Den Andel zijn thuishaven heeft gekregen.
In 2015 werd bij De Jong uitgezaaide darmkanker ontdekt. De vooruitzichten waren slecht. „Ik dacht dat het einde oefening zou zijn, maar het bleek toch operabel. Dus ik ben er nog en ben zelfs, voor zover dat mogelijk is, kankervrij verklaard.” Hij valt even stil. „En toen was het plóns!” Die onverwachte verandering van perspectief vroeg om een enorme omslag in zijn denken. Dat was niet eenvoudig. Daarnaast hadden zware chemo’s hun sporen nagelaten, ook op het schrijven. „Ik heb mezelf begin dit jaar de vraag gesteld: wíl je nog schrijven, kún je nog schrijven? Ik ben gaan zitten met het idee: nou probeer je het nog één keer! Toen schreef ik in no-time een manuscript, met autobiografische elementen maar wel in een heel andere context. Dat is goed ontvangen en eerlijk gezegd vind ik het zelf eigenlijk ook mijn beste boek tot nu toe. Ik hoop dat het volgend jaar uitgegeven gaat wor-
den. Een schrijver wil uiteindelijk graag gelezen worden”, lacht De Jong. Gek genoeg ging het na dat succesvolle schrijfproject helemaal niet goed met hem. Hij zocht hulp en vond die in mindfulness. Langzamerhand gaat het weer beter. „Ik leer dingen een plek te geven, er goed mee om te gaan. Er worden geen dingen voor me weggenomen, want er verandert natuurlijk niets door, maar ik kan er nu beter mee uit de voeten. Het helpt!” Hij heeft er ook van geleerd dat hij eigenlijk al vanaf zijn jeugd in de stand ‘overleven’ heeft gestaan: fight or flight. „Maar flight bestaat in mijn vocabulaire niet,” weet De Jong inmiddels. Niet zo gek misschien voor iemand die in 1968 naar de Koninklijke Militaire School ging en tot zijn leeftijdsontslag in 2006 in dienst is gebleven. „Ook in mijn dagelijkse leven ben ik een vechter. Als er wat is, ga ik er tegenaan en los ik het probleem op, linksom, rechtsom of desnoods achterom. Altijd voor een ander. En nu gaat het ineens over mijzelf. En over iets waar ik geen invloed op heb. En dat is moeilijk.”
‘Ik weet nog dat we begonnen met zeven leden’
Henk Hoek maakt al een halve eeuw deel uit van de mede door hem opgerichte BC Spoorzicht. Foto: Ronnie Afman.
I
pend ledenaantal mochten we in 2007 ook ons 40-jarig jubileum vieren en dat hebben we toen gedaan door een invitatietoernooi te organiseren met oud-deelnemers aan de Bierling Cup. Een toernooi dat helaas in 2012 voor de laatste keer werd georganiseerd”, treurt de oud-eigenaar van café-restaurant Spoorzicht, dat in 2014 werd verkocht. Met de verkoop van Spoorzicht kwam er ook een einde aan de periode dat de biljartvereniging zijn thuishaven in het cafégedeelte had omdat de nieuwe eigenaar niets had met de biljartsport. ,,Dat was voor ons als vereniging natuurlijk wel even een klap maar soms gaan dingen anders dan jezelf graag zou willen. Gelukkig waren we welkom in Westernieland waar
er voldoende ruimte was voor nog een biljartvereniging. Maar helaas is de eigenaar van biljartcentrum Het Achterdeel, Jan Jansen, ondertussen overleden en besloot zijn vrouw om niet verder te gaan met het biljartcentrum. Dat zorgde voor een volgende verhuizing waarbij we naar Den Andel gingen waar Op Streek onze nieuwe thuishaven werd”, vertelt de Warffumer.
Tweede biljart ,,In Den Andel hadden we echter het probleem dat men daar maar over één tafel beschikte. Dat betekende dat er op een avond maximaal maar drie partijen gespeeld konden worden. Toen is in samenspraak met de eigenaar Appie
Veenstra besloten om het biljartgedeelte uit te breiden met een tweede biljart. Daar hebben alle drie de biljartverenigingen, Het Achterdeel, BC Spoorzicht en BC KOT, die in Op Streek spelen hun steentje aan bijgedragen,” vertelt Henk Hoek. Tijdens het gesprek is ondertussen zesvoudig Nederlands kampioen biljarten, Hans Klok, zich aan het inspelen. Klok zou namelijk later op de avond een clinic verzorgen ter ere van het vijftigjarig jubileum van biljartvereniging Spoorzicht. ,,Via onze voorzitter Sybrand Bos kwamen we een tijd terug in contact met Klok die met regelmaat biljartclinics verzorgt. Want uiteraard wilden we ook stilstaan bij ons vijftigjarig jubileum. We hebben tot nu
toe alle keren ons jubileum gevierd en vandaar dat we ook rond dit jubileum wat extra’s doen. Naast deze clinic organiseren we namelijk vrijdag, zaterdag en zondag het NK Libre klein 5e klasse. In eerste instantie zou dat elders worden georganiseerd maar toen men hoorde van ons jubileum en het feit dat er hier in Den Andel sinds februari twee biljarts staan, deed de bondbesluiten om het NK in Den Andel te organiseren. Daar zijn wij als vereniging natuurlijk heel erg blij mee want een NK organiseren mag je zeker een hoogtepunt noemen.” Hoogtepunten in de geschiedenis van BC Spoorzicht zijn er voldoende geweest, zoals het feit dat bil-
jartvereniging Spoorzicht rijk aan arbiters was. ,,In onze als vereniging bloeiende periode hadden we zes districtsarbiters, vier scheidsrechters die in het gewest actief waren en twee scheidsrechters die nationaal actief waren waarvan de overleden Melle Dekker zelfs op Europees niveau actief was. Dat was natuurlijk prachtige reclame voor ons als vereniging en wat ook de Bierling Cup was. Dat was een evenement waar men in de biljartwereld nog steeds met veel waardering over spreekt,” aldus de bevlogen jubilaris die al vijftig jaar niet alleen met hart en ziel bij de BC Spoorzicht is betrokken maar later op de avond ook nog even liet zien dat het biljarten hem al vroeg met de paplepel is ingegoten.