05 maart 2018 , pag. 24
Oud-ondernemer Jan Bos uit Bedum boekstaafde het sociale leven in de steenfabrieken.
FOTO PETER WASSING
Eerbetoon aan n tiggeljong Als kind hoorde Jan Bos (80) in het café van zijn (voor)ouders in Onderdendam schrijnende verhalen over de kleigravers van de tiggelwerken. Hij schreef er een boek over. LOUIS VAN KELCKHOVEN
J
an Bos (Bedum, 1937) woonde in Amsterdam een masterclass bij van schrijver Frank Westerman. Dichter bij huis volgde hij een schrijfcursus van Lupko Ellen. Die tekende, met Nane van der Molen, ook voor de redactie. Het resultaat is de historische roman Tiggeljong, een indringend verhaal over sociale armoede, werk en huisvesting in de periode 1860-1890. ,,Over mensen die zijn uitgebuit en onder mensonterende omstandigheden werkten in steenfabrieken.’’ Bos: ,,De verhalen van de steenfabrieken spraken mij aan, maar als ik daarnaar op zoek ging vond ik alleen boeken over techniek, niets over het sociale leven van die mensen. Westerman bracht mij op het idee mensen te interviewen van wie familieleden in de steenfabrieken hadden gewerkt. Dit boek is een eerbetoon.’’ De ondertitel van Tigggeljong
‘Er was niets te vinden over het sociale leven van die mensen’ (een tichelwerk is een plek waar klei wordt gewonnen en verwerkt), is Het verhaal van Yp, de steenfabrieksarbeider. ,,Met drie jaar lagere school helpt Yp (13) zijn vader klei spitten voor de steenfabriek. Zes dagen in de week, veertien uur per dag, om het grote gezin draaiende te houden.’’ Bos reed 20.000 kilometer om mensen te bezoeken. Al interviewend en schrijvend verwerkte hij de hongerwinters, de stakingen, crises, armenhuizen en de mechanisatie in zijn verhaal. ,,Maar ook de liefde voor een turfschippersdochter, al komt die pas laat tot bloei. De feiten kloppen,
maar de romantiek is verzonnen.’’ Hoofdpersoon Yp wil vooruit in het leven en breekt met zijn verleden in Onderdendam. Bos beschrijft Yps levenswandel van de Groninger klei tot de Gelderse uiterwaarden. Langs de steenfabrieken van Strating in Oude Pekela, Boogerd in Noordscheschut, Hengforden in Olst en ’t Hoendernest in Voorst, terug naar Onderdendam. Opvallend staaltje vertelkunst is dat de dialecten van de plaatsen waar Yp woont en werkt in het boek terugkomen. Bos verzekerde zich hiervoor van medewerking van omtoalers van Drents, Veenkoloniaals, Sallands en Oost-Veluws. Jan Bos heeft zijn boek laten ontwerpen en drukken, maar promoot en verkoopt het zelf. Morgenavond (20.00 uur) wordt Tiggeljong gepresenteerd in dorpshuis Zijlvesterhoek in Onderdendam, 8 maart in Pekela, 15 maart in Noordseschut, 20 maart in Olst en 29 maart in Voorst.