07 maart 2018 , pag. 24
ACHTERGROND
Een staalkaart van de streektaal Met wat er zaterdag 17 maart op de Dag van de Grunneger toal te zien en te beleven valt, kan de liefhebber (m/v) een jaar vooruit.
Is Ede Staal een vloek of een zegen voor de Groninger liedjescultuur? bleem’’, zegt Henk Scholte van het Centrum Groninger Taal & Cultuur. ,,De mogelijkheden zijn haast onbeperkt, maar we streven als organisatie naar een onderscheidende mix. Er zijn vaste bezoekers die nooit een dag overslaan, maar je ziet ook dat een nieuwe lichting artiesten een eigen, nieuw publiek meebrengt. In die zin heeft de Dag van de Grunneger toal ook een makelaarsfunctie; wij brengen aanbod en vraag bij elkaar.’’ Bezoekers kunnen Gronings leren tijdens de zogenoemde broescursussen Grunneger toal. Tijdens de traditionele Toal- en Boukenmaart presenteren streektaalorganisaties en regionale boeken- en cd-handelaren zich en is er een expo van Drukkers in de Marge. Ook in de marge: de illustere meester Kriet met, naar eigen opgave, ,,boukjederij, koartjes, de alleraigenste Meester Krietkwis en veur elk dij laangs komt n schunnege sticker. Dus muite weerd.’’ In het literair café bijzondere aandacht voor de broers Henk en Bé Puister en Krzysztof Groen, verder staan de schrijvers en dichters van het digitale tijdschrift Oader centraal en komen de Verhoalenvertellers langs met bijzondere verhalen in en over het Gronings.
LOUIS VAN KELCKHOVEN
I
s er toekomst voor het Gronings? De vraag stellen is hem beantwoorden. Het gesproken, geschreven maar vooral het gezongen Gronings floreert. Aanleiding voor Henk Scholte om afgelopen zaterdag in deze krant te spreken van de Golden Aaiw van het Grunnegs. De honderden die zaterdag 17 maart de Dag van de Grunneger toal, in de volksmond de streektaaldag, in het gebouw van de Groninger Archieven bezoeken, zullen het alleen maar kunnen beamen. Vorig jaar bezochten 1100 mensen de gratis toegankelijke manifestatie. De Dag van de Grunneger toal is voor de Groningse streektaal wat Eurosonic Noorderslag is voor muziek: een staalkaart van de meest recente ontwikkelingen. En net als bij Noorderslag kan de bezoeker aan de hand van het spoorboekje een eigen dagmars langs de verschillende locaties en acts uitzetten. De toekomst van het Gronings is op de Dag van de Grunneger toal onderwerp van een lezing in de vorm van een drieluik door Goffe Jensma, Rijksuniversiteit Groningen (RUG), zangeres Marlene Bakker en dichter Jan Glas. Tijdens de lezing komt het Groninger Woordenboek nieuwe stijl aan bod en hoe kunst en wetenschap de Groninger taal beïnvloeden. Jensma en Glas werken voor het Centrum Groninger Taal & Cultuur, de nieuwe samenwerking van het Huis van de Groninger Cultuur en Bureau Groninger Taal & Cultuur. Van Marlene Bakker verscheen vorige maand haar langverwachte en inmiddels hoog geprezen, Groningstalige debuutalbum Raif. Aan Jan Veldman (1959) de eer om 17 maart de negende streektaaldag te openen. Veldman schrijft voor film, toneel en televisie, maar produceert met evenveel gemak liedteksten. Groningers kennen hem allicht van werk dat hij schreef en zong met Voorheen de Bende (Doen in Oskerd en Traainconducteur) en Trio Kloosterboer (Bapao).
H
V
eldman woont al geruime tijd in het Westen, maar blijft Grunneger in hart en nieren. Hij schreef voor Tryater, Orkater, Rotheater, Citadel, Theater te Water, WAARK en Noord Nederlands Toneel (NNT). Was co-auteur van de tvserie Boven Wotter en het theaterfeuilleton Uut de Hoogte. Op de Dag van de Grunneger toal vertelt en zingt Veldman zíjn verhaal. Over hoe hij, als Groninger op afstand, aankijkt tegen het Gronings en Gro-
Jan Veldman opent de Dag van de Grunneger toal.
ninger zijn. De Dag van de Grunneger toal biedt ruim aandacht voor hedendaagse streektaalmuziek met optredens van Jan Henk de Groot, 2 Kör-
FOTO JAN GLAS
ten-2 Langen, Dion Bouwes en band en Gert Sennema en Westkantstad (van wie vandaag de cd Aarms wied open verschijnt). Bijzondere aandacht voor Die Tüdelband uit Ham-
burg, ook wel vergeleken met de Amerikaanse band The White Stripes. ,,Programmeren van de Dag van de Grunneger toal is geen pro-
et gebruik van het Gronings komt ook ruim aan bod tijdens de lezingen. Louis Stiller vertelt over het taalproject Leesbaar Groningen; de literaire kaart van Grunnen en Christopher Bergmann geeft uitleg over het verschil tussen Groninger spreek- en schrijftaal. Dichters Willem Tjebbe Oostenbrink en Are Meijer nemen bezoekers mee in een Ommelaandse raais ien Westerketierder poëzie. Wie wil leren een Groningstalig liedje te schrijven, of juist wil weten hoe dat niet moet, kan aanschuiven bij liedjesschrijver en zanger Bert Hadders. Hij doet het verschil uit de doeken tussen een liedje schrijven in het Engels of Gronings, vertelt waarom hij niet in een winkel mag stelen, maar wel in de kunst. Ook probeert hij de prangende vraag te beantwoorden of Ede Staal een vloek of zegen is voor de Groninger liedjescultuur. Voor wie met het spoorboekje in de hand gaandeweg herinnerd wordt aan de inwendige mens, begeeft zich naar de centrale hal. Onder de noemer eterij en drinkerij zorgt De Smaak van het Noorden voor typisch Groninger gerechten als mosterdsoep, stamppot dreuge bonen en de aaierbaale. Bij wijze van opwarmertje, als Eurosonic voorafgaand aan Noorderslag, staat donderdag 15 maart (twee dagen voor de Dag van de Grunneger toal), De Grode Grunneger Oavend over de stand van t Grunnegs in het Der Aa-theater gepland. Meer daarover op de streektaalpagina aanstaande maandag.