Moi2017 (corr)

GEBOUW RHC GRONINGER ARCHIEVEN - CASCADEPLEIN 4/10 - STAD

DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL - ZOTTERDAG 18 MEERT 2017

DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL

Veurwoord

Inhold

Vorig jaar was ik in Amsterdam voor de tiende Grunneger Dainst. Ja u leest het goed: Amsterdam. Elk jaar wordt deze dienst gehouden voor mensen die geboren zijn in Groningen maar inmiddels ergens anders wonen. Het mooie is dat er elk jaar weer meer mensen deze dienst bijwonen. Ik trof in de trein zelfs Groningers die speciaal naar Amsterdam kwamen voor een Grunneger Dainst. Mooi eigenlijk, dat een kerkdienst in Amsterdam is uitgegroeid tot de grootste culturele manifestatie van de Groningse taal buiten de provincie.

2 Veurwoord deur René Paas

Mij was gevraagd om een bijbeltekst in het Gronings voor te lezen. Het mocht ook in het Nederlands, zeiden ze er bij, als dat makkelijker was.

Maar ik kreeg al snel door dat dat in een Grunneger Dainst toch echt zwaar uit de toon zou vallen. En dat was meteen een probleem. Want hoewel ik mijn halve leven in Groningen heb gewoond en het Gronings letterlijk mijn moederstaal is, is mijn Gronings niet om over naar huis te schrijven. En dan nog in een kerk vol taalbewuste Groningers.

En geen Jip en Janneke, maar de wederwaardigheden van Abraham!

Reken maar dat ik heb geoefend.

Op het provinciehuis met een van de vele echte Groningers. Thuis voor mijn familie. En zelfs zachtjes prevelend in de trein. Net zo lang, totdat het ergens op leek. Het was een geweldige dienst en ik kreeg na afloop de moeder van alle Groninger complimenten: ’t Kon minder.’

Dat lijkt me een geschikt compliment om door te geven aan de organisatie van de achtste dag van de Grunneger toal want het is mooi om te merken dat er steeds meer belangstelling is voor de Grunneger toal en de cultuur.

Toen het programma ‘Twij deuntjes veur ain cent’ dreigde te verdwijnen bij RTV Noord, stak er een storm van protest op. Hieruit bleek hoe veel Groningers belang hechten aan hun taal en muziek. Groningers zijn trots op hun cultuur en taal. En dat is terecht, want met taal en muziek beleef je je eigen identiteit. Groningers raak je met Gronings. Dieper en directer dan met de nationale standaardtaal.

Ik wens u veel plezier en inspiratie op 18 maart.

2

3 ‘Ik perbaaier altied de ander te begriepen’ Interview mit Theo de Groot deur Jan Glas 5 Vief ketier ien t uur Jan J. Groenbroek; altied veur t Grunnegs ien e weer Interview mit Jan Groenbroek deur Tonko Ufkes 6 ‘Bruuk joen toal, wees nait baang om fouten te moaken’ Interview mit Lysbeth Jongbloed-Faber deur Jan Glas 8 De negen schrievers van t Toal & Taiken Café deur Jan Groenbroek 11 Twijdeuntjeseffect deur Joop van den Bremen 12 De noodzoak van meziek dij der nait om logt Interview mit Erwin de Vries deur Henk Scholte 14 Wel moakt de schierste grog? deur Ingeborg Nienhuis 15 Colofon 16 Pergram Dag van de Grunneger Toal

Ik perbaaier altied de ander te begriepen Jan Glas Theo de Groot is köster ien de Grunneger toal- en letterkunde en theoatermoaker. Hai is initiator en artistiek laaider van Stichting Peerd en dee de toalcoaching en scriptscreening veur de tv-serie Petticoat dij onlangs oetzonden is deur KRO-NCRV. Theo zel mit n verrazzens-act de opening van de Dag van de Grunneger toal verzörgen.

is der van t Grunnegs en de Grunneger cultuur overbleven? ‘Din kom ik ook weer bie mien aigen roots; dat mien olders Amerikoanse christmas cards kregen en fotootjes, t is ook een nostalgie noar mien aigen vrouger, sentiment. Touglieks bin ik ook ofkereg van dat sentiment, t is mooi mor t verdrukt mie ook.’

Centroal themoa ien t waark van Theo is de confrontoatsie van de Grunneger mit de aander.

‘Ik vien t hail intersant om dingen te behandeln dij nait zo Grunnegs binnen, op zo’n menaaier dat ain over zichzulf lachen kin. t Is nooit cultuurkritiek mit opgeheven vinger, zo van zo mot het en zo nait, ik perbaaier altied de ander te begriepen.’

Theo geft al n zet lezens over ‘De aard van de Groninger’ en schrift op t heden n theatroale lezen over Grunnegers dij vertrokken binnen mor ook lu dij noar Grunnen kommen binnen. ‘t Wordt n historisch ding, t begunt ien de tied van de wierden en heur bewoners tot aan nou. ‘Ik bin wel van de cultuurgeschiedenis wat dat betreft.’ Lezen wordt ondersteund deur video en live muziek en is bedould veur schoulen en instanties mor ook veur t theoater.

Sunt 2016 speult Stichting Peerd t stuk ‘Hoes en Heerd’. n Migrantenveurstelling mit Roger Goudsmid, de Indo dij Grunnegs prat en Marlene Bakker wordt der tegenover ploatst. ‘Hou verholden wie ons tot t migrantengebeuren en wat gebeurt der as je zulf baang worden, zulfs hier op t plattelaand. Din goan we meschain net as onze veurolders noar Amerikoa, of meschain Canada. Der wordt ien t stuk n terugslag moakt noar de Grunnegers dij emigreerden. De haile familie van mien moe’s kaant, op n oom noa, ging noar Michigan ìnd viefteger joaren. Mien moe haar, doar kwam ik loader achter, ontzettend veul heimwee en din nait noar thoes mor noar Amerikoa, ze is der din ook zo’n aacht keer west. Ik zulf twij keer.’

‘Natuurlek is t logisch dat minsen dij van veròf hierhìn kommen heur aigen cultuur bewoaken, dat dou je zulf toch ook as je aargens hìngoan.’

Foto: Jan Glas

Theo zol hail geern weer ais noar Amerikoa goan, om wat te doun mit dij Grunnegers dij vertrokken binnen, wat

‘t Zol mooi wezen om dij lezen ook ien Amerikoa te doun.’ Theo is bezeg doarveur contacten te leggen ien Michigan woar zien femilie hìntrokken is. Juust doar zitten hail veul Grunnegers. Dij zeggen, ook al binnen ze ien Amerikoa geboren ‘You ain’t much if you ain’t Dutch’.

De twijde generoatsie profileert heur nog aal mit t Nederlander wezen. Dat is t schiere van t waark dat ik dou, dat ik altied wel n klik mit de tegenworrege tiedsgeest vien.’

3

4

Foto: Jan Glas

Vief ketier ien t uur Jan J. Groenbroek; altied veur t Grunnegs ien e weer Tonko Ufkes Dit joar bestijt het tiedschrift ‘Toal en Taiken’ 35 joar en al lieke laang stijt achter de noam drs. J. J. Groenbroek tussen hoakjes zukswat as endredaksie en opmoak. Vanòf 1983 tot körtsleden kwammen zes nummers ien t joar uut zien handen, nou vief nummers ien t joar, dat is soamen, dat is dus soamen, dat is n hiel nust . . .

Ontspannen vertelt Jan Groenbroek over de tied veur 1983, de oertied, toen t Grunneger Bouk opricht wer, de 1e Dag van t Grunneger Bouk ien 1977, de verkoop van boeken, het reizen met e Boukenkist noar oavenden met mannen as Dr. Jan J. Boer en Kees Visscher en t omvörmen van t bladje ‘Oet Boukenkist’ noar t tiedschrift ‘Toal en Taiken’. Onder t vertellen kommen foto’s op batterij en ja, dan wordt duudlek woar Jan Groenbroek zo smui overhìn proatte: hij waas der bij, hij dee met en veural; hij regelde t meeste. Gewoon, zunder dat t ok mor één opviel zörgde Jan der veur dat t Grunnegs ien beeld kwam en bleef. t Grunnegs ien beeld, zo nuumt hij dat en hieltied begunt er vannijs over t tiedschrift ‘Toal en Taiken’ en de opmoak doarvan, t goed op e bladzieden kriegen van de rieke ienhold van het blad; vol geschiedenis, verhoalen en gedichten. n Plicht noar de traauwe lezers wordt vuuld, mor ok t plezier om alle moalen weer wat goeds òf te levern. Over alle joaren n begunstegersboek, t vergoadern, t Cultuur Centrum ien Scheemde, t waark as leroar Duuts en t gezin, doarover gijt het niet. Nee, Jan Groenbroek holdt as n echte filmregiseur t felle licht op de speulers ien e Grunneger wereld richt en niet op hum zulf.

Veur t eerst ien acht joar is Groenbroek gien endredakteur van t programmaboekje ‘Moi’ en dus het e nije endredakteur veursteld dat juust hij, Groenbroek zulf, nou op petret moet. Met n foto en met n interview, mor eileks huuft dat niet en eerst noa wat aandringen let hij veurzichteg wat lös over humzulf. Over doezenden kilometers op e racefiets, over vekaansies en ieneent komt host per ongeluk t verhoal over n reis deur Noorwegen, hiel laang leden. Met n vieren ien n auto laangs olde kerken, deur t grootse laandschop, luustern noar de mensen met heur biezundere toal. Jan Groenbroek glimt hielemoal onder t vertellen en zeid dan zo’n beetje laangs zien neus weg: ‘Dou gingen mie de ogen open; dat hemmen wie in Grunnen ook, gewoon stoefbie.’

Eefkes verschient n glimlach, dan stuurt er t gesprek handeg op bestuurder en vrund Dr. Jan J. Boer en dat Kees Visscher machteg mooi schrieven kon en dat zien bundel “Appels in t paark” uut 1985 zo goed waas en dat . . .

5

Bruuk joen toal, wees nait te baang om fouten te moaken Jan Glas ‘n Toal kin allain overleven as e de slag om t internet wint.’ De Hongaarse onderzuiker Corneille stelt dat 95 procent van de klaaine toalen bedraaigd wordt, dails omdat ze nait op internet bruukt worden. Dails, want t allerbelangriekste blift dat olders de toal deurgeven aan heur kiender, de zogenoamde transgenerational overdracht. As ie n klaaine toal spreken is t schier dat je der op t internet ook ien communiceren kinnen. En hou wordt dij toal din bruukt op internet? Op Twitter, Facebook en WhatsApp bieveurbeeld.

Lysbeth Jongbloed-Faber (Beetgumermolen 1976) waarkt sunt 2013 bie de Fryske Akademy en dut doar onderzuik noar t gebruuk van ale soorten Vrais op sosjoale medioa. Ze studeerde Business and Languages ien Leeuwarden en kommunikoatsiekunde aan universiteit ien Stad. Ze studeerde ien Paries en laip stage ien Seattle. Op Dag van de Grunneger toal geft ze n lezen over de opzet en resultoaten van heur onderzuik. Ik prout mit Lysbeth bie de Fryske Akademie ien n koamer woar, ien n olde archiefkaast, t Vrais woordenbouk bewoard wordt.

De hamvroag bie heur onderzuik is: Hou is t gebruuk van t Vrais op Socioale medioa te verkloaren en woarom bruukt de aine Vrais wel Vrais op de sosjoale medioa en de ander nait. t Onderzuik is richt op n braide leeftiedsgroep, mor Jongbloed is mit noame groots op t onderzuik onder jongern. Dat is n hail groot onderzuik worden woarien de jongern oet ale houken van Vraislaand goud vertegenwoordegd binnen. Ze was zo loos om ien schoulklazzen enquetes òf te nemen; binnen n les konden de tieners nait vot, of ze t onderzuik nou leuk vonden of

6

nait. Op sosjoale medioa reageren veuraal lu dij t onderzuik leuk vienden. Dat geft dus schaifgrui, je kinnen der van leren mor gain grode oetsproaken over doun. t Onderzuik onder de tieners is deur de aanpak van Lysbeth Jongbloed wel representatief.

Dat de jongern Vrais bruken viendt Jongbloed belangrieker as hou ze Vrais proaten. De Vraize spellen is standoariseerd, sums staait zo’n geschreven tekst din ver van joe òf omdat t nait joen doagelkse spreektoal is. Din is t op sosjoale medioa juust hail charmant dat der t aigen ploatsgebonden Vrais bruukt wordt.

Zo leren je metain al hail veul over n persoon, dij dialectische varioatsie zit der vot hail dudelk ien. Van jongern dij eksoamen ien t Vrais doan hemmen heurt Jongbloed dat dij voak twij soorten Vrais schrieven: geef Vrais en doarnoast fonetisch Vrais op sosjoale medioa, aans begriepen de vrunden t nait. Streektoal gebruken op Sosjoale medioa is niks vrimds aan; twittern en whatsappen zit immers aargens tussen schrieven en proaten ien.

Wees nait te baang om fouten te moaken ien joen klaaine toal op sosjoale media, viendt Jongbloed. Gebruuk dij toal!

7

Foto: Jan Glas

De negen schrievers van t Toal & Taiken Café Tekst: Jan Groenbroek. Foto’s: Jan Glas In 2011 verscheen t boukje Kwoajonges. in 2013 won e de verhoalenwedstried van Stichting t Grunneger Bouk en in 2015 schreef e t begunstegersbouk Ain van Boeskool.

Jakob Arbeider (Faarmsom, 1957) woont in Zuudloaren.

Het roem acht joar voaren op de klaaine handelsvoart en ainentwinteg joar waarkt op n febriek in Faarmsom. Kwam deur droadpostoetwizzeln mit zien zwoager in kontakt mit de Grunneger schrieverij. Wat begon mit moi en groutnis gruide oet tot volledeg schreven berichten in t Grunnegs. Schrift sunt 2013 in n mix van Oldambtsters en Hogelandsters verhoalen en gedichten in t Grunnegs over allerhande doagelkse onderwaarpen. Publiceert in Toal en Taiken en Kreuze.

Weerom in Grunnen begon ze zulf in t Grunnegs te schrieven. In 2010 won ze twij priezen bie de Grunneger schriefwedstried in n Daam.

Jan de Jong (Tjamsweer, 1951) schrift gedichten, novelles en streekromans. Vanòf 2007 binnen verhoalen en gedichten van hom publiceerd in Krödde en Toal en Taiken. Ook schrift e columns veur Webloug en binnen biedroagen van hom te lezen in Oader.

Giny Hartman (Nij-Scheemde, 1944) schrift geregeld verhoalen en gedichten in Toal en Taiken in t Oldambtsters. Dou ze op heur drijentwintegste mit man en kind noar Bonaire verhoesde nam ze ale boukjes van Jan Boer mit, las ze veur en vertoalde ze.

Hier ontdekte ze hou poëtisch t Grunnegs klinkt as je t veurlezen.

8

Doarnoast treedt hai op bie dichtersfestivals, verainens en radiostations.

Kunny Luchtenberg-Zijlstra (Zuudbrouk, 1949) schrift sunt 1996 in Toal en Taiken. Ze het 4 dichtbundels oetbrocht: Pluusters (1999), Dwarrels (2004), Rondomrond (2009) en Dichterbie mie (2016). In 2009 schreef ze t begunstegersbouk Tussen moan en mörn en wieder de kinderbouken Poekie, Kebouterboom, Ons Peerdje en Oet Schoulkraant.

Ze moakt in heur verhoalen en gedichten heur aigen wereld en zöcht noar roemte om heur tou en in heurzulf. Zo leeft ze tussen moan en mörn in de toal van heur gevuil, t Grunnegers.

gedichten en praotverzen, volgd deur Vandoag; gedichten en praotverzen (1988), Over-wegen (1995) en Tied legt n wissel (2009).

Annie Mekel (Nij-Amsterdam, 1939) woont in Middelsom. Ze het schouljuffraauw west in n Daam.

Bie Fré Schreiber en Kees Reinders volgde ze cursussen Grunnegs.

Ook wer ze lid van n Grunneger toalclubke. Ze publiceert sunt 2005 verhoalen en gedichten in t Hogelandsters in Toal en Taiken. In 2009 verscheen heur eerste gedichtenbundel Spaigeln noadat ze n joar eerder mit t gelieknoamege gedicht de Lopster schriefwedstried wonnen haar. In 2012 volgde de bundel Vurgen.

twij kinderboukjes. Heur nijste bouken binnen Granaatjes met een gouden slot en Velden vol melodieën. Ze won 5 golden en 5 zulvern veren en kreeg 35 eervolle vermeldens.

Nane van der Molen (De Paauwen, 1947) schrift körte verhoalen en gedichten in t Hogelandsters, dij publiceerd binnen in Toal en Taiken, Kreuze, Krödde en in diverse verzoamelbundels. Dizze moand is zien daarde bundel Tussenbaaidentmìnnen op t Hogelaand oetkommen. Zien waark gaait voak over herinnerns aan dou mor ook over hou of t ter vandoag de dag aan tou gaait. Sums kritisch, din weer humoristisch, n beetje omkiekend noar vrouger mor aaltied mit laifde veur zien Grunneger laand.

Anneke Mensen-Siegers (Paaize, 1940) schrift poëzie, proza en ainakters. In de joaren ’70 legde ze zok tou op t schrieven in t Noordenvelds. Ook as ambtenoares van de börgerlieke stand bedainde ze zok van de streektoal. Pennevruchten van heur verschenen in Oeze Volk en Toal en Taiken. In 1985 debuteerde ze mit de bundel Elke dag; Drintse

Coby Poelman-Duisterwinkel (Stad, 1955) schrift gedichten en verhoalen over mooie momenten, opbeurende kristelke gedichten en gebeden veur diverse oetgevers en zo’n 30 websteeën, geft lezens en verzörgt veurdrachten, kersten poasvierens. Ze schrift ook in t Grunnegs veur o.a. Toal en Taiken, vertoalt en zingt. Het tien dichtbundels oetgeven en

Bert Weggemans (Roswinkel, 1955) is opgruid mit de doagliekse toal van zien ollu, t Westerwolds. Hai was noa zien doctoroalstudie Engels en dialectologie aan de RUG waarkzoam as docent Engels in t VO en HBO. Vanòf 2010 is e intensief bezeg mit t lezen en schrieven van poëzie. Hai woont in Nijbert en schrift in t Westerketiers veur Mien Westerkwartier, Toal en Taiken en De Riepe. Sunt 2016 is e jurylid van de Pervinzioale Schriefwedstried.

9

Foto: Dineke Wildeman

10

Twijdeuntjeseffect Joop van den Bremen Streektoal en meziek is n vruchtboare combinoatsie. Dat heb ik in de òflopen twinteg joar wel zain en heurd, omreden dat ik al net zo laank n webstee heb over streektoalmeziek in Nederland: www.streektaalzang.nl. Zodounde heb ik ook mit meer as normoale belangstellen de trammelaant rondom t pregram Twij deuntjes veur ain cent volgd. t Verboasde mie din ook nait echt dat der zoveul rebulie was.

Stopzetten van t populaire radiopregram het veul mìnsen in t haart roakt. De protestbewegen op Facebouk, mor ook de aandacht in de (landelke) media, loat zain dat dij beslissen toch wat meer om t lief haar, as ze bie Radio-Noord veurof bedocht haren.

Ze mozzen doar wat doun in de Mediacentroale vanzulf. Zunder geld in de buutse komst nait wied. Mor gelukkeg is der n oplössen vonden: Twij deuntjes blift. Wel körter, mit twij uur op zundagmörn. Mor dat is beter as niks. Interessant doarbie is de vroag: Bestaait der zowat as n twijdeuntjeseffect? Mie ducht van wel.

Stel die veur: bist op vekaanzie in t boetenlaand.

Bist op zuik noar n schier, lutje voaske veur bie schoonmoeke op bozzem. Doar heurst opains oet n radio Ede Stoal en dij zingt t Hogelaand.

Din krigst toch n aibels goud gevuil. Of nait din?

Luustern noar Twij deuntjes geft ook n goud gevuil.

Nait zo staark as in dat vrömde laand vanzulf. Mor reken der mor op dat lu dij in Brazilië of Canada of woaraargens aans, wied van Grunnen wonen, wel zo’n gevuil hebben as t pregram via internet in heur hoeskoamer terechte komt. Dat goie gevuil is dus n effect van Twij deuntjes.

In de meziek draait alles om bekìndhaid. Dat gebeurt mit oetdailen (pluggen) en oetzenden (airplay). Dat lèste deden Henk Scholte en zien pazzipant Rolf Schreuder mit de ploatjes, mor benoam mit goie proatjes bie Radio Noord. t Is ook de toak van de lekoale en regionoale radio om streektoalmeziek heuren te loaten. Woaraargens aans gebeurt dat ja nait.

Twij deuntjes het de Grunneger streektoalmeziek din ook gain windaaier legd. t Aantal streek­ toalzangers en -zangeressen is tounomen. Sunt dat t pregram in 1999 begon, binnen der n bult artiesten biekommen. En wat in Grunnen hail bezunder is: Der binnen veul nije artiesten dij van hoes oet nait mit Grunnegs opgruid binnen. t Liekt boetendes wel of dij nije streektoalambassadeurs aalsmor jonger worden.

Zukswat gebeurt allenneg as t streektoalklimoat gunsteg is. Deurdat je veur de radio goie artiesten in dialect heuren kinnen. Want goud veurbeeld dut goud volgen. Dat peerdjet zangers en zangeressen aan om ook in t Grunnegs zingen te goan en as t ken nog beter. Zo nemt de kwaliteit aalsmor tou en dat kinst heuren. Der binnen mor n poar pervinzies in Nederland woar goie streektoalmeziek produceerd wordt. Grunnen is doar ain van en dat is ook t effect van Twij deuntjes.

Bie dat twijdeuntjeseffect speulen nog veul meer zoaken. t Liekt mie goud tou om op de Dag van de Grunneger Toal doar ais wat noader bie stil te stoan.

Mor ik beduil nog n aander twijdeuntjeseffect. Dat kinst òflezen aan de riege Grunneger artiesten bie t protest. Dij hebben in t pregram n podium kregen en dat mot ook. Zunder artiesten is der ja ook gain meziek. En zunder meziek ook gain goud gevuil.

11

De noodzoak van meziek dij der nait om logt Henk Scholte Körtsleden prezenteerde Erwin de Vries zien achtste album ‘Noodzoak’. Veur ons n schiere aanlaaiden om ais wat wieder mit mekoar te proaten.

Wat bedudt t Grunnegs veur die en hestoe t van huus uut ook mitkregen?

Thoes wuir der tegen mie in t Nederlands proat.

Ollu pruiten t Grunnegs onder mekoar wel en ook tegen mien acht joar oldere bruier, mor nait tegen mie.

In Sapmeer pruiten we op school en op stroade Nederlands onder mekoar, mor loater op Maiden kwam der veur mie n cultuuromslag. Hier bin k de toal echt woarderen goan. Ik bin in t Grunnegs zingen goan, omdat aal dat aander mie te mainstreamerg is en boetendes aal dij prachtege en machtege klankriekdom is in t Nederlaands ver te zuiken en doar komt ook nog bie dat t in t Grunnegs noar mien gevuil veul ronder en nait zo houkeg is.

Mien toal is aiglieks n mix van t Veenkolonioals en t Oldambtsters en dat komt, omdat mien moe van Sapmeer en mien pa van Finnerwòl kwam.

Wanneer bistoe aiglieks mit dien meziek begonnen?

Ik har aaltied al n bult plezaaier aan meziek en viefentwinteg joar leden begon t inains wat in mie te bruien. Ik bin begonnen, om persies te wezen, tussen de schoefdeuren in de TOX-bar op Schier mit onder aandern Beatles en Steve Miller repertoire. Ik verschool mie, zo as de maiste begunners, achter d’Engelse toal. Op ain of aander menaaier kwam k der al gaauw achter dat t Grunnegs mie ook wel wat touleek en dat kwam vanzulf ook deur Ede Staal. En in 1994 dee ik mit aan t Noord-Nederlands Liedjes Festival mit n laidje in t Grunnegs. Kinst die vanzulf hail goud

12

achter t Engels verschoelen, mor ik bin van meet aan verder goan mit t zingen in t Grunnegs, want doar vuil ik mie toch t beste in thuus. In dij tied ging ik op pad mit de band ‘De Heleboel’, totdat Jan Dokter van de band op n dag tegen mie zee: ‘Veur mie huft t nait meer.’ Toun huil t ook veur mie op en wuir t hoogste tied om n aandere koers op te goan. Din mor op de solotour mit n nije crew muzikanten. t Was ook de tied om t spul nog wat meer te professionaliseren. Ik was al in n hail goie studio terechte kommen, Silvox van Casper Falke in d’Achterhouk. In n aander omgeven bist veul meer ongehinderd en komst voak tot aandere inzichten t Schriefproces is deur de joaren hìn nait meer zo van klabam, t mout tegenwoordeg aalmoal wat bezinken mor ik puul der wel oardeg veul aan, want t mout wel kloppen aalmoal. Schrieven is vanzulf ook n compromis, mor ik schrief wel noar t leven en perbaaier t din zo goud meugelk weer te geven. Deur mien doagelks waark bie Lentis as ambulant verpleegkundege psychiatrie, bin k voak bie de weg en din hest veul te moaken mit leven en dood. Doar komt bie dat de druk op onze soamenleven veur sommegen aibels groot is, en dij lu kinnen t din nait aan. Zukse observoatsies en verhoalen kin ik din goud gebruken in mien teksten. Aiglieks binnen mien laidjes mien persoonleke fotobouken, kinst in mien nummers zain woar k mit aan loop bin en in welk tiedspad ik in mien leven zit.

Hestoe ook n bepoalde meziek doarstoe die mit verwant vuilst?

Ik bin n groot bewonderoar van David Gray, Rufus Wainwright en van de Deense band Saybia. Meziek subtiel en of broezend en recht veur zien roap, van ‘zo bin ik , dat bin ik, en nait aans’.

Contact mit publiek vin ik ook hail belangriek en ik wil ze der ook geern bie betrekken.

13

Foto: Ronald Pras

Wel moakt de schierste grog?

Wedstrijd: wie maakt de beste Grunneger vlog?

Ingeborg Nienhuis Tegenwoordig wemelt het op het wereldwijde web van de blogs over de meest uiteenlopende zaken.

Hardlopen, breien, honden africhten en tarotkaarten leggen… Voor nagenoeg iedere liefhebberij bestaan blogs. Succesvolle bloggers weten duizenden zogenoemde ‘volgers’ – enthousiaste lezers die met regelmaat hun website bezoeken – aan zich te binden.

Groningse filmpjes zijn wel te vinden op het internet.

Olaf Vos en Fré Schreiber maakten bijvoorbeeld al eens leuke online lesjes op RTV Noord, Eric Bats maakt voor RTV Noord de Lucky TV-parodie ‘Grunnen TV’, Henk Scholte en Rolf Schreuder maken vaak een kort filmpje met een samenvatting van een aflevering van ‘Twij Deuntjes’ en ook iemand als Marco Datema maakt nuvere Grunneger filmpkes.

Na de blog zag ook de vlog het levenslicht: ‘vlog’ is een afkorting van ‘videolog’ en zoals de term al doet vermoeden biedt een vlog korte filmpjes over een zeker onderwerp.

Er gebeurt vast nog meer en er kan ook nog meer bij. Daarom besloot ik als eindopdracht voor een masterclass Gronings die ik geef de betreffende leerlingen een grog te laten maken. Daaruit voortvloeiend is een grogwedstried ontstaan waaraan iedereen kan deelnemen. Mochten er goede producten worden ingezonden dan worden de beste daarvan door een vakkundige jury onderscheiden met prijzen die ter beschikking zijn gesteld door het Huis van de Groninger Cultuur en prominent vertoond op de dag van de Groninger Taal.

Vlogs over taal bestaan ook; op bijvoorbeeld het filmpjesdepot www.youtube.com zijn er talloze te vinden. Het aanbod van Groningse vlogs, oftewel ‘grogs’ is daarin nog wat magertjes. Het lijkt me goed om liefhebbers van vlogs aan te moedigen ook in of over het Gronings te gaan vloggen.

Vernuver joe dermit, wie zellen t zain!

14

CO LO F O N Moi is n mandailege oetgoave van Stichting Huis van de Groninger Cultuur, Groninger Forum Bibliotheek, Stichting t Grunneger Bouk, Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven, Bureau Groninger Taal en Cultuur Rijksuniversiteit Groningen Moi is oetgeven in t koader van Dag van de Grunneger Toal 2017 Oploage Zeuvenenhaalfdoezend exemploaren Fotografie Jan Glas Ronald Pras Dineke Wildeman Mitwaarkers Jan Glas (endredaksie) Jan Groenbroek Henk Scholte Tonko Ufkes Vörmgeven Henk Kampen Opmoak Richard Bos Druk Drukkerij de Bruin Oetgoave Moi is te verkriegen ien ale bibeltaiken in pervinsie Grunnen, boukhandels en op aanvroag bie t Huis van de Groninger Cultuur.

Veur meer informoatsie over Dag van de Grunneger Toal: www.huisvandegroningercultuur.nl

Grunnegs Literair Tiedschrift Oader Sunt 2016 is Oader t nije tiedschrift veur Grunneger literatuur.

Online en vergees te lezen. Iedere week worden der nije teksten ploatst. Adres: www.oader.nl.

Stuur joen teksten noar tiedschriftoader@gmail.com.

Volg Oader op Facebook.

Kreuze Digitoal tiedschrift veur elkenain dij in de Grunneger toal schrift, benoam de begunnende, hobbyen amateurschriever. t Huift nait op literair nivo, oardeghaid aan t schrieven staait veurop.

Kreuze verschient zes moal in t joar en is vergees te lezen op www.kreuzekeuze.nl Stuur joen schriefwaark in via Henk de Weerd henk@kreuzekeuze.nl of Bert Wijnholds bert@kreuzekeuze.nl

Initiatiefnemers Huis van de Groninger Cultuur t Huus stimuleert activiteiten en organizoatsies dij richt binnen op t verspraaiden, aanpeerdjen en beholden van t Grunneger culturele aarfgoud en informeert doarbie particulieren, culturele organizoat­ sies, instellens en overheden. www.huisvandegroningercultuur.nl Stichting t Grunneger Bouk Stichten peerdjet de belangstellen veur en t oetgeven van oetgoaven in de streektoal aan. Stichten geft vief moal per joar t streektoalblad Toal en Taiken oet. Begunstegers kriegen doarnoast aal joar vergees n nij Grunnegs bouk toustuurd.

Wieder is Stichting t Grunneger Bouk actief via De Boukenkist. www.grunnegerbouk.com www.grunnegercultuur.nl www.boukenkist.nl Groninger Forum Bibliotheek De Groninger Forum Bibliotheek het de grootste oetlainboare collectie Groningana ien pervinzie, ien t Grunnegs en over t Grunnegs. www.groningerforum.nl/ bibliotheek

Toal en Taiken, Tiedschrift veur Grunneger toal en cultuur Vief moal per joar toal geschiedenis, kunst, meziek, verhoalen, gedichten, interviews, bouken, spaigelploatjes en Grunneger nijs. Joarabonnement: € 19,50 of € 24,50 incl. n nij Grunnegs bouk.

Aanmeldadres: Stationsstraat 11b, 9679 EA Scheemda, (0597)591135), info@toalentaiken.nl Levend Erfgoed Groningen Pervinzie Grunnen het veul ‘levend erfgoed’. Overdroagen van generoatsie op generoatsie. Het Huis van de Groninger Cultuur en de Verhalen van Groningen bundeln aal dij Grunneger gebruken, tradities, aigenoardegheden, produkten, gewoontes en de toal dij doar bieheurt op www.levenderfgoedgroningen.nl

Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven t Archief is t informoatsiecentrum veur geschiedenis van Stad en pervinsie. Archieven, bouken, kraanten, koarten, foto’s, films, video’s en geluudsopnoames vertellen t verhoal van Grunnen van dou tot nou. www.groningerarchieven.nl Bureau Groninger Taal en Cultuur Rijksuniversiteit Groningen t Bureau dut onderzuik noar t Grunnegs en de streektoal­ gebonden cultuur van dou en nou. t Bureau perbaaiert belangstellen veur t Grunnegs te vergroten en informeert over zoaken dij te moaken hemmen mit dizze toal. www.rug.nl/research/ groningertaalencultuur Webloug Vien op www.webloug.nl alles over Grunneger cultuur. Muziek, literatuur, theoater, festivals. Wat gebeurt woar? Wel dut wat? Wel is wel? Je vienden t apmoal op Webloug.

15

PERGRAM

Dag van de Grunneger toal Cascadeplein 4 en 10, RHC Groninger Archieven in Stad Zotterdag 18 meert 2017, 11.00 – 16.00 uur Pergram onder veurbehold

Cascadeplein 4 Opening Podium centroale hal Openingsact deur Theo de Groot 11.00 - 11.20 uur Meziekkroug Prezentoatsie: Janneke Vos Podium centroale hal Nedersaksisch Vocaal Ensemble 11.20 - 12.00 uur Marlene Bakker 12.20 - 13.00 uur Prezentoatsie verschaaiden publikoatsies 13:00 - 13:30 uur Erik Bulthuis en Peter Krabbenbos 13.30 - 14.10 uur Erwin de Vries 14.20 - 15.00 uur Harry Niehof mit Groot Grunneger Band 15.10 - 15.50 uur

Stilteroemte Verhoalenvertellers Greet Vrijenhoek 11.30 - 12.00 uur Verhoalen over IJe Wiekstra deur Vertelgroep oet Westerketier / Aafke Hoek, Henny v/d Laan, Geert Zijlstra, Henk Wieringa, Piet de Vries 13.00 - 14.30 uur Peter Tholen 14.30 - 15.00 uur Nane van der Molen 15.00 -15.30 uur Annie Mekel 15.30 - 16.00 uur

Toal- en boukenmaarkt Studiezoal Grunneger toal- en cultuurorganizoatsies en boukhandeloaren prezenteren zok op de toalmaarkt.

11.00 - 16.00 uur

EHBO Koamer 0.01

Expo Drukkers in de marge Toalmaarkt (Studiezoal) 11.00 - 16.00 uur Expo Hoesvörmgever Henk Kampen Toalmaarkt (Studiezoal) 11.00 - 16.00 uur

16

Tougang is vergees Parkeren kin je bieveurbeeld achter t station, aan Zaanstroat of in parkeergarage Westerhoaven of neem bus of traain. Archieven liggen ja stoef bie t Heufdstation.

Eterij en drinkerij Centroale hal en vergoaderzoal De Smaak van het Noorden zörgt weer veur Grunneger gerechten.

RHC Groninger Archieven zörgt veur kovvie en kouk, thee en sap.

11.00 - 16.00 uur

Cascadeplein 10 Toal & Taiken Café Grunneger schrievers en dichters Prezentoatsie: Alie de Vries Restaurant Cascadeplein 10 Nane van der Molen, Kunny Luchtenberg, Jakob Arbeider 11.30 - 12.00 en 13.00 - 13.30 uur Coby Poelman-Duisterwinkel, Jan de Jong, Annie Mekel 12.15 - 12.45 en 14.30 - 15.00 uur Giny Hartman, Bert Weggemans, Anneke Mensen-Siegers 13.45 - 14.15 en 15.15 - 15.45 uur

Lezens en broescursussen Cascadeplein 10 Zoal 1, Istanazoal (50 pers.)

Lezen Wout van Bekkum Tolk van ‘t olle volk - Jaap Meijer en zien Grunneger-Jeudse toal 12.00 - 12.30 uur en 14.00 - 14.30 uur Lezen Ingeborg Nienhuis en Abel Darwinkel Lezen en krougquiz Telwoorden in t Grunnegs en Drents 13.00 - 13.30 uur en 15.00 - 15.30 uur Zoal 2, Krakatauzoal (30 pers.)

Lezen Lysbeth Jongbloed Fries in de social media 12.00 - 12.30 uur en 14.00 - 14.30 uur Lezen Jan Groenbroek Grunneger toal en cultuur in beeld, 1793-2017 13.00 - 13.30 en 15.00 - 15.30 uur Zoal 3, Bromozoal (20 pers.)

Piet Reitsema Broescursus Grunnegs 12.00 - 12.30 uur Meike Stedema Broescursus Grunnegs 14.00 - 14.30 uur Lezen Joop van den Bremen Stand van zoaken in de Grunneger meziek 13.00 - 13.30 uur en 15.00 - 15.30 uur