Over Franse (en enkele Latijnse) woorden in het Groninger dialect Ter inleiding. Talen be誰nvloeden elkaar. Dat is altijd zo geweest en dat zal altijd zo blijven. Daarom is een levende taal ook niet onveranderlijk. Elke levende taal verandert altijd. Dat een verre taal als het Frans het Groninger dialect be誰nvloedt is wel wat bijzonder, omdat het gebied waar Frans gesproken wordt niet aan de provincie Groningen grenst. Maar er kan wel invloed zijn, zoals door: - Mensen die uit Frankrijk verhuizen naar andere streken. Bijvoorbeeld calvinisten die vertrekken om geloofsredenen. Dit is al omstreeks 1600 op gang gekomen, al was het toen nog geen omvangrijk verschijnsel. Iets geheel anders is dat Franse soldaten die op veldtocht waren ergens zijn blijven hangen. Door de jaren heen zijn er zeker mensen uit Frankrijk naar Stad of Ommeland gemigreerd. - De aanwezigheid van Franse soldaten. In de Franse tijd, met name toen Nederland onder rechtstreeks Frans bestuur stond, zijn op diverse plaatsen Franse militairen gelegerd geweest. Zij moesten natuurlijk communiceren met hun omgeving, al was het alleen al omdat zij voedsel moesten kopen. Maar ook namen de soldaten deel aan het toenmalige uitgaansleven. - Franse scholen. Deze dateren al uit de zeventiende eeuw. Lang niet ieder ging naar school, laat staan naar een vorm van voortgezet onderwijs. De onderwijsdeelname nam echter wel toe. De Franse scholen bestonden tot ongeveer het midden van de negentiende eeuw. Het leerplan van deze scholen bevatte uiteraard een hoeveelheid Frans. Dat was in die tijd de belangrijkste vreemde taal. Allicht raakten bij degenen die een Franse school bezochten Franse woorden en uitdrukkingen bekend. - De invloed van de Nederlandse taal. Logisch, woorden kunnen ook via een omweg bekend worden. Aan deze opsomming ziet men dat Franse woorden op verschillende manier in het Groninger dialect terecht kunnen zijn gekomen. Er is dus niet zomaar te zeggen dat de Franse woorden die in het Groninger dialect bekend zijn uit de Franse tijd stammen. Om dat te achterhalen is nader onderzoek nodig. En zulk onderzoek is heel lastig, omdat het Groninger dialect pas in de negentiende eeuw met regelmaat in schriftelijke bronnen voorkomt. Zelfs naar de geschiedenis van het Nederlands is pas recentelijk grondig onderzoek gedaan. Baanbrekend onderzoek naar de oorsprong van het huidige Nederlands, met alles wat daaraan vastzit, is gedaan door Nicoline van der Sijs. Zij heeft onder meer het misverstand uit de weg geruimd dat het Hollands (waaruit het huidige Nederlands stamt) vooral be誰nvloed zou zijn door het Brabants van Antwerpen en Brugge. De invloed vanuit Duitse streken was veel groter. De migratie vanuit het oosten was ook veel groter dan die uit het zuiden.
De conclusie is dat men voorzichtig moet zijn met het duiden van de oorzaken van de komst van Franse woorden in het Groninger dialect. Als iemand beweert dat een bepaald woord uit de Franse tijd stamt, dan moet hij/zij daar direct een bewijs bij leveren! Ten slotte: een dialect is bij uitstek een levende taal, met andere woorden zeer vatbaar voor veranderingen. Daardoor kunnen Franse woorden en uitdrukkingen heel gemakkelijk weer in onbruik raken. Om het iets anders te zeggen: het voorkomen van Franse woorden is ten dele iets uit de verleden tijd. Waarom is het interessant te kijken naar Franse woorden in het Groninger dialect? Laten we als voorbeeld nemen het woord pebaaiern of perbaaieren (proberen). Dit woord kan via het Nederlands in het Groninger dialect gekomen zijn. Het betekent ook precies hetzelfde als in het Nederlands. Zoiets vindt men vaak niet interessant. Dit woord ziet men dan ook