26 augustus 2014 , pag. 26
INTERVIEW TONKO UFKES Streektaalfijnproever Tonko Ufkes schrijft met ingang van vandaag tweewekelijks onderaan deze pagina een taalobservatie: Toalproat. Een kennismaking.
¬ Tonko Ufkes vindt dat in het Gronings als levende taal alles gezegd kan worden.
Foto Kees van de Veen
Meer dan grappig en guitig Louis van Kelckhoven GRONINGEN Gain hounder, moar
ook gain tuten. De kippen in de achtertuin van Tonko Ufkes in de Groningse wijk Beijum worden pieken genoemd. Waarbij de laatste lettergreep, zoals dat hoort, wordt ingeslikt. Of, zoals Ufkes zegt: òfbeten. Tonko Ufkes is een fijnproever waar het om streektaal gaat. Vanaf zijn vijfde woonde hij op (let op het ‘op’) Zevenhuizen in het Westerkwartier. Zijn vader kwam van het Oldambt, zijn moeder uit Lutjegast. Hij kreeg de streektalen uit alle windstreken met de paplepel ingegoten. Tonko Ufkes is vooral bekend als dichter. ,,Eigenlijk is dat heel logisch wanneer je in de kleine kinderen zit. Je ziet jezelf weerspiegeld in je kinderen en dan komt veel van je eigen kindertijd terug. Vijfentwintig jaar heb ik gedichten geschreven, maar de herhaling ligt op de loer en uiteindelijk heb ik alles wat ik in dichtvorm wilden zeggen ook wel gezegd. De laatste tijd zet ik mij aan het
‘Als dichter heb ik wel gezegd wat ik wilde zeggen’ schrijven van verhalen. Dat vind ik spannender. Het biedt weer heel andere mogelijkheden om met streektaal bezig te zijn. Voorjaar 2015 verschijnt een verhalenbundel van mijn hand.’’ Hij heeft een rubriek in het tijdschrift Toal en Taiken. Daarin schrijft hij over Groninger taal en cultuur. In 2008 verscheen Ufkes’ eerste taalbijdrage in Dagblad van het Noorden. Met ingang van vandaag verzorgt Tonko Ufkes onderaan deze pagina een tweewekelijkse taalobservatie onder de titel Toalproat. ,,Over wat mij opvalt in de Grunneger toal. In tegenstelling tot wat veel
mensen denken, heeft de Groninger taal wel een eigen grammatica. Woorden willen per streek nog wel eens van elkaar verschillen, maar de grammatica komt vaker overeen dan je zou denken.’’ Ufkes belooft dat het geen stoere, in de betekenis van moeilijke, stukjes worden. ,,Maar er is wel eens te weinig aandacht voor spelling geweest, dat wil ik er maar mee zeggen.’’ Hij zegt open te staan voor vragen en kritiek. ,,Taal is geen rekensom in de zin van een en een is twee. Taal is van ons allemaal en verandert daardoor. In Toalproat staat het bijzondere van de Groninger streektaal voorop. Het gaat niet alleen over straatnaambordjes, maar ook over de oorsprong van woorden. Het is een misverstand dat schrijven in en over streektaal alleen maar grappig en guitig zou mogen zijn. Dat het een soort nostalgie ademt. Het Gronings is in al zijn verschijningsvormen een levende taal. Alles wat met leven en dood te maken heeft kan daarin worden uitgedrukt.’’