Over het wat en het hoe

Over het wat en het hoe Rob Lambrichs de Bruin Peter Noordhoek

Inleiding: over het wat en het hoe

Het Nederlandse staatsbestel is een levend geheel. Op

ons na doet denken over het bestaansrecht van de over-

het internet komen er elke dag ‘groepen’ bij waarin de

heid in haar geheel. Dat fascineert.

laatste inzichten en kreten worden uitgewisseld over de overheid. Bijna dagelijks is er sprake van nieuwe

De twee reden is als het ware de harde kant van dit

samenwerkingsvormen, niet zelden in het overgangsge-

boek. Heel veel van de uitspraken over de provincie gaat

bied van markt en overheid. Het evolueert met de dag.

over de ‘wat?’ vraag. Wat moet de provincie worden?

Eén van de laatste vormen waarin overheden ketens en

Wat zijn dan nog de taken? Wat moet er anders worden

netwerken vormen is die rondom ‘levensgebeurtenissen’

georganiseerd?

als geboorte, op de arbeidsmarkt komen, verhuizing,

Wij zijn meer gefascineerd door de ‘hoe?’ vraag. De

e.d. Overheid 2.0 is vast al aan versie 3.0 toe. Deze

taaiheid van instellingen als de provincies is inmid-

dynamiek is per saldo goed voor Nederland. Een levend

dels genoegzaam bewezen – er hebben meer stormen

staatsbestel is er een die vele verschijningsvormen kent.

in de polder gewoed. Er kunnen allerlei verstrekkende voorstellen worden gedaan over wat de provincies in de

En wat komt de provincie dan kennelijk als oud, om

toekomst zouden moeten doe of zijn: van niets tot iets

niet te zeggen verouderd over. Hoewel de provincies

meer. Maar daarbij lijkt het alsof al de opstellers van

aantoonbaar meedoen aan allerlei spannende vormen

deze visies het liefst over de bezwaren van tegenstan-

van vernieuwing, levert dat geen kanteling in het beeld

ders heen zouden willen springen om er maar van af

op. Sommige dingen gaan kennelijk dieper. Al jaren

te kunnen zijn. Dat werkt niet. Papier is geduldig, het

sleept de discussie over het middenbestuur en de plaats

woord vluchtig. Met dit boek willen we de confrontatie

van de provincies daarin. Het aantal voorstellen, boeken

aangaan over de veranderopgave waarvoor de overheid

en rapporten lijkt eindeloos. Steeds weer opnieuw wordt

in de komende periode komt te staan: hoe gaan we

er gekeken naar wat er met de provincies moet gebeu-

die te lijf en welke opgave is daarin besloten voor de

ren.

provincie? Als startpunt voor die hoe-vraag nemen we

Waarom er dan nog een boek aan toevoegen?

de optiek van personen die eerder hebben laten zien dat ze daar een visie op hebben. Het gaat om personen die

Om twee redenen. In de eerste plaats om dat de discus-

vanuit meerdere rollen spreken: politicus, bestuurder,

sie blijft fascineren, zeker nu die op het scherp van de

ambtenaar – of ze spreken vanuit een vrije rol. Het gaat

snede wordt gevoerd als we de berichten mogen geloven.

ook om personen die verbindingen kunnen leggen over

De provincies zijn organen die hun bestaan met gemak

bestuurslagen en partijen heen.

honderden jaren terug kunnen traceren en er zijn provin-

2|

cies en hun voorgangers die er in het jaar 1010 al waren.

Wij willen hen in de rol van veranderaar zetten: wat

Dat is 1000 jaar. Dat zijn vele, vele generaties. Onze

zou u doen als u voor de opgave staat om uw visie op

voorouders hebben hun hele leven in hun schaduw

de provincie waar te maken? Welke stappen zou u dan

geleefd. En nu zouden we ze gaan opheffen? Er mee stop-

zetten, welke methoden werpt u dan in de strijd? Wij

pen? Ze niet meer laten bestaan? Het zou niet verbazen

doen dat in de verwachting dat dit geen stoffig bestuurs-

als ook dit keer de soep niet zo heet wordt gegeten als

kundig essay gaat opleveren, maar een spannend beeld

die wordt opgediend, maar in die strijd om het bestaans-

van complexe processen vol onzekerheden. Wij doen

recht van de provincies komt toch heel veel aan bod dat

dat overigens ook in de verwachting dat de betrokken

personen daarin laten zien wat hun motivatie is, wat ze

is onze ogen voor de lezer meer waard dan een opsom-

meebrengen bij zo’n opgave. Dat doen we omdat we ver-

ming van partijen met wie gesproken moet worden. Het

wachten dat de lezers zelf ook hun rol te spelen hebben

gaat ons vooral om de hefbomen, wiggen en omke-

in de toekomst van de provincies en daardoor worden

ringen waarmee verandering in gang wordt gezet en

uitgedaagd om over hun eigen rol na te denken.

momentum wordt behouden. Zoals gezegd gaat het bij provincies om taaie instellingen. In het licht van de tijd

Vanzelfsprekend gaat het om personen die zelf een

zijn we allemaal passanten. Hoe kunnen we dan toch

helder beeld van het ‘wat’ kunnen formuleren. Ze zullen

beweging maken?

visies hebben die uiteenlopen van het nieuwe betekenis geven aan de provincie tot en met het langzaam oplos-

In de praktijk van de gesprekken kan het best zo zijn,

sen van diezelfde provincies in andere vormen en be-

is het zelfs waarschijnlijk – dat het wat en het hoe door

stuurslagen. We laten het wat afhangen van het feitelijk

elkaar heen gaan lopen. Daarom is het aan ons, als

verloop van de gesprekken, maar ons staat voor ogen dat

auteurs, om de inzichtelijkheid zo groot mogelijk te ma-

we de interviews ordenen naar de mate van verstrek-

ken. Dat doen wij uiteraard in onze in- en uitleidende

kendheid van de voorstellen over het ‘wat’. Stel dat er

hoofdstukken. Ook onszelf zullen we daarbij in de strijd

een aantal gesprekken zijn die neerkomen op het herstel

werpen. Op basis van alle interviews zullen wij niet

van de leidinggevende rol van provincies in een republi-

schromen een eigen visie te geven.

keins verband – er is immers een historisch precedent – dan groepen we die bij elkaar. Hoe zou dat gereali-

Tegelijk vinden we het ook belangrijk om goed recht

seerd kunnen worden? Stel dat er ook gesprekspartners

te doen aan de interviews en er met dit boek niet als

zijn die zeggen dat de taken van de provincies binnen

het ware alleen maar een nietje doorheen te slaan. Wij

vier jaar naar de gemeenten kunnen worden overgehe-

doen dat door reflecties te schrijven op elk interview en

veld, dan zetten we die ook bij elkaar. Hoe vangend e

daarin de verbanden te leggen met de uitkomsten van

gemeenten dat op? Wat doen we met de deskundigheid,

andere interviews. Niet zozeer om ze tegen over elkaar

hoe gaan we geschillen beslechten? Etc.. En stel dat er

te zetten, maar door onze verwondering uit te spreken of

gesprekspartners zijn die zeggen dat we het helemaal

om de lezer te wijzen op bijzondere uitspraken en obser-

niet over structuren moeten hebben, maar dat er totaal

vaties. Aan het einde van het boek zal de lezer dan het

andere zaken aan de orde zijn, ja dan zetten we die ook

gevoel hebben dat recht is gedaan aan de veranderopgave

bij elkaar. Welke zaken zijn er dan wel aan de orde? Is

van de provincies. Niet alles zal aan bod zijn gekomen,

cultuur, gedrag wel te veranderen en hoe dan? Wat gaan

maar wel het wezenlijke. Iedereen die plannen met de

we met de volgende reorganisatie doen? Etc.

provincie heeft doet er daarom erg verstandig aan kennis te nemen van het boek.

Het ‘wat?’ blijft dus wel degelijk richtinggevend voor de ‘hoe?’ vraag. Tegelijk hebben wij de verwachting dat

Rob Lambrichs de Bruin

er ook patronen zullen schuilen in de beantwoording

Peter Noordhoek

van de verschillende ‘hoe?’ vragen. Daar willen we op doorprikken. Een pregnante observatie over een thema als het verschil tussen ‘gelijk hebben en gelijk krijgen’

|3

Samen met onze opdrachtgevers komen tot nieuwe antwoorden op vragen, tot het creĂŤren van kansen. Dat betekent goed luisteren, durven doorvragen en kritisch blijven. Eigenschappen die onze adviseurs en managers kenmerken. Zodat u de juiste strategische keuzes kunt maken.

Resultaat: een andere, verfrissende kijk op uw vraagstuk, met oplossingen die echt werken. Onze mensen staan u terzijde.

Twynstra Gudde staat erachter.

Twynstra Gudde

Tel 033 4677777

Stationsplein 1

Fax 033 4677666

3818 LE Amersfoort

info@tg.nl

Postbus 907

www.twynstragudde.nl

3800 AX Amersfoort

www.northedge.nl Twitter: @PeterNoordhoek

2182