Uitgave van de vereniging klassieke zaken 31ste jaargang AUGUSTUS 2011 Nr 4
Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek
De operaheldinnen van
VĂŠronique gens
KLASSIEKE ZAKEN CLUB
BENT U NOG GEEN LID VAN DE KLASSIEKE ZAKEN CLUB?
GRATIS NAAR KEUZE EEN WELKOMSTCD T.W.V. € 14,95
Stravinsky, Revueltas Rite: Le sacre du printemps; La noche de los Mayas
Dan mag u als klassieke-muziekliefhebber deze aanbieding niet missen, want als lid heeft u een streepje voor!
Hedendaagse werken van Boldemann, Gefors, Hillborg door Anne Sofie von Otter
DelegendarischedirigentErichKleiberverge-
De Zweedse mezzo-sopraan Anne Sofie von
leek de muziek van Silvestre Revueltas (1899-
Otter houdt van nieuw en van verrassend.
1940)eensmetdievanMahler.Rituelenstaan
Naast de compositie Lydias sånger,die Hans
inbeidewerkencentraal,compleetmetoffers
Gefors aan haar heeft opgedragen,heeft ze
en extatische dansen.De werken barsten uit
een cd samengesteld met haar favoriete
hun voegen van energie,en zijn geknipt voor
hedendaagse werken. Samen met het
hetSimónBolívarJeugdorkestmetdegepas-
Gothenburg Symphony Orchestra o.l.v.Kent
sioneerde dirigent Gustavo Dudamel
Nagano is dit een eersteklas uitvoering.
DG 477 8775 / VKZ 103 496
00289 477 7439 / 083 413 VKZ
VOOR SLECHTS € 12,95 BENT U VOOR 1 JAAR LID VAN DE KLASSIEKE ZAKEN CLUB!
KLASSIEKEZAKEN
CLUB
❏ Ja,ik word voor 712,95 per jaar lid van de Klassieke Zaken Club. NAAM
❏ ❏ M
V
WAT KUNT U VAN HET LIDMAATSCHAP 21-12-09 VERWACHTEN:
clubledenpas3.indd 1
GEBOORTEDATUM
* 6 X PER JAAR EEN MAGAZINE boordevol informatie over klassieke muziek * GRATIS naar keuze een WELKOMSTCD t.w.v. € 14,95 * EEN CLUBLEDENPAS voor extra korting op concerten, reizen, boeken en meer * KORTING op speciaal geselecteerde cd’s uit het magazine * CLUBLEDENPAS wordt ook spaarkaart
ADRES
POSTCODE
WOONPLAATS
TELEFOON
EMAIL IK MACHTIG ABONNEMENTENLAND, NAMENS DE VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN, OM TOT WEDEROPZEGGING HET LIDMAATSCHAPSGELD 1 X PER JAAR TE INCASSEREN. BANK/GIRO REKENING
Direct uw welkomstgeschenk en clubledenpas in ontvangst nemen,ga dan NU naar de winkel en vul de inschrijfkaart in.Vraag de winkelier naar de mogelijkheden.
HANDTEKENING
PLAATS
DEZE BON KUNT U OPSTUREN NAAR : VERENIGING KLASSIEKE ZAKEN ANTWOORDNUMMER 1812, 1910 VB UITGEEST.
BON UIT VKZ BLAD.
MIJN KLASSIEKE ZAKEN SPECIALIST
Voor verkoopadressen en meer informatie www.klassiekezaken.nl of 035-6229370
12:
exclusieve aanbieding
95 14,
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
23,95
NU SLECHTS
Aanstekelijke variaties van jonkheer Jacob Van Eyck Pleasure Garden heet de nieuwe cd van de Nederlandse sopraan Johannette Zomer en het ensemble van blokfluitist Luis Beduschi. Pleasure Garden - dat klinkt heel wat eigentijdser dan Der Fluyten Lust-hof, zoals de oorspronkelijke titel luidde van de verzameling composities van Jacob van Eyck (ca. 1590-1657). Deze blinde jonkheer was de stadsbeiaardier van Utrecht, maar in zijn vrije tijd haalde hij zijn blokfluit tevoorschijn op het groen omzoomde Janskerkhof. Populaire liedjes en psalmen vormden het uitgangspunt voor het uitbundige spel waarmee Van Eyck zijn toehoorders in verrukking bracht. Johannette Zomer en Luis Beduschi laten de virtuoze variatiekunst van Van Eyck ĂŠn de originele liedjes schitteren op deze aanstekelijk mooie cd.
Jacob van Eyck Pleasure Garden
Johannette Zomer, Ensemble Armonia e Invenzione o.l.v. Luis Beduschi Eloquentia EL1126 114549 VKZ
* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt, of tot 23 september 2011.
OLOFON klassieke zaken
31e jaargang, nummer 4 - augustus 2011 Winkelprijs € 3,25
Dit tijdschrift wordt geproduceerd door BCM b.v. te Eindhoven in opdracht van de uitgever Vereniging Klassieke Zaken, onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel. 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl
foto Anja frers / dg
deze maand
Hoofdredacteur
Frederike Berntsen, Marcel Bijlo, Arjan van Dijk, Hein van Eekert, Hans Heg, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat,Wenneke Savenije, Oswin Schneeweisz, Marijke Schouten, Jurjen Vis, Jos van der Zanden
heldinnenzangeres Véronique gens
Eindredactie
6
Guido van Oorschot Vormgeving
Patrick Hoogduin
vioolgodin anne-sophie mutter
Cover
Ledenadministratie
Vanaf 1 januari 2011 is de abonnementenadministratie overgenomen door BCM abonnementenservice, Postbus 1392, 5602 BJ Eindhoven.Tel 0900-2022708 (€ 0,10 per minuut) www.bcm.nl
14
foto Bob Krieger
KLASSIEKE ZAKEN verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 50.000 stuks. Het tijdschrift wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en aan de Klassieke Zaken Clubleden.
lang langs held heet liszt
18
Stopzetten Abonnement
Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.
©2011 Vereniging Klassieke Zaken. Het volgende magazine verschijnt: 23 september 2011
4
augustus 2011
foto sussie ahlburg
Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden.
wie was anaïs nin?
david fray zoekt spontane mozart
Zo veel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever.
De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit.
12
foto stefano ferroni
Véronique Gens (foto: Marc Ribes /Virgin Classics)
droom-cd van nino gvetadze
21
foto Jean-Baptiste Mondino
Aan deze aflevering werkten mee
foto Virgin classics
Be˘la Luttmer
exclusieve aanbieding 3
Johannette zomer varieert met Jacob van Eyck
Klassieke zaken aanrader 10 11
fray en van zweden makkers in Mozart roland de lassus weergaloze sibillijnse profetieën
boxaanbieding 44 Harnoncourt en het KCO
Schubert compleet
artikelen 6 Véronique gens zingt
tragische heldinnen 12 anne-sophie mutter 35 jaar podiumartiest 14 lang lang vindt zijn pianoheld Franz Liszt 17 antonio pappano doet Rossini’s ‘Guillaume Tell’ 18 anaïs nin door de ogen van Louis Andriessen 21 nino gvetadze komt maar niet los van Liszt 25 kristian bezuidenhout is toe aan Mendelssohn 26 b’rock koppelt AntonioVivaldi aan John Cage 29 david fray zoekt Mozart met Van Zweden 30 holland baroque society speelt ‘barok plus’ rubrieken 4 colofon 5
van de redactie
9 berichten 32
de beste klassieke cd’s 41 hans hegs column 42 puzzel 43 klassieke zaken specialisten
Op vertoon van de clubledenpas krijgen clubleden extra korting. www.klassiekezaken.nl
foto: Peter Arno Broer
en verder
van de redactie
W Zomerstormen
Wanneer de zomer de gedaante van de herfst aanneemt, is het plezierig het strand te verwisselen voor een behaaglijk plekje bij de haard en, helemaal in de pas met het weer, alvast op het concertseizoen vooruit te lopen met een stapeltje nieuwe cd’s. Om met de grootste, rijkst gevulde box te beginnen: het Koninklijk Concertgebouworkest heeft opnieuw een hoofdstuk aan zijn discografie toegevoegd. Met deel zes uit de reeks radio-opnamen is ook de periode tussen 1990 en 2000 in kaart gebracht. In aanvulling daarop heeft Klassieke Zaken de hand weten te leggen op een beperkt aantal cd-boxen met de complete symfonieën van Schubert, eveneens door het Koninklijk Concertgebouworkest. Dirigent is de man die de historische muziekpraktijk bij het orkest introduceerde, Nikolaus Harnoncourt. Onder zijn leiding krijgen de bekende werken ineens een frisse klank, een ander tempo, een nieuwe frasering. Ook voor de pianist David Fray zijn de platgetreden paden niet interessant genoeg. Hij heeft twee pianoconcerten van Mozart onder handen genomen, nrs. 22 en 25.Voordat hij achter de vleugel ging zitten, vroeg hij zich af hoe het logische verloop van de composities in elkaar stak. De resultaten zijn te volgen in de documentaire van Bruno Monsaingeon, compleet met besprekingen tussen Fray en dirigent Jaap van Zweden. Maar ook de cd zelf, met het Philharmonia Orchestra, maakt duidelijk dat er een lange weg is afgelegd. Hij ligt nu met een aantrekkelijke korting in de winkel. Tot slot heeft het Brabant Ensemble samen met dirigent Stephen Rice een van de mooiste koorwerken uit de geschiedenis opgenomen: de Prophetiae Sibyllarum van Orlande de Lassus. Deze gloednieuwe cd verdrijft de zomerstormen moeiteloos naar de achtergrond. Prettige luistermomenten!
Schubert krijgt van Harnoncourt frisse klank en nieuwe frasering
Be˘la Luttmer augustus 2011
5
Coververhaal
Tragische operaheldinnen zoeken de stem va
Balsem voo De Franse zangeres Véronique Gens verovert ons land. In september vertolkt ze bij De Nederlandse Opera de titelrol in ‘Iphigénie en Aulide’ van Gluck. Tegen die tijd ligt ook de derde Tragédienne-cd in de winkel. Helderheid en warmte kenmerken haar stem. ‘Eigenlijk ben ik geen echte sopraan.’
6
augustus 2011
an Véronique Gens
or de oren
O Oorlog maakt slachtoffers. Maar ooit, zo vertelt de Griekse toneelschrijver Euripides, was een slachtoffer nodig om een oorlog te beginnen. In twee tragedies beschrijft Euripides de lotgevallen van Ifigeneia, de dochter van koning Agamemnon die geofferd moet worden in ruil voor gunstige wind. Dan kunnen Griekse schepen naar Troje varen om de stad in de as te leggen en de fel begeerde, onwaarschijnlijk mooie Helena terug te halen. Ifigeneia wordt echter door de goden gered. Ze slijt haar dagen als priesteres, ver weg in Tauris op de Krim. Daar ontmoet ze vele jaren later haar broer Orestes. Haar vader is inmiddels vermoord door haar verbitterde moeder, die weer is gedood door haar zoon Orestes. Het verhaal inspireerde kunstenaars van allerlei slag. Zo voltooide Christoph Willibald Gluck (1714-1787) in 1773 zijn opera Iphigénie en Aulide via een op Euripides gebaseerd toneelstuk van Jean Racine. Een jaar of zes later voegde hij daar een vervolg aan toe: Iphigénie en Tauride, dat de ontmoeting van Ifigeneia en Orestes op de Krim behelst. Komend seizoen toont De Nederlandse Opera beide opera’s op één avond, in een regie van Pierre Audi en met Mark Minkowski als dirigent. Om allebei de Ifigeneia’s gestalte te geven, heeft De Nederlandse Opera een schitterend Frans tweetal geëngageerd: de priesteres op de Krim wordt gezongen door Mireille Delunsch en de jonge Ifigeneia door Véronique Gens. Als zangeres is Véronique Gens een zeldzame verschijning. Ze wordt bewonderd door het altijd kritische operapubliek, maar ook nieuwe fans ervaren haar stem als ‘balsem voor de oren’ (zoals het Britse Opera Magazine schreef). Gens trok de aandacht met intelligente vertolkingen vol passie. Ze werkte in de oude muziek onder dirigenten als William Christie, Marc Minkowski en Christophe www.klassiekezaken.nl
Rousset, maar haar repertoire strekt zich uit tot in de twintigste eeuw. De sopraan was ook vaak in studio te vinden. Binnen haar uitgebreide discografie gelden de twee cd’s met de titels Tragédiennes en Tragédiennes II als een hoogtepunt. Daarin komt de Franse operageschiedenis langs vanaf de barok tot de negentiende eeuw, waarbij een aantal in vergetelheid geraakte juweeltjes onder het stof vandaan wordt gehaald. Heldinnen van Lully, Rameau, Gluck en Berlioz zijn er te vinden naast dames van Campra, Leclair en Mondonville. Binnenkort verschijnt in deze reeks de derde cd. Dan ligt het zwaartepunt op de 19de eeuw en de componisten die hun opwachting maken heten Massenet, Kreutzer, Meyerbeer, Saint-Saëns en Verdi. Helderheid en warmte kenmerken het geluid van Véronique Gens. Zelf omschrijft ze haar stem als een middenweg: ‘In de Barok kom je veel lichte sopraanrollen tegen, die later in de operageschiedenis naar het midden zullen zakken. In de 19de-eeuwse Franse opera houden veel rollen het midden tussen sopraan en mezzosopraan. Dat is voor mij heel comfortabel, ik hang er zo’n beetje tussenin.’ Op Tragédiennes III (ondertitel: ‘Héroïnes romantiques’) kruipt Véronique Gens in de huid van een paar indrukwekkende vrouwen. Zoals Fidès, de moeder van Jan van Leiden in Le prophète van Meyerbeer. Of de tragische kindermoordenares Medea, uit de opera Thesée van Gossec. Historische figuren komen langs in de gedaante van Elisabeth de Valois uit Verdi’s Don Carlos. Maar ook Catherina van Aragon duikt op, de eerste echtgenote van de beroemde, vaak getrouw-
de Britse koning die Saint-Saëns’ inspireerde tot HenryVIII. De nieuwe cd van Véronique Gens geeft natuurlijk volop aanleiding tot vreugde. Maar intussen moeten we niet vergeten in Amsterdam het boeiende avontuur met Glucks beide Iphigénie-opera’s aan te gaan. Het wordt interessant, zo verzekert de zangeres: ‘Het zijn nu eenmaal opera’s die handelen over elementaire menselijke aangelegenheden. En afgezien daarvan: Carmen of Don Giovanni horen we toch al zo vaak?’
Véronique Gens trekt aandacht met intelligente vertolkingen vol passie
Hein van Eekert
Véronique Gens zingt bij De Nederlandse Opera de titelrol in Glucks Iphigénie en Aulide. Première: 7 september,overige voorstellingen 10,14,16,18*, 20, 22 september. Het Muziektheater Amsterdam, aanvang 18.30/*13.30, einde ca. 23.00/*18.00. Er is 1 pauze.
Tragédiennes,Vol. 3 is vanaf begin oktober tegen een verlaagde prijs verkrijgbaar in de actie Aangenaam klassiek Virgin Classics 0709272
augustus 2011
7
´ MILOŠ KARADAGLIC Mediterráneo
cd + bonus-dvd (documentaire Milo`s´ - A Journey)
Berichten
Barbara Festival Hannigan en Oude Muziek Pierre Boulez live
© St. Org. Oude Muziek
De sopraan Barbara Hannigan is een goede bekende in de kringen van de hedendaagse muziek. De Canadese woont nog altijd in de Jordaan maar zingt tegenwoordig vaker in Berlijn, Parijs enTokio dan in Amsterdam. In september komt ze naar het Concertgebouw voor een optreden in de ZaterdagMatinee waar nu al reikhalzend naar wordt uitgezien. Op het programma staat Pli selon pli, een onbetwist hoogtepunt in het werk van Pierre Boulez. Heel bijzonder is dat de componist en dirigent, 85 jaar inmiddels, op zaterdag 24 september zelf naar Amsterdam komt om het Parijse Ensemble Intercontemporain te dirigeren. ZaterdagMatinee, Concertgebouw Amsterdam, 24/9.
Het Festival Oude Muziek, wereldwijd het grootste in zijn categorie, bestaat dertig jaar. Het thema van de jubileumeditie is Roma – città eterna (Rome, eeuwige stad), maar de openingsvoorstelling gaat over Avignon, de stad waar tussen 1307 tot 1377 de pausen zetelden. Het dansgezelschap Rosas en de eigenzinnige zangers van Graindelavoix, het ensemble van Björn Schmelzer, geven tijdens een feeërieke avond een indruk van de Franse stad die van zo grote invloed is geweest op de Italiaanse Renaissance. Verder is er tijdens het festival aandacht voor componisten als Palestrina, Du Fay, Frescobaldi en Corelli. Festival Oude Muziek Utrecht, van 26/8 tot 4/9.
Arctic Accents
MarcoBorggreve
Van de hedendaagse Finse componisten kennen we weinig meer dan Kaija Saariaho (inmiddels neergestreken in Parijs), Magnus Lindberg, Einojuhani Rautavaara en misschien nog JukkaTiensuu. Dat er veel meer te beleven is, leert het programma van Arctic Accents. Verspreid over de komende maanden zijn er door de hele Benelux concerten gepland waarin Finse muziek centraal staat. Vanaf 5 augustus is Kaija Saariaho present als composer in residence tijdens de NJO Muziekzomer. In Den Haag is zelfs een heel festival naar haar vernoemd maar Arctic Accents biedt ook een podium aan een rijzende ster als Juhani Komulainen.Werk van zijn hand is te horen in November Music, het jaarlijkse nieuwemuziekfestival in Den Bosch. NJO Muziekzomer, van 5/8 tot 21/8 in onder meer Apeldoorn, Arnhem en Nijmegen Saariaho Festival, van 6/10 tot 8/10 in Den Haag. November Music, van 10/11 tot 13/11 in Den Bosch.
www.klassiekezaken.nl
Priska Ketterer
Het duurt nog even, maar de voorbereidingen voor de Week van de Klassieke Muziek zijn al in volle gang. Van 19 tot en met 26 november kunnen we bij een groot aantal klassieke speciaalzaken korte optredens van jonge musici verwachten. Daarnaast maken aantrekkelijk geprijsde actie-cd’s de gang naar de vakhandel nog aantrekkelijker. De website en de facebookpagina zijn in de maak. Foto- en filmmateriaal daarvoor is van harte welkom.Wie vorig jaar met zijn camera vooraan stond en nu zijn plaatjes of filmpjes instuurt, dingt mee naar een mooie prijs. Van 19/11 tot 26/11 bij de Klassieke Zaken Specialisten. augustus 2011
9
Aanrader
10%
n or clublede korting vo
13,45
david Fray en jaap van Zweden geven Mozart de ruimte Wie samenwerkt met David Fray moet stevig in z’n schoenen staan. De Franse pianist, geboren in 1981, legt zijn muzikale partners haarfijn uit welke ideeën hij heeft over de composities die hij speelt. Als Fray een triller beschouwt als een wekker die afgaat en dat aan de piano ook nog eens overtuigend demonstreert, kun je daar als dirigent niet omheen. Gelukkig heet de dirigent op deze nieuwe Mozart-cd Jaap van Zweden – evenmin een man om mee te sollen. De heren hebben samen met het Philharmonia Orchestra de overbekende concerten nrs. 22 en 25 flink opgeschud. Fijn dat ze bij alle frisheid de ontroerend mooie momenten alle ruimte geven.
95 14,
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
22
,95
NU SLECHTS
Wolfgang Amadeus Mozart Pianoconcerten nrs. 22 en 25
David Fray, Philharmonia Orchestra o.l.v. Jaap van Zweden EMI 5099964196404
lleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten.Zie voor de comA plete lijst pagina 43.*Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs,zolang de voorraad strekt, of tot 23 september 2011.
Aanrader
10%
n or clublede korting vo
13,45
Lassus die je raakt De Prophetiae Sibyllarum vormen een van de hoogtepunten uit het immense oeuvre van Orlando di Lasso, die we ook wel kennen als Orlande de Lassus (ca.1530-1594). Deze dertiendelige compositie bestaat uit een proloog, gevolgd door twaalf ‘profetieën’ van evenzoveel Sibyllen. Deze wijze vrouwen komen uit verschillende plaatsen en hun voorspellingen hebben dan ook elk een ander karakter. The Brabant Ensemble, niet afkomstig uit Brabant maar uit Engeland, is een van de meest vooraanstaande vocale ensembles op het gebied van renaissancemuziek. Onder leiding van Stephen Rice krijgt de compositie een uitvoering volgens de laatste stand der musicologische inzichten, maar zeker zo belangrijk is de hoorbare liefde van de zangers voor de muziek.
Orlande de Lassus Prophetiae Sibyllarum, Missa Amor ecco colei
The Brabant Ensemble o.l.v. Stephen Rice Hyperion CDA 67887
lleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete A lijst pagina 43. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs,zolang de voorraad strekt, of tot 23 september 2011.
95 14,
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
22,95
NU SLECHTS
Anja Frers / DG
Dat ze de vijftig nadert, valt Anne-Sophie Mutter niet aan te zien. Onvermoeibaar trekt de violiste langs de belangrijkste podia ter wereld, altijd op zoek naar nieuwe muziek. Deutsche Grammophon zet haar in het zonnetje met een luxe box van liefst 40 cd’s.
gloedvolle m
O ‘Om grote muziek te kunnen spelen moet je je ogen gericht houden op een verre ster’, zei ooit Sir Yehudi Menuhin, de legendarische violist. Met hem werd Anne-Sophie Mutter in 1977 vergeleken toen ze als veertienjarige in Salzburg het Derde enVijfde vioolconcert van Mozart opnam met de beroemde dirigent Herbert von Karajan. Die verklaarde na afloop: ‘Mutter is het grootste muzikale wonderkind sinds Menuhin.’ Inmiddels nadert Mutter, die behoort tot de best betaalde topviolisten ter wereld, de vijftig. Met de rusteloosheid en het uithoudingsvermogen van een roofdier doorkruist ze de muziekwereld, altijd op zoek naar nieuwe artistieke uitdagingen. Ze heeft meer dan zestig cd’s op haar naam staan, waarop ze muziek vertolkt van ruim vijftig componisten uit alle tijden. Talrijke hedendaagse componisten hebben speciaal voor haar een concert geschreven. Ze heeft zeker twintig wereldpremières gespeeld van uiteenlopende componisten als Lutoslawski, Moret, Penderecki, Currier, Goebajdoelina, Dutilleux, Rihm en Previn. En ze organiseert ieder jaar een serie benefietconcerten, waarvan de laatste op 3 april 2011 in NewYork voor de slachtoffers van de aardbeving en nucleaire ramp in Japan. Privé verloor Mutter in 1995 haar dertig jaar oudere echtgenoot Detlef Wunderlich, de advocaat van Von Karajan van wie ze een bijna volwassen dochter en zoon heeft. Inmiddels is ze alweer gescheiden van haar tweede echtgenoot, de 82-jarige pianist, dirigent en componist André Previn, met wie ze in 2002 in het huwelijk trad. Ze lijkt er niet onder te hebben geleden. Als een leeftijdsloze blonde vioolgodin schittert Mutter wereldwijd op de grote podia, steevast gehuld in een glanzende strapless jurk
Profiel van Galliano, haar halflange haren losjes in modellenstijl, haar gloedvol zingende Stradivarius sensueel gevleid tegen haar blote schouder. En of ze nu een concert van Mozart, Lutoslawski, Tsjaikovski, Goebajdoelina of Bruch speelt, altijd is haar indringende vioolspel karakteristiek, fonkelend en gezaghebbend. Om met The Times te spreken: ‘Als Anne-Sophie Mutter speelt, dan luister je.’ Via haar eerste lerares Erna Honigberger, die zelf nog bij de grote vioolpedagoog Carl Flesch heeft gestudeerd, verbindt Mutter de viooltraditie uit het verleden op eigenzinnige wijze met het heden. Niet alleen door zich fanatiek in te zetten voor hedendaagse werken, die vaak om speciale of zelfs volkomen nieuwe technieken vragen. Maar ook door zich bijvoorbeeld te verdiepen in het effect van een barokstok op de Sonates en partita’s voor viool solo van Bach. Mutter heeft een hekel aan muzikaal dogmatisme en houdt zich verre van het theoretische gelijk dat domineert in sommige authentieke kringen. Ze is leergierig genoeg om alle kennis tot zich te nemen, maar ook nieuwsgierig genoeg om alles zélf uit te willen vinden. Het hoogste doel van een violist is volgens Mutter integriteit: ‘Ik denk dat ik een eerlijk musicus ben. Eerlijkheid betekent voor mij dat ik nooit een concertpodium op zal gaan om een stuk uit te voeren waarin ik niet geloof, een compositie waarin ik niet ook iets heel persoonlijks tot uitdrukking kan brengen. Om die reden heb ik soms hedendaagse stukken afgewezen die voor mij waren geschreven. Ik vond ze niet goed genoeg en wilde daar niet de verantwoordelijkheid voor nemen. Maar ik blijf altijd op zoek naar nieuwe componisten, die de tijd waarin we leven weerspiegelen. Dat is nodig om de ontwikkeling gaande te houden en over honderd jaar terug te kunnen kijken op de muzikale monumenten van nu.’
Geen wonder dat Deutsche Grammophon de stervioliste feliciteert met haar 35-jarige staat van dienst op de internationale podia. Eind augustus verschijnt een speciale, luxe Mutterbox van 40 cd’s, waarop de energieke violiste in al haar muzikale veelzijdigheid tot haar recht komt, aangevuld met een boek van 250 pagina’s en bonus-cd’s met jeugdopnames, kamermuziek met pianist Lambert Orkis en werken die Lutoslawski en Previn speciaal voor haar componeerden (CD 477 9464 6 GX40). Bij wijze van voorproefje verscheen half juli bij Deutsche Grammophon al de cd Anne-Sophie Mutter –The Complete Musician (CD 477 9730 2 GM2) met highlights, waarop de mooiste delen te beluisteren zijn uit de kamermuziek en het concertrepertoire van onder meer Vivaldi, Bach Mozart, Beethoven en Brahms tot aan De Sarasate, Debussy, Sibelius en Lutoslawski. En Mutter zou Mutter niet zijn zonder nog een derde cd met nieuwe muziek. Met het New York Philharmonic Orchestra onder Michael Francis speelt ze de wereldpremières van Lichtes Spiel van Rihm en Time Machines van Currier, aangevuld met ‘ouder’ werk van Rihm en Penderecki (CD 477 9359 5 GH). Wenneke Savenije
Anne-Sophie Mutter 35 The complete musician Anne-Sophie Mutter DG 47797302GM2
Anne-Sophie Mutter betovert al 35 jaar
modellenstijl www.klassiekezaken.nl
augustus 2011 13
Pianist van
Bob Krieger
H
Special
uitersten Showman, wereldburger, meesterverteller. maar ook Ambassadeur, rolmodel en entertainer. Dat alles en nog veel meer is Lang Lang. uiteraard werpt de Chinese pianist zich in het Lisztjaar op zijn grote held.‘Liszt my piano hero’ heet de cd die eind augustus verschijnt.
H Het begint in 1985 in Shenyang, China. De drie jaar oude Lang Lang is gegrepen door een tekenfilmpje van kat Tom en muis Jerry. Tom, de pianovirtuoos, speelt een Hongaarse rapsodie van Franz Liszt. Met zijn onwaarschijnlijk lange vingers parelt het er allemaal even mooi uit. Dit tot grote ergernis van Jerry, die een paar toetsen wegsleept en er een muizenval voor in de plaats zet. Op een gegeven moment is het raak. Pang!!! Lang Lang, het muzikale jongetje, heeft maar een paar dagen nodig om het kattenconcert heel aardig in de vingers te krijgen. Ruim een kwarteeuw later, in het 200ste geboortejaar van Franz Liszt, komt van dezelfde Lang Lang de cd Liszt my piano hero uit. Het is een prachtig schijfje met hoogtepunten als de Campanella, de Hongaarse rapsodie nr. 6, Consolation nr. 3 en de parafrase van Schuberts Ave Maria. Tot besluit speelt de pianist metValery Gergiev en de Wiener Philharmoniker het Eerste pianoconcert. Lang Lang is een pianist van uitersten. Met zijn onwaarschijnlijke energie kan hij vleugels opblazen en is zelfs de meest robuuste Steinway concert grand voor hem niet veilig. Wat Lang Lang doet klinkt soms als bang bang. Maar daar
staan de meest gevoelige en tedere pianissimomomenten tegenover. De meesterverteller kan fluisteren en donderen en natuurlijk alles daartussenin. Lang Lang is een rolmodel, vooral ook voor de klassieke muziek in China. Die herstelde zich vanaf de jaren tachtig van de kaalslag van Mao’s Culturele Revolutie, die alle westerse invloeden als decadent had uitgebannen. Het schijnt dat 36 miljoen Chinese kinderen na Lang Langs optreden bij de opening van de Olympische Spelen in Peking (2008) op pianoles wilden! Miljarden tv-kijkers over de hele wereld hebben hem toen zien spelen. Zijn ambassadeurschap voor de piano en de klassieke muziek is nauwelijks te bevatten. Lang Lang is de tegenpool van zijn introvertere landgenoot Yundi Li. Lang Lang is juist een entertainer en showman. Zelfs beelden zonder geluid zijn bij hem nog de moeite waard. Uit zijn mimiek blijkt tot in de finesses op welk punt in een compositie hij zich bevindt. Hij is een krachtige, aimabele persoonlijkheid, een wereldburger die over fysieke en psychologische grenzen heeft heengekeken. Dat mag ook blijken uit zijn repertoire. Behalve Haydn, Mozart, Beethoven, Schumann, Chopin en Liszt speelt hij Rachmaninov, Albéniz, Debussy en Prokovjev. Eind september speelt Lang Lang in het Am-
De meesterverteller kan fluisteren en donderen en natuurlijk alles daartussenin
www.klassiekezaken.nl
sterdamse Concertgebouw onder meer het Eerste pianoconcert van Liszt en het Pianoconcert van Edvard Grieg. Dat laatste stuk is welbeschouwd een hommage aan Liszt. Hij was het immers die het concert in 1870 als eerste, uit het manuscript, van blad speelde. Aan het einde van zijn leven vertelde Grieg dat hij zijn pianoconcert nooit meer zo mooi had gehoord. Ga luisteren naar wat Lang Lang ervan maakt! Jurjen Vis
Lang Lang in het amsterdamse Concertgebouw: •Tweede pianoconcert van béla Bartók (22 en 23 september) •Eerste pianoconcert van Liszt (28 en 29 september) •Pianoconcert van Grieg (30 september)
Franz Liszt My piano hero
Lang Lang (piano),Wiener Philharmoniker o.l.v. Valery Gergiev Sony Classical 88697891402
augustus 2011 15
7 - 19 Augustus 2011 Sonntag 7. August 2011 BRASILIEN/RUSSLAND Sergei Rachmaninoff 6 Morceaux - Romanze Nicolai Kapustin 2 Jazz Etudes Heitor Villa-Lobos Prole do Bébé 1 Francisco Mignone Valses de Esquina Nrs. 1 & 5 J.S. Bach/Eliane Rodrigues Preludium und Fuge BWV 543 Montag 8. August 2011 RUSSLAND Sergei Rachmaninoff Pianoconcerto 2 c min Peter Iljitsch Tchaikovsky Serenade for strings Nikolai Rimsky-Korsakov Spanish Capriccio Mittwoch 10. August 2011 DEUTSCHLAND Ludwig van Beethoven Ouvertüre Nr. 3 zur Oper Leonore Sinfonie 4 - Klavierkonzert 5 “Kaiserkonzert” Freitag 12. August 2011 FRANCE Darius Milhaud Le bœuf sur le toit Ernest Chausson Poème Camille Saint-Saëns Introduction et Rondo Capriccioso Claude Debussy Prélude à l’après-midi d’un faune Maurice Ravel Boléro Sonntag 14. August 2011 TSCHECHIEN/BOHEMEN Antonín Dvorák Rey Skritku (Goblins Dance) Antonín Dvorák Humoresque Antonín Dvorák Slavonic Dances Gustav Mahler Pïano Quartet a-moll Antonín Dvorák Piano Quintet A Maj Montag 15. August 2011 ÖSTERREICH W.A. Mozart Serenade “Eine kleine Nachtmusik” W.A. Mozart Sinfonia Concertante KV 364 für Violine, Viola und Orchester Johann Strauss Die Fledermaus Ouverture - Auf der Jagd - Rosen aus dem Süden - Polka Unter Donner und Blitz - Wiener Blut Walzer - Leichtes Blut Mittwoch 17. August 2011 SCHWEIZ Arthur Honegger Pastoral d’été Ernest Bloch Schelomo Bruno Bieri/Lionius Treikauskas From Silence Sergei Rachmaninoff Paganini-Rhapsodie Freitag 19. August 2011 MOVIE MUSIC Harry Gregson-Williams The Chronicles of Narnia Michael Giacchino UP Danny Elfman Spider Man - Edward Scissorhands Bernard Herrmann Hitchcock - Psycho Prelude Charlie Chaplin Limelight - Smile uit Modern Times John Williams Home Alone - Memoirs of a Geisha Modest Moussorgsky - Night on the bare mountain from Fantasia Howard Shore The Lord of the Rings Ludwig van Beethoven Symphonie Nr. 6 (Pastorale)
Eliane Rodrigues LITHUANIAN NATIONAL SYMPH ORCHESTRA Juozas Domarkas - Dirk Vermeulen Bruno Bieri - Lidia Kovalenko - Gavriel Lipkind Yuri Serov - Nina Smeets-Rodrigues - Mikhail Zemtsov www.elianerodrigues.com
www.musicaromantica.ch
profiel
Virtuoze aria’s, deinende dansen en hartslagverhogende ensembles: alles komt voorbij in een nieuwe live-opname van Rossini’s opera ‘Guillaume Tell’. Dirigent Antonio Pappano snijdt het uitgestrekte drama precies op maat.
Antonio Pappano dirigeert ‘Guillaume Tell’
Vaart en energie
G Gioachino Rossini zelf vond het nogal veel muziek. Inderdaad duurt het even voordat de twee, drie verhaallijnen in zijn opera GuillaumeTell op gang komen. Zo maakt prinses Mathilde pas na ongeveer anderhalf uur haar entree. Antonio Pappano dirigeert uit een nieuwe uitgave, maar daarnaast maakt hij gebruik van een door Rossini toegestane inkorting. Daarin blijft het eerste bedrijf een rustig uitgesponnen expositie van het Zwitserlevengevoel, die eindigt met een knetterend ensemble voor het koor en alle bijrollen. In het laatste bedrijf snellen we echter door coupures met opgeschroefde vaart richting de ontknoping. Dat mevrouwTell, gezongen door de warmbloedige Marie-Nicole Lemieux, daardoor als personage een beetje in de verdrukking raakt, nemen we voor lief. Antonio Pappanpo veegt met zijn energieke en tegelijkertijd subtiele aanpak alle op de loer liggende logheid uit de partituur. Hij laat ons de band met zowel Rossini’s eerdere werk als met de latere opera’s van Verdi voelen. De opera blijft groots en meeslepend, maar krijgt door Pappano’s aanpak wel iets menselijks: de www.klassiekezaken.nl
personages lijken allesbehalve afkomstig uit het 19de-eeuwse standaardpakket van de grand opéra. Binnen dit muzikale milieu voelt tenor John Osborn zich als een vis in het water: deze vocale stilist wekt zoveel sympathie voor de frustratie van de jonge held Arnold, dat de stralende reeks hoge c’s in zijn grote aria bijna bijzaak lijkt te worden. Schitterend versmelt hij in de duetten met Mathilde, de vrouw uit het vijandelijke kamp. Op andere momenten, zoals bijvoorbeeld in haar aria ‘Sombre forêt’, laat sopraan Malin Byström zien dat Mathilde veel meer is dan een kwijnend liefje. En terecht: als het erop aankomt, is zij het die het met de kracht van een tornado moet opnemen voor het Zwitserse volk. De opname is helemaal live. Een geconcentreerd en rustig publiek roept luidkeels ‘bravo!’ wanneer je dat zelf ook zou willen doen, maar houdt de adem in als de jeugdig atletische, vaderlijke Tell van Gerald Finley zijn zoontje toezingt niet te bewegen: die vermaledijde appel moet immers van zijn hoofd worden geschoten.
Pappano’s versie presenteert grand opéra als een kunstvorm vol vaart, kleur en energie – vergelijk het met een oude avonturenfilm – die spannend naar die ongelooflijke finale tuimelt, waarin de opgeluchte Zwitsers de vrijheid bezingen in een slotensemble dat de luisteraar met open mond in zijn leunstoel achterlaat. Hein van Eekert
Gioachino Rossini Guillaume tell
Finley, Lemieux, Osborn e.a., Orchestra e Coro dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia o.l.v. Antonio Pappano EMI 0 28826 2 (3 cd’s)
augustus 2011 17
foto Maki Galimberti
de Frans-cubaanse schrijfster Anaïs Nin wilde het gat in haar ziel dichten met een serie hartstochtelijke liefdesrelaties, zelfs met haar vader. in zijn nieuwe monodrama ‘anaïs nin’ zet de componist louis Andriessen de zoekende, ongelukkige vrouw trefzeker neer. ‘Ik ben zo eenzaam dat niemand mij ooit kan helpen.’
Louis Andriessen werpt een blik op het complexe liefdesleven van Anaïs Nin
Ontluisterende escapades 18
augustus 2011
Special
Louis Andriessen
Cristina Zavalloni is Andriessens gedroomde vocaliste
A
Anaïs Nin (1903-1977) was me er eentje. Niet alleen was ze een van de eerste prominente westerse vrouwen die erotica schreven, ze kon er zelf ook wat van. Dat weten we omdat ze haar escapades haarfijn vastlegde in vele dagboeken. Vooral de ongecensureerde versies die postuum verschenen, zijn even boeiend als ontluisterend. Zo beschrijft Anaïs Nin in Incest, dat in 1992 werd uitgegeven door haar laatste levenspartner Rupert Pole, de liefdesrelatie die ze had met haar vader. En hoewel ze hierover in de dagboekaantekeningen nergens expliciet wordt, laten de symboliek en de boodschappen tussen de regels door niets te raden over. Een weinig verhullend fragment over deze relatie vormt het hoogtepunt van Anaïs Nin, het
www.klassiekezaken.nl
monodrama dat Louis Andriessen vorig jaar schreef voor sopraan Cristina Zavalloni en het ensemble Nieuw Amsterdams Peil. Andriessen zag in de Italiaanse zangeres de volmaakte personificatie van Anaïs Nin. En daar heeft hij misschien wel gelijk in, zoals iedereen die de Nederlandse première heeft gemist nu zelf kan constateren op een mooi verzorgde dvd. Cristina Zavalloni is Andriessens gedroomde vocaliste. Eerder schreef hij voor haar stem en acteervermogen al stukken als La Passione en La Commedia. Zavalloni is van oorsprong een popzangeres, meldt de componist in een ruim twintig minuten durende documentaire over de wording van Anaïs Nin. Deze film van Carine Bijlsma vult de dvd-registratie perfect aan. De Italiaanse is voor velen ongetwijfeld niet de perfecte klassieke zangeres, maar ze heeft wel de juiste graad van rauwheid en vibratoloosheid die zo goed past bij Andriessens noten. Tegelijkertijd is ze als actrice de stuwende kracht die zorgt dat je ruim veertig minuten lang geboeid blijft kijken. De noten zijn vintage Andriessen, met een vleugje jazzy elementen uit de jaren dertig (de tijd waarin de dagboekfragmenten van Nin spelen) en veel noten die doen denken aan eerdere Andriessenstukken als De Staat en De Volharding. Het is muziek die het ensemble Nieuw Amsterdams Peil prima ligt. Toch zijn het niet alleen de noten of de in de tekst aanwezige erotiek die je op het puntje van je stoel brengen. ‘Ik ben zo eenzaam dat niemand mij ooit kan helpen’, schreef Anaïs Nin. Daarin schuilt de kern van het mono-
drama en Louis Andriessen smeedt die om tot een aangrijpend portret. Haarfijn zet hij een zoekende, diep ongelukkige vrouw neer die is opgegroeid met haar moeder, nadat haar vader het gezin heeft verlaten. Het gat in haar ziel probeert ze te vullen met hartstochtelijke liefdesrelaties. Als het moet zelfs met haar vader, de Spaanse componist Joaquín Nin. Bij Louis Andriessen is Anaïs Nin is een kind in het lichaam van een volwassen vrouw. Een kind dat wanhopig zoekt naar geborgenheid en veiligheid. En dat de melancholie van een verloren jeugd aan het slot ervaart in een eenvoudig arrangement van een Baskisch volksliedje van vader Nin. Een meesterzet van Louis Andriessen. Paul Janssen
Louis Andriessen Anaïs Nin
Cristina Zavalloni (sopraan), Nieuw Amsterdams Peil Attacca DVD 2011.127
augustus 2011
19
DE MOOISTE OPNAMES VAN HET VERMAARDE LABEL
DEUTSCHE HARMONIA MUNDI
TELEMANN / GRAUPNER / SCHULTZE RECORDER CONCERTOS Oberlinger, Ensemble 1700, Goebel
BEETHOVEN HARMONIEMUSIK Zefiro, Bernardini
VIVALDI L’ESTRO ARMONICO Tafelmusik Baroque Orchestra, Lamon, Wallfisch (CD+DVD**)
VIVALDI VESPRO PER LA VERGINE Musica Fiata, La Capella Ducale, Wilson
HAYDN ARIE PER UN’AMANTE Rial, Oitzinger, L’Orfeo Barockorchester, Caigg
LEO / SCARLATTI / PERGOLESI SALVE REGINA SACRED MUSIC FROM NAPLES Il Complesso Barocco, Curtis
ROSSI LA POESIA CROMATICA Huelgas Ensemble, van Nevel
HÄNDEL DUETTI AMOROSI Rial, Zazzo Kammerorchester Basel, Cummings
HÄNDEL SÜßE STILLE, SANFTE QUELLE Nuria Rial Austrian Baroque Company Oman
TELEMANN Oberlinger Ensemble 1700
LOTTI / ZELENKA / BACH Balthasar - Neumann - Chor Balthasar - Neumann - Ensemble Hengelbrock
HÄNDEL SIX CONCERTI GROSSI OP. 3 Kammerorchester Basel Schröder
FASCH CONCERTI & OUVERTÜREN Kammerorchester Basel Schröder
BACH SONATAS FOR VIOLA DA GAMBA AND HARPSICHORD Perl, Schornsheim Santana
BACH / PURCELL MOTETTEN - KANTATEN Balthasar - Neumann - Chor Balthasar - Neumann - Ensemble Hengelbrock
HAYDN DIE WÜSTE INSEL L’Orfeo Barockorchester Caigg
VIVALDI LA FOLLIA Imaginarium Ensemble Onofri
LAVA OPERA ARIAS FROM 18TH CENTURY NAPOLI Kermes, Le Musiche Nove, Osele
VON BINGEN CANTICLES OF ECSTASY Sequentia
MARAIS POUR LA VIOLLE ET LE THÉORBE Perl, Santana
HANDEL MUSIC FOR THE ROYAL FIREWORKS / CONCERTI A DUE CORI Zefiro, Bernardini
LOTTI REQUIEM / MISERERE / CREDO Balthasar - Neumann - Chor Balthasar - Neumann - Ensemble Hengelbrock
LA HACHA LOS OTROS & FRIENDS
CHELLERI SIX SIMPHONIES NOUVELLES Ensemble Atalanta Fugiens, Moretto
DOWLAND IN DARKNESS LET ME DWELL Mields, Perl, Santana
*Adviesprijs, actie loopt t/m 31 oktober 2011 ** adviesprijs € 12,95
Tijdelijk
9.
95*
WWW.DEUTSCHEHARMONIAMUNDI.NL
Interview Nino Gvetadze werd geboren in Georgië, maar kwam voor haar studie naar Nederland. In 2008 gooide ze hoge ogen op het Franz Liszt Pianoconcours in Utrecht. Op 1 september speelt ze in het concertgebouw en presenteert ze haar nieuwe cd.‘Liszt loslaten is onmogelijk.’
Lisztomanie
N Nino Gvetadze heeft een droomproject waargemaakt. Met het prijzengeld van de BorlettiBuitoni Trust Award – een onderscheiding die ze vorig jaar op haar cv kon bijschrijven – heeft ze een cd opgenomen: Widmung, een ode aan Franz Liszt. Met het werk van deze componist heeft de Georgische pianiste al eerder bijzondere resultaten geboekt. In 2008 eindigde ze immers als tweede op het Internationaal Franz Liszt Pianoconcours in Utrecht. Ze speelde er, net als op de cd, de machtige Sonate in b. Gvetadze: ‘De Sonate, opgedragen aan Schumann, is een van de meesterwerken uit de pianoliteratuur. Het stuk laat je de verschillende kanten van je persoonlijkheid ontdekken. De menselijke natuur met al zijn twijfels en angsten wordt erin weerspiegeld. In de periodes dat je erop studeert, sta je ermee op en ga je ermee naar bed, loslaten is onmogelijk.’ De Georgische, die in Nederland woont, speelt het stuk sinds haar zeventiende. Ze heeft het ook uitgevoerd op Liszts eigen vleugel in Bayreuth, een instrument met een lichte toets. Als je diep graaft, blijken de noten niet alleen een dramatisch karakter te hebben, maar zijn ze even vaak zangerig, aldus de pianiste. De fraai samengestelde cd bevat ook de www.klassiekezaken.nl
Tweede ballade, de Tiende Hongaarse rapsodie, Liszts bewerking van Schumanns liefdeslied Widmung en een transcriptie van Schuberts Gretchen am Spinnrade. Bovendien maakte Gvetadze een animatiefilmpje, te zien op www.gretchenamspinnrade.com. ‘Waarom alleen maar videoclips in de popwereld? Gretchen leent zich er prachtig voor. Door de geschetste bewegingen in dit filmpje worden de lijnen van de muziek duidelijk, en toch is het geen opdringerig beeld. Op deze manier hoop ik de klassieke muziek toegankelijk te maken voor een breder publiek.’ Widmung zal op 1 september tijdens een recital van Gvetadze in de Kleine Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw worden gepresenteerd. ‘Ik sluit met deze cd voor mijn gevoel een periode af. Ik draag hem, behalve aan Liszt, ook op aan de mensen die belangrijk zijn en waren voor mijn carrière. Na het concours in Utrecht heb ik bijna alleen muziek van Liszt gespeeld. Heel fijn natuurlijk, maar de komende tijd wil ik me ook op andere componisten concentreren. Mozart en Beethoven heb ik echt gemist!’ Nino Gvetadze heeft voor een paar dagen het rijk alleen in huis. Man en dochtertje zijn met
vakantie in Georgië. Het geeft haar de gelegenheid zich in alle rust te verdiepen in Rachmaninov: een volgend cd-project met de Preludes opus 23 en 32, waar we begin 2012 van kunnen genieten. Frederike Berntsen
Solorecital Nino Gvetadze op 1 september in de Kleine Zaal van het Concertgebouw, Amsterdam
Widmung - Pianowerken van Franz Liszt
Hongaarse rapsodie nr. 10, Ballade nr. 2 , Liebeslied (Widmung), Gretchen am Spinnrade, Sonate in b Nino Gvetadze Orchid Classics ORC 100017
augustus 2011 21
foto Sussie Ahlburg
Pianiste Nino Gvetadze
foto Marco Borggreve
Kristian Bezuidenhout overtreft zichzelf in Mendelssohn
REDACTIE
Fortepianist
Kristian Bezuidenhout waagt zich aan Mendelssohn fortepianist Kristian Bezuidenhout is van Haydn en Mozart voetje voor voetje opgeschoven naar de romantiek. nu stort hij zich Met het Freiburger Barockorchester op de piepjonge componist felix Mendelssohn. de solist en het orkest musiceren briljant in een spannende dialoog. In een interview vertelde Kristian Bezuidenhout ooit hoe hij als Zuid-Afrikaans kind door zijn ouders zachtjes in de richting van de piano werd geduwd en hoe hij worstelde met dat moderne instrument. Als hij Mozart en Haydn speelde moest Bezuidenhout zich van zijn leraren inhouden, terwijl hij juist de onbedwingbare behoefte had om ‘los te gaan’ en zijn heel zijn gevoelsleven in de muziek te leggen. ‘Het voelde alsof ik al die tijd in een dwangbuis zat.’ Als een brave ‘Steinway-student’ ging Kristian Bezuidenhout naar het conservatorium. Maar toen hij tijdens zijn studie via docenten als Malcolm Bilson en Robert Levin in contact kwam met de historische uitvoeringspraktijk, ging een wereld voor hem open. Opeens besefte Bezuidenhout hoeveel de muziek van Mozart en Beethoven aan expressiviteit wint wanneer ze wordt uitgevoerd op historische instrumenten. Dat inzicht heeft hij in de afgelopen jaren kunnen toetsen en verfijnen. Bezuidenhouts debuut-cd bij het kwaliteitslabel Harmonia Mundi – duosonates van Mozart met violiste Petra Müllejans – was meteen een voltreffer. Ook in deze minibezetting kun je de pianist als het ware zien ‘dirigeren’, terwijl hij er in stijl lustig op los improviseert. Nu eens neemt hij www.klassiekezaken.nl
het heft in handen, dan weer kruipt hij in de huid van zijn partner. En steeds is de musicus zich bewust van het feit dat hij net zo doortastend als Mozart de verschillende kleuren van de registers moet uitbuiten, van het fagotachtige grauwen in de bas tot aan de lichte, delicate tonen van de hoge discant toe. Tegenwoordig probeert Kristian Bezuidenhout die fascinatie voor klank en kleur tijdens masterclasses over te brengen op jonge pianisten. Zijn repertoire heeft hij inmiddels uitgebreid naar de Romantiek. Bezuidenhouts Schumann-cd met de Engelse tenor Mark Padmore was meteen goed voor een Edison. Op zijn nieuwste cd staan twee concerten die Mendelssohn in 1822 en 1823, amper dertien jaar oud, schreef voor de Sonntagsmusiken in zijn ouderlijk huis. Bezuidenhout heeft in het Freiburger Barockorchester en zijn concertmeester Gotfried von der Goltz de ideale partners gevonden om het jeugdige genie Mendelssohn tot zijn recht te laten komen. De piano waarop hij speelt is een door Edwin Beunk geperfectioneerde kopie van een Conrad Graf-piano uit 1824, het type heldere en orkestraleWeense vleugel waarop Mendelssohn zelf heeft gespeeld. Zowel in het Pianoconcert als in het Dubbel-
concert voor piano en viool horen we hoe Felix Mendelssohn wortelt in de Weense klassieke stijl, maar in de themabehandeling zijn eigen Romantische weg inslaat. De langzame delen lopen al vooruit op de elegante lyriek van Chopins pianoconcerten. Aanvankelijk beperkte Mendelssohn zich in zijn Dubbelconcert tot een strijkersbegeleiding. Hij voegde daar later blazers en slagwerk aan toe en in deze bijzondere versie wordt het concert hier uitgevoerd. Het duo Bezuidenhout-Von der Goltz benadrukt het kamermuzikale karakter van solo-episodes die zich losmaken uit de orkestklank. Kristian Bezuidenhout overtreft zichzelf als een briljante en communicatieve musicus die de dialoog met het orkest op spannende wijze gaande houdt. Marijke Schouten
Felix Mendelssohn-Bartholdy Concert voor piano en strijkers Dubbelconcert voor piano,viool en orkest
Kristian Bezuidenhout, Freiburger Barockorchester o.l.v. Gottfried von der Goltz Harmonia Mundi HMC 902082
augustus 2011 25
Gesignaleerd
B’Rock vervlecht Vivaldi´s vogeltjes met de s
Kurt van der Elst
Luisteraar,d
26 augustus 2011
VAnuit Gent opereert een barokorkest dat zijn publiek graag uitdaagt. B’Rock, zo luidt de swingende naam. maar eerst moeten we het even hebben over postmoderne filosofie...
subtiele stiltes van John Cage
denk na!
P
Postmodernisten zijn radicale relativisten. Ze verwerpen elke vooruitgangsgedachte. Ze ontkennen dat de mens een betrouwbare toegang heeft tot het verleden, tot de geschiedenis. Alle beelden die we daarover vormen zijn vals vinden ze. Dat geldt ook voor muziek: de zogenoemde authentieke uitvoeringspraktijk is niet zaligmakend. Volgens postmodernisten zegt zulk musiceren zelfs meer over ons dan over het verleden. We verheerlijken slechts ons eigen klankideaal, met als drogreden dat we respect opbrengen voor wat ooit was. Ferme taal, uitdagend en confronterend. Hoe kijk je aan tegen muziek - moderne of oude wanneer je als musicus deze opvattingen onderschrijft en wilt uitdragen? Het Vlaamse Gent is een barokorkest rijk waarvan de leden in hoge mate dit postmoderne gedachtegoed zijn toegedaan. B’Rock noemen ze zich, een naam die op zichzelf al uitdaagt, vanwege de associaties met pop en eigentijds. En inderdaad, B’Rock verkent moderne regionen, soms tot in het extreme. Zoals ze het zelf uitdrukken: ‘Vertrekkend van de verworvenheden van de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk proberen wij de muzikale ervaring zeer concreet en plastisch over te brengen en experimenteren graag met onconventionele muziekcombinaties.’ Een postmodern barokorkest, als dat geen contradictio in terminis lijkt! Maar dat de daad echt bij het woord wordt gevoegd, daarvan getuigt deze nieuwe cd.Wat te denken van de combinatie van Antonio Vivaldi en John Cage, het enfant terrible van de moderne kunstmuziek? Natuurlijk is er een rode draad. Ook al gaapt er een kloof van drie eeuwen tussen beide heren, ze lieten zich allebei inspireren door de jaargetijden. Vogeltjes, verzengende hitte, oogstfeesten en knapperend haardvuur bijVivaldi, en
www.klassiekezaken.nl
een spel met stilte, subtiele beweging en ook verveling bij Cage. In diens String quartet in four parts uit 1950, hier bewerkt voor strijkorkest, wordt niet de natuur uitgebeeld, maar weerklinkt vooral de psychologische impact van de seizoenen op de mens. Zo ontstaan er ‘8 seasons’, de titel van de cd. De eigenzinnige aanpak van B’Rock komt met name tot uiting in Vivaldi’s langzame delen. Je hoort daar snerpende, hoge strijkers en rauwe, brutale, bijkans ongecontroleerde stoten en zuchten in cello’s en bassen. Het is alsof een schilder het gedetailleerde en verfijnde verruilt voor eruptieve penseelstreken. Tegenover de vrije aanpak van Vivaldi staat de schijnbare precisie waarmee Cage wordt bejegend, alsof hier elke klanknuance telt. Een merkwaardige omkering van waarden die, het moet gezegd, in overeenstemming is met het postmoderne denken. Om het accent van verwevenheid van oud en nieuw te versterken koos B’Rock ervoor om de vier delen van het strijkkwartet van Cage afzonderlijk te plaatsen tussen de vier concerten van Vivaldi. Na elk Vivaldiconcert hoor je dus een deeltje Cage. Als een epiloog of postludium. Of, als je wilt, als een muzikaal commentaar. Geheel onschuldig is het niet, want je wordt steeds wreed uit de sfeer van de barok getrokken en geconfronteerd met de overeenkomsten tussen oud en nieuw. Een verplichting tot nadenken en relativeren - het postmoderne stokpaardje. B’Rock heeft duidelijk lef. Muziek is niet vrijblijvend, lijken ze te willen zeggen. Luisteraar, denk na! Jos van der Zanden
8 Seasons Antonio Vivaldi - Vier Jaargetijden John Cage - String Quartet (arr.voor strijkorkest)
B’Rock
Etcetera KTC 1429
augustus 2011 27
6419649 – 1DVD
DAVID FRAY
The Piazzolla Project zal passievol in Zeist klinken én is op CD tot eind aug. zeer scherp geprijsd als onderdeel van de ‘Classic Summer Campaign’. Vraag om de actiefolder!
De documentaire die Bruno Monsaingeon ooit van Glenn Gould maakte, doet hij dunnetjes over met deze DVD van David Fray (én Jaap van Zweden op de bok). De CD is als aanrader bij de VKZ verkrijgbaar.
24 & 26 aug. Zeister Muziekdagen, Zeist
5622362 – 2CD
De jonge Noorse violiste Vilde Frang won dit jaar een Edison voor haar vertolking van het Vioolconcert van Sibelius. Mis de mogelijkheid niet haar dit live te zien spelen!
ARTEMIS QUARTET
26 aug. Concertgebouw, A’dam
2165742
14 aug. Concertgebouw, A’dam
6419942 – 2CD deluxe
VILDE FRANG
2672920
6844132
ARTISTS IN CONCERT
MONICA HUGGETT
CHRISTINA PLUHAR
VERONIQUE GENS
In het kader van het Festival Oude Muziek speelt barokvioliste Monica Huggett de Vioolsonates van Corelli in Utrecht. Op deze voordelig geprijsde 2CD speelt zij hetzelfde repertoire met het Trio Sonnerie.
Het slotconcert van het Festival Oude Muziek belooft met de Maria Vespers uitgevoerd door Christina Pluhar een waar spektakel te worden. Deze 2CD deluxe is niet minder spectaculair...!
De Franse sopraan Veronique Gens zingt de hele maand sept. in de Nederlandse Opera. De CD Tragédiennes II vormt onderdeel van de ‘Classic Summer Campaign’ en is dus tijdelijk zeer scherp geprijsd.
Vanaf 7 sept. DNO, A’dam
0708442 – 3CD
6420160 – 1CD Digipack
4 sept. Vredenburg LR, Utrecht
0957812
2 sept. Geertekerk, Utrecht
PIA DOUWES
ALEXANDRE THARAUD
KARINA GAUVIN
In Masterclass speelt musicalster en actrice Pia Douwes Maria Callas. De voorstelling is genomineerd voor de AVRO Toneel Publiekprijs en daarom in reprise.
Als onderdeel van het Gergiev Festival zal Alexande Tharaud, een van de meest eigenzinnige pianisten van dit moment, een prachtig recital met o.a. werken van Scarlatti brengen. A must see!
In 1994 won de Canadese sopraan Karina Gauvin zowel de Liedprijs als de Publieksprijs bij het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch. Sindsdien is ze een graag geziene gast in Nederland.
8 & 9 sept. DeLaMar, A’dam
12 sept. De Doelen, R’dam
20 sept. Concertgebouw, A’dam
emiclassics.com | youtube.com/emiclassics | twitter.com/emiclassics | facebook.com/emivirginclassics | spotify:user:emivirginclassics
Profiel
Fray en Van Zweden zoeken elkaar in Mozart
J
Hoe laat je Mozarts pianoconcerten zo spontaan mogelijk klinken? Pianist David Fray en dirigent Jaap van Zweden gingen de uitdaging aan en lieten hun speurtocht filmen. Je neemt twee hits uit het klassieke repertoire: de pianoconcerten KV482 en 503 van Mozart. Vertrouwt ze toe aan een meesterpianist (David Fray, in 2009 uitgeroepen tot Talent van het Jaar), een dirigent die zijn sporen ruimschoots heeft verdiend (Jaap van Zweden) en het gerenommeerde Philharmonia Orchestra uit Londen. Dan denk je: fluitje van een cent. Maar bij grote musici werkt het soms anders. Die zijn de eenvoud gepasseerd. Die boren in een partituur de diepere lagen aan, waar ze op tal van problemen stuiten. Alles wat eerst eenvoudig was, wordt opeens ondoordringbaar en complex. Alsof er een kwade genius opstaat die zegt: zó gemakkelijk kom je er niet van af. Zoals David Fray bekende: ‘Hoe meer ik mijn spel probeerde te perfectioneren, hoe meer ik het zicht verloor op de essentie van de muziek. Alles werd problematisch.’ Menig uitvoerend musicus zal dit fenomeen herkennen. En hoe groter je talent, hoe ongenadiger die kwade genius lijkt te kunnen toeslaan. Sporen van dit eigenaardige proces vallen te traceren in de documentaire die www.klassiekezaken.nl
Bruno Monsaingeon heeft gemaakt rond de cd-opname van Fray enVan Zweden. Gebogen over Mozarts partituur proberen de twee musici de grote lijn van de muziek terug te vinden, te ontsnappen aan de wereld van het detail waarin ze zichzelf hebben opgesloten. De spontaniteit moet terug. Hun opvattingen moeten worden gestroomlijnd. Ze willen een twee-eenheid vormen. Wat te doen, bijvoorbeeld, wanneer Mozart een muzikale frase verdeelt over de piano en het orkest? Dan mogen dirigent en pianist geen botsende visies demonstreren. Hoe ga je om met een opmaat, waar ligt de climax van een crescendo, wanneer introduceer ik een subtiele vertraging? David Fray blijkt geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. De Fransman toont zich in de film dominant en eigenzinnig, tot op het eigenwijze af. Van een no-nonsense uitvoering wil hij niets weten: op elke noot, elk motief en elke frase zet hij zijn stempel. Feitelijk is hij een romanticus, maar dan op microscopisch kleine schaal. Het zijn verfijningen die je
Benjamin Ealovega
Achterste van de tong
als luisteraar niet zo opvallen, maar die wel degelijk de grondslag vormen van een uiterst verzorgde en organische uitvoering. De dvd toont een kijkje in de keuken, laat zien hoe de muziek wordt voor- en toebereid. Menig musicus houdt dat proces liever privé, maar Fray en Van Zweden laten het achterste van hun tong zien - eerlijk en onverbloemd. Een unieke uitgave, en niet alleen voor de liefhebbers die de twee musici op 26 augustus gaan bewonderen tijdens hun Robeco-optreden in het Amsterdamse Concertgebouw. Jos van der Zanden
Kijkde g voor iedin aanbpagina op 10
Wolfgang Amadeus Mozart Pianoconcerten KV 482 en 503
David Fray, Philharmonia Orchestra o.l.v. Jaap van Zweden Virgin Classics 50999 641964 0 4 (cd) en 6419649 7 (dvd)
augustus 2011 29
Holland Baroque Society gooit de deuren open
Barok plus
Holland Baroque society heeft het Avontuur hoog in het vaandel. Oude muziek, hedendaagse componisten en singer-songwriters: alles vindt bij hen een plek. op hun nieuwe cd reizen de musici met telemann door de balkan.‘je kijkt met een frisse blik naar een componist van wie je dacht elke noot te kennen.’
H
Holland Baroque Society is zowel de luis in de pels als de parel op de kroon van de oude muziek in Nederland. Dirigentloze orkesten uit Duitsland, zoals het Freiburger Barokorchester en de Akademie für Alte Musik, vormden in 2005 het voorbeeld voor Tineke Steenbrink (klavecimbel en orgel), Lidewij van der Voort (viool), Esther van der Eijk (altviool) en Judith Steenbrink (viool). De vier vormen nog steeds de artistieke team van de Holland Baroque Society (HBS). Tineke Steenbrink vertelt: ‘Vanaf het begin wilden we twee hoofddoelen verwezenlijken. Spelen zonder dirigent, en een vernieuwend repertoire opbouwen waarmee we ons als
30 augustus 2011
specialisten buiten de hokjes van de oude muziek konden begeven. Dat eerste punt zorgde meteen voor een fiks dilemma.Want als je niet met dirigenten werkt, met wie werk je dan wel? We zijn lijstjes gaan maken van musici die we om een of andere reden zo interessant vonden dat we “iets” met ze zouden willen doen. Dat was een buitengewoon inspirerende bezigheid.’ Inmiddels heeft Holland Baroque Society samengewerk met violist Miloš Valent, fagottist Sergio Azzolini, dirigent/fluitist Alexis Kossenko, luitist Stephen Stubbs en violist Stefano Montenari.Wie van het oorspronkelijke lijstje nog niet aan de beurt is geweest? Steenbrink: ‘Met Paul Van Nevel willen we al heel lang sa-
menwerken. Net als met Janine Jansen: zij is een violiste met wie we ons verwant voelen.’ Holland Baroque Society onderscheidt zich met bijzondere programma’s die de tophits uit het barokrepertoire combineren met volksmuziek, moderne muziek en zelfs singer-songwriters. Indrukwekkend was bijvoorbeeld de Confessions Tour. Twee componisten (Nico Mulhy en singer-songwriter Teitur) leverden soundtracks bijYouTube-filmpjes die door het publiek waren ingestuurd. Met dit programma gooide HBS de deuren van de oudemuziekvesting wijdopen. En onlangs keerde de Slovaakse violist MilošValent terug voor een programma met werken van Telemann en achttiende-
interview
eeuwse volksmuziek uit Centraal-Europa. Dat programma verschijnt in september op cd. Tineke Steenbrink: ‘Die combinatie was een eye-opener. Plotseling realiseerde ik mij hoeveel Oost-Europese invloeden er in Telemann zitten.Hij reisde door Polen en liet zich inspireren door Oost-Europese volksmuziek. Het gekke is dat je dat in eerste instantie niet hoort. Pas wanneer je die muziek beluistert in combinatie met Oost-Europese volksmuziek, besef je de invloeden en kijk je plotseling met een frisse blik naar een componist van wie je dacht elke noot te kennen.’ Soms loopt het ensemble aan tegen de ‘ouderwetse’ marketing van concertzalen. Steenbrink: ‘Je merkt dat ze met dit soort programma’s moeite hebben omdat het niet past binnen een hokje. Zalen vragen zich meteen af op wie ze hun marketing moeten richten. Een ander probleem is dat wij “last minute” werken.Tijdens repetities krijgen onze programma’s vaak pas hun definitieve
vorm. Dat maakt het lastig voor concertzalen, gewend als ze zijn om ver vooruit te plannen.’ De nieuwste ontwikkeling bij HBS betreft de dialoog met het publiek. Steenbrink: ‘We vinden het leuk om ons publiek na een concert vraagstukken te presenteren en in discussie te gaan. Zo spelen we volgend jaar een programma rond symfonieën van Carl Phillip Emanuel Bach. Voor de pauze wordt het orkest (tegen z’n traditie in) gedirigeerd door dirigent/ fluitist Alexis Kossenko. Na de pauze wordt het vanaf de cello geleid door Hidemi Suzuki. Na het concert gaan we in gesprek met het publiek over de vraag wat het verschil is. Voel je de energie van de groep beter met of zonder dirigent? Of maakt het misschien niet zoveel uit?’ Steenbrink verheugt zich ook op de samenwerking met jazztrompettist Eric Vloeimans. ‘Omdat onze manier van werken zo anders is zijn we aan dit project al zeker twee jaar bezig.
als je niet met dirigenten werkt, met wie werk je dan wel?
www.klassiekezaken.nl
Het wordt een programma met composities van Vloeimans en werken uit de zeventiende eeuw voor strijkers en stem, maar op de trompet gespeeld door Vloeimans. Ik weet zeker dat het mooi wordt: geen andere trompettist heeft zo’n zijdezacht geluid. Soms klinkt Vloeimans’ trompet bijna als een viool. Het is een typisch HBS-programma: vol avontuur en experiment.’ Oswin Schneeweisz
Barbaric Beauty Muziek van georg Philip Telemann
Holland Baroque Society o.l.v. MilošValent Channel Classics CCS SA 31911
augustus 2011 31
cdBesprekingEN orkest
orkest
Anthology of the Royal Concertgebouw orchestra, vol. 6, 1990-2000
Giuseppe Sammartini Concerten en sinfonia’s
KCO o.l.v. Berio, Boulez, Chailly, Fischer, Haitink, Harnoncourt, Jansons e.a.
Les Muffatti o.l.v. PeterVan Heyghen, met Benoît Laurent, hobo
RCO 11004 (14 cd’s)
Ramée 1108
De Anthology of the Royal Concertgebouw Orchestra, de inmiddels fameuze reeks met live-opnamen van het vlaggenschip van onze noodlijdende cultuur, heeft de geschiedenis bijna ingehaald.Volume 6 beslaat de periode 1990-2000, de periode-Chailly. Maar ook de periode van de laatste concerten van grote dirigenten op leeftijd zoals Solti, Sawallisch, Rozjdestvenski en Sanderling. Zij zijn hier verenigd met dirigenten als Iván Fischer en Mariss Jansons, die inmiddels een grote betekenis voor het orkest hebben. En natuurlijk de onverwoestbare Nikolaus Harnoncourt die bij Brahms en Schumann is aangeland. Daarnaast is er ruimte voor dirigerende componisten zoals Luciano Berio, die compleet met de Swingle Singers zijn Sinfonia dirigeert. Het is meteen een van de vele hoogtepunten van de veertien cd’s tellende box. En deze opname illustreert tevens de kracht van deze reeks. Want minder commercieel aantrekkelijke juweeltjes krijgen nu een welverdiende plaats als deel van de orkestgeschiedenis. L’ arbre des songes van Dutilleux met een briljante Isabelle van Keulen, Reinbert de Leeuw die zich met Lucy Shelton over de Liriche greche van Dallapiccola ontfermt, Coptic Light van Morton Feldman... Afgaande op dit zesde deel is het KCO avontuurlijker dan menigeen denkt. Paul Janssen
Een cd vol sprankelende, vrolijke barokmuziek, het is een en al levensblijheid. De Milanese componist Giovanni Battista Sammartini stond er halverwege de achttiende eeuw om bekend: hij verruilde het statige concerto grosso voor transparante, speelse nieuwe vormen. Op deze cd staan dan ook sinfonia’s en concerten - sommige als wereldpremière - met een tweetal concerti grossi ‘uit de oude doos’. Het geeft mooi aan hoe Sammartini zich ontworstelde aan het verleden. Alleen in die oudere werken hoor je nog fuga’s en een contrast tussen tutti en ripieno. In de sinfonia’s (ouvertures) klinkt echter de pre-klassieke stijl door, met een fraaie kleuring door natuurhoorns. Muziek uit deze scharnierperiode is doorgaans lastig te spelen. Moet het met een conventioneel barokensemble, of mag het met een steviger kamerorkest? Het Belgische ensemble Les Muffatti bewandelt het geslaagde midden: een vijftienkoppig orkest, gesteund door een klavecimbel. Een mooie balans met precies de gewenste transparantie. Dirigent PeterVan Heyghen breekt een lans voor Sammartini: ‘Eén blokfluitconcertje, meer kennen we niet van hem, terwijl er wel zestig orkestwerken zijn!’Hij koos voor stukken die tot nu toe onder het stof lagen, veelal met een hoofdrol voor de hobo. Jos van der Zanden
Een decennium KCO, in 14 prachtige cd’s
orkest
De sprankelende, levensblije barok van Sammartini
orkest dvd
Ludwig van Beethoven
Gustav Mahler
De Nieuwe Philharmonie Utrecht o.l.v. Johannes Leertouwer
Lucerne Festival Orchestra o.l.v. Claudio Abbado
GLO 5246
Accentus Music ACC20214
Dirigent Johannes Leertouwer (1959) wordt voortgedreven door tomeloze energie en ambitie. In het besef dat hem als violist geen horizon wachtte zoals die van Maxim Vengerov, stapte hij in de jaren tachtig over op authentiek. Tegelijkertijd bekwaamde hij zich bij David Porcelijn en David Panula in directie. In 1989 werd hij benoemd tot hoofdvakdocent viool aan het Conservatorium van Amsterdam en vanaf 1998 deed hij als dirigent zijn eerste ervaringen op. Sindsdien draagt Leertouwer het ‘keurmerk’ van de historische uitvoeringspraktijk, maar daarnaast koestert hij de ervaringen die hij als remplaçant opdeed met dirigenten als Haitink, Abbado en Bernstein. Op zoek naar verruiming en verbinding werd Leertouwer in 2009 chef-dirigent van De Nieuwe Philharmonie Utrecht, een projectorkest met musici uit alle windstreken. In een poging alle stijlen te versmelten tot edelmetaal, koos Leertouwer bij Beethoven bewust voor een Kleiberiaans concept: de Vierde en Zevende symfonie, live uitgevoerd in een mengvorm van stijlbewust ‘authentiek’ (de klankkleur) en ‘persoonlijk’ (de ‘hemelbestormende aard’ van de muziek). Het fraai opgenomen resultaat is een belofte voor de toekomst. Het orkest speelt met vurige toewijding, al weet Leertouwer de magische spanningsopbouw en bezielde melodieën van Kleiber nog geenszins te evenaren. Wenneke Savenije
Wanneer je een dvd bekijkt van een concert, ben je er toch een beetje bij: je ziet de concentratie op de gezichten van de musici, en de dirigent wekt voor je neus de partituur tot leven. Uit Luzern is een fraaie registratie gekomen van Mahlers Negende symfonie onder leiding van Claudio Abbado, vastgelegd tijdens het beroemde muziekfestival, editie vorig jaar zomer. De maestro dirigeert het Lucerne Festival Orchestra, een gezelschap waarvan hij medeoprichter is, met als corps de ballet musici uit zijn eigen Mahler Chamber Orchestra, en internationale beroemdheden op de aanvoerdersstoelen. Ook Nederlandse instrumentalisten zijn vertegenwoordigd: Jörgen van Rijen is niet alleen solo-trombonist bij het Concertgebouworkest, maar ook in Luzern. Abbado over het orkest: ‘Iedereen is bereid te doen waartoe ik ze omwille van de muziek aanspoor, de gekste dingen – te vliegen, door vuur te lopen.’ Deze Mahler schuurt, sluipt, raast, zoemt en zucht. Onder de majestueuze baton van Abbado is transparantie het sleutelwoord. De musici leggen een fluwelen intensiteit in hun spel, en schilderen in de finale de dood als een fluisterende vriend. Oorverdovende stilte na afloop. Bonus: het Andante comodo gezien vanuit de ‘conductor camera’. Frederike Berntsen
Vierde & Zevende symfonie
Negende symfonie
Vurige Nieuwe Philharmonie
32 augustus 2011
Mahler schuurt, sluipt, raast, zoemt en zucht bij Claudio Abbado
cdbesprekingen orkest, concert
concert
César Franck
Le chasseur maudit, Les djinns, Les éolides, Variations symphoniques
Camille Saint-Saëns
Cédric Tiberghien, Orchestre Philharmonique Royal de Liège o.l.v. François-Xavier Roth
Luigi Piovano, Nazzareno Carusi, Luisa Prayer, Orchestra del Teatro Marrucino o.l.v. Piero Bellugi
CYP 7612
Eloquentia EL1024 (2 cd’s)
Omdat César Franck als organist van de Sainte-Clothilde in Parijs zo belangrijk was voor de Franse orgelcultuur en hij als componist vooral invloed had op de kamermuziekcultuur, zijn we doorgaans geneigd twee zaken te vergeten.Ten eerste: Franck was van oorsprong een Belg. Hij werd immers in 1822 in Luik geboren. En twee: hij wist ook van wanten met het symfonieorkest. Zo zette hij het Franse symfonisch gedicht stevig op de kaart. Omdat zijn oeuvre op dit gebied erg klein is en in de concertzaal hooguit Psyché af en toe klinkt, is deze Franck vrijwel onzichtbaar. Gelukkig beschouwt men hem in Luik nog steeds als een kind van de stad en krijgt hij ruim aandacht van het Orchestre Philharmonique Royal de Liège en dirigent FrançoisXavier Roth. Naast drie even prachtige als stormachtige symfonische gedichten zet het orkest nog een troef in om aandacht te genereren voor de andere Franck: pianist Cédric Tiberghien. De ster van dit inmiddels 37-jarige Franse wonderkind rijst gestaag - en terecht. Zijn schijnbaar lichtvoetige spel maakt van het symfonisch gedicht Les djinns een pareltje en geeft deVariations symphoniques zowel vleugels als een zelden gehoorde melancholie. Paul Janssen
Luigi Piovano is een bezig baasje. Hij is om te beginnen eerste cellist van Antonio Pappano’s Orchestra Sinfonica dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia in Rome. Daarnaast werkt hij als dirigent van onder meer zijn eigen orkest Musici Aurei. Als cellist heeft hij alle werken voor zijn instrument van Camille Saint-Saëns vastgelegd: de twee celloconcerten, de twee sonates, de Suite opus 16, het Allegro appassionato, uiteraard Le cygne en nog wat klein grut. Piovano voert de live opgenomen celloconcerten uit met het Orchestra del Teatro Marrucino dat onder leiding van Piero Bellugi charmant speelt, maar in expressie en klank moeite heeft de solist bij te benen. De Italiaanse cellist gaat bepaald niet zoetsappig te werk: hij houdt je bij de les met zijn robuuste streektechniek. Ook de kamermuziek geeft Piovano met zijn aanpak – hier en daar behoorlijk rechtdoorzee – een gezonde kleur mee. Zijn duopartners Nazzareno Carusi en Luisa Prayer voegen adequaat in.Wie niet uit de voeten kan met dweperij maar juist van een ‘bite’ houdt, zal zich in deze uitvoering van Saint-Saëns’ intiemere composities kunnen vinden.Wetenswaardig: Piovano bespeelt drie cello’s: een Goffriller en een Gagliano uit de 18de eeuw en een Arturo Fracassi uit 1935. Frederike Berntsen
César Franck toont z’n verrassende, symfonische kant
vocaal
Complete cellomuziek
Robuuste streken in de complete cellomuziek van Saint-Saëns
vocaal
W.A. Mozart Requiem
Koor en solisten van New College Oxford, Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. Edward Higginbottom
Russisch-orthodoxe hymnes voor de Vastentijd en de Goede Week Orthodoxe Zangers Moskou, Basso Profundos o.l.v. Georgi Smirnov
NOVUM NCR 1383
Duo-Phon Records 03293 / TCL
Het unieke van deze opname van Mozarts Requiem is dat mannen en knapen uit het koor van New College Oxford ook de solo’s zingen. Het stuk klinkt daardoor puurder en minder diva-achtig. Het staat ook dicht bij de liturgische praktijk ten tijde van de première inWiener Neustadt (12 december 1793). Het orkest speelt op oude instrumenten in oude stemming. Mozart was op zijn sterfbed nog volop bezig met zijn Requiem en had het voor ruim driekwart klaar. Dirigent Edward Higginbottom maakt gebruik van de voltooiing door Franz Xaver Süssmayer (1793). Dat kun je betreuren, maar in Süssmayers versie hoor je tenminste wat Mozart wel en niet heeft geschreven. Het koor van New College heeft een stevige omvang: 35 zangers onder wie maar liefst 15 sopranen. Een typisch Engelse klank: het naïeve stemmateriaal van de jongenssopranen wil niet helemaal mengen met de andere stemmen. Bij tenoren en baritions hoor je het weldadige vibrato waarop jonge Engelse zangers het patent hebben. Is dit ver verwijderd van het Midden-Europese koorklankideaal anno 1800? Mogelijk, maar wat zou het? Het resultaat is immers hartveroverend. Jurjen Vis
Laag, lager, laagst is duidelijk een devies van de Russisch-orthodoxe kerkmuziek. In de West-Europese zangkunst, en ook in de koormuziek, is de ontwikkeling vooral de hoogte in geweest. Maar in Rusland bestaat nog steeds een grote liefde voor écht diepe bassen. Het professionele mannenkoor Orthodoxe Zangers uit Moskou is door dirigent Georgi Smirnov voor de gelegenheid dan ook uitgebreid met een solistenensemble dat Basso Profundos heet. Het kan aan de opname liggen, maar als het om imponerende laagte gaat is het resultaat niet altijd even indrukwekkend. Maar laat u vooral niet op voorhand teleurstellen.Wie wil weten welke Russische componisten naast Rimski-Korsakov en Rachmaninov kerkmuziek van formaat hebben geschreven, zit met deze cd helemaal goed. Archangelski, Kastalski, Ozerov,Tretjakov, Tsjesnokov: had u al van ze gehoord? Doordat uitsluitend liturgische hymnes uit de paasperiode zijn gekozen, klinkt een stemmig programma dat qua intonatie en gecontroleerde dynamiek op hoog niveau wordt uitgevoerd. Aangrijpend is vooral het Van Uw Mystieke Maaltijd, een koorwerk over het Laatste Avondmaal van Aleksej Lvov, die het in het leger van tsaar Nicolaas I tot generaal wist te schoppen, maar ook opera’s, een vioolconcert en koormuziek schreef. Arjan van Dijk
New College Oxford geeft een weldadig Britse kijk op het Requiem van Mozart
www.klassiekezaken.nl
Laag, lager, laagst, in koormuziek van onbekende Russen
augustus 2011 33
cdBesprekingEN vocaal
vocaal
Giovanni Giorgi
Richard Strauss
Choeur de Chambre de Namur, Cappella Mediterranea o.l.v. Leonardo García-Alarcón
Dorothea Röschmann (sopraan), Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v.Yannick Nézet-Séguin
Ricercar RIC 313
BIS SA1880 (SACD)
Sinds de uitvinding van de grammofoon in 1877 is er onmenselijk veel repertoire vastgelegd, maar nog steeds verschijnen er opnames met muziek van componisten waar de verzamelaar van opkijkt. Van Giovanni Giorgi is niet meer bekend dan dat hij in 1719 werd aangesteld als kapelmeester van de Sint-Jan van Lateranen in Rome, om in 1725 zijn carrièrre voort te zetten als hofcomponist in Lissabon, waar hij in 1762 stierf. Giorgi heeft ladingen kerkmuziek achtergelaten, waarvan de flamboyante Argentijnse dirigent Leonardo García-Alarcón en zijn Franse ensembles ons fraai uitgevoerde voorbeelden geven. Het motet Dextera Domini had van Antonio Lotti kunnen zijn, en hoewel historische feiten ontbreken kan redelijkerwijs worden aangenomen dat Giorgi’s muzikale scholing in plaatsvond in Venetië. En hoe dicht liggen Tui sunt caeli en Ascendit Deus aan tegen onze Sweelinck... Meerkorigheid was eenVenetiaanse specialiteit, die ook in Rome druk werd beoefend. Giorgi paste dit componeerrecept veelvuldig toe in de hofkapel van de Portugese hoofdstad. Op elkaar reagerende koren van zangers en instrumentalisten: het is een luisterrijk muziekfeest. Er is nog zoveel om naar te luisteren, maar toch: graag meer van Giorgi! Arjan van Dijk
Het is al vaak gezegd: Rotterdam mag in zijn handjes knijpen. Na het Gergievtijdperk heeft de Maasstad opnieuw een groot dirigeertalent binnengehaald in de persoon vanYannick Nézet-Séguin. Hoewel hij er sinds 2008 zijn thuisbasis heeft, is de 36-jarige Canadees net zo goed kind aan huis in NewYork, Salzburg en Berlijn en werkt hij nauw samen met de muzikale groten der aarde. Qua repertoire is hij eveneens van alle markten thuis. Hij draait zijn hand niet om voor Monteverdi, Berlioz of, zoals hier, Richard Strauss’ symfonische gedicht Ein Heldenleben. Had de componist hier als heroïsche figuur zichzelf of iemand anders voor ogen? Het blijft een onopgehelderd muziekhistorisch mysterie. Op deze cd komt Nézet-Séguin als onbetwiste held uit de bus. Wederom weet hij zijn Rotterdams Philharmonisch Orkest boven zichzelf uit te tillen en strijden klankkleur en dynamiek voortdurend om de eerste plaats. Een lust voor het oor. Sopraan Dorothea Röschmann is van hetzelfde kaliber. Haar interpretatie van de beroemde Vier letzte Lieder is zowel oprecht als betrokken. Deze opname vormt een aanwinst voor Rotterdam, Nederland en de Straussdiscografie in het bijzonder. Frans Jansen
Ave Maria
Ein Heldenleben,Vier letzte Lieder
Yannick en Strauss Graag meer van geven schwung aan de onbekende het heldenleven Giovanni Giorgi!
vocaal
kamermuziek
Georg Friedrich Händel Opera-aria’s
Franz Joseph Haydn Divertimenti per il pariton a tre
Lorraine Hunt Lieberson, verschillende orkesten o.l.v. Nicholas McGegan
Guido Balestracci, Bruno Cocset Alessandro Tampieri
HMU 907471.72 (2 cd’s)
Ricercar RIC 315
Sommige musici verdienen na hun overlijden extra koestering. Van mezzo-sopraan Lorraine Hunt (1954-2006) zijn na haar overlijden verschillende solo-cd’s verschenen in de reeks Wigmore Hall Live en bij Harmonia Mundi.Van de opnamen met Händel-opera’s uit de jaren 1989-1995 staan Hunts aria’s nu mooi bij elkaar. Moeilijk voorstelbaar dat ze er niet meer is, zo dichtbij is haar fysieke presentie: haar adem, haar beweging. Je voelt haar hart kloppen en zou haar zo in de armen willen sluiten. De vergelijking met Kathleen Ferrier (1912-1953) is reeds gemaakt. Samen vullen ze een eeuw en beiden leven voort. Hunt is lichter en kan hoger en is emotioneel minstens even trefzeker. Haar opera-aria’s van Händel: licht en diepgaand, dramatisch rijk, puur zonlicht en kleurig. Haar oratorium-aria’s (uit de Messiah) zijn even effectief. Een stem zo prachtig, in welk octaaf ook; geen rafeltje, geen braampje en hoog en laag liggen volmaakt in elkaars verlengde. Het vibrato is steeds functioneel. Hunt is emotioneel wijs, een rijpe ziel. De componist Peter Liebersson, haar weduwnaar die twee maanden geleden overleed, leidt de cd gevoelvol in. Jurjen Vis
Een curieus instrument dat in de tweede helft van de achttiende eeuw allang op z’n retour was: het idee om voor de baryton te moeten schrijven zal Franz Joseph niet met veel enthousiasme hebben vervuld. Maar hij moest wel, het was nu eenmaal het lievelingsinstrument van zijn baas Nikolaus Esterházy die verordonneerde: ‘Komponir mehr fürs Baryton’. Haydn moest er wel voor zorgen dat de prins ongeschonden uit de muzikale strijd kwam. De baryton was namelijk een ingewikkeld te bespelen gamba-achtige met zes of zeven greepsnaren en minstens evenveel resonanssnaren (waarop Nikolaus niet heel goed uit de voeten kon). De ‘begeleidende stemmen’ lopen bijkans over van virtuositeit. Haydn, meester in de kunst van het camoufleren… Zo’n 175 composities voor baryton zagen het licht.Toen de componist echter zelf het instrument ter hand nam, was voor zijn baas de aardigheid er snel af. Niet behept met de eerzucht waaraan Haydns werkgever leed is de tegenwoordige luisteraar beter in staat te genieten van dit archaïsche speeltuig. Wat laat deze opname nog te wensen over? Een glas grünerVeltliner om te toosten op de muziek! Andrew van Parijs
Lorraine Hunt legt haar ziel bloot in aria’s van Händel
34 augustus 2011
Joseph Haydn en de baryton: genieten van archaïsch speeltuig
cdbesprekingen kamermuziek
kamermuziek
Dohnányi, Penderecki
Edward Elgar
Ensemble Kheops
Goldner String Quartet, Piers Lane
Fuga Libera FUG 585
Hyperion CDA67857
Erno Dohnányi, beter bekend als Ernst von Dohnanyi, maakte vooral naam als pianist, dirigent en grootvader van de dirigent Christoph von Dohnányi. Dat hij daarnaast ook componeerde wordt meestal wel vermeld, maar is een feit dat op het concertpodium helaas minder aan de orde komt. De oude Dohnányi zou te klassiek en te formeel schrijven, zo luidt doorgaans het oordeel. Gelukkig is er altijd wel ergens een ensemble of een solist om zo’n kwalificatie te logenstraffen. In het geval van Dohnányi is de eer aan het in 2006 opgerichte Kheops Ensemble. Op hun tweede cd (de eerste was een veelgeprezen opname van Beethovens klarinettrio’s) nemen de musici Dohnányi’s Sextet voor piano, hoorn, klarinet en strijktrio overtuigend onder handen. Hoewel het Sextet het klassieke vierdelige model volgt en ‘gewoon’ in C staat, vormen de eerste maten een openbaring die voldoende is om de cd direct aan te schaffen. Melodielijnen die ruiken naar de negentiende eeuw van Hongarije en Brahms, maar die een geheel nieuwe context krijgen. Ook de combinatie met het Sextet dat de Pool Krzystof Penderecki in 2000 schreef, pakt goed uit. De twintigste-eeuwse geschiedenis van Oost-Europa in een briljante notendop. Paul Janssen
Zonder twijfel behoort het laat-romantische Pianokwintet in a, op. 84 van de Engelse componist Sir Edward Elgar (1857-1934) tot de hoogtepunten van het kamermuziekrepertoire. De immer aan zichzelf twijfelende componist vond pas de inspiratie om zich in dit genre uit te leven toen hij in de zomer van 1917 Londen inruilde voor een afgelegen cottage in de bossen vanWest Sussex. ‘E. schrijft zijn kwartet. De hele dag – prachtig’, noteerde zijn toegewijde echtgenote in haar dagboek. De zomer daarop noteerde Elgar: ‘Hemels … nachtegalen in mei ... jonge vogels kwetteren … volop zomer, rijk, warm, volmaakt … oogst van de haver … de zon klimt over ons uitzicht in een gouden mist … koud maar uiterst levendig en helder.’ Deze stemming vertaalde zich in de bedwelmende schoonheid van zijn kamermuziek. ‘Verwacht niet iets dat gewelddadig chromatisch of kubistisch is’, spotte Elgar met de modes van zijn tijd,‘maar de muziek is vol gouden klanken en ik hou ervan.’ Die emotionele gulheid laten het Goldner String Quartet en de pianist Piers Lane doorklinken in hun interpretaties van van Elgars Strijkkwartet in e, op. 83 en het Pianokwintet, aangevuld met innemende Elgar-miniatuurtjes voor piano solo. Wenneke Savenije
Sextet in C op. 37, Sextet
Dohnányi’s melodieën geuren naar het 19de-eeuwse Hongarije
kamermuziek
Kamermuziek
Edward Elgar vond in Sussex gouden klanken
kamermuziek
Jacobus Nozeman
Franz Schubert
Antoinette Lohmann, Furor Musicus
Trio Dali
NMI CD1001
FUGa libera fug584 (2 cd’s)
Nederland beschikt sinds tien jaar over een goed geoutilleerd erfgoedinstituut voor muziek: het Nederlands Muziek Instituut (NMI), ondergebracht in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het is de voortzetting van oudere muziekarchieven en collecties (sinds de jaren twintig). Voortbestaan en toegankelijkheid staan momenteel op de tocht. Als het kabinet-Rutte zijn zin krijgt, moet het Muziekinstituut per 2013 zijn deuren sluiten. In het meest donkere scenario verdwijnt de collectie naar een kelder en is research nauwelijks meer mogelijk. Een van de honderden componisten van wie er muziek wordt bewaard is Jacobus Nozeman (1693-1745). Hij werkte als organist in de remonstranste kerk te Amsterdam. Zijn composities werden al vroeg gedrukt en waren tot ver over de landsgrenzen bekend. De vioolsonates opus 1 (1725) verschijnen voor het eerst op cd (in de eigen reeks van het NMI). Het is repertoire dat naast Vivaldi, Corelli en Albinoni overeind blijft en waarmee Nederland eer inlegt. In een weldadige akoestiek komt het mededeelzame spel van de violiste Antoinette Lohmann tot grote bloei. Zonder het Nederlands Muziek Instituut zou deze cd ondenkbaar zijn! Jurjen Vis
Wie eenmaal verslingerd is geraakt aan de schitterende opnames van Schuberts pianotrio’s door het legendarische Trio Casals met violist Thibaud en pianist Cortot uit de jaren 1926-1928 (!), houdt zijn hart vast bij het verschijnen van elk nieuw Schubertalbum met deze werken.Vergeleken bij de ‘oerversie’ van Casals kan het bijna alleen nog tegenvallen, al is de opnametechniek enorm verbeterd en kan alles verknipt en geplakt worden tot perfectie.Wat een opluchting dat het jongeTrio Dali al bij de inzet van het Eerste pianotrio duidelijk maakt muzikaal af te stammen van die Gouden Traditie, waarin Casals en zijn collega’s in alle rust en wijsheid doordrongen tot de essentie van Schubert. Emotionele toewijding, instrumentale ambachtelijkheid en spirituele nederigheid ten opzichte van Schuberts noten: dat zijn de sleutelbegrippen die de werking verklaren van deze ooit door Casals en zijn collega’s ontwikkelde manier van herscheppen. Het verbazingwekkende is dat Trio Dali deze ‘ouderwetse manier’ van musiceren op natuurlijke wijze nieuw leven in blaast. Het Eerste en Tweede pianotrio, de Arpeggione-sonate, de Fantaisie voor viool en piano, alle Schubert-werken op deze dubbel-cd klinken organisch, uitgebalanceerd, betekenisvol van klank en vrij ademend in beweging en frasering. Wenneke Savenije
Sonates
Wie past straks op de geweldige muziek van Jacobus Nozeman?
www.klassiekezaken.nl
Pianotrio’s
Trio Dali blaast Schubert leven in
augustus 2011 35
cdBesprekingEN piano
kamermuziek
John Jenkins
Franz Liszt
The Spirit of Gambo
Lise de la Salle
Musica ficta MF8011
Naïve V 5267
Duitsland heeft Georg Philipp Telemann, Oostenrijk Franz Joseph Haydn en Engeland John Jenkins: componisten met een avontuurlijk en vriendelijk karakter, voor wie geen deur gesloten bleef en die dankzij hun lange levens hun sporen konden verdienen in een veelheid aan stijlen en genres. Genres die zij soms zelf ontwierpen en ontwikkelden, zodat hun opvolgers ze konden perfectioneren. Purcell en Beethoven hoefden bij wijze van spreken alleen hun bed nog maar op te maken. Op deze cd doet het ensemble The Spirit of Gambo zich tegoed aan Jenkins’ sterk modulerende consortmuziek. Als je door de toonsoorten maar ver genoeg reist, kom je vanzelf weer op je oude plaats terug. Daarbij voelt een goede modulatie als een vlucht zonder turbulentie, zolang je maar binnen de vijf lijnen blijft, of de zaak op de juiste manier versleutelt. Freek Borstlap, Gesina Liedmeier,Thomas Baeté en Ivanka Neeleman hebben prachtig werk verricht, de inmiddels tijdloze status van de consortmuziek doet de rest.Tenslotte zal de liturgisch geïnformeerde luisteraar in het motivisch materiaal van Fantasy IX overeenkomsten horen met een Nederlands kerklied, dat overigens pas veel later is gecomponeerd. Andrew van Parijs
Na haar alom geprezen Chopin-opnames weet het Franse pianofenomeen Lise de la Salle (1988) met haar zesde cd opnieuw te imponeren. Dit keer brengt ze een warmbloedig eerbetoon aan Franz Liszt, de componist die dit jaar z’n tweehonderdste verjaardag viert. In originele Liszt-werken als de Ballade nr. 2 en Funérailles wisselt Lise de la Salle krachtig spiervertoon in donderende octaven af met episodes van pure klankpoëzie. De sereniteit waaruit ze Liszts bewerking van het Lacrymosa uit Mozarts Requiem laat opbloeien tot een universele zielskreet over leven en dood, is hartverscheurend. Met een bezonken gevoel voor schoonheid en melancholie laat ze Ständchen van Schubert/Liszt stromen en vloeien. Niet helemaal handig opent Lise de la Salle haar Liszt-album met het complexe, lang uitgesponnen Après une lecture de Dante, al geeft ze er wel een briljante lezing van. Deze vroegrijpe pianiste kwam al vroeg in aanraking met muziek en schilderkunst. Haar moeder zong in een koor, haar grootmoeder was pianolerares én de kleindochter van een Russische pianiste dieTsjaikovski kende, om nog maar te zwijgen over de vele schilders en de galeriehouders in de familie. Die achtergrond werpt vruchten af in haar invoelende en evocatieve benadering van Liszt. Wenneke Savenije
Consort Music of Four Parts
Pianowerken
Op avontuur in de consortmuziek van John Jenkins
piano
Lise de la Salle legt schoonheid en melancholie in Liszt
middeleeuwen
Frédéric Chopin
Sonate in c opus 4, Sonate in bes opus 35, Sonate in b opus 58 Howard Shelley
Codex Chantilly vol. 2 Tetraktys o.l.v. Kees Boeke
NIFCCD 022
Olive Music/Etcetera KTC 1905
De lijst met opnamen op historische instrumenten van Chopins werk, uitgegeven door het Chopin Instituut in Warschau, is omvangrijk.Tot de reeks behoren uitvoeringen van Nikolai Demidenko en Nelson Goerner. Ook vinden we in de catalogus de pianist DongThai Son en het Orkest van de Achttiende Eeuw onder leiding van Frans Brüggen met de twee pianoconcerten van de Poolse meester. De Britse pianist Howard Shelley legde de Sonate in c en die in b vast op een Erard uit 1849.Voor het scherzo en de finale van de Sonate in bes koos hij een Pleyel uit 1848, het eerste deel en de beroemde Marche funèbre mochten weer op de Erard. Het zijn allebei topinstrumenten met een wonderschone, open klank. Iemand die erop gespitst is zal de wissel wellicht waarnemen, maar ook de ongedwongen genieter zal het genoegen bespeuren dat de pianist schept in het aanscherpen van de karakterverschillen tussen de delen. De precieuze instrumentkeuze is niet noodzakelijkerwijs representatief voor Shelleys pianistiek, die hier en daar sierlijkheid moet ontberen. Zonder omhaal vertelt Shelley een klinkklaar verhaal, waarbij hij op de juiste momenten met dynamische nuances en timing schermt. Chopin met een ietwat strenge blik. Frederike Berntsen
Kees Boeke, ooit leerling van Frans Brüggen en Anner Bijlsma, heeft een grote staat van dienst binnen de oude muziek. De blokfluitist en strijker woont in Toscane, waar hij ook olijfolie produceert.Vandaar dat zijn cd-label Olive Music heet. In 2000 richtte Boeke ensemble Tetraktys op, dat zich met zang, fluit, harp en vedel toelegt op de uitvoering van laat-middeleeuwse muziek. Speciale aandacht gaat daaribj uit naar de Codex Chantilly, een handschrift met meerstemmige muziek uit de tweede helft veertiende eeuw. In ritmisch opzicht maakte muziek toen een ongekende ontwikkeling door, vandaar de term ars subtilior, ‘subtielere kunst’. Tektraktys is toe aan de tweede cd met opnames van alle 112 meerstemmige liederen uit de fraai versierde codex.We horen onder meer Machauts ballade De petit po, waarin de complexiteit nog meevalt.Vaillants rondeau Dame doucement is ambitieuzer, met sterk contrasterende maatwisselingen. Zeer te prijzen is dat Tetaktrys tempo’s neemt die de muziek niet nog moeilijker doen klinken dan zij al is. Jammer dat de zangers de luisteraar onverbiddelijk tot het tekstboekje veroordelen, maar laten we vooral hopen dat Kees Boeke de resterende delen ook extra vergine uitbrengt. Arjan van Dijk
Howard Shelley scherpt de karakterverschillen in Chopin aan
36 augustus 2011
De allersubtielste ritmiek in de Codex Chantilly
cdbesprekingen middeleeuwen
renaissance
Guillaume de Machaut
Cornelis Schuyt
Musica Nova
Camereta trajectina o.l,v. Louis Peter Grijp
Aeon AECD 1108 (2 cd’s)
Globe GLO 6068
Soms is het zo lastig een selectie te maken uit het werk van een componist, dat je liever helemáál niet kiest. Dat ondervonden de musici van het Franse ensemble Musica Nova toen ze de tanden wilden zetten in de motetten van Guillaume de Machaut (ca.1300-1377).Twee jaar onderzoek voor het inspelen van twee schijfjes: het lijkt luxe in een tijd dat cultuurbeleving een stevige veer moet laten. Maar als je eenmaal begint met Machaut, moet je het natuurlijk ook goed doen. Per slot van rekening kenmerkt zijn muziek zich door een vernuft dat het voorstellingsvermogen tart. In driestemmige motetten met voor elke stem een andere tekst laat Musica Nova geen woord onderbelicht. En terecht, want de dichter in Machaut deed voor de componist niet onder. Het idee dat musicologisch onderzoek minstens zoveel nieuwe wegen opent als het beperkingen zou opleggen, is de bron waaruit Musica Nova put. Het ensemble presenteert de motetten in allerlei vormen op een creatieve manier. Zo leveren de Fransen met twee uur haarfijn ingespeelde muziek vol reine samenklanken een luisterervaring die het verdient om ver buiten Machauts vaste kring van bewonderaars te worden gehoord. Andrew van Parijs
Velen kennen Cornelis Schuyt (1557-1616) hooguit van een straatnaambordje. Weinigen weten dat hij componist was. Hij werd geboren in Leiden, waar hij zijn vader opvolgde als organist van de Pieterskerk. Schuyt publiceerde drie madrigaalboeken (waarvan een op Nederlandse teksten) en een bundel met pavanes en gaillardes. Het ensemble CamerataTrajectina maakt zich al meer dan drie decennia sterk voor de Nederlandse muziek. Meestal wordt daarbij een historisch thema als uitgangspunt genomen en in dat kader is al eens eerder muziek van Schuyt opgenomen. Op deze cd presenteert Camerata Trajectina voor het eerst een brede selectie uit Schuyts vier bundels. Cornelis Schuyt maakte een studiereis naar Italië en hoeveel hij daar heeft geleerd, blijkt uit zijn madrigalen. Hij wist het Italiaanse idioom bovendien uitstekend te benutten in Nederlandse teksten. In zijn instrumentale muziek lijkt hij eerder Engels georiënteerd. Camerata Trajectina tekent voor optimale uitvoeringen. Het ensemble is groter dan op veel van hun andere cd’s en heeft zichzelf voor de gelegenheid versterkt met zangers, blokfluiten en gamba’s. Een bijzondere uitgave, zowel vanwege de componist als het hoge niveau van musiceren. Marcel Bijlo
Les motets
Musica Nova toont het vernuft van Guillaume de Machaut
renaissance
Madrigali, padovane e gaillarde
Eindelijk een brede kijk op Cornelis Schuyt
barok
Josquin Desprez
Andreas Hammerschmidt
Ensemble Leones o.l.v. Mark Lewon
Movimento
Christophorus CHR 77348
Christophorus CHR 77344
Uitgangspunt voor deze cd van het Ensemble Leones is de instrumentale muziek van Josquin Desprez (ca.1450-1521), en wel in het bijzonder de driestemmige compositie die is overgeleverd als Ile fantazies de Joskin. Die horen we twee keer, als begin en eindstuk.Tussendoor klinken andere Josquin-composities, meestal instrumentale uitvoeringen van chansons. Maar er zit ook een wereldpremière in verstopt: een nieuw stuk van Arvo Pärt, gecomponeerd voor Ensemble Leones, dat mooi past bij de renaissancemuziek. Instrumentale uitvoeringen van chansons, motetten of zelfs missen waren in Josquins tijd niet ongewoon. Dit gebeurde ofwel door blazersensembles die vaak in de open lucht speelden, of weldoor ensembles van zachte instrumenten voor binnenskamers. Mark Lewon en zijn musici kiezen voor een intieme instrumentatie met strijk- en tokkelinstrumenten en een cornetto als enige blazer, met een enkele vocale bijdrage. Er is een mooie keuze gemaakt uit het rijke oeuvre van Josquin. In deze kamermuzikale instrumentaties komen zijn ingenieuze polyfone lijnen optimaal tot hun recht. Het ensemble neemt veel rust in de uitvoeringen en klinkt hecht. Een prachtige cd dus, en wat blijft Josquin Desprez toch een fantastische componist! Marcel Bijlo
Ik heb het Duitse ensemble Movimento voor het eerst gehoord in de Andrieskerk in Amerongen.Wat me in 2002 vooral opviel was de enorme inventiviteit waarmee deze formatie een samenhangend programma wist samen te stellen uit een bonte selectie van Noord-Duitse instrumentale en vocale muziek. Deze handige eigenschap laat zich bij hun nieuwe opname met muziek van de Duitse barokcomponist Andreas Hammerschidt (ca.1611-1675) opnieuw gelden. Zowel in sfeer, beweging als harmonie presenteert Movimento een programma dat past als een behaaglijke jas, zonder overigens de muziekgeschiedenis geweld aan te doen. Dankzij de chronologische ordening ontvouwt de gestage ontwikkeling die Andreas Hammerschmidt heeft doorgemaakte zich als een kostbaar geschenk. Daarbij beweegt Movimento zich probleemloos tussen de genres door, of het nu zuiver instrumentale muziek betreft, meerstemmig vocaal werk, of iets ertussenin (zoals in de Geistliche Symphonien, waarin het ensemble twee van de vier stemmen heeft vervangen door instrumenten). Het overslaan van tracks, toch al niet de meest elegante manier om kennis te maken met een cd, is in het geval van Andreas Hammerschmidt een doodzonde. Andrew van Parijs
Les fantaisies de Josquin
Dialoge, Concerti & Madrigale
Veel fantasie in fraaie Josquin en een beetje Pärt
www.klassiekezaken.nl
Hammerschmidts muziek past als een behaaglijke jas
augustus 2011 37
cdBesprekingEN barok
barok
Matthias Weckmann
Geistliche Konzerte, orgelfantasie, sonates
Johann Sebastian Bach Motetten BWV 225-230
Ensemble Les Cyclopes
CollegiumVocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe
ZigZag 110502
PHI LPH 002
Deze cd is voorbeeldig gedocumenteerd, maar laat nu juist de naam van de componist consequent verkeerd gespeld zijn:Weckman in plaats vanWeckmann... Hij is een betrekkelijk onbekende meester, deze Duitse barokcomponist uit de 17de eeuw. Daarom is het een goed idee om op cd een dwarsdoorsnede te bieden van zijn oeuvre, zowel vocaal als instrumentaal. Drie Geistliche Konzerte, een partita voor klavecimbel, een orgelfantasie en nog eens twee sonates voor kamerensemble: het is een fraaie bloemlezing. Het Franse ensemble Les Cyclopes pakt de zaken verfrissend aan, soms op het theatrale af. De muziek vraagt daar trouwens ook om. Wat een intense passie gaat er schuil in die Geistliche Konzerte! Goed, de teksten handelen over droefenis en geweeklaag, maar de wijze waarop Weckmann daar muzikaal invulling aan geeft, is werkelijk groots. Biografische aspecten schijnen daarbij een rol te hebben gespeeld: Weckmanns leven ging bepaald niet over rozen. De vocale solisten genieten hoorbaar van hun expressieve, dankbare partijen, die meer dan eens uitmonden in beladen dialogen. De muziek schuurt dan even tegen opera aan. OokWeckmanns instrumentale muziek overtuigt volop. Heb je de hele cd gehoord, dan vraag je je in gemoede af: waarom is hij zo onbekend gebleven? Jos van der Zanden
Philippe Herreweghe verlaat steeds vaker het terrein van de oude muziek en stort zich vol overgave op het negentiende-eeuwse repertoire. Maar aan Bach blijft hij onverminderd trouw. Na talrijke opnames van cantates en passies zijn ditmaal de motetten aan de beurt. Met zijn onvolprezen Collegium Vocale Gent nam Herreweghe ze ruim 25 geleden ook al op. Nu laat de Vlaamse dirigent horen hoe Bach anno 2011 naar zijn mening moet klinken. Herreweghe neemt in de toelichting afstand van de jongste musicologische opvatting dat alle partijen standaard solistisch dienen te worden bezet. Enkelvoudige bezetting zet hij alleen in wanneer dit de ‘expressie en zeggingskracht’ ten goede komt, zoals in het intieme vijfstemmige motet Jesu, meine Freude.Voor het overige zijn er maximaal drie zangers per stem, wat bij de dubbelkorige stukken neerkomt op 24 vocalisten met her en der colla parte-versterking door instrumenten. In hoeverre dit historisch juist is blijft gissen: Bach liet voor deze sublieme koorwerken minimale aanwijzingen na. Maar het resultaat mag er zijn. De polyfonie blijft consequent transparant, de tempo’s kloppen en de tekstuitbeelding staat steeds centraal. Herreweghe raakt Bach in de kern. Frans Jansen
Waarom bleef Matthias Weckmann zo onbekend?
barok
Philippe Herreweghe treft Bachmotetten in de kern
opera
Heinrich Schütz Musikalische Exequien
Eugen D’Albert Der Golem
Vox Luminis o.l.v. Lionel Meunier
Beethoven Orchester Bonn o.l.v. Stefan Blunier
Ricercar RIC 311
MDG 937 1637-6 (SACD)
Heinrich Schütz studeerde bij Giovanni Gabrieli inVenetië en bracht de grootse, vaak meerkorige stijl van Gabrieli naar Duitsland. Maar hij kon ook componeren in een veel soberder idioom. Zijn passies zijn wat dat betreft het meest kenmerkend. Daarin ontbreekt het basso continuo en is er nauwelijks sprake van polyfonie. Ook de Musikalische Exequien, een reeks begrafenismotetten op Duitse teksten, zijn eenvoudig van opzet, maar veel minder ‘uitgekleed’ dan de passies. Hier horen we wel degelijk een basso continuo en in de vocale partijen is ruimte voor barokke expressie. Voor een optimale uitvoering van deze muziek heb je een klein bezet en flexibel vocaal ensemble nodig. Van eerdere cd’s weten we dat het Belgische Vox Luminis ruimschoots aan deze criteria voldoet. We horen meerdere stemmen per partij, maar een echt koor is dit kleinbezette ensemble niet. Alle zangers zijn zowel solistisch als in het ensemble van grote kwaliteit - een genot om naar te luisteren. Na Scarlatti en Scheidt, eveneens op het label Ricercar, en nu weer deze Schütz, hoop ik op veel meer moois vanVox Luminis. Dit ensemble is echt een ontdekking. Marcel Bijlo
De muziek van Eugen d’Albert (1864 -1932), de in Glasgow geboren en in Riga gestorven Duitse pianist en componist van Engels/Frans/Italiaans origine, is voor de meeste operagangers een terra incognita.Van de twintig door d’Albert gecomponeerde opera’s heeft er maar één repertoire gehouden: Tiefland, een veristisch werk uit 1903. Af en toe hoor je nog wel eens iets van Die toten Augen. Maar wie kent nou Der Golem? De opera staat vermeld in de naslagwerken, maar na de première in 1926 in Franfurt werd hij bij mijn weten nooit meer opgevoerd. Het operahuis in Bonn, altijd in voor een onbekend repertoire, heeft het stuk in januari 2010 op het affiche gezet en gelukkig meteen ook maar live opgenomen. Het verhaal is gebaseerd op een joodse legende uit Praag. Rabbi Löw maakt een kunstmens (Golem) van klei, die een eigen leven gaat leiden. Dood en verderf zijn het gevolg en het uiteindelijk laat ook Lea, Löws dochter, het leven. De muziek is herkenbaar en melodieus. Denk aan Mascagni, maar dan in het Duits.Voeg er een vleugje Strauss en een druppeltjeWagner aan toe, en je krijgt iets eclectisch dat heerlijk klinkt. De uitvoering is meer dan voortreffelijk. Aanbevolen. Basia Jaworski
Belgisch genot in de Musikalische Exequien van Heinrich Schütz
38 augustus 2011
Opera ‘Der Golem’ van Eugen d’Albert: heerlijk melodieus
cdbesprekingen opera
opera
Domenèc Terradellas
Gaetano Donizetti
Sunhae Im, Kenneth Tarver,Tom Randle e.a., Reial Companyia Òpera de Cambra o.l.v. Juan Bautista Otero
Gutiérrez,Tézier, Sikora, Corbello e.a. Orchestra of the Royal Opera House Covent Garden o.l.v. Sir Mark Elder
RCOC 1102.3
Opera Rara ORC 43 (3cd’s)
De liefhebber van Italiaanse barokopera zit goed bij de Catalaanse componist Domenèc Terradellas. In Sesostri, rè d’Egitto flitsen recitatieven voorbij en rijgt Terradellas lange aria’s vol contrasterende emoties en hoogstaand vocaal trapezewerk aaneen. De Catalaan leerde het vak in Napels bij Francesco Durante, die ook Pergolesi als leerling had. Hoewel Durante zelf geen opera’s schreef, zou Terradellas in het genre excelleren. De meeste van zijn vijftien opera’s gingen in première in de vooraanstaande Italiaanse operahuizen. Net als Händel beproefde Terradellas zijn geluk ook in Londen, maar na twee seizoenen lokte Rome hem terug. Sesostri (1751) is zijn laatste opera. Sesostris, zoon van de Egyptische koning Aprio, overleeft samen met zijn moeder een moordaanslag op de koninklijke familie. Vele intriges later kan hij zijn vader alsnog opvolgen op de troon. Dirigent Juan Bautista Otero heeft een smetteloze en niet zelden imponerende cast van jonge solisten bijeengebracht. Hoewel de akoestiek van L’Auditori in Barcelona niet tot menging geneigd is, komt Terradellas’ laatste meesterwerk er bepaald niet bekaaid van af. Arjan van Dijk
Linda di Chamounix, één van de laatste opera’s van Gaetano Donizetti, behoort niet tot zijn bekendste werken. Een gemiddelde operaganger kent er waarschijnlijk slechts één aria uit: ‘O luce di quest’anima’, een aartsvirtuoos werk waarmee menig coloratuursopraan de zangconcoursen onveilig maakt. Merkwaardig genoeg werd de aria pas na de première aan de opera toegevoegd, speciaal voor Eugenia Tadolini, de tweede vertolkster van de titelrol. Van haar wordt verteld dat haar lyrische coloratuursopraan zeer expressief was en beschikte over een waaier aan kleuren. Luisterend naar Eglise Gutiérrez dacht ik meteen: zo moetTadolini hebben geklonken. Uiterst virtuoos maar toch ook met gevoel voor drama zingt Gutiérrez de gekwelde titelheldin die eerst haar verstand verliest, om het vervolgens op spectaculaire wijze te hervinden. Stephen Costello is als lyrische tenor een nieuwkomer. Maar onthoud zijn naam, want Costello heeft een prettig timbre en zijn hoogte is soepel en aangenaam. In de rol van Carlo, die eigenlijk de Sirval heet en een burggraaf is, klinkt Costello bijzonder overtuigend. Tézier (vader van Linda) en Szabó (de prefect) zijn aan elkaar gewaagd en de oudgediende Corbelli weet prima raad met de buffa-rol van markies di Boisfleury. Basia Jaworski
Sesostri
Linda di Chamounix
Domenèc Terradellas: dat is barokopera op z’n Catalaans
opera
Linda di Chamounix, uitstekend bezet
opera dvd
Gaetano Donizetti
Francis Poulenc
Dessay, Beczala, Bannik, Sulimsky e.a. Mariinski Orchestra and Chorus o.l.v. Valery Gergiev
Gritton, Isokoski, Vernhes e.a. Bayerisches Staatsorchester o.l.v. Kent Nagano. Regie: Dmitri Tsjernjakov
MAR 0512 (2 cd’s)
BelAir BAC061
Natalie Dessay is een begenadigd artieste. Ze beschikt over een pracht van een stem met een ongekende hoogte, waarmee ze de moeilijkste coloraturen en fiorituren zingt alsof het niets is. Daarbij is ze mooi om te zien en kan ze uitstekend acteren. De beperkingen van haar niet al te grote stem weet ze daarbij handig te verbergen. Maar zonder visie wil er weleens iets misgaan. Dat hoor je tenminste op deze live-opname van Donizetti’s Lucia di Lammermoor vanuit het Mariinski Theater in Sint-Petersburg. Dessays coloraturen klinken perfect, maar zonder inhoud. Zonder dat je begrijpt waarom wordt Lucia gek. Maar eenmaal waanzinnig, doet ze je wél duizelen. Dessays tegenspeler, Piotr Beczala, is een van de mooiste lyrische tenoren stemmen ter wereld. Zijn stem, inmiddels iets donkerder geworden, heeft gewonnen aan diepte en dramatiek. Voor zijn Edgar buig ik diep. Ook de andere zangers zijn trouwens fantastisch. Allemaal beschikken ze over een individueel timbre, waardoor je in het homogeen gezongen sextet toch afzonderlijke stemmen herkent.Valery Gergiev dirigeert energiek en zweept het orkest op, wat soms resulteert in halsbrekende tempo’s. Basia Jaworski
Vergeet de nonnen, die zijn er niet in Dmitri Tsjernjakovs regie van Dialogues des Carmélites.Wel zien we een vrouwengemeenschap die zit opgesloten in een glazen huis. Ze hebben de wereld achter zich gelaten, maar die kan hen nog steeds zien. Op dat doorzichtige huis na is de bühne vrijwel leeg.Tsjernjakov heeft Poulencs opera op zo’n manier gestript, dat het verhaal je nog meer naar de keel grijpt. Blanche, fenomenaal gezongen en geacteerd door Susan Gritton, heeft psychische problemen. Ze zal sterven, maar voor het zover is ontpopt ze zich als een ware heldin. Constance, licht en meisjesachtig gezongen door Hélène Guilmette, is een echte spring in ‘t veld, maar minder naïef dan gebruikelijk. De tegenstelling tussen een kordate, nogal karikaturaal als potteuze kapo neergezette Mère Marie (fantastische Susanne Resmark) en de lieve, een andere koers ambiërende Madame Lidoine (Soile Isokoski op haar best) kan niet groter. Alain Vernhes is een prima Marquis de la Force. De Chevalier wordt fraai vertolkt door Bernard Richter. Aan het slot ontbreekt de guillotine.Tsjernjakov heeft in het stuk radicaal ingegrepen, maar na het zien van deze in München opgenomen productie zeg ik tegen zijn regie volmondig: ja! Basia Jaworski
Lucia di Lammermoor
Dialogues des Carmélites
Aangrijpende Als Lucia Dialogues des eenmaal gek is, Carmélites doet Dessay je duizelen
www.klassiekezaken.nl
augustus 2011 39
Mendelssohn
Dubbelconcert voor viool en piano Pianoconcert in a klein
D
AN
VAN
CD
HMC 902082
DE MA
Christoph Willibald Gluck
Freiburger Barockorchester
Kristian Bezuidenhout
© Marco Borggreve
5 maart 2012, Amsterdam, Concertgebouw, Mozart en Haydn
Kristian Bezuidenhout Gottfried von der Goltz
Drie jaar voor de ouverture bij Shakespeare’s A Midsummer Night’s Dream componeerde Felix Mendelssohn zijn mooie Dubbelconcert voor viool en (forte)piano in d klein. Dit concert is weliswaar gebaseerd op klassiek model, maar beschikt over baanbrekende nieuwe ideeën. De première van het werk vond in 1823 plaats; Felix Mendelssohn was toen slechts veertien jaar! Eén jaar voor het Dubbelconcert componeerde Mendelssohn het Pianoconcert in a klein. Toch zou het nog tot het einde van de twintigste eeuw duren, voordat deze werken in de cruciale editie uitgegeven zouden worden, waarop deze opname berust. Deze uitgave is verkrijgbaar bij uw klassieke zakenspecialist of via http://beneluxstore.harmoniamundi.com/
harmoniamundi.com
Sinds kort ook op uw smartphone & iPhone
NL_Mendelssohn_KlassiekeZaken.indd 1
27/06/11 14:34
7 10 14 16 18 20 22 sep 2 011
6 januari 2012, Groningen Beethoven, sonates
reserveren 020 625 5455 www.dno.nl
11 december 2011, Eindhoven Beethoven, sonates
Iphigénie en Aulide Iphigénie en Tauride
H
foto: Peter Arno Broer
Column Hans Heg
Het Concertgebouw en het Concertgebouworkest vieren in 2013 feest. In dat jaar bestaan beide instituten 125 jaar. Het gebouw ging in het voorjaar van 1888 open, het sinds 1988 koninklijke orkest gaf zijn eerste officiële concert ruim een halfjaar later. De droom van een aantal Amsterdamse notabelen was werkelijkheid geworden. We weten nu waartoe dit allemaal heeft geleid. Het gebouw, nog steeds een Naamloze Vennootschap, is wereldberoemd. En het orkest kan het opnemen tegen de allerbeste ensembles ter wereld, inclusief de Wiener en de Berliner Philharmoniker. Hoe groot de rijkdom is wordt duidelijk als je de zesde box met radio-opnamen van het Koninklijk Concertgebouworkest (KCO) uit de jaren negentig van de vorige eeuw onder de loep neemt. Het is een feest om opnieuw geconfronteerd te worden met de meest geslaagde uitvoeringen en beste radioregistraties uit die periode. Het begint al met een fascinerende versie van Blauwbaards Burcht (Bartók) onder Iván Fischer, met twee Hongaarse topzangers. Op cd 2 meteen gevolgd door een krachtige, om niet te zeggen wuchtige interpretatie van Mahlers Vijfde symfonie onder Klaus Tennstedt. Op cd 3 staat een suggestieve versie van de weinig gespeelde Vierde van Sibelius met een specialist op dat terrein: Paavo Berglund. Riccardo Chailly, in 1991 pas drie jaar in functie als chef, maakt zijn opwachting op cd 4 met een scherp omlijnd Concert voor zeven blazers van Frank Martin. Isabelle van Keulen excelleert daarna met Charles Dutoit in L’arbre des songes, het ‘vioolconcert’ van Henri Dutilleux. Sir Georg Solti probeert te overdonderen met de Eerste symfonie van Sjostakovitsj.Wat een contrast met die andere oude baas op cd 14,
Cultureel erfgoed Kurt Sanderling, die de Vijfde van de Rus die hij van nabij meemaakte gewoon voor zichzelf laat spreken. Meesterlijk! Ook cd 6 (met opnamen uit 1993) is interessant. De huidige chef, Mariss Jansons, opent met een stormachtig toegejuichte Ouverture Rienzi van Wagner – op een moment dat niemand wist dat hij ruim tien jaar later Chailly zou opvolgen. Diens voorganger, Haitink, is present met een zeldzaam fraaie uitvoering van Ravels complete balletmuziek bij Ma mère l’oye. Welk ander orkest speelt Ravel zo volmaakt en verfijnd? Chailly benut die veelgeroemde klankcultuur van het KCO totaal anders in Zemlinsky’s Symphonische Gesänge met Willard White. En zo gaat het maar door. Bekend, onbekend en nieuw: het staat uitgekiend naast elkaar. Een verbijsterend briljante Martha Argerich in het Derde pianoconcert van Bartók wordt gevolgd door de intieme Liriche Greche van Dallapiccola met sopraan Lucy Shelton en Reinbert de Leeuw. Als ‘toetje’ volgt Messiaens hymnische drieluik:Trois petites Liturgies met het Groot Omroepkoor, pianist Marc-André Hamelin en Charles Dutoit. Hedendaagse muziek is trouwens goed vertegenwoordigd met het trompetconcert van Bernd-Alois Zimmermann, gespeeld door Peter Masseurs; Verklärte Nacht van Schönberg in de strijkorkestversie (superieur gespeeld onder Boulez); de Fünf Orchesterstücke van Schönberg met Jansons; en de wereldpremière (in 1996) van het Pianoconcert van Theo Loevendie met Ronald Brautigam. Om maar te zwijgen van de belangwekkende terugkeer van Luciano Berio in 1997 (zes jaar voor zijn dood) met zijn onvolprezen Sinfonia.
Het is feest met de meest geslaagde uitvoeringen
www.klassiekezaken.nl
Grote dirigenten als Fournet (Debussy), Harnoncourt (Mozart, Brahms en Schumann), Gardiner (Schubert), Rozjdestvenski (kostelijke Stravinsky), Sawallisch (Beethoven), Previn (Elgar), nogmaals Sanderling (dit keer met Bruckner 3) en Kurt Masur in Strauss (Tod und Verklärung) belichten ieder op hun manier het beeld van slechts één decennium, de tijd waarin Chailly de scepter zwaait. Behalve in Martin en Zemlinsky is hij ook in de virtuoos gespeelde Symfonische Metamorphosen van Hindemith plus Diepenbrock en Loevendie te horen. Opmerkelijk is verder dat de Amerikaan John Adams er niet met een eigen compositie bij zit, maar met Ives en Takemitsu. Allemaal live-opnamen die via de cd véél beter klinken dan ik ze ooit thuis via de radio hebben kunnen beluisteren. Met dit in 2002 gestarte project heeft het KCO, in nauwe samenwerking met Radio Nederland Wereldomroep, wereldwijd hoge ogen gegooid. Het zou buitengewoon treurig zijn als in het jubileumjaar 2013 box 7 niet meer kan verschijnen, als gevolg van de gigantische bezuiniging die de Wereldomroep boven het hoofd hangt. Over het behoud van cultureel erfgoed gesproken!
Anthology of the Royal Concertgebouw Orchestra, vol. 6 The Radio Recordings 1990-2000 RCO Live CO11004 (14 cd’s)
augustus 2011 41
Lisztpuzzel jan peter raat
1
In nevenstaand schema moeten personen, zaken en composities worden ingevuld die te maken hebben met Franz Liszt. De verticale kolom geeft als oplossing een compositie van Liszt (in Duitse spelling).
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
1 ) Beroemde schoonzoon van Liszt 2 ) Religieuze pianocompositie van Liszt 3 ) Weens muziekcriticus ten tijde van Liszt 4 ) Achternaam kleinzoon, zoon van Blandine Liszt 5 ) Frans schrijver van romans en novellen 6 ) Pools pianist, componist en leerling van Liszt 7 ) Oostenrijkse pianopedagoog, eerste leermeester van Liszt 8 ) Symfonisch gedicht van Liszt 9) Dochter van Liszt (voornaam) 10 ) Geboorteplaats van Liszt 11) Duits schrijver en componist, leerling en secretaris van Liszt 12) Oratorium van Liszt 13) Sterfplaats van Liszt
Antwoord
Oplossing puzzel Klassieke Zaken Magazine nr. 3-2011 Die Zauberflรถte
42 augustus 2011
Stuur uw oplossing met naam, adres en e-mailgegevens voor 5 september naar: Vereniging Klassieke Zaken, Postbus 226, 1200 AE Hilversum. Onder de goede inzenders wordt de nieuwe cd van Kristian Bezuidenhout verloot. Met dank aan Harmonia Mundi.
Prijswinnaars Dhr./Mw. T. Bagchus, Breda Mw. H. Molle- Mulder, Heeze Dhr./Mw. H.G.J. Teisman, Ede Dhr./Mw. L. Swaan, Zoetermeer Dhr. W.D. Zevenboom, Leusden Dhr./Mw. J.M. Wegman, oss Dhr. S. Reinalda, driebergen Dhr./Mw. M.C. Jabaaij, papendrecht Dhr. R. Hond, uithoorn Mw. C.L. Otten, rotterdam
De prijswinnaars ontvangen een cd met werken van Felix Mendelssohn. Met dank aan Codaex, Nederland.
klassieke zaken specialisten
Winkels met postorderservice Alle besproken cd’s in het magazine zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen.
ALKMAAR Boekhandel Feijn
DEN HAAG Caminada
LEIDEN Firma Van Luyken
Klassika Z
vanLeest/Paagman
Plato Leiden Vrouwensteeg 4-6 / 071-5149689 www.platomania.nl
DEventer Plato Deventer
Velvet Music Nieuwe Rijn 34 / 071-5128157 www.velvetmusic.nl
Laat 47 / 072-5409944 www.feijn.nl Alleen postorder 06-30260795 www.klassikaz.net
ALMELO Hilarius Broekhuis
Koornmarkt 24 / 0546-456717 www.boekhandelbroekhuis.nl AMERSFOORT De Algemene Boekhandel
Leusderweg 184-188 / 033-4622222 www.algemeneboekhandel.nl AMSTELVEEN De Bijenkorf CD Afd.
Galerij 152 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl AMSTERDAM Broekmans & Van Poppel
Van Baerlestraat 94 / 020-6751653 www.broekmans.com
De Bijenkorf CD Afd.
Dam 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl Charles Muziek
Weteringschans 193 / 020-6265538 charlesmuziek@planet.nl Concerto
Alleen postorder / 070-3466277 www.caminada.nl
Frederik Hendriklaan 217 / 070-3383838 www.vanleest.nl
Kleine Overstraat 33 / 0570-612539 www.platomania.nl
De Woestijnroos
MAASSLUIS Mastersound
Kleine Overstraat 30-32 / 0570-642491 www.woestijnroos.nl
Noordvliet 29 / 010-5917822 peter@mastersoundonline.nl
DORDRECHT Dordrecht Klassiek
MAASTRICHT De Bijenkorf CD Afd.
Voorstraat 435 / 078-6122169 dordrechtklassiek@telfort.nl
Achter hetVleeshuis 26 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl
DRIEBERGEN CD Artline V.O.F.
MIDDELBURG De Drukkerij
Traaij 1-C / 0343-521532 www.cdendvd.nl
Markt 51 / 0118-886874 www.drukkerijmiddelburg.nl
EINDHOVEN Bullit Klassiek
NIJMEGEN Boekhandel Roelants
Heuvel Galerie 140 / 040-2465107 www.bullitklassiek.nl
LUX, Marienburg 38-39 / 024-3221734 www.roelants.com
De Bijenkorf CD Afd.
Kroese Klassiek
Piazza 1 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl
Molenstraat 126 / 024-3221346 www.kroese-online.nl
ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis
OLDENZAAL Lansink HiFi, Video & CD’s
Utrechtsestraat 54-60 / 020-6245467 www.concerto.nu
Marktstraat 12 / 053-4325210 www.boekhandelbroekhuis.nl
Music Store Gelderlandplein 211/ 020-6441696 www.musicstore.nl
ERMELO Riemer & Walinga CD Afd.
Fame Music B.V.
Kalverstraat 2-4 / 020 - 6382525 www.fame.nl
APELDOORN Nawijn en Polak boekverkopers
Marktplein 24 / 055-5212709 www.nawijn-polak.nl
Plato Apeldoorn
Brinklaan 15 / 055-5213580 www.platomania.nl
ARNHEM Muziekhandel Bergmann
Koningsstraat 19 / 026-4423014 www.bergmann.nl De Bijenkorf CD Afd.
Ketelstraat 45 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl BERGEN OP ZOOM Quist Boekhandel
Fortuinstraat 22-24 / 0164 240 232 www.quistboeken.nl
BREDA Muziekhandel Spronk
Wilhelminastraat 24 / 076-5215213 www.muziekvanspronk.nl
COEVORDEN Music Store
Friesestraat 50 / 0524-517332 www.musicstore.nl DELFT Muziekhandel Van Buytene
Binnenwatersloot 16 / 015-2123853 www.cd-klassiek.nl DEN HAAG De Bijenkorf CD Afd.
Wagenstraat 32 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl
www.klassiekezaken.nl
Breestraat 97 / 071-5120035 vanluijken.klassiek@hotmail.com
Stationsstraat 131 / 0341-552405 www.riemer-walinga.nl
GRONINGEN Boekhandel Van der Velde
Grootestraat 20 / 0541-512981 lansinkhifi@planet.nl
Roden boekhandel daan nijman
Heerestraat 87 / 050-5012967 http://www.daannijman.nl ROOSENDAAL Het Verboden Rijk
A-Kerkhof 45-47 / 050-3125593 www.boekhandelvandervelde.nl
Nieuwe Markt 66 e / 0165-529223 www.verbodenrijk.nl
Het Carillon Kwinkenplein 6 / 050-3123625 www.hetcarillon.nl
ROTTERDAM De Bijenkorf CD Afd.
Plato Groningen Oude Ebbingestraat 41 / 050-3135055 www.platomania.nl HAARLEM Bruno Klassiek
Gierstraat 50 / 023-5323240 www.brunoklassiek.nl
Coolsingel 105 / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl vanLeest Donner Klassiek
Lijnbaan 150 / 010-4046100 www.vanleestklassiek.nl
Snijders Hifi CD Classique Hoogstraat 137-139 / 010-4125000 www.snijders-hifi.com
HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz
SNEEK Boekhandel Van der Velde
Akerstraat 5 / 045-5715550 www.smeetsklassiek.nl
Kruizenbroederstraat 36 / 0515-423900 sneek@boekhandelvandervelde.nl
HENGELO Boekhandel Broekhuis
UTRECHT De Bijenkorf CD Afd.
Weemenstraat 45 / 074-2910267 www.boekhandelbroekhuis.nl
Sint Jacobsstraat 1a / 0900-0919 www.vanleestklassiek.nl
’s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD
Boudisque Classique Vredenburg 31 / 030-2321488 www.boudisque.nl
Snellestraat 44 / 073-6131150 www.pietervanoscd.nl KROMMENIE Erwin Vermast CD-DVD Shop
Zuiderhoofdstraat 2 / 075-6216382 www.erwinvermast.nl LEEUWARDEN Boekhandel Van der Velde
Nieuwestad 57-59 / 058-2132360 leeuwarden@boekhandelvandervelde.nl
Poort
Voorstreek 6 / 058-2123905 www.poortmusic.nl
Plato Utrecht
Voorstraat 35 / 030-2310826 www.platomania.nl
VENLO Sounds Recordshop BV
Parade 66 / 077-3510625 www.sounds-venlo.nl
ZUTPHEN Music All In
Beukerstraat 24 / 0575-516444 www.musicallin.net Zwolle Plato Zwolle
Klokkensteeg 14 / 038-4225354 www.platomania.nl
augustus 2011 43
exclusieve exclusieve aanbieding boxaanbieding
Harnoncourt geeft Schubert een metamorfose De kennismaking met de historische uitvoeringspraktijk heeft een ingrijpende ontwikkeling in gang gezet bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Aanjager was de Oostenrijkse dirigent Nikolaus Harnoncourt. Sinds het midden van de jaren zeventig nam hij frasering, toon, klankbalans en andere belangrijke onderwerpen grondig onder de loep, waardoor werken van Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert en later onder meer Schumann, Brahms, Bruckner en Berg een metamorfose kregen. Klassieke Zaken heeft een beperkt aantal exemplaren weten te bemachtigen van Harnoncourts opnamen van de Schubertsymfonieën met het orkest, voor de liefhebber een onmisbare schakel in de KCO-discografie. Franz Schubert Complete symfonieËn
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Nikolaus Harnoncourt Warner, 4 cd’s 114550 VKZ
biedt u deze uitgave aan.
19,95
95 24,
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
4 CD’S
Voor l c ubledesn slecht
* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 43. *Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 23 september 2011. oktober 2009